Энэ гарчгийг би санаанаасаа зохиосон юм биш, монгол судлаач эрдэмтэд, түүхчид сүүлийн үед ингэж бичдэг боллоо. Ирэх сарын 25-нд анхдугаар богд Өндөр гэгээн Г.Занабазар хутагтын мэндэлсний 380 жилийн тэгш их ой тохиож байгаа. Энэ жилийн хувьд манай төр засаг, ард нийтээр анхдугаар Богдынхоо ойг жилийн турш тэмдэглэж байгаараа онцлог юм. Гадаад улс орнуудад ч энэ их хүний амьдрал намтар, Монголын болон Ази, Дорно дахины улс төр, соёл урлагийн түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг, түүний холч ухааны талаар эрдэм шинжилгээний хурал ярилцлага, семинар болж, судалгаа сурталчилгааны бүтээл туурвилууд нийтлэгдсээр байна. Харин энэ түүхэн хүнийг төрөлх эх оронд нь олон жилийн турш үгүйсгэн гутааж ирсэн түүх бичлэгийн гажуудал, алдас эндүүрлийг арилган засахад дотоод гадаадын эрдэмтэн судлаачдын шинжлэх ухааны хөдөлшгүй эш үндэстэй баримт нотолгоо, дүгнэлт гол хүчин зүйл боллоо.
Ерөөс Монголын ард түмний туулж ирсэн урт буурал түүхэнд энэ улс үндэстэн орших, эс оршихын ирмэгт олонтоо тулж ирж байжээ. Бахархууштай нь, ийм хүнд цаг үед, аюул сүйрлийн үүдийг хаасан, тойрон гарсан, сөрөн дайрч ялсан эрэлхэг зоригтон, ухаант мэргэн удирдагчид Эзэн Чингис хаанаас өмнө ч хойно ч, хэрэгцээтэй цаг үед тодрон гарч байжээ. Тэр түүхэн суут хүмүүсийн нэг нь дээд тэнгэрийн ивээл, дээдсийн маань заяа түшиж мэндэлсэн Монголын анхдугаар Богд Өндөр гэгээн Г.Занабазар хутагт яахын аргагүй мөн байсныг өнөөдөр л бид арайхийн ухаарч, ярьж бичиж эхэллээ. Гэвч энэ нь монголчууд бидний мунхаг арчаагүйнх биш, гадаад орны улс төрийн хорлонт бодлогын олон жилийн явуулгаас үүдэлтэй нь эрдэмтэн судлаачдын бүтээл туурвил, шинээр шинжлэх ухааны эргэлтэд орж буй архивын баримт сэлт, мэдээ тэмдэглэлээс ил болж байна. Энэ талаар дэлгэрүүлэн өгүүлэх нь их цаг шаардсан жич асуудал. Харин энэ удаа, шинэ Монголын түүхэнд тохиолдсон нэг эгзэгтэй сорилтын тухай баримтыг бичиж буй сэдэвтэйгээ холбогдуулан товч дурсах болно.
Дэлхийн түүхэнд нүүдэлчин ард түмний оюун билэг, авьяас чадлын тод мөрийг үлдээсэн монгол мэргэд хаад жанжид, алдар суутан цөөнгүй билээ. Тэдний нэг нь XVII зууны сүүлийн хагас, XVIII зууны эхэн үеийг дамнан амьдарсан Монголын их соён гийгүүлэгч, шашин төр, урлагийн зүтгэлтэн, олны дунд “Өндөр гэгээн” хэмээн өргөмжлөгдсөн анхдугаар богд Жавзандамба хутагт Гомбодоржийн Занабазар билээ. Г.Занабазар хутагт нь их богд эзэн Чингис хааны алтан ургийн шууд удам Батмөнх даян хааны VII үе түшээт хан Гомбодоржийнд 1635 оны насан төгөлдөр хөхөгчин гахай жилийн есдүгээр сарын 25-нд тэр үеийн Түшээт ханы нутаг Есөнзүйл(Өвөрхангай аймгийн Есөнзүйл сум) гэдэг газар мэндэлжээ.
Түшээт ханы хүү Г.Занабазарыг 1640 онд таван настайд нь Богд Жавзандамба хутагтын хувилгаанаар тодруулан анхдугаар Богд, Монголын шарын шашны тэргүүнд өргөмжилжээ. Г.Занабазар хутагт бага наснаасаа бурхан шашны сургааль номлол, зан үйл, дэг ёсонд суралцаж улмаар 1649 Онд Цастын орон Түвдэд очиж Банчин богдод бараалхан шавь орж, шашны их бага таван ухааныг гүнзгийрүүлэн судалж, сав шим ертөнцийн эш онолд боловсрон буцаж иржээ. Залуу хутагт эх нутагтаа ирээд номын хүрээ хийд урлаачийн газар, шашны сургуулийг олноор байгуулж, шашин соёлыг дэлгэрүүлж, олны сэтгэл оюуныг дотроос нь гийгүүлэн, аядуу зөөлөн шинэ иргэншлийг төлөвшүүлэх замаар үндэсний эв эеийг бэхлэн, эртний хүчирхэг улс гэрээ сэргээн мандуулахын эрмэлзсэн гэдэг.
Өндөр гэгээн Г.Занабазар нь Монголын шарын шашны тэргүүн төдийгүй уран барималч, зураач, хэл шинжлэлтэн зэрэг олон талын авьяастай, шашин, төр, урлагийн том зүтгэлтэн, их соён гэгээрүүлэгч хүн байсан нь түүхэн баримт сурвалж болон бүтээл туурвилаас нь тод харагддаг. Өөр өөр цаг үед монгол, төвд хэлээр бичигдсэн Өндөр гэгээн Г.Занабазарын намтрын 15 эх бичмэл байх бөгөөд тэдгээрийн анхдагч бөгөөд хамгийн ул үндэс, эш тулгууртай нь их Богдтой нэгэн цаг үед амьдарч асан, түүний гарын шавь нарын нэг, их эрдэмтэн, халхын Зая бандида Лувсанпэрэнлэйн төвд хэлээр туурвисан "Жавзундамба Лувсандамбийбалсанбогийн ердийн товч намтар” хэмээх зохиол гэж судлаачид үздэг. Тэр бүтээлд дурдсанаар Г.Занабазар нь “Эд болон амгалан жаргалангийн амтанд үл шунан, өөрөө бусдыг энэрэн нигүүлсэж, гэмт явдлыг төрөлхөөс боомтлон, уур хилэнг тэвчсэн хийгээд нөхөрлөвөөс амгалантай, ядуу буурайчуулд өглөгийн гарыг сунгасан, ном эрдмийг сурах нь аяндаа бүтэх мэт агаад, эхээс төрсөн нялхас хөхөө аяндаа олж амлах шиг заахын хэрэггүй түүнчлэн суралцсан болой” гэсэн байна.
Энэ их хүн Монгол оронд буддын шашныг дэлгэрүүлэхийн төлөө нэгэн насны амьдралаа зориулсан хэдий ч, хэтийдсэн мухар сүсэг бишрэлийг үл таашаадаг байжээ. “Алив нэгэн зүхэлт шахалтгүйгээр өөрөө бишрэн дагаваас үйлийн цагаан буян тэр буй. Шавь олон та нар минь хураавч магадтайяа барагдах эд өлгийн зүйлээ өглөгөөр хомсдуулах нь зохист сайн үйл бишээ. Сахилтан олон та минь, асрал энэрлээр бусдын өргөсөн зүйлийг бусдад өгч тэтгэвэл буяны мөр зохих буй” хэмээн зарлигдаж байжээ. Түүний намтар зохиолд, “Нүүр царай, бие тэгш, тэнэгэр, хэн боловч харсан нэгэн, энэ хүн эгэл бишээ гэж танин мэдэхүйц, үг зарлиг дэлдэх нь тод
сонсголонтой агаад огтын сүсэггүй хүн ч гэнэтэд сүсэг бишрэл эрхгүй төрөөд сэтгэл эөөлөрч одно” хэмээн дурдсан байна.
Өндөр гэгээн Г.Занабазар нь буддын гүн ухаан, Монгол, Төвдийн яруу найраг, хэл шинжлэл, урлахуйн ухааны хэд хэдэн төрлөөр мэргэжсэний дотор дүрслэх урлаг уран барималд түүний билэг авьяас илүү хурц тод илэрч байв. Түүний өөрийн гараар туурвин бүтээсэн язгуурын таван бурхан, “Цагаан дара эх”, “Ногоон дара эх”, “Бодь суварга” зэрэг хүрлээр цутгаж, алтаар шарсан баримал, мөн өөрийн болон эх Ханджамцын хөрөг зураг зэрэг хосгүй үнэт бүтээл нь хадгалагдан ирсэн бөгөөд өнөөдөр Г.Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музей болон бусад зарим музейд дэлгэн үзүүлж, дотоод гадаадын үзэгчдийн нүдийг баясган, сэтгэлийг сэргээн байна. Дээрх бүтээлүүдээс “Цагаан дара эх” болон бусад бурхны баримал хөргийн талаар онцгойлон өгүүлвээс зохилтой.
Г.Занабазар гэгээн, тухайн цаг үедээ урлахуйн өндөр түвшинд хүрээд байсан буддын бурхан шүтээн бүтээх дэг сургуулийг хэд хэдэн чиглэлээр шинэ түвшинд гарган төгөлдөржүүлсэн гэж судлаачид үздэг. Зохиомж дүрслэлийн тухайд Энэтхэг, Балба, Төвдийн бурхан дүрслэлийн тогтсон хатуу дэгийг ягштал барьсан, хүмүүн бусын ихэмсэг хөндий төрхтэй дүрслэлээс татгалзаж, энэрэнгүй энгүүн, бодит амьдлаг шинж байдлыг шингээсэн монголжуу зөөлөн дүр байдлыг цогцлоон бий болгож үүгээрээ Г.Занабазар гэгээнтэн Азийн Микеланжело гэж судлаачдын дунд алдаршин дэлхийн урлагийн түүхнээ үнэлэгджээ. Урлахуйн технологи талаас авч үзвэл, Цагаан дара эх, Ногоон дара эх болон бусад хөрөг баримлыг цул хүрлээр ямар ч залгаасгүй хөндий цутгаж, алтаар шармалдан өнгөлж, титэм, ээмэг зүүлт, бугуйвч, шагайвч болон суурийн иж бүрэн чимэглэлийг хөөмөл, цоолбор, сийлбэрийн аргаар чимэглэн гоёж, ялангуяа нимгэн торгомсог хувцас, нөмрөг сэлт, түүний материаллаг бодит байдлыг хоорондоо үл давтагдах өөр өөр арга хийц үлэмж нарийн хэмжээ хэмнэлтэйгээр тодруулан бүтээсэн байна. ХVIII зууны үед зохиосон Энэтхэгийн нэгэн сударт “Монголын их хувилгаан Г.Занабазарын бүтээсэн Дара эхийн мэлмий нь тэгш дэлгэр талибуун бөгөөд угалзтай шулуун хамрыг тод сайхан гаргасан, нүүр дүүрэн мишээл болоод төв ихэмсэглэлийг уруулын дорх ялимгүй инээмсэглэлд нь уусган шингээж, үе гишүүн бүхнийг нь (гар, хөл, бие) дэлгэрэн боловсорч буй найлзуур модон мэт орь залуугийн шинж төгс бүрдсэнээр бүтээжээ” хэмээн үнэлсэн байна.
Улс орноо соёлжуулан гэгээрүүлэхэд шашны энэрэн нигүүлсэхүйн нөлөөг ашиглан үндэснийхээ нэгдмэл байдлыг бэхжүүлэх гэсэн тууштай санаа зоригийг баримталж байжээ. Чухам энэ зорилгоор Соёмбо үсгийг зохиосон түүхтэй. Соёмбо нь өнөөг хүртэл монгол үндэстэн мандан бадарч, өнө үүрд оршихын гүн утгыг шүтэлцүүлэн шингээсэн монгол төр, улсын билэгдэл болж байна.
Нэгэн үе, Г.Занабазар хутагтыг Манжид дагаар орж, Монголын тусгаар тогтнолыг бусниулсан гэж буруутган зүхдэг байсан бол өнөөдөр дотоод гадаадын эрдэмтэн судлаачид энэ хүний Монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүргийг өөр өнцгөөс харж дүгнэдэг болж байна.
АНУ-ын Индианагийн их сургуулийн профессор, нэрт монголч эрдэмтэн Христофер Этвүүд “Ер нь Монголын түүх бичлэгт Аригбөх, Галдан хоёрын зөв, Г.Занабазар Хубилай хоёрын буруу гэсэн дүгнэлт түгээмэл болсон байна. Миний хувьд Ариг бөх, Хубилаин тухай энэ удаад ярихгүй. Галдан болон Г.Занабазарын тухайд би Занабазарын талыг баримтална. Миний бодлоор Занабазар Манжийг түшсэн нь Монголд ашиг, халамжтай болсон, хэрэв тэгсэнгүй бол Зүүн гарын улс шиг Манжид хядуулах, Казак шиг Оросын эзэмшилд орох магадлалтай байж. Хэрэв Оросын харьяанд орсон бол, 1911 онд тусгаар тогтнолоо олох боломж олдохгүй байсан байх. Ер нь яагаад ч юм Халх монголчууд түүхийн нугачаан дунд олон явдлыг тухайн цагт нь зөв хийгээд байсан санагддаг. 1915 оны гурван улсын гэрээгээр баталгаажсан Хятадын автономийг албан ёсоор цуцлаагүй байсан бол яах вэ. Сүүлд тусгаар тогтнолоо зарлахад бэрхшээл учрах байсан төдийгүй 1991 оны ардчилсанхувьсгал амжилтанд хүрэх нөхцөл бүрдэхгүй байсан ч байж мэдэх. Тухайн цагтаа буруутгагдаж байсан ч өмнөх түүхэн дэх буулт ухралтууд нь эцэстээ Монголын бие даасан байдлыг хадгалан хамгаалсан үйл явц байсан гэж хэлж болно” гэсэн эрэгцүүлж үзүүштэй санаа дэвшүүлжээ.
Өнөөдөр Г.Занабазарын амьдрал, үйл ажиллагааг XVII зууны сүүлийн хагасын Монгол орны гадаад дотоод орчин нөхцөл, цэрэг, эдийн засгийн чадавх зэрэг олон хүчин зүйлтэй холбон үзэж, эерэг бодит байдлаар хандах болжээ. Тэр үед монгол нутгийн умард этгээдээс Оросын түрэлт улам бүр идэвхжин, Байгаль нуур орчмын газар нутгууд руу байнга уулгалан довтолж, дорно этгээдэд Манж нар ид хүчээ авч, “шороон түмэн” хятадыг өвдөг дороо сөгдүүлсэндээ эрэмшин, далангаа сэтэлсэн их үерийн ус шиг түрхэрч байсан цаг. Монголын умард хязгаарыг “залгихаар” цэрэглэн дайрсан Оросын түрэмгийлэгчдийг зогсоохоор Түшээт хан, Цэцэн хан хоёр хүч хавсран цэрэг хөдөлгөж, “Сэлэнгийн шивээ” гэдэг Оросын бэхлэлтийг бүслэн хаасаар буулган авч, тэднийг хөөн гаргах гэж байтал Галдан бошигт Халхад цэрэглэн довтолжээ. Ингэж цөөхөн монголын хөвүүдийн хайран халуун цус унаган газар шороон дээрээ асгарч эхэлснээр Оросын халдан түрэмгийлэгчдийг хиар цохиж явсан Монголын морьт цэрэг замын дундаас эргэж, хойд хязгаараа задгай орхин ирсэн нь давхар давхар түүхэн баримттай хөдөлшгүй зүйл. Энэ цаг үе бол Монголын буурал түүхийн хамгийн эмгэнэлтэй, үндэсний сүйрэлд тулж ирсэн бараан өдрүүд байжээ. Гэтэл бид Зөвлөлт Орос болон Коминтерний тодорхой зорилгоор зохиосон хуурамч түүхэнд итгэн сүүлийн 70 жилд Өндөр гэгээн Г.Занабазар, түүний ах Түшээт хан Чахундорж нар урвагч, Галдан бошигт эх оронч байсан мэтээр, харьцангуй ойрхны гэж хэлж болох судалгааны баримт, эш нотолгоо арвинтай бодит түүхийг гуйвуулж, хэдэн үеийг төөрөлдүүлж ирсэн нь үнэхээр гутармаар.
Чухам үнэндээ бол Цагаадайн улсын буурийг сахиж асан баруун түмнийг, нэгдсэн төрөөс эрх авсан хунтайж захирч ирсэн уламжлалыг Галдан анхлан эвдэж, уг нутгийнхаа зүүн хэсгийг таслан авч тусгаар улс болохоор цус асгаруулсан тэмцэл эхлүүлсэн. Хаант улс болохоор оролдсон тэр 79 жил дайн, самуун, эрх мэдэл булаалдсан хуйвалдаан дунд өнгөрч, энэ хугацаанд яс, цусан төрлийн гурван хаан, хоёр жононгоо өөрсдийн гараар хөнөөчихсөн гунигт түүх бий. Орос, Манж-Хятадын аюул тал талаас нүүрэлчихээд байсан тэр хүнд цагт Галдан элэг нэгт ах дүүстэйгээ хүч хавсран өвөг Монголын гал голомтыг хамгаалах учиртай байсан атал, монголчууд руугаа цэрэглэн халдаж, хүүхэд эмэгтэйчүүдийгч ялгалгүй яргалан хядаж, орон сүм, хот балгадыг галдан сүйтгэсэн их самууныг эхлүүлсэн нь үнэнхүү эмгэнэлтэй... Тэгээд Манжийн хаанд хандан. “Би, халхыг туулай хөөсөн нохой шиг элдээд танай хэрэмд очуулан оруулав. Зонховын шашныг хиртээсэн муу хүн, аливаад сайн үгүй, хоёрын хооронд амьтан Жавзандамбыг даран сөнөөвөл их улсын эзэн таны болон Далай ламын сэтгэл амар болох буй за” гэсэн бичиг хүсэлт бүхий элч илгээж байсан байдаг. Харин Манжийн хаан түүний эл үгэнд үл автан “Бидний угаас хүсэх нь халх, ойрдууд харилцан зохицож эвтэй сайн аж төрөх нь сэтгэлд нийцэх буй. Эдүгээ Түшээт хан ба Жавзундамба хутагтыг барьж өгөх нь нэгэн талд хэлбэрсэн хэрэг бус уу” хэмээн няцаасан байдаг. Манжийн хааныг ятган санаагаа гүйцэлдүүлж чадаагүй Галдан, арга барагдан Төвдийн далай ламд элч зарж, “Манжийг ятгаж өгч, миний хоёр дайсан болох Түшээт хан, Занабазар хутагтыг хэрэмнээс гаргуулаад өгөөч” гэж хүссэн байдаг. Төвдийн Далай ламын шадар дэсрид Санзайжамц гэгч Галданы хүсэлтийг шуурхай ёсчлон гүйцэлдүүлж, “Гагцхүү хүсэх нь Түшээт хан ба Жавзандамба хутагтыг Галданд барьж өгвөөс амьтан олонд тустай. Энэ хоёр хүний амийг би хариуцах буй” гэсэн бичиг илгээжээ. Манжийн хаан өнөөгийн бидний төсөөлдөг шиг тийм ч ойворгон зальхай амьтан байгаагүй бололтой. Тэднийг барьж өшөөтэй хүнд нь өгвөөс би хэн болох билээ. Ерөөс ийм зүйлийг хүсэгч их лам гэж байх уу. Ийм лам яаж хамаг амьтанд тус хаяж чадах. Миний дотор ингэж сэжиглэхийн тул тусгай зарлигийн бичиг бичиж илгээв” хэмээн эрс татгалзсан хариу өгсөн байдаг. Энэ л санааны үүднээс Манжийн хааны санал, зуучлалаар 1686 оны улаан барс жилийн намрын эхэн сард Халх Ойрдын эвлэрлийн чуулганыг Заг Байдрагийн хүрэн бэлчирт хийлгэсэн нь түүхэн бодит үйл явдал. Харин Ойрд болоод Халхын гурван ханы эвлэрэн нэгдэх нь Галданы сэтгэлд нийцээгүйн тул Тэр чуулган дээр "Жавзандамба чи, далай ламын элчтэй зэрэгцэн суух хэн юм. Зүй нь чи тэр их ламд мөргөн ёсолж сөгдөн суух ёстой” гэхчлэн эсэргүүцэн дайрсан бичиг өргөж байжээ.
Харин Өндөр гэгээн, Халх өөлдийн үе дамжсан хонзон хямралыг эцэслүүлэн амирлуулахыг эрэлхийлсээр байсан бөгөөд 1696 онд “Жанлавцогзол” буюу “Цагийн байдалд зохилдуулсан залбирлын дээдийг хайрлагч” хэмээх алдарт сургаалиа айлдаж, баруун зүүн, умарт, өмнөд монгол түмэн бүгдээр амны уншлага болговоос зохилтойсон хэмээн зарлигдсан гэдэг. Тэр бэрх цагт хойноос Орос, өмнөөс Манж-Хятадын их хүч түрж, Төвдүүд шашнаар дамжуулан яс хаяж, элэг угсаа нэгт ойрдууд тэднээс ч илүү аюул учруулан цэрэглэн халдаж, эзэн Чингисийн голомт, Гурван голын сав нутгийг самардан цусан зам татуулж нийт Монголын мөхөл, сүйрлийн үүд нээгдчихээд байлаа. Орос, Манж-Хятад Ойродын аюулаас, их дээдсийн голомт, өлгий Монгол нутгаа хэрхэн хамгаалж үлдэхийг шийдэх хүнд бэрх сорилт Өндөр гэгээн, Түшээт хан хоёрын толгой дээр буусан хэрэг. Тэгээд орших, эс оршихын өмнө тулж ирсэн цөвүүн цагийг гэгээн хүний гэгээн ухаанаар тал талаас нь эрэгцүүлж тунгаасны эцэст, гурван талын аюул төдийгүй Манжийн аюулаас Манжаар нь хамгаалуулан Монголоо авч үлдэх замыг сонгосон гэдэг. Энэ нь төгс зөв зам биш ч тэр цагт түүнээс илүү дээр нь байсангүй. Ахуй заншил, шашин өөр, ядуу агаад догшин түрэмгий, тэгээд ч олон он жил монголчуудын ноёрхолд байсан өширхөл нь арилаагүй Орост итгэх аргагүй гэж Өндөр гэгээн, Түшээт хан тэргүүтэй монгол ноёд үзсэн гэдэг. Ах дүү Ойрдуудтойгоо хүч хавсрах цор ганц боломжийг нь Галдан хаачихсанаас иймд хүрсэн хэрэг.
Өндөр гэгээн тэр үед, одоогийн манай гуйвуулсан түүхэнд бичдэг шиг, урваж давхиж очоод Манжийн эзэмшилд шууд орчихсон ч юм биш ажээ. Олон удаагийн яриа зөвшлийн эцэст 1691 онд Долнуурын хэлэлцээрийг хийж, тус тусдаа хатуу үүрэг харилцан хүлээсэн вассаль буюу түшмэг улс болж өөрийгөө хамгаалуулсан учиртай. Тэр үүргийн дотор, Хятадын тариачид бослого тэмцэл гаргавал Монгол улс морьт цэрэг хөдөлгөн дарж өгнө. Халх монголын нутагт гаднын хүчин халдаал Манж гүрэн цэргийн хүчээр хамгаална. Монгол нутагт хятад хүн байнга оршин суух, газар хагалж тариа тарих, монгол эмэгтэйтэй гэрлэхийг хуулиар хориглоно, хятад хүн монгол нутагт нэвтрэхдээ тодорхой хугацаа заасан зөвшөөрөл авсан байх гэхчилэн харилцан үүрэг хүлээсэн байжээ. Одоогийн хэллэгээр бол хоёр тал тус тусын хүлээсэн үүргээ тодорхой хэмжээнд биелүүлж байсан бололтой. Түүний хүчинд өнөөгийн монгол нутаг харьцангуй бүтэн үлджээ. Гэхдээ бүх зүйл сайн сайхан байсан хэрэг биш л дээ. Харин 1900 оны үеэс Манжийн төрийн хүчин сульдан доройтсон цагт, хятад түшмэлүүдийн явуулга, шаардлагаар “Шинэ засгийн бодлого” гэгчийг хэрэгжүүлснээр манай зарим нутагт хятад иргэд сууршин тариа ногоо тарьж, монгол эхнэр авч эхэлсэн түүхтэй. Монголчуудын хувьд манж гүрэн үгүй болох хүртэл хүлээсэн үүргээ биелүүлсэн гэх бөгөөд 1910 онд Хятадын тариачны бослого дэгдэхэд, морьт цэрэг хөдөлгөх шаардлагатай эсэхийг лавласан бичгийг Манжийн хаанд илгээж байсан гэдэг.
Албан ёсоор баримтжин тэмдэглэгдсэнээр 2220 гаруй жилийн тэртээгээс тоолж буй Монголын төрт улсын түүхийн бичлэг дэх андуу зөрүүтэй ойлголт, санаатай болон санамсаргүйгээр гуйвуулж завхруулсан үнэлгээ дүгнэлтийг засаж залруулах зорилтын дотор Монголын түүхэнд Өндөр гэгээн Г.Занабазарын гүйцэтгэсэн үүрэг, тухайн үеийн Монгол, Манжийн харилцааны талаархи үнэлгээ, дүгнэлтийг шинэ үзэл баримтлалаар тодорхойлох явдал шинэ үеийн түүхчдийн хойшлуулшгүй зорилт бөгөөд манай эрдэмтэн судлаачид ч боломжийн үр дүнтэй ажиллаж байна.
Энэ зун Хархоринд болсон Өндөр гэгээнд Бат-оршил өргөх Даншиг наадмын нээлтэнд УИХ-ын дарга З.Энхболд үг хэлсэн. “Өндөр гэгээн Занабазар бол, Монголд шарын шашныг үндэслэн идээшүүлсэн төдийгүй, дорно дахины сонгодог урлагийн гоц гойд авьяас билэгт төлөөлөгч, нэрт соён гэгээрүүлэгч, Монгол төдийгүй Азийн орнуудад мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлсэн улс төрийн зүтгэлтэн байсан юм...” Монгол Улсын хууль тогтоох дээд байгууллагын тэргүүний энэ үг нь, Өндөр гэгээн Г.Занабазарыг манай төр өөрөөр үнэлэх болсны баримт, төрт ёсны ой санамж зөв сэргэж буйн нотолгоо болов уу
Монголын умард өмнөд талд хоёр том гүрэн бүрэлдэн тогтсон тэр цагаас эхлэн Монголын хүчирхэг улсыг ямар нэг аргаар сулруулан нэгдмэл байдлыг бусниулахыг цаг үргэлж оролдон “хатуу, зөөлөн” янз бүрийн арга хэрэглэж байсан. Галдан Бошигт бол тэр хоёр улсын аль алины нь арганд унаж, басхүү Төвдийн далд явуулгад автан, Зүүнгарын улсаа үгүй хийж, ах дүү халхуудынхаа хүчийг сульдааж Монголын өстнүүдийг баярлуулсан эмгэнэлт хувь заяатай хүн. Өнөөдөр энэ сэдвээр сэтгэлийн хөөрөл, нутаг нугын үзэлд автан маргалдаад үр дүн гарахгуй нь ойлгомжтой. Харин тавин хэдэн жилийн өмнө нэрт яруу найрагч Р.Чойномын бичсэн найраглалын дөрвөн мөрийг эргэн санахад илүүдэхгүй болов уу.
“Эзнээ олоогүй тэмцлийн баатар
Эрээн хавиргын Галдан бошигт,
Мэргэн хатнаа Туулын шугуйд
Мэсийн дор орхиод зугтаасан...” Энд дайрч давшилсан, хатуу ширүүн үг ер үгүй, тэр цагийн хэрэг явдлыг цөөн оновчтой үгээр дүрсэлчихсан байна. Хоёр хөршийн арганд унасан тухайд Галдан, Оросын ноёдтой сүлбэлдэн цэрэг зэвсгийн тусламж авч, Халхын хязгаар нутгийн эмзэг нимгэн газруудыг оросуудад зааж өгч байсан нь бичиг захидлын хэлбэрээр үлдэж хоцрон түүний явдал мөрийг нь өнөөдөр нотолж байна. Манжтай ч шадарлан сүжирч, халхыг түйвэснээ гайхуулсан зулгуй үгтэй захидлуудыг Энх-амгалан хаанд илгээж, Манжийн хүргэн болж явжээ. Зарим захидлын нь хэсгээс түрүүн бид иш татсан. Манжийн төрийн хуучин бичиг цувралын дотор “эфү (хүргэн) Галдан”-гийн тухай цөөн биш газар тэмдэглэн үлдээсэн байгааг устгах, арилгах, ерөөс үгүйсгэх аргагүй.
Гаднын урхинд унасан Монгол ноёдын түүх ганц Галдангаар дуусаагүй нь харамсалтай. Гэвч тэр тухайн сургамжийг дэлгэрэнгүй өгүүлэх нь судлаачдын ажил болов уу. Харин Ардын хувьсгал ялснаас долоон жилийн дараа болсон нэгэн явдал, Монгол оронд тулгарсан аюулыг амиа золиослон байж хаасан түүх Өндөр гэгээний үйл хэрэгтэй зарим талаар учир холбоотойн тул энд дурсав. 1928 оны тавдугаар сард Коминтерн болон Зөвлөлтийн тусгай албаны оролцоотойгоор Монголын нам төрийн удирдлагад гэнэтийн огцом өөрчлөлт оруулж, З.Шижээ, Ө.Бадрах гэдэг зүүний үзэлтэй хоёр залуу “суга” дэвшин гарч ирж, хэрэг дээрээ нам төрийн удирдагчид болжээ. Шинэ залуус дэвшсэн нь гайхалтай биш. Харин тэдний санаачлан эхлүүлсэн ажил нь хачирхалтай байлаа. Тэд Монголын баруун хязгаарт “Дөрвөдийн БНУлс байгуулах тухай” тогтоолын төсөл боловсруулан МАХН-ын Төв хорооны гишүүдээр хэлэлцүүлсэн байдаг. Туршлагатай хашир удирдагчдын олонхи нь Монгол улсын бүрэн бүтэн байдалд халдаж байна гэж эрс эсэргүүцснээр тэр тогтоол “унажээ”. Гэвч асуудал ингээд дууссангүй. “Ялагдсан” З.Шижээ, Коминтернд хандан захидал бичиж тусламж хүсчээ. Захидал бичихээс ч аргагүй. Даалгавраа хийгээгүй сурагч шалтгаанаа тайлбарлах ёстой. Зөвлөлтийн тусгай албад, Шинжааны цайдмын нуурын монгол гаралтай З.Шижээ, дөрвөд ястан Ө.Бадрах нарыг сонгон дэвшүүлсэн нь санамсаргүй хэрэг биш байж. Зүүн үзэлтэй,улс төрийн төдийгүй амьдралын туршлага багатай, хурц түргэн зантай, уг гарлын хувьд үндэсний цөөнхид хамаарах хоёр залууг сонгосон нь залж, ”тоглоход” амар гэж тооцсон хэрэг бололтой.
Энэ ажиллагааныхаа хүрээнд олон нийтийн сэтгэл зүйг бэлтгэн боловсруулах дэс дараатай, тооцоо судалгаатай суртал нэвтүүлгийг тасралтгүй явуулсан нь манай залуусын хэдэн үеийнхний тархийг “туйлын амжилттай” угаажээ. Юун түрүүнд зүүн баруун Монгол хоорондын өнгөрсөн таагүй дурсамжийг дөвийлгөн хөөрөгдөж угаас эвлэршгүй, мөнхийн дайсан байсан мэт үнэмшил төрүүлэхийг оролдож эхэлжээ. Түүхэн баримтыг гуйвуулан засварлаж тайлбарлах, зарим үйл явдал, тодорхой сэдвийг ор тас нуух зэрэг муу аргандаа Зөвлөлт, Монголын зарим нэртэй эрдэмтэн судлаачийг татан оролцуулж байсан нь тэдний ном бүтээлд энэ ажиллагааны нь баримт болон үлджээ. Бүтээлээс нь манай үе үеийн судлаачдын иш татах дуртай И.М.Майский, В.Я.Владимирцов зэрэг том эрдэмтдийг хүртэл эвдээ татан оролцуулжээ. Жишээ нь, “Зүгээр монголчууд гэж байхгүй. Халхууд, харчингууд, буриадууд, чахрууд гэж бий. Нэгдмэл нийтийн хэл гэж байхгүй, бие биеэсээ ялгардаг бүлэг аялгуунууд л байдаг” гэж 1928 онд В .Я. Владимиргцов тунхаглаж байсан нь Коминтерн болон Зөвлөлт Оросын захиалгыг биелүүлсэн хэрэг байж. Тэр мэт захиалгаар, нэгдсэн Монгол гэж одоо байхгүй, монголжуу маягийн олон ястан л байна гэж номлон, 30 гаруй ястан зориудаар тодруулан, газар нутаг захиргааны харьяаллаар бүртгэн албажуулж, иргэний үнэмлэх, албан бичиг баримт дээр нь тэмдэглэдэг журмыг энэ үеэс эхлүүлж өнөөдөр ч мөрдөгдөж байгаа тухай, судлаач доктор Л.Мөнх-эрдэнэ, “Монголын тусгаар тогтнолын ёгт үр дагавар” гэдэг бүтээлдээ тодорхой дурдсан байна. Учир мэдэх боловсролтой монголчууд тэр хагалан бутаргах ажиллагааг чадах чинээгээр эсэргүүцэж байсан бөгөөд улс төр, түүх, соёлын нэрт зүтгэлтнүүд болох А.Амар (халх), Ж.Цэвээн (буриад) нар хилсээр баривчлагдан хороогдох хүртлээ “яс үндэс” гэсэн асуултанд “Монгол” гэж л хариулдаг байжээ. Тагна Тувагийн иргэд бол Монголтой огт хамаагүй түрэг гаралтай харь хүмүүс гэх шинжлэх ухааны нэр барьсан сурталчилгаа чухам энэ үед л эхэлсэн. Үүнд нь итгэчихсэн үе үеийн хүмүүс өнөөдөр ч бидний дунд байгаа.
Чингис хааныг яаж гутаадаг байсныг бид цөм мэднэ. Мандухай цэцэн хатан гэж ерөөс байгаагүй домгийн хүн гэж номлодог Зөвлөлтийн түүхчид ч байлаа. Энэ нь цаанаа зорилготой. Баруун, зүүн Монголын асуудлаар хүн амын олонх болох халхуудыг “доош хийн” жижигрүүлж “амы нь барихад”, их хатны намтар, улс орноо нэгтгэсэн гавьяат үйлс авцалдаж өгөхгүй байснаас тэр биз ээ. Үзэл суртлын хорлон сүйтгэх ажиллагаа гэдэг барилга байшин дэлбэлэхээс олон дахин илүү хор хөнөөлтэй, хэдэн үе дамжин хор уршиг тарьсаар байдгийг мартаж болохгүй. Монголчууд олон үеийн турш, өөрсдийгөө, “Язгуурын нэг өвөг омгийн хойчис бид жаргав ч, зовов ч, төрөв ч, үхэв ч хамт болбоос зохино” гэсэн тангарагийн үзэлтэй байсныг нь харийн бодлогоор ийнхүү бусниулсан юм. Өнөөдөр Г.Занабазар богдын тухай дурсах төдийд уурсан цахим сүлжээгээр агсарч түүнийг хараагаад байгаа хүн, олон жил үргэлжилсэн, зорилготой хуурамч сурталчилгаанд гүнзгий автсанаас ийм болсныг ойлгож болох юм. Дэлхийн аль ч орны хүнийг, үндэсний эмзэг асуудлыг нь сэдрээх замаар оюун санааны тогтворыг алдагдуулаад буруу зүгт хөтлөхөд амархан гэдэг. Монгол оронд 1921 оны ардын хувьсгалаас өмнө гэрэл гэгээтэй юм бараг байгаагүй, ЗХУ-ын ачаар сайн сайхан бүхэн дэлгэрсэн гэдэг ухуулгыг ахмад үеийнхэн маань чихээ дөжиртөл сонссон доо. Харийн хүний тодорхой зорилготойгоор зохиож өгсөн засвартай түүхээр тархиа угаалгачихаад, тэнд бичсэн “нөхөөс, цоорхойтой” баримтанд итгэн зүүн баруун, ар өвөр гэхчилэн ахан дүүсээ өөчилж гоочилж суудаг цаг дуусах болсон баймаар санагдана.
Түрүүн өгүүлсэн З.Шижээгийн “гомдлын мөрөөр” шуурхай арга хэмжээ авч, тухайн цагтаа бол эрэлхэг хувьсгалч, одоогийн судлаачдын үнэлгээгээр бол олон улсад зартай алуурчин Яков Блюмкинээр удирдуулсан Зөвлөлтийн чекистүүдийн баг Улаанбаатарт буух нь тэр. Тэд, Монголын нам, төрийн удирдагчдаар ёстой л шатрын хүү шиг тоглож тэднийг айлган сүрдүүлж, хооронд нь яс хаян хагаралдуулж, заримд нь албан тушаал амлан горьдоосон “хар өдрүүдийг” эхлүүлж, тэр нь олон сар жилээр үргэлжилжээ. П.Гэндэн сайдын машиныг жолоочтой нь цуг дэлбэлсний дараа Я.Блюмкин өөрөө утасдан “За юу бодогдож байна” гэж тавласан гэдэг. Энэ тухай Оросын түүхч В.Нефедов 2013 оны нэгдүгээр сард хэвлүүлсэн “Монголын удирдагч З.Шижээ улсаасаа урвасан нь” гэдэг нэртэй номондоо өгүүлжээ. “Коминтерн З.Шижээгийн нэр хүндийг өргөхийн тулд 16 ширхэг Форд-М машин бэлэглэж, З.Шижээ түүнийг нь өөрийн өмч мэт тараасан бөгөөд хоёр нууц амрагтаа хүртэл нэг нэгийг бэлэглэжээ” гэж энд бас бичжээ. Коминтерн болон Зөвлөлт оросын чекистүүд ийнхүү тал талын бэлтгэлээ “бүрэн хангаж”, Монголын удирдагчдыг “боловсруулсны” дараа, 1930 оны нэгдүгээр сард “Дөрвөдийн БНУ-ын асуудлыг” МАХН-ын Төв хороогоор дахин хэлэлцүүлэн “шивдүүлэхээр” төлөвлөжээ. Зөвлөлтийн чекистүүд, асуудал “төлөвлөснөөр” эцэслэгдэн шийдвэрлэгдэх 100 хувийн магадлалтай гэж дээд удирдлагадаа илтгээд байсан гэдэг. Гэтэл хурлын урд өдөр, Коминтерны төлөөлөгч В.Черномордюк болон чекистүүдийн ахлагчийн сууж явсан машиныг үл мэдэгдэх хүмүүс буудаж тэднийг шархдуулснаас асуудал нэг жилээр хойшлогдож, энэ мэдээ И.В.Сталины сонорт хүрснээр тэр ажиллагааг зогсоосон гэдэг. Монгол оронд аюул тулгарах үе бүхэнд түүнийг зогсоох эр зоригтон заавал гарч ирдэг түүх энд дахин давтагджээ. З.Шижээ дараа нь “Дөрвөдийн БНУ байгуулахаар хэрхэн ажилласан тухай”-гаа 317 хуудас тайлан бичсэнийг И.В.Сталин зориуд орчуулуулж танилцаад “Онц нууц! 80 жил үл задлах архивт” гэж цохсоноор, ийм тайлан хаана ч байхгүй, ийм явдал ерөөс огт болоогүй мэт 80 жил улирсан бөгөөд одоо ОХУ-д тодорхой хүрээнд ил болжээ. Сүүлд З.Шижээ Зөвлөлтийн чекистүүдэд байцаалт өгөхдөө: "Тэр машинд халдах ажиллагааг маршал Г.Дэмид, Ц.Содномдаржаа нар зохион байгуулсан”гэж мэдүүлжээ. Түүний үг үнэн байж ч болох. Эрүү шүүлтэнд тарчлахдаа арга буюу худал мэдүүлсэн байж ч мэдэх. Эсвэл гардан “хөөцөлдсөн” ажлыг нь нураасан Г.Дэмид нарын удирдагчид өширхсөндөө зориуд гүтгэсэн байхыг ч үгүйсгэх аргагүй. Үүнийг тогтоох нь шинэ үеийн түүхчид судлаачдын ажил. Ямартай ч Монгол орон үндсэндээ Коминтерн болон Зөвлөлт оросын чекистүүдийн атганд орчихоод байсан тэр түгшүүрт цагт, Завхан голоос цааших нутгаа Тагна Туватай хамт алдчихгүйн тулд амь өрсөөн нууц ажиллагаа зохион байгуулах зоригт эх орончид гарч ирсэн л байна. Тэдний нэрийг тодруулж, гавьяаг мөнхлөх нь өнөө үеийн бидний амин журмын үүрэг байх учиртай.
Тэртээ 324 жилийн өмнө Өндөр гэгээн Г.Занабазар, Түшээт хан Г.Чахундорж нар хятадаар хүчээ зузаалсан Манжийн их түрэлтийг холч бодлого арга ухаанаар хааж чадсан төдийгүй, Эзэнт гүрнийхээ өмнөд хилийн зурвасыг их цагаан хэрмийн ёроолоор татна гэсэн Оросын хаадын үе дамжсан түрэмгий далд бодлогыг ч давхар зогсоож чадсан түүхтэй. Тэр цагийн холч ухаант дээдэс маань, дайтаад хүчрэхгүй их хүчийг, даган шадарласнаар тэсэж гарах зам сонгосноор, Манж гүрэн түүхийн нугачаанд сэгсрэгдэн үгүй болчихоод байхад, Монголын хойчис бид туурга тусгаар үлдээд дэлхийд данстай хэвээр байгаа нь их хувь заяа биш гэж үү. 1930 оны нэгдүгээр сард орос чекистүүдийн машиныг буудсан тэр “үл мэдэгдэх” гэгдсэн хүмүүс ч бас өндөр дээд өвгөд, их эздийн сүлд сахиус, гэрээс захиасын амин холбоо тасарчихаагүй байгааг баталсан хэрэг байж. Эзэн богд Чингис хаан, Мандухай цэцэн хатан, Батмөнх даян хаан, Өндөр гэгээн Г.Занабазар, Манлай баатар Ж.Дамдансүрэн, Хатанбаатар Магсаржав, Сайн ноён хан Т.Намнансүрэн, Түшээ гүн Г.Чагдаржав, Д.Бодоо, С.Данзан, Д.Сүхбаатар, Маршал Г.Дэмид, Х.Чойбалсан нарын нэрийн араас чухам хэн хэн бичигдэхийг цаг хугацааны эрхшээл мэдэх биз ээ.
Тэр нэгэн цагт их аюулын үүдийг хааж, өнөөгийн Монголын газар нутгийг бидэнд үлдээсэн төдийгүй, дэлхийн олон монголчуудын зүрхний гүн дэх итгэлийн зул, омогшлын галыг бөхөөчихөлгүй хадгалан өнөөг хүргэсэн Өндөр богд маань, бараг ер хүрч насласан ч цагийн эрх, хувь заяаны тохиолоор амьдралынхаа сүүлийн өдрүүдийг хүний нутагт өнгөрөөн 1723 онд Бээжингийн Шар сүмд ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлжээ. Өндөр богдын шарилыг эх нутагт нь хүндэтгэлтэйгээр залж авчран түүний өөрийн орон Их хүрээнд гол шүтээн болгон залж байгаад 1778 оны шороон нохой жил Амарбаясгалант хийдэд мөнгөн сувраганд шүншиглэн оршоосон гэдэг.
Ахмад сэтгүүлч, хууль зүйн албаны тэргүүний ажилтан Ө.Мөнх
Сэтгэгдэл0
Estoi zov bichjee halh dorvod gej taltsahaa bolih heregtei dorvoduud hezeeneesee urvagch uhaan muutain hargaigaar busdiig ouynaara diilehgui bolohoro dandaa muu arga heregledeg tiimees dorvoduud hun muutai gej ugtei dandaa hooloi deer teeglesen yas bolj chadahgui bj erh medel buh umiig avah bodoltoi bdg
shal hudalaa mongoliig mohol svirel ruu abchirsan daa.. herbee manjiin chin uls mohoogui bol mongol dahiad 50 jil bolson bol bid mohoj delhigees arilah bailaa. ene hvnii gai ih shuu..
Да лам Дамбийжанцан гэж нэг шизотой юм бас хойноос орж ирээд Шинжааны хаант улс байгуулна , 5000 цэргээр ээ Хүрээг эзэлж Д.Сү хбаатар ,Хатанбаатар Магсаржавыг цааш нь харуулна гэж далжигнаж байгаад манай Балдандорж чекистед зүрхэнд ээ сум зоолгуулж ёстой өрөвдөлтэй талийсан даа. Цэдэнбалын шүтдэг байсан казахын Аблай хааны хүргэн Амарсанаа нь хаан ширээнд горилж сүүлчийн Зүүн Гарын хаан Даваачийг манж цэргүүд аваачиж хүйс тэмтэрсэн байдаг шүү дээ Цэвээн равдан бол Галдан бошготын үр хүүхдүүдийг нь өөрөө бариад Манжинй хаанд тушаачихсан байдаг ..гэх мэтчилэн алиа элий юмнуудын дааж давшгүй шуналаас нь болж Тэнгэр эд нарыг ниргэсэн бдг юм
эхлэлээс чинь харахад л их субьектив хандлагатай харагдаж бна, нэг л асуулт асууя Ойрадуудтайгаа ойлголцоод нэгдсэн монгол болж явсанаас Чин улсын вассаль байсан нь дээр vv? ийм л сонголт хийсэн хvн дээ. Галданд хаан ширээгээ егеед Чин улсыг цохих боломж бvрэн байсан, маш муу стратегич, амин хувиа бодсон хvн гэж боддог, хэзээ ч нэгэндээ боломж егдеггvй, хэрэгтэй цагт нэгдэж чаддаггvй, эрх ашигаа эрэмбэлж мэддэггvй, хэзээ ч дундрахгvй шуналтай халхууд бидний шилмэл дvр
Алтан ургийн монголчуудын голомтийг самарсан Галдан хор залгисан шаазгай шиг амь тавьсан даа .Данжила авга ах нь хүртэл Галдангийн мулгуй ,тэнэг шуналтайг нь хэлээд " Зүүн Гарыг мөхөөж ,Ар Халхыг Манжид хаяж өгөө гэ]д..." эцэс сүүлд нь манжйин хаанд алба өргөхөөр мордсон байдаг юм. Баруун монголчууд бол ерөөс Их эзэн Чингисийн дүү Хачиунд оноож өгсөн албат,зарцууд явсан улсууд ..алтан ургийнханд тэрсэлснээр Тэнгэрийн гэсгээл хүртсэн дээ ,хөөрхийс
Алтан ургийн монголчуудын голомтийг самарсан Галдан хор залгисан шаазгай шиг амь тавьсан даа .Данжила авга ах нь хүртэл Галдангийн мулгуй ,тэнэг шуналтайг нь хэлээд " Зүүн Гарыг мөхөөж ,Ар Халхыг Манжид хаяж өгөө гээд..." эцэс сүүлд нь манжйин хаанд алба өргөхөөр мордсон байдаг юм. Баруун монголчууд бол ерөөс Их эзэн Чингисийн дүү Хачиунд оноож өгсөн албат,зарцууд явсан улсууд ..алтан ургийнханд тэрсэлснээр Тэнгэрийн гэсгээл хүртсэн дээ ,хөөрхийс
Даваач хааныг аа манжуудтай нийлж хядсан Амарсанаа ,молигдуулсан аа ойлгож казахын Аблай султаны 2000 цэргийг хүч хавсарч босоод Булантайд болсон тулаанд ялагдаж ",хасгийн" нутгаар дамжиж Тобольск хүрээд оросуудад хорлогдож,оросууд хүүрийг нь манжийн хаанд тушаасан байдаг юм....Ойрдуудыг Манжийн хааны зарлигаар Монголд суулгасан байдаг юм шуу дээ
Баруун монголчууд ч балагтай улс даа .Ю.Цэдэнбалын үед ч наад Дөрвөдийн БНУ аа мөрөөдөж явцгаасан улс.Тэр битгий хэл ЗХУ-тай нэгдэнэ гэж солиорч явсан чацагнууд. Шал дэмий энэ хэдэн хувхайнуудыг Монголд нутаг заалгаж суулгасан юм."Хувхай урвагч "явсан ,урвагчаар аа л дуусна ! Элбэгдорж гээд нэг учир аа мэдэхгүй хачин юм байна ! Сүүлийн үед нанхиадуудыг дагаад далдагнаад байгаа ,гай дагуулах вий дээ ."Шинжаанчууд" бол ерөөс монголчуудад өртэй улс. Тусгаар тогтносон Монгол Улсад оруулсан хувь нэмэр гэвэл ёстой түй ч байхгүй ,Хубилай цэцэн , Лигдэн хаан , Цогт Хунтайжийн үеээс ар хударга уруу гарамгай хутга шаадаг байсан хулгайчууд ! Ийм муусайн юмнуудыг ер нь төрөөс зайлуулах цаг болсон дандаа ар халхыг хутгана,луйвардна ,холгож мөлжиж амьдардаг улс
Манжууд нэг бүрээ үлээхэд нэг гэрээс бүрэн зэвсэгтэй нэг цэрэг гардаг байсныг болиулж нэг дун үлээхэд нэг гэрээс нэг орхимжтой лам гардаг болгоно гэж хэлээд түүндээ хүрч зэвсгийн хүчээр эзэлж чадаагүй Монголыг шарын шашны хүчээр эзлэн авсныг мартаж үл болно. 1656 онд байна уудаа Монголын зарим урвагч ноёдууд Манжид дагаар орсны баяр болгон Манжууд шарын шашныхан хамтран Даншиг наадам зохион байгуулж Занабазарт Бат-оршил хэрэгэм олгож Чингис богд тэргүүтэй алтан ургын богдуудыг үгүйсгэн Анхдугаар богд гэж зарласан. Дараад нь шарын шашныхан Алтан ургын 7000 бөөг нэг шатааж алсан түүх бий. Будда буюу Буханы шашин биш шүү. Ер нь Монголын тусгаар тогтнол аюулгүй байдал хөгжил дэвшилд шарын шашны гүйцэтгэсэн эерэг болон сөрөг нөлөөлөлийг ул суурьтайгаар эргэн харж дүгнэлт өгөх цаг болсон байна.Эс бөгөөс Монгол улсыг маань Шарын шашны Төв болгон өнөөгийн Түвд шиг болгох зорилготой хүмүүс олон болж байх шиг байна. Дашрамд нь хэлэхэд Манж гэдэг бол нөгөө "Тангуд сөнөөгүй шүү гэдгийг өглөө бүр надад сануулж бай" гэдэг улсын удам угсаа.
Галдан хаан газаргүй гуйлгачин барлагийн доор халхууд заяа орж хэвтэхгүй тэрнээс алтан ургийн энхммгалантай учраа олсон нь хавьгүй дээр
хэхэ шарын шашинийг чинь ёстой Галдан бөгс дэмжиж Зонховын шашинг дэлгэрүүлнэ гэж дөвчигнөсөн золиг,хар зүгийн тарнийг уншдаг ,Ловон Бадамжунайн Пүрэв бурханы үйлиййг хийдэг гэж улааны сажава,гаржуд ,нингмагийн лам нарын хэлийг гозолзуулж тасддаг байсан гэж байгаа юм,Бөө мөргөлтөнүүдийг ,шутлэг ээ орхиж ямандагийн тарни уншдаг болвол шүдлэн үхэрээр шагнаж тэнгэрийн улаач зайран ,удгануудыг шар тосонд шатааж алдаг хэрцгий нэгэн байсан...Аав нь 100,000 лан мөнгөөр хоосон толгойг Далай ламд шавь оруулж , манай ӨНДӨР Гэгээнд удаа дараа номоор хаяулж шившиг ээ дэлгэж атаа хорсолоор шатаж явдаг болсон гэж бгаа юм. Галдангийн өвөө Гүүш хаан "ХААН" цолоор хүртэл Төвдийн Далай ламаас шагнуулаад амжсан сүйхээтэй нэгэн
Халхын ноед ч балагтай улс даа. Газар нутгаа хятадын пуусний еренд тавиад туучихсан, нэг хятад генералын захиргаанд хятадын нэг муж болчихсон тууж явсан ш дээ. Азаар ардын хувьсгал ялаагуй бол ч суйрсэн л дээ. Худлаа гэж уу?
Тэр алтан ургийнхан чинь Монголыг дааж давшгуй еренд тавьснаас болж 1919 онд хятадын нэг муж болсон доо. 1949 хуртэл хятадууд тэр ерее нэхсэн дээ.
Азаар хятадад хувьсгал гарснаар өр нэхэгдэхээ больсон.
Нууц товчоонд халх гэж ганц ч удаа дурдагдсан удаа байхгүй. Тэд бол жинхэнэ монголчууд биш, манжийн эрлийзүүд. Манж хятадуудын бөгсийг Ойрадын довтолгооноос халхалдаг байсан тул "Ар Халх" улс хэмээн нэрийджээ.
Зүүн гарын урвагч ноёд ойрд түмнийг удирдаж, Хасарын удам хорчин түмэнд эзэн сууж ,Халх түмэн ,цахар,ордос .түмэд түмэнг боржигнууд захирч Даяр далай Даян Батмөнх жонон 15-р зуунд ХАЛХ гэсэн нэрийг үүсгэсэн гэж "Эрдэнийн эрхт" бичигдсэн байгаа Хангай ханд нутаглан сууж Харь дайсанд чинь халх болсон Халуун аминд чинь түшээ болсон Ирэхийн үзүүр, харахын харуул болсон Халх түмэн чинь тэр бүхий бээр ажаамуу
Хангай ханд нутаглан сууж Харь дайсанд чинь халх болсон Халуун аминд чинь түшээ болсон Ирэхийн үзүүр, харахын харуул болсон Халх түмэн чинь тэр бүхий бээр ажаамуу
Хангайн нуруунд хэн гээч дайснаас хэнийг хамгаалах суугаа вэ? Аан, ойлголоо Мин улсыг хамгаалах гэж суулгасан хятад голдуу цэргvvд байсан юм аа даа?
Xexe muusain shinjaanii sheesnuudiig yostoi bolgoj tavij bna Modun Sanyu Timen shanyugaas ulamjiltai Burhan Haldun ,Deluun boldogiig haaj amidarahgui yu muu tsagaach ,honotsiin shinjaan shees ee
Баримт нотолгоо, эх сурвалжтай, хамгийн гол нь логиктой унэнийг таниулсан сайхан нийтлэл байна урьд нь галдан гуйан улгэр нэг л болж огдоггуй байсан ийм учиртай байж ондор гэгээндээ моргомуй
Ойрд гэж нэрлэгдсэн Монголчуудын Барлагууд Монголын хаан ширээнд 400 жил мөлхөөд бүтээгүй. Галдан бошготын үед хамгийн дөхөж очсон юм. Галдан Түвдийн далай ламтай ХУЙВАЛДАЖ, Оросын Коссакуудаас Зэвсийн тулсамж авч Манжуудын зөвшөөрөл дэмжлэгтэйгээр Халх руу 1688 онд гэнэт дайрсан нь амжилттай болж Халхын төв нутгийг эзэлсэн.Гэхдээ Манжууд Галданбошготыг зөвхөн Халхыг дархад л ашигласан бөгөөд Халхыг дараад Хаан болно гэж хөөрсөн түүнийг Манжууд хуурч байгаад яг л золбин нохой шиг хөөж алсан. Галдан тухайн үыд Зүүнгар нутгаа ахынхаа хүү Цэвээнравданд алдаад буцаж чадахгүй болж Халхын нутгаар тэнүүчилж яваад Манжуудад цохиулж сүүлдээ орох оронгүй оочих аягагүй, сүүдрээс өөр нөхөргүй сүүлнээсээ өөр дагуургүй болж Амиа Хорлож үхсэн юм. Халх Монголчууд харин хамгийн ухаантай шийдвэр гаргаж Монголыг Монголоор нь, бүтнээр нь авч үлдсэн. харин Буриадын нутаг Халхын хойд хязгаар байсныг Галдан бошогт оросуудад бэлэг болгон өгсөнөөр дууссан даа.
эхлэлээс чинь харахад л их субьектив хандлагатай харагдаж бна, нэг л асуулт асууя Ойрадуудтайгаа ойлголцоод нэгдсэн монгол болж явсанаас Чин улсын вассаль байсан нь дээр vv? ийм л сонголт хийсэн хvн дээ. Галданд хаан ширээгээ егеед Чин улсыг цохих боломж бvрэн байсан, маш муу стратегич, амин хувиа бодсон хvн гэж боддог, хэзээ ч нэгэндээ боломж егдеггvй, хэрэгтэй цагт нэгдэж чаддаггvй, эрх ашигаа эрэмбэлж мэддэггvй, хэзээ ч дундрахгvй шуналтай халхууд бидний шилмэл дvр
Халхуудын нуур царайг естой зев харууллаа. Халхуудын шунал, албан тушаалын телее тэмцэл л монголыг 3 том хэсэгт хуваасан, одоо ч улс орныг сенееж байна.
Наад дуусашгуй шуналыг чинь Энх-Амгалан хаан еерее хэлсэн юм ш дээ.
Хммм, харамсалтай нь Галдан гэдэг хүн чинь зөвхөн Халхыг дарах гэж явсанаас Манжтай тулалдах гэж яваагүй нь тэнэг хүнд ч ил шүү дээ!!!!!!! Орос, Манж, Түвдтэй зөрчилдөөнтэй дарамтанд Оросуудтай бүр дайтаж байх тэр зун Галан араас нь ХУТГА барьж дайрсан. Галдан Монголын хаан болгохыг Манжудаас гуйж Түвдүүдээр зөвшөөрүүлж оросуудаас зэвсэг авч Халхын дайснуудтай ХОЛБООТОН болж Халх Монголыг сөнөөхийг оролдсон. Бодит үнэн тэр шүү дээ!!!! Харин Халхыг Манж, Түвд оросуудтай нийлж дарж авсаны дараа жинхэнэ тоглолт эхэлж, Манжууд, оросууд Галданг НОХОЙ МЭТ үзэж хөөж алсан шүү дээ. Харамсалтай нь БОДИТ түүх энэ.
Наад нэг тэнэг юмаа тэр фэйсбуукэн л дээрээ эрээч.
ondor gegeen bol mongoliig mohol svirel oruulson gol hvn dee.. ter l manj hyatadiin ed zvil sain, burhanii shashintai gej heleed bvh mongolchuudiig manjiin kolonnd oruulsan daa.ooroo manjiin haanii haraand baij beejind geriin horiond baij zobj vhsen dee.. herbee manj chin uls dahiad 50 jil bolson bol ene delhiigees archigdah baisan daa.. mongoliig mohol svireld oruulsan gol buruutan bol ene hvn dee. 1689 ond gantshan tvsheet han aimagaas 30000 tsereg gargaj galdantai baildaj baisan bol 1911 ond halhiin 4 hangaas 4000 tsereg tsuguulj chadahgui bailaa daa. bvh erchvvd lam bolood bie deerh boosoo ch alj chadahgui tiim ariunhan aimtad boljee. utga uchirgui tangad nom tsejilj unshaad l. yu unshij baigaa lam nariin 90 hubi vl medenee.. mamj chin gvren ungaj orosd hubisgal garch bid l abaragdalaa. vnendee ene hvnii gai ih shuu dee. bvh mongoloo balalsan hvn dee..
Манжууд нэг бүрээ үлээхэд нэг гэрээс бүрэн зэвсэгтэй нэг цэрэг гардаг байсныг болиулж нэг дун үлээхэд нэг гэрээс нэг орхимжтой лам гардаг болгоно гэж хэлээд түүндээ хүрч зэвсгийн хүчээр эзэлж чадаагүй Монголыг шарын шашны хүчээр эзлэн авсныг мартаж үл болно. 1656 онд байна уудаа Монголын зарим урвагч ноёдууд Манжид дагаар орсны баяр болгон Манжууд шарын шашныхан хамтран Даншиг наадам зохион байгуулж Занабазарт Бат-оршил хэрэгэм олгож Чингис богд тэргүүтэй алтан ургын богдуудыг үгүйсгэн Анхдугаар богд гэж зарласан. Дараад нь шарын шашныхан Алтан ургын 7000 бөөг нэг шатааж алсан түүх бий. Будда буюу Буханы шашин биш шүү. Ер нь Монголын тусгаар тогтнол аюулгүй байдал хөгжил дэвшилд шарын шашны гүйцэтгэсэн эерэг болон сөрөг нөлөөлөлийг ул суурьтайгаар эргэн харж дүгнэлт өгөх цаг болсон байна.Эс бөгөөс Монгол улсыг маань Шарын шашны Төв болгон өнөөгийн Түвд шиг болгох зорилготой хүмүүс олон болж байх шиг байна. Дашрамд нь хэлэхэд Манж гэдэг бол нөгөө "Тангуд сөнөөгүй шүү гэдгийг өглөө бүр надад сануулж бай" гэдэг улсын удам угсаа.
Ishh.2016 on bool zayatan uvs hovd iin oiradiin uldegdeluud shuljee met bie bienee tatsaar mongoliin toriug aalznii shuls met hirj tokgoi zaya n hurehguin ulmaas buh mgliig ediin zasgiin hyamrald oruulkaa.ene bol tuuh
Ert ued mglchuudiig manjiin amand hiisen ouraduud ene ued hujaagiin amand barag hiij bn da.hoorhii min aygaa teneguud shu.ene oiraduud .
Гадаадын золбингууд бидний тvvхийг бидэнд заах нь ээ? Тэрийг нь дагаж намирдаг хээрийн чонотой нийлсэн гэрийн нохой байх юм. Уе уеийн гадаадын монголч эрдэмтэд Зуунгар бол их Монгол улсын суулчийн гал, голомт гэдгийг санал нэгтэй бичсэн байдаг юм.
Кирстофер Атвүүд багш гэж агуу түүхч эрдэмтэн хүн. Монгол хэл сайн мэднэ ялангуяа бичгийн хэлэнд маш сайн. Өвөр Монголд хэл, түүх үзэж байсан, Хятад хэлэнд сайн, Монголын түүхийг яг л эрдэмтэн хүний нүдээр харж дүн шинжилгээ өгөх хүн. Хэрэв бид хэн нэгэн өөрийгөө түүхч гэсэн буриад, дүрвэд нөхдүүдийн үгийг сонсвол хувь хүний, яс үндэстний үзэл бодол орсон байх магадлал өндөр. Харин жинхэнэ гадны судлаач, эрдэмтний үгийг сонсвол түүнд яс үндэстний үзэл байхгүй тул яг бодит үнэнийг өгүүлнэ. Тиймээ Атвүүд багшийн хэлсэнчлэн: түүхийн нугачаанд Занбазарын хийсэн бүхэн зөв байсан.
Энгийн ухаанаар бодход: Галдан гэж хүн үнэхээр Монголын төлөө байсан бол яагаад Манжтай шууд дайтахгүй Халх руу довтолвоо???? Бүр ар хударгаар нь Халхуудыг Байгаль нуурт (Түшээт хан, Хотгойдын Гэндэн тайж нар 1688 оны зун Үд Цайзыг эзлэх дайн хийсэн ) Оросуудтай дайтаж байхад нь шүү дээ!!!!!! Яагаад тэр Халхын нутгийн өмнүүр Шинжаанаасаа шууд яваад Хятадын Ганьсү, Хэбэй мужаар дайран Бээжин лүү довтолсонгүй вэ??????? Балууных нь Манжтай байлдах, Халхтай л байлдах гэж ирсэн бүр Манжуудаас, Түвдүүдээс зөвшөөрөл авсан шүү дээ энэ дайндаа!!! Орсуудаас зэвсгийн тусламж авсан!! Тэнэг хүнд ч ил шүү дээ!!!! Манжийн эсэрэг дайтах санаа, сачий түүнд байгаагүй ээээ!!!! Ядарч туйлдаж явхад нь Халхыгаа л цохих оролдлого хийсэн шүү дээ.
Танай менхсаруулын Есус багш нь гэсэн биз дээ?
Баруун монголчууд ч балагтай улс даа .Ю.Цэдэнбалын үед ч наад Дөрвөдийн БНУ аа мөрөөдөж явцгаасан улс.Тэр битгий хэл ЗХУ-тай нэгдэнэ гэж солиорч явсан чацагнууд. Шал дэмий энэ хэдэн хувхайнуудыг Монголд нутаг заалгаж суулгасан юм."Хувхай урвагч "явсан ,урвагчаар аа л дуусна ! Элбэгдорж гээд нэг учир аа мэдэхгүй хачин юм байна ! Сүүлийн үед нанхиадуудыг дагаад далдагнаад байгаа ,гай дагуулах вий дээ ."Шинжаанчууд" бол ерөөс монголчуудад өртэй улс. Тусгаар тогтносон Монгол Улсад оруулсан хувь нэмэр гэвэл ёстой түй ч байхгүй ,Хубилай цэцэн , Лигдэн хаан , Цогт Хунтайжийн үеээс ар хударга уруу гарамгай хутга шаадаг байсан хулгайчууд ! Ийм муусайн юмнуудыг ер нь төрөөс зайлуулах цаг болсон дандаа ар халхыг хутгана,луйвардна ,холгож мөлжиж амьдардаг улс
herebee ondor gegeenii zob bol bid 1921 ond 800000 -uulaa. bvh erchvvdiin ihenh ni lam. torolt mash baga vhel mash ih mash ih tvmbii bolon haldbartai obchtei mohoj svirch bailaa dee.. dahiiad jaahan udsan bol bid delhiinzuragaas archigdah bailaa.. vnendee manj chin uls unaj orosd hubisgal garsan l bideniig abarlaa. ene teneg gadaad nobsh mongoliin tvvhiig meden gej yu baih be dee.. ondor gegeenii gai tarisan ih shuu..
Халхын ноед ч балагтай улс даа. Газар нутгаа хятадын пуусний еренд тавиад туучихсан, нэг хятад генералын захиргаанд хятадын нэг муж болчихсон тууж явсан ш дээ. Азаар ардын хувьсгал ялаагуй бол ч суйрсэн л дээ. Худлаа гэж уу?
Манжууд нэг бүрээ үлээхэд нэг гэрээс бүрэн зэвсэгтэй нэг цэрэг гардаг байсныг болиулж нэг дун үлээхэд нэг гэрээс нэг орхимжтой лам гардаг болгоно гэж хэлээд түүндээ хүрч зэвсгийн хүчээр эзэлж чадаагүй Монголыг шарын шашны хүчээр эзлэн авсныг мартаж үл болно. 1656 онд байна уудаа Монголын зарим урвагч ноёдууд Манжид дагаар орсны баяр болгон Манжууд шарын шашныхан хамтран Даншиг наадам зохион байгуулж Занабазарт Бат-оршил хэрэгэм олгож Чингис богд тэргүүтэй алтан ургын богдуудыг үгүйсгэн Анхдугаар богд гэж зарласан. Дараад нь шарын шашныхан Алтан ургын 7000 бөөг нэг шатааж алсан түүх бий. Будда буюу Буханы шашин биш шүү. Ер нь Монголын тусгаар тогтнол аюулгүй байдал хөгжил дэвшилд шарын шашны гүйцэтгэсэн эерэг болон сөрөг нөлөөлөлийг ул суурьтайгаар эргэн харж дүгнэлт өгөх цаг болсон байна.Эс бөгөөс Монгол улсыг маань Шарын шашны Төв болгон өнөөгийн Түвд шиг болгох зорилготой хүмүүс олон болж байх шиг байна. Дашрамд нь хэлэхэд Манж гэдэг бол нөгөө "Тангуд сөнөөгүй шүү гэдгийг өглөө бүр надад сануулж бай" гэдэг улсын удам угсаа.
MONGOLCHUUD UHEEGUI,~~~~~~~~HARIN~~~~HYATADIIN PUUSEND ORTEI BAISAN CH YAHAV~~~~ALBAAR ~~~~ARDIIN HUVISGAL~~~AZAAR BISH~~~~~ALBAAR ARDIIN HUVISGAL HIISEN DEE
ODOO BUD NAR ~~~~HARDAA~~~~MONGOL~~~~~DARAA NI IH ZEEL AVSAN~~~~KOMMUNISIZMIIN UED CHIN~~~IH OR~~~~70JILIIN TURSH ORTEI BAISAN~~~
KOMMUNIZMIIN UED MANAI EEJ ~~~~UVSIIN GEH ~~~~~UGSHILTAI~~~~2 ERIIN ~~~2 HUUHED ~~~~NOHRIINHAA DERGED ~~~~BAATARLAG BAISAN SHUU~~~~TER UED MONGOLCHUUD ~~~~HUMUUJILTEI BAIJEE BAIJ
KOMMUNISTUUD CHIN~~~~ DANDAA ~~~~BUTACH,~~~ETSEGGUI HUUHED GARGADAG ~~~MOODTAI BAISAN YUM BISH UU
KOMMUNISTUUD BOL ARHICHIN BOLSON~~~KOSTYUMTAI ARHICHIN L BAISAN
UVSIIN GEH ETSEGGUI~~~~~ ODOO HARAAGUI~~~ENE UNEN~~~MANAI AVIIG AAVAA GEDEG
UVS ERCHUUD ~~~TORSON HUUHDEE~~~HAYAAD,GOLOOD YAVDAG YUM BULEE~~~~TEGEED UVS GEDEG NOHDUUD~~~MONGOL MON UU GEJ ERGELJ BAISAN
Дээрх ер нэхсэн данжаад зайлчихвал яасан юм бэ?
kommunist bish, xuvia xicheesen mulgu os sanadag bulai xumuus ch odoo bii
тэнгэр минь та бүхэн болоод өнгөрсөн түүхийн мэдээллээр баруун зүүн төв гэж талцан хэрэлдэхээ больж үзээч. энэ чинь зүгээр нэг бие биеэ хараагүйгээр үг шидэлцэж байгаа мэт боловч тоглоом биш шүү дээ. үг гэдэг бол авиа. авиа бол долгион. энэхүү долгион чинь бодитой юм. одоо бид зэвсгээр эс ч үгээр дайтаж байх цаг биш. Өмнөх түүхэн дэх хүмүүс алдаа гаргасан юм байж. бид сургамж аваад эвтэй эетэй байх нь чухал биш үү? хариугүй цөөхүүлээ юм байж, хэрэлдэж, хагаралдаж, муудалцах дуртай байгаагий нь ээ? Больж үз та минь.
uvur mongol noyod ch bas l ih aldsan da
Ер нь дээдсүүд тэр үед буруу сэтгэж улсаа мөхөөсөн. Манжуудын амаар явж алдаа гаргасан. Уг нь манж, хасагуудыг маллаад Монгол төвтэй энэ 3 үндэстэнийг нэгтгэсэн Каспийн тэнгэсээс Номхон далай хүртэлх хүчтэй улс байгуулж болох л байлаа. Хасгуудыг дарамталж байгаад буддын шашинд оруулж монголоор яриулах асуудалгүй байсан. Манжууд бол ер нь хагас монголоор ярьдаг монгол бичигтэй нөхөд байсан
манай ардын намд ийм евее нар олон байдаг, буруу зевее мэдэхгvй, юмыг тунгаан боддоггvй, зевхен захиалсан зvйлийг хийдэг, магтахдаа ч муулахдаа ч cap ч ичмээр ярьдаг,тэдний нэг л бна даа
Манжууд нэг бүрээ үлээхэд нэг гэрээс бүрэн зэвсэгтэй нэг цэрэг гардаг байсныг болиулж нэг дун үлээхэд нэг гэрээс нэг орхимжтой лам гардаг болгоно гэж хэлээд түүндээ хүрч зэвсгийн хүчээр эзэлж чадаагүй Монголыг шарын шашны хүчээр эзлэн авсныг мартаж үл болно. 1656 онд байна уудаа Монголын зарим урвагч ноёдууд Манжид дагаар орсны баяр болгон Манжууд шарын шашныхан хамтран Даншиг наадам зохион байгуулж Занабазарт Бат-оршил хэрэгэм олгож Чингис богд тэргүүтэй алтан ургын богдуудыг үгүйсгэн Анхдугаар богд гэж зарласан. Дараад нь шарын шашныхан Алтан ургын 7000 бөөг нэг шатааж алсан түүх бий. Будда буюу Буханы шашин биш шүү. Ер нь Монголын тусгаар тогтнол аюулгүй байдал хөгжил дэвшилд шарын шашны гүйцэтгэсэн эерэг болон сөрөг нөлөөлөлийг ул суурьтайгаар эргэн харж дүгнэлт өгөх цаг болсон байна.Эс бөгөөс Монгол улсыг маань Шарын шашны Төв болгон өнөөгийн Түвд шиг болгох зорилготой хүмүүс олон болж байх шиг байна. Дашрамд нь хэлэхэд Манж гэдэг бол нөгөө "Тангуд сөнөөгүй шүү гэдгийг өглөө бүр надад сануулж бай" гэдэг улсын удам угсаа.
Yagaad manjtai geree hiisniig oilgoogui hatsan tarhitai oirad min 100 dahin unshchih.oilgoh bolovuu da hoorhii
Тушээт хан Гомбодорж тевдийн шарын шашныг ашиглах замаар нийт Монгол ундэстнийг оюун санааны хувьд нэгтгэх горьдлого тээн еерийн хууг нэгэн тевд ламын хойт дур болгон залсан боловч монголчуудын эзлэн турэмгийллээс манжийн тусламжтайгаар салаад удаагуй тевдууд Монголчууд биднийг, бидний итгэлийг хятадын соелд шутсэн манжид худалдчихсан юм. Бид 220 жил Манж-хятад ба Тевдийн колоничлолд байсан.
1,2-r Bogd Mongol,altan urgiinh baisan buguud Mongolchuudyn uls turiin bodlogo yavagdaj bsan,u uniig eserguutsen 3-r bogdoos ehlen gadny uls turiin huchind avtsan.Undur Gegeeny boshig daguu tsag n irj 8-r Bogdyg Mongolchuud bodlogotoigoo Mongolyn khun bolgon usguj 1911 ony temtsliig hiisen
1919 ony uyed Shine Khyatadyn bodlogoor arhidalt,har tamhi,yanhan,avilga,gazar hagalah,shoroon tumen har hyatad orj irj Mnogol tumniig deer doorgui samarch baisan tuuh baina aa gej...!!!! Harin yag ene tsag uyed 1919 ony tuuh boditoi davtagdaj bna...hartsgaa hartsgaa hartsgaa...!!!!
Менх гэнэ уу? И.Менхсаруулын дагалдагч юм аа даа?
Mash buruu shiidber xiisen xязгааргуй ШУНАЛТ ОДОО ГИЙН ЛАМ НАР НЬ БАС ШУНАЛЫН ДАЛАЙ УНЭНГУЙ ЭНЭРЭНГУЙ ХУНЛЭГ ТАЛААС УНЭРЛЭЖ БАЙХГУЙ МАНГАС БАЙСАН
Ene comments bichij bgaa khumuus tiim ikh nom sonin unshij,sudalchihsan khumuus uu? Tuv nomiin sand orj huudas erguulj uzsen n hed bgaa boldoo,unen tuukh ta bukhnii bodsonoor bas setgeliin hudlul,jalga doviin uzleer shiidegddeggui yum shuu dee,evii huurhiis
улс тор жалга довын vзлээс зайдс хийж тvvхийн vнэн монийг баримт тvшиж товч тодорхой бичсэнд талархая бvр дэлгэрvvлж ном болгон гагана гэж найдъяа
Tuuhee ikh shuumjlekh yum,ene tsag uyed Gal-dan,Zanabazar 2-s ch iluu muugaar tuuhend uldekh khumuus ikh bna,ter Manjiin uyes ch iluu khetsuu tsag ireed bna,Ta bolood tantai hamt negen uyed amidarch baigaa Khalkh,Oiradyn uls turchid gazar nutag tusgaar togtnolyn yamar kholch bodlogo yavuulaad baina,kheldee...?!
Comment bichij bui erdemted,sudlaach,uzmerch naraa kkk bur khukh ineed khurgeed khayachihlaa
Bi uuld yastan ,Uuld Uuldduu taijiin udam...gekhdee bi 21-r zuunii Mongol undesten...Mongol undesten khalkhuudyn talaar unen barimttai tuukh unshaad Undur gegeend zalbirch,khundetgej bololkhgui yu,ukhlee yu manai 4-n Oiradiinkhoooon,
Demjij bna
Mongoloo l bodooch de .manai 4 oiraduud .bas muuhai ym hiisen bn shu bidnii shutej bsn galdanboshigt haan maan
Түүхэн үнэнийг өгүүлжээ. "Ойрдын баатарлаг түүх" гэдэг нь оросуудын зохиосон орос ардын үлгэр шүү дээ. "Ойрдын баатарлаг түүх" гээч хэрэв байдаг бол Монголын нэгдмэл төрийн эсрэг гадныханд ашигладагдсан түүх л байгаа. Эхлээд Мин улсад дараа нь Төвдийн Далай ламд, Манж Чин улс дараа нь Хаант Орост тус тус ашиглагдсан. Ойрдуудын хийдэг ганц ажил нь Чингисийн угсааны Алтан урагийнханы эсрэг арсалдан тэмцэлдэх. Үүнийхээ төлөө Монголын нийтлэг эрх ашигийг огтхон ч бодож байгаагүй. Мандухай Цэцэн Хатан кино нь дээр зах зухаас нь гардаг шүү дээ. Угтаа бол Өвөрмонголыг бас л ойрдуудын хийсэн эхлэл төгсгөлгүй хэрүүл шуугиан жалга довны үзлээс болж алдсан шүү дээ. Дараа нь Хөх нуурыг бас л ойрдуудаас болж алдсан. Далай ламыг үгүй хийх гэсэн Халхын Цогт тайжийг яаж цус урсган дарж төвдүүдийн өмнө гавяа байгууллаа? Дараа нь Өвөр Байгаль Ангар одоогийн Красноярск хүртэлхи Монголын нутагийг ойрдуудаас болж алдсан. Дундад Ази ойрдуудаас болж Хаант Оросын нөлөөнд орсон. Галдан бол Далай ламын нөлөөг бууруулж өөрийн гэсэн шарын шашины тэргүүнтэй төвтэй болох гэсэн Алтан Урагийнханы улс төрийн холч бодлогыг мохоох гэж Эрдэнэ Зууг шатааж лам нарыг засаж алан Өндөр Гэгээнийг барьж Далай Ламд тушаах гэсэн новш шүү дээ. Тэр угсаа гарвалгүй новшоор нь Алтан урагийн хар хайрцагны бодлогыг үгүй хийлгэж дураар нь дургиулдаг гэж юм байхгүй.Тэрнээс тэнэг Монголын язгууртанууд гэж байхгүй. Далай лам Хаант Оросын хатгаасааар Халх руу дайрсан түүхийн баримт нь бага багаар ил болж байна.
Deerkh khun barag l bugdiig n bichsen baina,minii uvug deedes ene metchilen tuuhend kharaar bichigdekh n damjiggui,ene bol tuukhen unen...harin odoo bid khalkh oirad gej tenegtelgui Chingesiin Mongol gesen gantskhan yazguur ugsaagaar ovogloj hamtdaa tusgaar tognoloo oltsgooyo akhan duusee
И.Менхсаруул чамд тэгж хэлээ юу?
Хммм, харамсалтай нь Галдан гэдэг хүн чинь зөвхөн Халхыг дарах гэж явсанаас Манжтай тулалдах гэж яваагүй нь тэнэг хүнд ч ил шүү дээ!!!!!!! Орос, Манж, Түвдтэй зөрчилдөөнтэй дарамтанд Оросуудтай бүр дайтаж байх тэр зун Галан араас нь ХУТГА барьж дайрсан. Галдан Монголын хаан болгохыг Манжудаас гуйж Түвдүүдээр зөвшөөрүүлж оросуудаас зэвсэг авч Халхын дайснуудтай ХОЛБООТОН болж Халх Монголыг сөнөөхийг оролдсон. Бодит үнэн тэр шүү дээ!!!! Харин Халхыг Манж, Түвд оросуудтай нийлж дарж авсаны дараа жинхэнэ тоглолт эхэлж, Манжууд, оросууд Галданг НОХОЙ МЭТ үзэж хөөж алсан шүү дээ. Харамсалтай нь БОДИТ түүх энэ.
Тайна багш менхсаруул чинь Чингис хааныг тодруулсан гэсэн уу?
Манжууд нэг бүрээ үлээхэд нэг гэрээс бүрэн зэвсэгтэй нэг цэрэг гардаг байсныг болиулж нэг дун үлээхэд нэг гэрээс нэг орхимжтой лам гардаг болгоно гэж хэлээд түүндээ хүрч зэвсгийн хүчээр эзэлж чадаагүй Монголыг шарын шашны хүчээр эзлэн авсныг мартаж үл болно. 1656 онд байна уудаа Монголын зарим урвагч ноёдууд Манжид дагаар орсны баяр болгон Манжууд шарын шашныхан хамтран Даншиг наадам зохион байгуулж Занабазарт Бат-оршил хэрэгэм олгож Чингис богд тэргүүтэй алтан ургын богдуудыг үгүйсгэн Анхдугаар богд гэж зарласан. Дараад нь шарын шашныхан Алтан ургын 7000 бөөг нэг шатааж алсан түүх бий. Будда буюу Буханы шашин биш шүү. Ер нь Монголын тусгаар тогтнол аюулгүй байдал хөгжил дэвшилд шарын шашны гүйцэтгэсэн эерэг болон сөрөг нөлөөлөлийг ул суурьтайгаар эргэн харж дүгнэлт өгөх цаг болсон байна.Эс бөгөөс Монгол улсыг маань Шарын шашны Төв болгон өнөөгийн Түвд шиг болгох зорилготой хүмүүс олон болж байх шиг байна. Дашрамд нь хэлэхэд Манж гэдэг бол нөгөө "Тангуд сөнөөгүй шүү гэдгийг өглөө бүр надад сануулж бай" гэдэг улсын удам угсаа.
Занабазарыг хундэтгэлгуй яахав ээ. Гэвч Монгол ундэстний эв нэгдэл, оршин тогтнох язгуур эрх ашиг тевдийн шарын шашинаас хамаагуй дээгуур юм шуу. Тер, шашин хоерыг тусгаарласан Vндсэн хуулиа мартаж болмхомгуй.
TOR,SHASHIN TUSDAA HUULITAI,
Нууц товчоонд халх гэж ганц ч удаа дурдагдсан удаа байхгүй. Тэд бол жинхэнэ монголчууд биш, манжийн эрлийзүүд. Манж хятадуудын бөгсийг Ойрадын довтолгооноос халхалдаг байсан тул "Ар Халх" улс хэмээн нэрийджээ.
Tur shashin tus daa gej tenegdehee bolildoo,Mongol uls negdsen neg l huulitai ter huulia ug duugui murduh yostoi,shar n bna uu har n bna uu buu,Christian bna uu ,Muslim baina uu?Mongolyn huuliig bugd dagah yostoi,Harin edgeer suseg bish rely asuudlyg saitar bodoltson ulamjlal,yos zanshilyn hem hemjeeg zaaval bodoltsoj huuliinhaa suuri tulguur hursiig tavih yostoi,
Батлагдчихсан хууль нь байсаар байхад яах гээд байгаа хунхууз вэ, чи????
AUGAA IH BOGD SUUT BARIMALCH ZANABAZARIIN ALDAR HUNDUEIIN UED MANDAN BADARSAAR BAIH BOLNO HARIN KOMMENT BICHIGCH HUNII ORONTSGUUDAAS YASNII HELTERHII CH ULDEHGUI YAY HUURHIILULTUI
И.Менхсаруулын дагагчид яагаад бусдыг заналхийлээд байна ????
Ishh .uhaarahgui hatsan tarhitai bool maluud yma.ene oiraduud .
Munkhsaruulyn khun geed baikh yum,ter chin uls turch yumuu tuukhch khunuu?
Их том улс терч бий.
NUHDUU IH HUNII HERGIIG IRGEN HUN SHUUDEGGUI YAGAAD GEVEL IRGEN HUND BUH MEDEELEL BAIDAGGUI
MASH ZUV TUUHIIG UNSHIJ SURGAMJ ABDAG MANAIHAN SHIG ULS UNDESTNEE HAGALAN BUTARGAH AJIL BOLGOJ BOLOHGUI
"Ахмад сэтгүүлч" гэсэн цол гуншинтай Ө.Мөнх гэгч энэ хүн хэнээс үүрэг даалгавар,хахууль авч юугаар Монгол хүний толгойг эргүүлж угаана гэж хүсч оролдоод юугаа биччихсэн харалмар юм болдоо? хөөрхий. ахмад сэтгүүлч Ө.Мөнхөд сануулахад 1.Өтлөөд байхад ухаан суудаггүй хүнийг"ТЭНЭГ",Буцалгаад байхад шөл гардаггүй махыг "БОГТОС"гэдэг юм.2.Монголд гадаад улсын бодлого хүчэй явагдаж байсан тэр цаг үеийн архивын болон хувь хүмүүст хадагалагдан үлдсэн баримт бичиг,түүхэн тэмдэглэлүүд нь Ахмад сэтгүүлч танд нэг янз,энгийн иргэд бидэнд өөр янзаар уншигдадгүй юм.3.Орон зай,цаг хугацаа гэдэг хүний оюун тархийг хувиргахаас түүхийг өөрчилдөггүй юм.Эцэст нь хэлэхэд судлаж байгаа зүйлтэйгээ холбогдох түүхийн баримтыг цөхрөлтгүй эрж олж уншаад сайн ойлгож өөрийгөө тухайн цаг үед нь очуулж байж дүгнэлтээ өгч сур.Сайн судлаагүй,мэдэж чадахгүй зүйлийг биччихээд олон түмнээс зовох нь хахууль,авилгаа нуухаас хэцүү шүү дээ.
Мөнх гуйад баярлала!! Та Монголынхоо төлөө гэсэн санаатай хүн юм. Орос, Хятадын санаачилгаар Ойрдын Түүх, Галдангийн түүх гэх ор үндэсгүй ХУДАЛ түүхийг манай цөөн хэдэн нөхөд дэвэргэн даган баяссаар ирсэн нь Монголыг өнөө яс үндсэээр нь хуваан талцуулах байдалд хүргээд байна. Язгуурын Монгол угсаатан ХАЛХ МОНГОЛ чуудынн эсэрэг бусад ястнуудыг турхиран дэвэргэсээр ирсэн нь эртний улбаатай. Хятадын Мин улс, Манжийн Чин улс, Оросын ЗХУ гээд бүгд ойрд гэх Монголын нэг хэсэгийг тусгаарлан үзэж тусгаар үзлийг дэвэргэн суулгаж тэднийг дэмжиж тэднээр дамжуулан тэднийг зэмсэг болгон ашиглаж Монголын төрийг барьж, эрх ашигаа хамгаалуулж ирсэн. Энэ байдал өнөө ч үргэлжилж байна. Энийг бид хаа хаанаа ойлгож хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй. Бидний ирээдүйн хөгжилд чухал хувь нэмэр болно..
Танай менхсаруул чинь Занабазарын хойт дур гэсэн уу?
GADAADIINHNI BICHSEN TUUHEND ITGEJ BOLOHGUI
YAMAR CHIG BOL OLIGTOI YUM BICHIHGUI~~~OILGOMJTOI~~~BIE BIETEI BAILDASNAA ~~~OOGSHUULJ BOLOHGUI
AN TSAV GARCH BAISAN BOL~~~~~~ TER ALDAAGAA ~~~DAVTAHGUI~~~BIE BIE HAIRLAH EOSTOI~~~~MONGOL UNDESTNIIHEE HUVID~~~~BIE BIENEE HAIRLAH~~~~~UR HOISHISDOO ZAHIJ ULDEEH NI BIDNII UUREG MON~~~~~~
GADNI HUNEER TUUH BICHUULNEE GEDEG BOL ~~~~CHI OOROO HEN CH BISH BOLSON BAINA GESEN UG
Нууц товчоонд халх гэж ганц ч удаа дурдагдсан удаа байхгүй. Тэд бол жинхэнэ монголчууд биш, манжийн эрлийзүүд. Манж хятадуудын бөгсийг Ойрадын довтолгооноос халхалдаг байсан тул "Ар Халх" улс хэмээн нэрийджээ.
Ishh mgliin olon ovguud niileed halh gj nerlesen sh de.haana yavsiim be ter ued.hytadiin shinjaand hujaa nartai hool idej suusanuu .eshul halimagt orosuudiin oims ugaaj yavaad 1911 ond mgldoo irtsgeevuu
halh uls aguu aguu, bidnii uyeiinhen ch tsag irvel ene ulsaa avaad uldeh zorig bii, harin onoodor hamgiin ih idej bgaa ene baruun zugiin garaltai noyoduud maani yaah bol doo?
Халх гэж улс туухэнд байгаагуй юм.
1634 онд.сүүлчийн хаан лигдэнг нас барсны дараа албан ёсны төрийн тэргүүн байгаагүй.өвөр монгол манжид дагаж орж халх ойрадууд тус тусдаа бие даасан ханлиг улсууд болсон.халх бол дотроо гурван хэсэгтэй тэдэн дотроо түшээт хан тэргүүлэх үүрэгтэй байсан.чингисийн үеийн тоорил хан хабул хан гэдэг шиг төвшний хэргэмтэн гэсэн үг.хан нь хаанаас арай доогуур.ойрадын тэргүүнийг хаан гэдэггүй хунтайж гэдэг байсан.
Түүхийн сурвалж бичигт Зүүнгарын хаант улс, Зүүнгарын хаан л гэж тэмдэглэгдсэн байдаг юм даа.
Нууц товчоонд халх гэж ганц ч удаа дурдагдсан удаа байхгүй. Тэд бол жинхэнэ монголчууд биш, манжийн эрлийзүүд. Манж хятадуудын бөгсийг Ойрадын довтолгооноос халхалдаг байсан тул "Ар Халх" улс хэмээн нэрийджээ.
Evii evii manai baga yastnuud orosiin ulgertee itgeed argagui argagui 11 ond mgloosoo gaduur olzlogdoj yavaad irsen ym chn yaj medehev de.
Олон жил шашин номын мөр хөөсөн Галданд угаасаа цэрэг удирдах авьяас байхгүй ш дээ Түүний дотно шадар жанжид хэцүү ажлыг үүрсэн байдгийн Галдангийн тархийг угааж турхирсан новшнууд Орос Төвдийн Далай лам хоёр байсан Занабазар алсын хараатай агуу стратегич гэдгээ даам гаргаж харуулж чадсаан Даам гарахын тулд олон нүүдэл золиослодог Золиосолсон нүүдлүүд нь Занабазарыг харлуулдаг сөрөг түүхүүд байдаг биз Гэхдээ Монгол улс хожсон Хаант Орос улс Коммунист Орос Манж Төвд хаана байна Бүгд түүх болж үлдсэн Ойрдын Амарсанаа Манжийн цэргийг дагуулж гал голомтоо самарсан галзуу жанжинг эх оронч баатар байсан тэнэг түүхээ засах хэрэгтэй байна Галданбошигт Амарсанаагийн оронд Ойрдын Эсэн тайшийг хүндэтгэх цаг нь болсон шүү Олон хэсэг бутарч хүч нь суларсан Монголын бага хаадын үед Хятадын Мин улс 500000 гаруй цэргийн түрэмгийлэлээс Ойрдын Эсэн тайш хамгаалсан түүхийн дэргэд Галданбошигт яршиг байна
Like
IIM SETGUULCH MEDEHGUIEE ENE AMITAN HENII ZARAALAAR YAVAA BOLDOO GEDEG BDEE
И.Менхсаруулын зараалаар яваа юм аа.
HAHA
Тухайн үеийн феодалын нийгмийн үеийн үзэл бодлын үүднээс үзэхэд чингисийн алтан ургийн халхын түшээт хан тэргүүтэй сурвалжит ноёд чингисийн эзэнт гүрний зүгээр нэг түмтийн ноёны үр удам болох галданг хаан эзнээ гэж хүлээн зөвшөөрч сөгдөн мөргөх нь хэрхэвч байж болшгүй зүйл байсан.тэр байтугай чингисийн удам тасарчих шахсан 15р зууны үед.чингисийн дүүгийнх нь удмын хүнийг хаан болгох гэхэд хүлээн зөвшөөрөхгүй чингисийн удмынхнаас амьд үлдсэн сүүлчийн хүнийг траншейнээс хайж олж татаж гаргаж ирж хаан болгосон байдаг.тийм цаг үе байсан ш дээ.
Тэр алтан ургийнхан чинь Монголыг дааж давшгуй еренд тавьснаас болж 1919 онд хятадын нэг муж болсон доо. 1949 хуртэл хятадууд тэр ерее нэхсэн дээ.
Чингис хаан өөрийнхөө есөн өрлөгийн нэгийг хаан эзнээ болгоод өмнө нь сөхөрч мөргөж байна гээд бодохгүй юу.төсөөлөгдөхгүй байгаа биз дээ.алтан ургийн бус хүнийг байтугай чингисийн дүү хасарын удмын хүн хаан болно гэхэд хэн ч зөвшөөрөхгүй бослого гаргадаг биз дээ
Халхын ноед их эзний гэрээслэлд унэнч байж чадсан юм уу?
Тухайн үеийн хууль эрхийн үүднээс зөв ч буруу ч шийдвэр гаргасан бай чингисийн удмынхан л халхыг захирах эрхтэй гадаадад дагаар орох үгүйг шийдэх эрхтэй байсан.тухайн үед.бүх ард түмний санал асуулга явуулга.сонгууль хийж хаад ноёныг халж солино гэсэн ойлголт байгаагүй.
Хааны үр хүүхэд болж.төрсөн л бол тэнэг мангар харгис.догшин ч бай эрх.мэдлийг атгадаг.харцын хүүхэд болж төрсөн бол ухаалаг цэцэн мэргэн байсан ч харц хэвээрээ л байдаг байсан шүү дээ.одоочилж одоотой адилхан байсан мэтээр сэтгэж болохгүй.тухайн үед галдан занабазар хоёр сонгуульд нэр дэвшээд мөрийн хөтөлбөр танилцуулж өрсөлдөөд ард түмний олонхын санал авсан нь сонгогдоно гэсэн ойлголт байгаагүй.
Халхын ноед хятадын нэг генералын улыг нь долоогоод хятадын нэг муж болчихсон явж байсан чинь ариун явдал уу? Хунтайж Давааням аа?
феодалын харилцааны үүднээс үзвэл Халхын ноёд чингисийн гэрээслэлд үнэнч байсан эсэхээс шалтгаалахгүйгээр халхуудыг захирах эрхтэй гэсэн үг.ноёд нь эзэн харц ардууд нь өмч нь гэсэн үг.эзэн нь өмчнөөсөө урвана гэж байдаггүйтэй адил ноён нь харц ардуудаасаа урвана гэсэн ойлголт байгаагүй.харин харц ард нь ноёноосоо урвабал хатуу шийтгэдэг байсан.тиймээс жамухыг барьж ирсэн албатуудыг нь чингис хаан эзнээсээ урвалаа гээд цаазалсан.одоо бол ерөнхийлөгч нь ард түмнээсээ урвана гэсэн ойлголт байна.тухайн үед тийм ойлголт байгаагүй.
Феодалын нийгмийн үеийг одоотой адил байсан гэж ойлгож болохгүй.хошуу ноён нь албат ардаа яана уу өөрийн дур байсан авгайг нь салгаад авч сууна уу өөрийн дур байсан.хошуу ноён бол эзэн албат бол өмч нь.одоо бол хорооны засаг ард чинь чиний эзэн биш ш дээ.авгайг чинь би аваад бага хатнаа болголоо гэж хэлж чадахгүй хэлэх эрх ч байхгүй.одоо бол чамтай л адилхан эрхтэй иргэн.
Их эзэн тэ
Их эзэн тэгээд хятад генералын улыг долоо, улсаа май гээд хар хятадад найр тавьж ег гэж гэрээсэлсэн уу?
Нууц товчоонд халх гэж ганц ч удаа дурдагдсан удаа байхгүй. Тэд бол жинхэнэ монголчууд биш, манжийн эрлийзүүд. Манж хятадуудын бөгсийг Ойрадын довтолгооноос халхалдаг байсан тул "Ар Халх" улс хэмээн нэрийджээ.
vnendee manjiin chin gvren mohoogui bol mongol vndesten barag mohoh bailaa daa. manjiin chin gvren dahiad 50 jil bolson bol bid odiid delhiin gazariin zuragaas archigdsan daa. ondor gegeen bol mongoliig mohol svireliin chigt oruulj ogson doo. duhaa tsoirtol burhan morgood svvldee boosoo ch alj chadahgui boltoloo munharch hvn torolhtonoos arilah deeree tulaad hyatad manj chin gvren ungaj, orosd hubisgal garch l bid uls bolloo doo. vnen bvgd ondor gegeenees bolson ter hvn l urd zvgiin manj hyatadiin ed zvil sain burhanii shashint gej mongolchuudiig manjid dagaar oruulj balalsan daa. getel oirdtai baildah gej tvsheet han aimagaas chahuudorj 30000 tsereg tsuguulj chadaj baisan bol 1911 ond halhiin 4 haniihan niileed 4000 tsereg tsuguulj chadahgui bailaa daa. yagaad gebel ihenh erchuud ni lam bolood ter. abgai abahgui vnen hudal ni medegdehgui tvbd nom unshaad l ajilgui suunaa.
Галдангийн довтолгоонд өртсөн халхуудад манжид дагаар орохоос өөр зам байсан гэж үү.орост дагаж орох боломжтой байсан юм шиг ярьдаг.гэтэл энэ боломжийг 1689 оны нэрчүүгийн орос манжийн гэрээгээр хаачихсан орос манж хоёр хилээ тогтоочихсон халх.манжийнх гэдгийг оросууд зөвшөөрчихсөн байсан.феодалын нийгмийн үеийн бодлоор үзвэл чингисийн алтан ургийн боржигоныхны хувьд цорос овгийн галдангаас боржигон ээжтэй энх амгалан илүү төрөл садан байсан.түүхийг.одоочилж болохгүй.тухайн үеийн үзэл бодлын үүднээс.тайлбарлах.ёстой.
3 монгол хамтдаа байсан бол манж, орос нийлээд ч барахгуй л байсан юм.
МАНЖУУД ШАРЫН ШАШИНЫ ТЭРГҮҮНЭЭР ЗАНАБАЗАРЫГ ТАВЬЖ АЛДАРШУУЛАН ХҮН АМЫН ӨСӨЛТИЙГ 220 ЖИЛ БҮРЭН ЗОГСООЖ МОНГОЛЧУУДЫГ ХҮН БИШ БОЛГОСОН ГЭТЭЛ ХАЛХУУДААС ЦӨӨН БАЙСАН ХАСГУУД 10 ГАРУЙ САЯ БОЛЧИХООД БАЙНА ЯМАР ГАВЬЯА БАЙГУУЛСАН ГЭЖ ЭНЭ УРВАГЧЫГ ХУДЛАА МАГТАН ДУУЛААД ХУДЛАА ТҮҮХ БИЧЭЭД БАЙНА ВЭ 2 НАМ ХУДЛАА ХУВЬСГАЛ ЭНЭ ТЭР ГЭЖ ТҮҮХИЙГ ХУДЛАА БИЧНЭ ДЭЭР НЬ ШАШИНЫХАН БОЛОН БҮР НУТАГ НУГААРАА ТАЛЦАН ХУДЛАА ТҮҮХ БИЧДЭГ БОЛСОН БАЙНА ИХ МОНГОЛЧУУДЫН ҮР УДАМ МУХАР СҮСЭГТ АВТАЖ ӨӨРСДИЙГӨӨ БУРТАГЛАХАА БОЛЬЦГОО
Монголын шарын шашны тэргүүнээр занабазарыг монголчууд өөрсдөө тавьсан.1691 онд манжид дагаж орохоос аль эрт 1639 онд занабазарыг таван настайд нь шашны тэргүүнээр өргөмжилсөн юмаа.хасагууд халхуудаас цөөн байсан гэж хэн хэлж байгаа юм бэ.манжид дагаж орохоос өмнө халхууд 800 мянга орчим байсан бол хасагууд 2-3 сая байсан юмаа.
Олон жил шашин номын мөр хөөсөн Галданд угаасаа цэрэг удирдах авьяас байхгүй ш дээ Түүний дотно шадар жанжид хэцүү ажлыг үүрсэн байдгийн Галдангийн тархийг угааж турхирсан новшнууд Орос Төвдийн Далай лам хоёр байсан Занабазар алсын хараатай агуу стратегич гэдгээ даам гаргаж харуулж чадсаан Даам гарахын тулд олон нүүдэл золиослодог Золиосолсон нүүдлүүд нь Занабазарыг харлуулдаг сөрөг түүхүүд байдаг биз Гэхдээ Монгол улс хожсон Хаант Орос улс Коммунист Орос Манж Төвд хаана байна Бүгд түүх болж үлдсэн Ойрдын Амарсанаа Манжийн цэргийг дагуулж гал голомтоо самарсан галзуу жанжинг эх оронч баатар байсан тэнэг түүхээ засах хэрэгтэй байна Галданбошигт Амарсанаагийн оронд Ойрдын Эсэн тайшийг хүндэтгэх цаг нь болсон шүү Олон хэсэг бутарч хүч нь суларсан Монголын бага хаадын үед Хятадын Мин улсын 500000 гаруй цэргийн түрэмгийлэлээс Ойрдын Эсэн тайш хамгаалсан түүхийн дэргэд Галданбошигт яршиг байна
Эсэн чинь галдангийн өвөг дээдэс ш дээ.эсэн зүүн.монголыг эзэлж аваад өөрийгөө хаан өргөмжилсөн чингисийн угсааны бус хүн байсан.тиймээс чингисийн угсааныхныг хүйс тэмтэрч өөртэй хаан ширээ булаалдах хүнгүй болгохыг хүсэж байсан.тухайн үед энэ хядлагаас аврагдсан баянмөнх жононгийн хүү батмөнх хожим чингисийн удмыг таслалгүй авч гарсан түүх бий.өөрөөр хэлбэл галдангийн өвөг дээдэс занабазарын өвөг дээдсийг хөнөөж байсан гэсэн үг.
Баруун монголчууд ч балагтай улс даа .Ю.Цэдэнбалын үед ч наад Дөрвөдийн БНУ аа мөрөөдөж явцгаасан улс.Тэр битгий хэл ЗХУ-тай нэгдэнэ гэж солиорч явсан чацагнууд. Шал дэмий энэ хэдэн хувхайнуудыг Монголд нутаг заалгаж суулгасан юм."Хувхай урвагч "явсан ,урвагчаар аа л дуусна ! Элбэгдорж гээд нэг учир аа мэдэхгүй хачин юм байна ! Сүүлийн үед нанхиадуудыг дагаад далдагнаад байгаа ,гай дагуулах вий дээ ."Шинжаанчууд" бол ерөөс монголчуудад өртэй улс. Тусгаар тогтносон Монгол Улсад оруулсан хувь нэмэр гэвэл ёстой түй ч байхгүй ,Хубилай цэцэн , Лигдэн хаан , Цогт Хунтайжийн үеээс ар хударга уруу гарамгай хутга шаадаг байсан хулгайчууд ! Ийм муусайн юмнуудыг ер нь төрөөс зайлуулах цаг болсон дандаа ар халхыг хутгана,луйвардна ,холгож мөлжиж амьдардаг улс
Алтан ургийн хунтайж Давааням аа, тайвшир.
ЧИ ЧИНЬ ХАРИН ЖИНХЭНЭ ХУТГАГЧ БАЙНА
Нууц товчоонд халх гэж ганц ч удаа дурдагдсан удаа байхгүй. Тэд бол жинхэнэ монголчууд биш, манжийн эрлийзүүд. Манж хятадуудын бөгсийг Ойрадын довтолгооноос халхалдаг байсан тул "Ар Халх" улс хэмээн нэрийджээ.
JINHENE SHASHNII MEDLEGIIN TUHAI~~~YARISAN~~~~HARIN SHASHNI MEDLEGGUI HUMUUS~~~~~~~~~ MUHAR SUSEGTEI BOLDOG YUM BAINAA
Дуу чи, муу илжиг.
HAHA
hun yum heluulehgui yum
Энэ муу аль Да Шин Ку-гийн пүүсний өр нэхээд байдаг нэг муу хятад байгаа юм.
INEEDEMTEI YUM
Shinjaanaas irsen ourad hujaagiin sheesuud
ГАРЧИГ НЬ БУРУУ БАЙНА СҮЙРЛИЙН ҮҮДИЙГ НЭЭСЭН ӨНДӨР БОГД ГЭХ БАЙСАН БАЙХ
МАНЖИД ДАГААР ОРОХООС ӨМНӨ ЗАНАБАЗАР ЗӨВХӨН ХАЛХЫН ШАШИНЫ ТЭРГҮҮН БАЙСАН ДАГААР ОРСОНЫ ДАРАА ЭНХАМГАЛАН ХААН БҮХ МОНГОЛЫН ШАШИНЫ ТЭРГҮҮНЭЭР ӨРГӨМЖИЛЖ ЕСЛОЛ БОЛГОН ДАНШИГИЙН НААДМЫГ ЗОХИОН БАЙГУУЛСАН ЮМ ГЭЖ БАЙСАН САНАГДАХ ЮМ
Ugui shuu,Harin Galdang Tuvdiinhun uls tur hiij Undur gegeeny esreg turhirch Hamag Mongolyn shashin turiig hoslon barihyg turhirsan Galdang yag l Dalai lamyn erh medeltei bolgoh ashdiin zorilgo baisan.Galdan munharch,shunaldaa ard tumnee uhel ruu chirch ulmaar muruuruu baisan khalkhuudyg tuiveej unuudriin ta bidnii ene ih heruul margaany uriig tarijee,ungursun tuuh ter tsagtaa uldej,Harin ene tsagiin deedsuud enenees ch aimaar zuil hiigeed baigaag yah ve
Ugui tegeed odoo Khalkh Oird geed l uzeed baihyn... udam ugsaa n Oird murtluu 4-5 udmaaraa khalkhad amidarchihsan khumuus tum negeeree l bna...jishee ni: aav n durvud eej n halkh ger bul bolood 3-4uye Arhangaid turuuleed usguchihsun baigaa humuusiin ach guch,duch n UB-t ternees tsaashaa uye n Germany,USA,China turchihsun baihad ali nutag usniih geh ve...? Jalga dovnii uzlee boliod ,Hovd,Dornod gej yarihaa boliod borjigon dorvod urianhai geed ovgiin nereeree hereglej surtsgaaya.,Uls turchid aimgaar huvaagdaad baigaag chin ashiglaad bna sh dee
галданбошигт гэж новшийн новш байлаа.ховдод хөшөө босгож балайраад байлуу.
Менхсаруул аа, тайван бай.
neeren hoshoog buulgah yostoi shuu, hovd baitugaii uvsiin hundetgeliin orgoond ni galdangiin zurag bgaag yu gej oilgoh?
Ойрадууд буюу ойн.иргэдийг их монгол улс байгуулагдсны дараагийн жил 1207 онд чингисийн ууган хүү зүчи дагуулан авсан юмаа.тэгээд дөрвөн түмт болгон зохион байгуулсан нь хожим дөрвөн ойрад болсон.тэд өмнөд сибирьт байж байгаад наймануудыг одоогийн казахстан руу нүүлгэсний дараа найманы хуучин нутгийг эзлэн суусан.дараа нь улам урагшилсаар одоогийн шинжааны нутагт төвлөрөн суусан.тэнд зүүнгарын хаант улсаа байгуулж нэг үе.хүчирхэг мандаж дундад ази төвдийг хүртэл эзэлж байсан.зүүнгарын хаант улсыг эзэлж авсан манж нар.хүн.амыг нь зэрлэгээр хядахаас өмнөхөн 1753 онд дөрвөдүүд манжид дагаар орж увсын тэнд тохитой газар олж суусан ба тэр хооронд нь зүүнгар дахь амарсанаагийн бослого түүний дараах геноцид болж өнгөрсөн.тиймээс дөрвөдүүд манжид түрүүлж дагаж орсны хүчинд тоо бүтэн үлдэж одоо ойрадууд дундаа хамгийн олон хүнтэй нь билээ.
Даваач хааныг аа манжуудтай нийлж хядсан Амарсанаа ,молигдуулсан аа ойлгож казахын Аблай султаны 2000 цэргийг хүч хавсарч босоод Булантайд болсон тулаанд ялагдаж ",хасгийн" нутгаар дамжиж Тобольск хүрээд оросуудад хорлогдож,оросууд хүүрийг нь манжийн хаанд тушаасан байдаг юм....Ойрдуудыг Манжийн хааны зарлигаар Монголд суулгасан байдаг юм шуу дээ
Амарсанаагаас илүү Дүрвэдийн Нэмэхжаргал ноён бас тэр Дондогманж нар Даваач хааны гол хүчийг цохисон, Зүүнгарын хаант улсыг устгагах гол үүрэг гүйцэтгэсэн хүмүүс. Ойдын голлох аймаг болсон Чорос Өөлдүүдийг Дүрвэдүүд нь Манжуудтай нийлж байгаад хүйс тэмтэрсэн. Манжуудад урвасан Дүрвэдүүд аймаг хэвээрээ үлдсээд нутаг заагдаж Увс нуурт суурьшсан. Саяхан Өвөр Монгол ТВ-гээр Өвөр Монголын Дүрвэдийн хошууны тухай гарч байна лээ. Өвөр Монголд бас Дүрвэд хошуу гээд байнааа.
Ойрдууд бол сэлэнгэ мөрөн байгаль нуурын баруун хэсэгээр сууж байгаад аажмаар баруун тийш нүүдэллэсэн, хөвсгөл хавьд үлдсэн улсууд нь дархадууд.Ойрдууд явсаар баруун зах нь ил тарвага хүрсэн боловч зүүн зах нь хангайн нурууны баруун хэсэг, их нууруудын хотгороор нутагласаар байсан юм.Ийм увсын нутагт цэрэнгийн дагуулж ирсэн дөрвөдүүд бол уугуул нутагтаа сууж байсан дөрвөдүүдээд бараадаж ирсэн улс байлаа.Хэнээс ч нутаг гуйгааггүй, өвөг дээдэс нь амбасын үед гал мэсээр олж авсанаас хойш ойрдууд тасралтгүй сууж байсан газар ойрдын ноёд хоорондын утгагүй алалдаанаас зугатаж ирсэн хэдэн дөрвөдийг шилжүүлэн суулгасан нь одоогийн давст сагил, түргэн хавийн дөрвөдүүд юм. Ойрд гэдэг бол ойн ард гэдэг үг биш.Өөрд буюу ойр төрөл садан гэсэн утгатай үгв
Халхын ноёд манж,хятад нь ч мэдэгдэхгүй харийн гүнж нараас төрсөн улсууд юм бус уу? Тэгээд монголчуудаас нь ялгах гэж халх гэж нэрлэсэн юм шиг ээ.
Хуцдагийнхаас хэдүүлээ ирсэн бэ? Монголын нууц товчоонд Ойн иргэд дагаар оров гээд бичээстэй байгаа шүү.
112.72.13.32-d --> Засссс битгий ХУДАЛ үлэр зохиогоод бай!!! Наад үлгэрээ Баянмөнх аваргад хэлээ. сая увсын наадмаар Увс аймгийн ДҮРВЭДҮҮД 1757 онд унаган нутаг Алтайн цаадах хязгаараас Увс нуурт нүүж ирж суурьсан гэж хэлсэн. Балууны чинь увс нуурт байсан ойрдууд гэж???? Дархадуудыг дүрвэд болгоод байгаарай кккк ёооо шал инээдтэй, доог тохуу болоод. Тэгэж яривал Дүрвэдүүд бол ойрдууд биш!!!! Жинхэнэ ойрдууд бол Өөлдүүд Чоросууд. Дүрвэдүүд бие даасан аймаг байсанаа Чоросын өөлдүүдэд дагаар орсон Хамжлагууд. Тэд уг гарвалын ойрдууд биш!!!! Тийм ч учираас Дүрвэдүүд Манжуудтай нийлж Чорос овгоо хядсан улсууд. ТЭд чоросуудыг хядаж санасандаа хүрээд Ойрд нэрийг авах гэж дайрч байх шив дээ. Дүрвэдүүд гэж Дүрвэж оргосон хүмүүс гэж Нууц товчоонд тодоос тод бий!! Увс нуурн хөвөөнд Халхын Алтан Хан Шолойн ордон байсан юм. Тэнд ямар ч дүрвэд хэзээ ч байгаагүй. Увс завхан хөвсгөл бол Халхын Засагт хан Хотгойдуудын унаган нутаг.
Ha ha ha durvuduud
Манжууд монголчуудад ижил тэгш хандаж байсангүй.халхын хувьд авран хамгаалагч нь байсан халх айл хоймортоо энх амгалан хааны хөргийг тавьж цайныхаа дээжийг өргөдөг бол ойрадуудын хувьд дэлхийн түүхэнд орох томоохон аллага зохион явуулсан.тухайлбал 1723 онд хөхнуурын монголчуудын бараг талыг нь хядсан бол 1758 онд зүүнгарын хаант улсын хүн амын наян хувийг хүйс тэмтэрсэн байдаг.сталин ч гэсэн ар монголчуудын сэтгэл санаанд тусгаар тогтнол бэлэглэгч гэдгээр дурсагддаг бол халимагуудын хувьд шал өөр.
1723 оны явдал бол хөх нуурт байсан ойрдын хошууд аймаг болон зүүнгарын цэргийн хооронд болсон явдал.Том аллага гэдэг нь манжийн хааны эх сурвалжид зориуд санаатай гуйвуулж бичсэнээс та нар тэгж бодоод байна. Ойрдууд ойрдуудыгаа хядна гэж юу байдаг юм, цэргийн гол хүчийг нь цохиод л асуудал шийдэгдэнэ биз дээ. 1758 оны явдал бол манж ба цахар, халхын цэргүүд зүүнгарын ойрдуудыг хядсаныг хэлж байгаа юм. Магадгүй бас манжийн эх сурвалжид ойрдууд өөрсдийгээ хядсан гээд бичсэн байж магадгүй. Та нар манж, хятадын эх сурвалжийг их шүтдэг бололтой.Хятадын эх сурвалжид санаатайгаар гуйвуулж бичиж ирсэн тэр нь хожим хэрэгээ бүтээдэг. Та нар шиг улсууд шүтээд итгээд явааг бодоход маш зөв тооцоотой бичдэг байсан юм байна.
Нууц товчоонд халх гэж ганц ч удаа дурдагдсан удаа байхгүй. Тэд бол жинхэнэ монголчууд биш, манжийн эрлийзүүд. Манж хятадуудын бөгсийг Ойрадын довтолгооноос халхалдаг байсан тул "Ар Халх" улс хэмээн нэрийджээ.
Тэр үнэн.
Газар нутгийн төлөөх эрс ширүүн тэмцэлд Монгол угсааны ноёд урваж шарваж, дагаар орж тухайн үедээ өөрийн ба улс үндэстний эрх ашгаа бодсон олон шийдвэрүүдийг гаргаж байсан нь эцсийн эцэст тэсч үлдэхийн төлөөх тэмцэл байсан юм. Эдгээрийг тухайн тохиолдолд үгүйсгэх нь өрөөсгөл бөгөөд эцсийн дүндээ өнөөгийн Монгол улс туурга тусгаар оршин тогтнож байгаа нь гавьяа юм. Хувиа бодсон арчаагүй шийдвэрээс эхлээд улсаа бодсон агуу шийдвэр хүртэл хэрэгжих шатандаа яаж гуйвж үр дүн нь шал эсрэгээр ч юмуу гарч байсныг дайн самуун, тэмцэл тулааныг яг мэдэхгүй бид нар дүнгэж өөчлөх нь бас өрөөсгөл буй за. Алив зүйлийн эцсийн байдлыг өнөөгийн үр дүнг цаг хугацаа шалгаж харуулж байгаа нь цаашид бид улс үндэсээ авч явах чиг зорилгын эхлэл биш гэж үү дээ. Хэзээ хойно бидэнд ч түүхийн үүднээс дүн тавих цаг ирэх нь гарцаагүй тэр үед улс орныхоо газар шороог лиценз нэрээр худалдсан үеийнхэн гэж дүгнэгдэх ч юм билүү бодох л хэрэгтэй дээ хэдүүлээ. Гэвч энэ нь нийтийг хамарсан дүгнэлт биш байсныг хэн ч мэдэхгүй бүгд тийм байснаар дүгнэвэл харамсалтай л юм даа.
Za naad urvagch lamaa shut shut, manjiin khaanyg lusyn khaan shig bayan edelj barshgui khiv torgotoi geed dagaar orson baidag, manjiin khaanyg khool idekhed ni shireeniikh ni buland suugaad khuvi khurtdeg baisan gesen zailuul uldegdliig ni iddeg baisan yumuu, khool ni khortoi esekhiig ni shalgaj amsdag ch baisan yum uu
Bi oirad hun .galdan tenegiig l gaihaj suuna.unen gejuu .itgehgui l bn .tehdee yahav ovog deedes min bolohoor uuchilj bn.halhuudiigaa ch uuchilj bn .
Занабазар, Чахундорж нар маань аугаа их дээдсүүд байж дээ.
Цөөхөн Монголчууд минь Монгол гэдэг улс байдгийг сана Халх гэж улс байгаагүй олон ястан үндэстэн нийлж Монгол улсыг бүрдүүлж байгаа юмаа. дотроо яасан их хагаралддаг юм бэ ичээчээ
Энэ нийтлэлийг тавьж байгаа хүмүүс нь зориуд ийм хагаралдаан үүсгэх зорилгоор нийтлэлүүдээ тавьж зорилгоо маш сайн биелүүлж байна.
ENE SHIN SUDALGAA SHDEE
Их хаанаас хойш, үеийн үед халхчууд ачааны хүндийг үүрч, илүү тулхтай, холч хараатай бодлого явуулж байсан нь түүхэн баримтаар нотлогддог. Ойрдууд гээд байгаа нь өнөөдрийн УВСУУД биш л дээ. Сая 90 жилийн ойгоороо их л өөр бид гэж баахан хашгиралдаж байна лээ.
Soyombo useg bol Balbiin bichgees sanaa awch huulbarlasan useg boloh ni togtoogdson Zanabazar tengert haragdsan gej hudal helsen. Tuunchlen Manjid dagaar oruulj 20-r zuund muhuh duhsun undesten gej buh sudlaach erdemted dugnej bv. 20-r zuund tusgaar togtonohod Zanabazariin 1 huviin gaviya nuluu bhgui. Tuunchlen 250 jil manjtai hamtran orshij irev gej hudlaa helj baiv Getel MONGOLIIN buh tuuhchid Manjiin holbooton bgagui Koloni bsan gej dugnesen. 250 jiliin darlal muljlugt Mongolchuudiig unagaagaad zogsohgui. 480 myangan Oirad Mongolchuudiin uheh alagdah undsiig tavisan ZUGEER urvagch hulgai yum Zanabazar
Zanabazar bol urvagch hulgai uur yu ch bish. Chingisiin turd hairtai surgaaliig ni dagadag bsiim bol yagaad ald bie min aljaavaas aljaatugai ahui gedeg surgaaliig ni dagasan uu. Zanabazariin ued Mongol bichig ustah duhuj heregleenees garsan orond Tuvd bichig orj irsen. Ediin zasag, shinjleh Uhaand uzeed butsaagaad ugii ch gesen 1 ch devshil garaagui. 100, 200 orchim Id shidtentei tuundee itgesen zugeer neg muhar susegtei aidast awtsan ard tumen bolj huvirsan. Iim yumnii undesiig tavisan urvagch nohoig saihan hudlaa yum zohioj umuuruhuu boli
Huuye taivshir,ta ene Olon saikhan sudar nomny haaguur n ungursun Hun be? Hunii nutagt baina gedeg jargal bish,odoo ch ta amidral deeree harj bgaa bailgui,ur huuhdee hool undtai,oron gertee bailgah gej,setgeliin tam edelj hunii nutagt baidag yum...naad zahih jishee shuu dee,ter uyeiin humuus mani meteesee iluu eh nutag ard tumen gej boddog baisan bailgui dee... Turiin hergee Mongol bichgeer hutulj,shashiny nom sudraa Soyombo usgeer bichih ajil erchimtei yavagdaj baisan yum shuu,3-r bogdiin uyed l uls turiin bodlogoor tuvduur bolson bolokhoos bish... Javhlan,Mongol khun 1200 ch biluu mergejiltei gesen bish biluu,yun ediin hugjil barag bugdeeree hun bolgon gegeerchihsen baisan yum bish uu,esvel Ezen Bogdoos hoish 15-r zuun hurtel Mongol mundag humuus baij baigaad Sharyn shashintai bolood mongol hunii nuguu 1200n alga bolood odoo tengeriin tsag ireed shuud 1200n gargaad baina uu hahaha iliireed baigaarai... Uzeed uhah yum ih hiisen sh dee,naad zahiin jishee ta unuudur ingeed angalzaad suuj baigaa bolomj chin,Ed material yariad baigaa bol ene Olon delhiid zaragdaad urlagiin buteelyg n haral daa,manaihan l oliggui dee ter buhniig hunii hool bolgood baigaa bolohoos bish,hiisen buteesenyg n delhiigees tsugluulaad Mongoldoo museum baiguulval heden zuun uye tejeeh bailgui dee...geh met
Er n tegeed ungursun uye ungursun tsag deer,Harin odoo tsag bol odoo tsag....Bi ene tsag uye yajshuuhan avch yavj bna daa,ene humuusiin heleed baigaa shig Ezen bugd maani bidnii haraad yu gej baigaa bol 3 saya-laa Mongoloo idej suitgej zarj alj baina sh dee,Tuuhen 2tom humuusee shuumjilj gonzgoirch baikhaar ene tsag uyiinhee Ekh oronch lider-dee bilgiin nudeer tanij demjij tusalmaar sanagdah yum.Ene Galdan gej goloo taslakh geed baigaa humuus ene tsag uyed yag l tuuh shig mundag bodlogo yavuulaad baigaa UIH-n gishuudee dagah namirch 3n haltar tugrug olj amidarch chadaj baina gej tseejee deldegch nar min ireeduigeesee aij l yavaarai,tany ur huuhed ene tsagiin chin yalyg udmaas chin asuuh l baih shuu
Nutagaa samarchaad yundaa halhuudiigaa zuhdiim be de.ovog deedes chn l buruutai .harinch halhuuddaa bayrlaj yavaarai.
taminee unuudur Uuld gedeg uls baihgui Mongol gedeg uls baigaa uuniig oilgoj baigaa bol Undur Gegeenii talaarh oilgoltiig endees av. Zuungar baihgui Mongol baigaa shuu gej zarim neg hund helmeer ba bagsh mini nadad helsen yum. Galdan boshigt bol Jigjidiin ninchin 3 jil hiisen tom lam baisan gesen shuu. Yaagad Mongolchuud ruu dairsaniin medehgui yum buruu baisan ni batlagdsan yalanguya zuragtaar magtaad baidag humuust helchii
Galdan bool haan bol9hiig l moroodoo bailgui de
Сүйрлийн үүдийг нээсэн Өндөр Богд. Манж-Хятадын тоглоомон утсан хүүхэлдэй. Монголын түүхийг 220 жилээр зогсоосон урвагч. Өнөөдрийн энэ хэдэн эрх баригчидын захиаалгаар энэ мэтийн балай юм бичиж суух юм.
220 jileer daagaad avtsiin bishuu. Ta bol 2 tsag ch uuriigu avj yavj chadahgui hun shig ba. Tiim humuusees iim tom ug gardag yum
HAHA ODOO ENE TUUH YUM CHIN UURLAAD HEREGGUI EE
BID NARIIN AMIDRAL CH~~~ TUUH BOLOJ ULDENE
BID NAR UURLAJ L BAINAA~~~~~DARAA NI BID NARIIN HUUHDUUD HOORONDOO ~~~SUUJ GERLEJ L TAARAA
mongolchuud urvagchaa shutej jinkhene balairch erguutej baina da, yun danshig
archaagui uhruud gadnii hunii bool baih tavilantai. 1 negiigee Uzen iadagch zombi nar uls shig uls baij chadahgui
Naad halh oirad gesen heruulee boli tuuhiig sudalj negdsen dugnelt ogoh heregtei bolohoos jalga dovnii uzel hereggui uuniig hamgiin noloo bagatai hiij chadah humuus bol gadnii mongol ch erdemted gehdee olon talaas hed heden erdemtediig orolzuulah heregtei ternees bish halhuud in zanabazaraa oiraduud in galdangaa omoorood zavaan yum bolno
ЭНЭ СЭТГЭДЛҮҮДЭЭС ХАРАХАД ДӨРВӨДГҮЙ БОЛ МОНГОЛ УЛС НЭГДМЭЛ БАЙЖ ЧАДНА, УЛААНБААТАРААР ДҮҮРЭН, СЭЛЭНГЭЭР ДҮҮРЭН, ХАЛХААР ДҮҮРЭН, ХАНАЖ ЦАДАХГҮЙ ДӨРВӨДҮҮД БАЙСАН ЦАГТ ЯГ ГАЛДАНГИЙН ҮЕИЙХ ШИГ МОНГОЛ МААНЬ СҮЙРЧ БАЙНА
CHI YOSTOI CHAGSH YANAGSH GOLYG OLOOD GOYO HELSEN SHUU
дүрвэд энэ тэр гээд яс хаяхаа боль хутгагчаа
Халхууд гэдэг нь манжууд юм байна, тэгээд дөрвөдүүдийг үздэггүй бололтой.
Zanabazar bol Halh Oiradiin dainii galiig uduuchuud yalagdahaaraa Manjid dagaar orson enenii balagiig toolj barshgui. Tuunchlen mash olon eh oronchid Manjuudiin zoosnii nuheer guilgej alagdsan Chingunjav terguutei.
Tuuhee sain unsh .uul n chi odiid shinjaand bh blaa.11 ond ovog deedes chn guij orj irsiishd .harin ch bogd haan zovshoorson shu de.bayrla shut morgo
Unendee Khalkh Mongoliig suiruulsen hun shu!!!!!!!!!!!! Mongol Uls Manj Chin Ulsiin alsiig harsan horon bodlogiin ulmaas erchuud ni diilenhi lam bolson, hun amiin osolt unasan. Yar tembuugeer suirch bsan shu dee!!! Hunii erhend huvi zayaniihaa ezen baina gedeg bolomjgui. Zanabazar mash buruu songolt hiisen. Ter unendee buh Mongolchuudad suirel daguulsan hun!!!!!!!!!!!! Shuteed gaihuulaad bh zuil unendee bhgyu ee/
yas yuman deere bid ch bas manjin tolgoig zalgisan humuus shu. Manj odoo ba uu uuld uls odoo ba uu.
Tegeed Galdand buuj ugsun bol ter bukh Mongolyg negtgeed unuudruus iluu huchirheg bailgana gej bodoj bna uu hahaha.Yer n ingej zovj baihaar khalkhuud min udam ugsaandaa gomdokh heregtei yum bna,Undur bogd min ta Oirdod buuj uguud bugdeeree manjiin bool unuugiin uvur mongolyn huvi tavilantai bolgood uhehgui yasan yum be,tanyg ulsaa suiruulj yazguur ugsaagaa avaad uldlee gej hoich ue chin haraagaad bna... gej l heluuleh n du tad baih shig bna daa... Ene zugeer l emegnel!!! Harin ene tsagiin deedes geh lam nar bolood uls turchid Hyatad,Tuvd lam nariig darvaitlaad dagaj daldaganaj baij Galdangiin gaig davtav daa,gargalgaa n butets n adilhan l baigaa shuu
Халх гэдэг чинь манж-хятадын эрлийзуудийг нь хэлээд байгаа юм биш уу?
гадны нөхөдөө болиоч бүгд хаант улсын үед орсууд халх ойрад гэж салгах гээд чадаагүй одоо та нар чадахгүй
Халхын ноёд манж,хятад нь ч мэдэгдэхгүй харийн гүнж нараас төрсөн улсууд юм бус уу? Тэгээд монголчуудаас нь ялгах гэж халх гэж нэрлэсэн юм шиг ээ.
hariin gunj baihgui
Дүрвэдүүд та нар ДҮРВЭЖ гараад Ойрдад дагаар орж олон жил явсан. Гэвч Манжуудтай нийлж ОЙРДЫН улсыг хядаж мөхөөсөн НҮГЭЛТЭЙ. Та нар Ойрд биш!!! Хэзээ ч бүү өөрсдийгөө бүү нэрлэ!!!!!!
Манж монголын эрлийзүүд юм уу даа, сүүлийн үед ингэж их бичиж ярьдаг болжээ.
Zanabazaraas hund bdald orvol dagaar orood uuruu alban tushaal deeree uld gedeg surgamj awna gesen ug uu.
Ойрдууд бол сэлэнгэ мөрөн байгаль нуурын баруун хэсэгээр сууж байгаад аажмаар баруун тийш нүүдэллэсэн, хөвсгөл хавьд үлдсэн улсууд нь дархадууд.Ойрдууд явсаар баруун зах нь ил тарвага хүрсэн боловч зүүн зах нь хангайн нурууны баруун хэсэг, их нууруудын хотгороор нутагласаар ирсэн юм.Иймд увсын нутагт цэрэнгийн дагуулж ирсэн дөрвөдүүд бол уугуул нутагтаа сууж байсан дөрвөдүүдээ бараадаж ирсэн улс байлаа.Хэнээс ч нутаг гуйгааггүй, өвөг дээдэс нь амбасын үед гал мэсээр олж авсанаас хойш ойрдууд тасралтгүй сууж байсан газар зүүнгарын ноёд хоорондын утгагүй алалдаанаас зугатаж ирсэн хэдэн дөрвөдийг шилжүүлэн суулгасан нь одоогийн давст сагил, түргэн хавийн арын дөрвөдүүд юм. Ойрд гэдэг бол ойн ард гэдэг үг биш.Өөрд буюу ойр төрөл садан гэсэн утгатай үг.
Хуцдагийнхаас хэдүүлнн ирсэн бэ? Монголын нууц товчоонд Ойн иргэд дагаар оров гээд бичээстэй байгаа шүү.
112.72.13.32--d Засссс битгий ХУДАЛ үлэр зохиогоод бай!!! Наад үлгэрээ Баянмөнх аваргад хэлээ. сая увсын наадмаар Увс аймгийн ДҮРВЭДҮҮД 1757 онд унаган нутаг Алтайн цаадах хязгаараас Увс нуурт нүүж ирж суурьсан гэж хэлсэн. Балууны чинь увс нуурт байсан ойрдууд гэж???? Дархадуудыг дүрвэд болгоод байгаарай кккк ёооо шал инээдтэй, доог тохуу болоод. Тэгэж яривал Дүрвэдүүд бол ойрдууд биш!!!! Жинхэнэ ойрдууд бол Өөлдүүд Чоросууд. Дүрвэдүүд бие даасан аймаг байсанаа Чоросын өөлдүүдэд дагаар орсон Хамжлагууд. Тэд уг гарвалын ойрдууд биш!!!! Тийм ч учираас Дүрвэдүүд Манжуудтай нийлж Чорос овгоо хядсан улсууд. ТЭд чоросуудыг хядаж санасандаа хүрээд Ойрд нэрийг авах гэж дайрч байх шив дээ. Дүрвэдүүд гэж Дүрвэж оргосон хүмүүс гэж Нууц товчоонд тодоос тод бий!! Увс нуурн хөвөөнд Халхын Алтан Хан Шолойн ордон байсан юм. Тэнд ямар ч дүрвэд хэзээ ч байгаагүй. Увс завхан хөвсгөл бол Халхын Засагт хан Хотгойдуудын унаган нутаг.
Одоо цорос овгийн үлдэгдэл Киргиз, Казахад тун цөөхөн байдаг юм. Монолд ихэнх нь бий. Манжууд тараагаад хаячихсан юм.
Би Ойрд хүн хэлж байна: Дүрвэдүүд ОЙРДУУД биш!! ах дүүгээсээ ДҮРВЭЖ гараад Ойрдад дагаар орж олон жил явсан. Гэвч Манжуудтай нийлж ОЙРДЫН улсыг хядаж мөхөөсөн НҮГЭЛТЭЙ. Та нар Ойрд биш!!! Өөрсдийгөө Ойрд гэж нэрлэх эрх дүрвэдүүдэд байхгүй!!
Албан ёсны сайтаар иймэрхүү үндэсний хагаралд дуудсан өдөөн хатгасан мэдээллийг системтэй тавьж,ойрдуудыг аль болох гутаах, буруутгах арга хэмжээ авч байна. Үүний зэрэгцээ Халх журам, монголын түүх гэсэн фэйсбуукт гүнж ахай, болд сүрэн тугаа тугаа,sharingan eye гэсэн хаягтай 10 гаруй хүн тогтмол увсын дөрвөдүүдийг харааж, доромжилсон утгатай юм тавьж байна. Монгол үндэснийхээ нэг хэсгийн эсрэг ийм зохион байгуулалттай ил далд дайралт хийж байгаа улсуудыг шалгаж, зохих арга хэмжээ авах газар байна уу? Ийм юмнаас харилцан үзэн ядалт, дайсагналцал хүрэхэд тун амархан гэдэг биз дээ.
Уг нь дүрвэдүүд сүүлд ойн иргэддтэй нийлсэн болохоос монгол овог юм л даа. Монголын нууц товчооны эхний бүлэгт бий дээ. Мөн дүрвэдийн Дүрбэ догшин цэрэг авч, их эзний даалгавраар Хорь түмэдийн бослогыг дарахаар умар зүгт хөдөлсөн байдаг.
Наад нөхдүүд чинь монгол болж жүжиглэдэг хятадын эрлийзүүд байгаа юм аа.
Би Ойрд хүн хэлж байна: Дүрвэдүүд ОЙРДУУД биш!! ах дүүгээсээ ДҮРВЭЖ гараад Ойрдад дагаар орж олон жил явсан. Гэвч Манжуудтай нийлж ОЙРДЫН улсыг хядаж мөхөөсөн НҮГЭЛТЭЙ. Та нар Ойрд биш!!! Өөрсдийгөө Ойрд гэж нэрлэх эрх дүрвэдүүдэд байхгүй!!
сэтгэцийн өвчтэй голдуу улсуудыг зориуд ийм сэдвээр өдөөн хагаралдууж байгаа юм байна.
Занабазар Чахундорж нар алтан ургийн тугийг манжийн хааны гутлын доор хаяж өгсөн арчаагүй амьтад.Улс орныхоо эрх ашигийг тогосын өд эрх ямбаар худалдсан.амьтад
Та нарт дахин сануулахад Дөрвөд хүн төрийн тэргүүн,дөрвөн шийр малын тулгуур.Монгол улсыг хамгийн удаан удирдсан Ю.Цэдэнбал УЛС ОРНОО НҮБ-Н ГИШҮҮН БОЛГОСОН ТҮҮХИЙГ МАРТААГҮЙ БИЗ ДЭЭ.
ХАЛХУУД АШИГ ХОНЖОО ХАЙХДАА ТӨРСӨН ЭЦГЭЭ ҮГҮЙСГЭЖ ЛИ ОВОГТОН БОЛОХООСОО БУЦАХГҮЙ АМЬТАД
ХАЛХУУД ТА БҮХЭН ОЙРАДЫН ХӨВГҮҮН АЛТАНХУЯГИЙГ ЕРӨНХИЙ САЙД БОЛГОСОН.ОЙРАДУУД ХАА Ч ЯВСАН ТЭНГЭРЛЭГ ХҮМҮҮС
ХАЛХЫГ ХҮНИЙ ЗЭРЭГ БҮҮ ТООЦ ХАМУУТАЙ ДААГЫГ УНААНД БҮҮ ТООЦ
АРВАН БАЯДЫН АДУУ АЗАРГА АЗАРГААР ЖОРООТОЙ.ТЭСИЙН ГОЛЫН ХӨВГҮҮД
Altanhuyg chn dampuuraad buuchaad bgm bishu
Halhiin buynaar tolgoi horogdoh nutagtai uldsen dee bayrla .unendee nutgaa suitgeed haytsan maluud l da ta nar
Tsedenbal chin urvagchiin uhleer uhcherd bgm bishu.nom tuuh unsh hooson sagagch guai
Zanabazar shg holch uhaan bhgui galdangiin homhoi sheesnuud
1639 онд Занабазар гэгч урвагч дүлзэн 12000 орчим лам нарыг турхиран Чингисийн удамынханд хэдэн үеэрээ үйлчилж ирсэн 7000 зайранг нэг дор амьдаар нь шатаан алсан юм. Худлаа гэвэл нүхийг нь малтаад үз. Энэ үеэс эхлэн Манжийн хааны боовыг хөхөх болсон юм даа. Өчнөөн бээжин хавны шээс монголд уусав даа. Харахад андашгүй дээ. Нүд нь цэлхгэр, ус гүйсэн, зэвхий даасан арьстай, дарвайсан том том амтай, эцэнхий морь шиг юмнууд хэлхэлдэх болжээ.
Бас хөл нь нарийхан, гэдэс, толгой нь аймаар нь том.
Тэр үнэн шүү.
Shinjaan uigart hujaa nartai uuschaad orj irsen hujaanuud oirsdiigoo oiraduyd gh nereer mgliig hagalgan butargah yavuukga hiihees heterhee bjee
цорос бол баяд дөрвөдөд байдаг овог, өөлд гэдэг нь ойрд буюу өөрд гэдэг үгийг манж хятад нар хэлж чадахгүй өөлд гэж дуудсаар хэвшмэл болсон. Тэгэхээр дөрвөдүүд өөрсдийг хядсан болж байна уу.Энэ этгээд бол халх журам гэдэг юман дээр яаж ийгээд дөрвөдүүдийг харлуулах гэж дайрдаг тугаа тугаа гэдэг этгээд байна, эсвэл болд сүрэн гэдэг этгээд байна.Эд нар зохион байгуулалттай улсууд.
Өөлдүүд бол хүн, мал нь өсөж үржээд цоросоос тасарч гарсан овог л доо.
112.72.13.32---та энд голлон тоглогч ажэээ!!!. Асуудал хэн хэнд нь байгаа байхаа!!! Хамгийн түрүүн асуудлыг та өөрөөсөө эхэлсэн нь дээр байхаа!! Язгуурын Монгол Халх түмнээ хараан зүхэж доромжилж, эцэг өвгөдийг нь гутаачаад харин түүхэн үнэнийг ярьлаа гэж ингэж гомдоллож суудаг чинь хүлээж авах аргагүй!! Өт хүртэл биед нь хүрхэд атирдаг биз дээ!! Бид бүгд адилхан Монголчууд, хэн нь ч гэсэн!! Харин эзэн Чингэсийн гол голомтыг хадгалж хамгаалан тусгаар улсыг байгуулж дүрвэд, буриад гэлтгүй бүгдийг нь урин дуудаж нэгэн дээвэр дор авчирсан нь яалт ч гүй Халх түмэн. Гэтэл халхлан хамгаалсан Халх түмнээ гадна дотны нөхдүүдтэй хошуу холбон зүхэн харааж байгаагаа эхлээд нэг хараач ээ!!! Ойрд хэмээн бүлгэрхэгчид түүхийг санаанаасаа ургуулан зохиож ямар ч логик утга авцалдаагүй хэрүүл өдөөн сүүлдээ бүр салан тусгаар үзэл баримтлалыг үүсгэн дэвэргэж байна гэдгээ анхаарна уу! Логиктой түүхэн баримттай мэтгэлцээн хийх хэрэгтэй шүү дээ санал бодол зөрвөл!!!
Халхын ноед ч балагтай улс даа. Газар нутгаа хятадын пуусний еренд тавиад туучихсан, нэг хятад генералын захиргаанд хятадын нэг муж болчихсон тууж явсан ш дээ. Азаар ардын хувьсгал ялаагуй бол ч суйрсэн л дээ. Худлаа гэж уу? Тэр алтан ургийнхан чинь Монголыг дааж давшгуй еренд тавьснаас болж 1919 онд хятадын нэг муж болсон доо. 1949 хуртэл хятадууд тэр ерее нэхсэн дээ.
Халхууд та нар Их эзний гэрээслэлийн эсрэг явсан улс даа.
Өөлд гэдэг нь Ойрд гэдэг үгний хувирал мөн байх талтай. Ойрдууд гэж аймаг Нууц товчоонд байдаг. Бас Дүрвэд гэж бас гардаг хоорондоо хамаагүй, тусдаа аймаг. Дүрвэдүүд бүүр сүүлд Ойрд аймагт ДАГААР орсон улсууд. Уг гарвалын дүрвэдүүд ойрдуудтай хамаагүй!! Өнөөдөр Ойрд гэдэг аймгаас хамгийн олон тоотой үлдсэн нь Дүрвэдүүд, тэд Ойрд нэрийг авах гэж хүсч буй ..... аж. Дөрвөн Ойрдын дотоодын тэмцэлд Дүрвэдүүд л үлдсэн юм биз дэ. Голлох аймаг болох ОЙРДУУД (Чорос овог) үндсэндээ алга болжээ!!!!!!
Өөлд гэдэг нь Ойрд гэдэг үгний хувирал мөн байх талтай ч гэх шиг. Чиний мулгуу таамаглал хэнд хамаатай юм бэ?
Халхын ноёд манж,хятад нь ч мэдэгдэхгүй харийн гүнж нараас төрсөн улсууд юм бус уу? Тэгээд монголчуудаас нь ялгах гэж халх гэж нэрлэсэн юм шиг ээ.
Дүрвэдүүд та нар ДҮРВЭЖ гараад Ойрдад дагаар орж олон жил явсан. Гэвч Манжуудтай нийлж ОЙРДЫН улсыг хядаж мөхөөсөн НҮГЭЛТЭЙ. Та нар Ойрд биш!!! Хэзээ ч бүү өөрсдийгөө бүү нэрлэ!!!!!!
Oirad gdg neriig oosodoo naasan shinjaanii hujaanuud mgld herekden butargah zorilgoo bieluulj bn .
Энэ ой гутмаар утгагүй хэрүүлийг зогсоох хэрэгтэй.
Уг нь тэгмээр л байгаа юм.
цорос бол баяд дөрвөдүүд дотор байдаг овог юмаа, бидний өмнөөс бидний түүхийг өөрсдийнхээ хүслээ зохиож өгөх гээд ядараад байх юм аа
Өөлдүүд дотор ч бий.
Манжууд 3-р богдоос эхлэн түвдээс тодруулдаг болсон бөгөөд эхлээд түвдийн ЗГ-аас шалгаж тодруулна, дараа нь Манжийн хаан шалгаж, батална. Инээдтэй байгаа биз дээ? Энэ бол цэвэр гадны улс төр. Тэгээд Их эзнийг мартуулахын тулд нэг түвд ламд нийтээр нь мөргүүлж, манжид дагаар орсны баярыг тэмдэглэн даншиг наадам хийдэг болсон юм.
Huue naad danshigiig chin Undur gegeend anh urgusun,Tuvd bogduud baih uye uls turiin sorilgoor Mongol yazguurtnuud ashiglaj tsuglaj huralddag bailaa
Галдан хэн байсан нь одоо яагаад чухал болов гэхээр угаасаа дөрвөд баядуудын доторхи зарим хэсэг ойворгон хүмүүс 'халхууд манжид дагаар орж байх үед манай Галдан бошигт тэмцэж байсан, бид тэгэхээр халхуудаас дээгүүр байх ёстой' гэсэн шиг байх юм. Увс гаралтай ерөнхий сайд Алтанхуяг Монголын ард түмнийг дааж давшгүй өрөнд унагалаа. Тэр мөнгөөр пүүс компаниудыг дэмжсэн гэдэг. Захирлууд нь аль нутгийн хүмүүс голдуу байв гээд шалгаж үзвэл хүмүүсийн хар арилна.
За чи битгий монголчуудын дунд яс хаяад бай. Сармис ханхлуулсан луухаан чинь.
Унэншд!дээр сууж байдаг худал унэн дээшээ авирсан дорводууд дандаа бие биенээ татаж чангаасан матарууд байдаг!Энийг бол яаажч нуугаад
Далд хийж чадахгуй!Аль цэдэнпялын уеээсл эд нар ингэж Халхын дотоод нооц боломжийг халхуудын эсрэг оорсдийнхоо эрх ашигийн толоо хэрэглэж сурсан хувалзнууд!
За чи битгий монголчуудын дунд яс хаяад бай. Сармис ханхлуулсан луухаан чинь.
Дүрвэдүүд та нар ДҮРВЭЖ гараад Ойрдад дагаар орж олон жил явсан. Гэвч Манжуудтай нийлж ОЙРДЫН улсыг хядаж мөхөөсөн НҮГЭЛТЭЙ. Та нар Ойрд биш!!! Хэзээ ч бүү өөрсдийгөө бүү нэрлэ!!!!!!
ЗХУ Сталин аль 30-аад оны уеээс Халх Ойрдуудын хагаралыг сайн судалж Халхын олонхийн толгой дээр ойрдын далиу хэлтэй матарыг зориуд тавьж"хагалан бутаргаж,хариуцан захирах! "разделяй властвуй" Манж аргыг хэрэглэн ойрдуудыг зориуд товийлгэж байсан асуудал оноодор хуртэл "инерцээр"Монголд явагдаад байгаань их Сонин!Миний бодлоор бол Халхууд зориудаар энэ муусайн ойрдуудын дарлалтыг устгаж тодорхой хэмжээний улс торийн црэвэрлэгээ хийх цаг аль хэдийн болсон!Алийн болгон энэ муусайн дорводуудийн улс торийн хутгуургыг тэсэн хулцэж суухын?Эд Нарын хэн нь ч Халхуудын эрх ашигийг хамгаалаад яваа туух байхгуй!Сайн судлаж дугнэх цаг болсон!
За чи битгий монголчуудын дунд яс хаяад бай. Сармис ханхлуулсан луухаан чинь.
Халхын ноед ч балагтай улс даа. Газар нутгаа хятадын пуусний еренд тавиад туучихсан, нэг хятад генералын захиргаанд хятадын нэг муж болчихсон тууж явсан ш дээ. Азаар ардын хувьсгал ялаагуй бол ч суйрсэн л дээ. Худлаа гэж уу? Тэр алтан ургийнхан чинь Монголыг дааж давшгуй еренд тавьснаас болж 1919 онд хятадын нэг муж болсон доо. 1949 хуртэл хятадууд тэр ерее нэхсэн дээ.
Манай ойрдуудын аялга бол хуучин монгол хэлэнд хамгийн ойр аялга шүү,ойрд барга буриад аялгад нийтлэг юм их байдаг. Бидний аялгыг далиу хэл гэж байгаа бол та монгол хүн биш бололтой. Бас бид матарууд биш, монголчууд юмаа.
Матарууд матарууд!далиу хэлтэй матарууд!Чи та нар бие биенээ татаж чангааж Халхуудын бий болгосон нооц боломжийг дээшээ авирч гарсан матаруудынхаа гар холоор дамжуулан Халхуудаас илуу хуртэж явдагаа яаагаад таг дуугай онгороож "матар" Гэсэн очуухэн юмны толоо надтай маргаад збайгаа Чинь их инээдтэй байна
Халхын ноёд манж,хятад нь ч мэдэгдэхгүй харийн гүнж нараас төрсөн улсууд юм бус уу? Тэгээд монголчуудаас нь ялгах гэж халх гэж нэрлэсэн юм шиг ээ.
Тогоонтөмөрийг дагаж, Бээжингээс хөөгдөж ирсэн хятадажсан монголчуудаас халхууд эхтэй байх шүү.
Tegvel Beijing-d baisan Huvbilai haan bur hujaa boloh yum bna xoxoxo soliorch bgaa shuu
Халтайсан пизда чинь юм уншаад юу ч ойлгохгуй юм аа? Хятаджина гэдэг чинь хятадын соелд шутэж, хятадаар бодож сэтгэхийг хэлж байгаа юм. Цус холилдохыг хэлээгуй байна. Эндээс л бага хаад ба нуудэлчин монголчуудын зерчил эхэлсэн юм.
Galdangiin balagaar hamag ulsaa samarchaad hashrahgui yamar ch buruugui hakhuud ruugaa dahial dairtsgaagaad .tuuhee l sain unsh ichmeruud
Манжууд өвөрмонголыг эзэлсэний дараа халх ойрад 2 эрхбиш арай ухаан орсон. яаж ухаан орсон бэ гэвэл одоо дотоодын хагаралаа больж манжийн эсрэг нэгдье гэдэг бодол төрсөн бгаа юм. Галдангийн эцэг, Занабазар эцэг 2 ийм уриалга гаргаад 1640 онд ил тарвагатайд Халх-Ойрадын цааз гэж эвлэрэлийн том баримт бичгийг баталсан. Энэ цаазыг Занабазар, Чахундорж нар олон удаа зөрчсөнөөс болж халх ойрад 2 дахин муудалцаж манжын эсрэг нэгдэж чадаагүй юм.
Дөчин, дөрвөний их цааз бичиг.
Манжууд цалин пүнлүү, торго дурдангаар, Төвдүүд шарын шашнаар дамжуулан монголчуудыг хооронд нь алалцуулсан юм.
Төвдийн Банчин богд монголчуудын илд барьдаг гарт эрхи бариулах үүргийг хүлээж, Энх-Амгалантай гэрээ байгуулсан байдаг юм.
матар гэж орилсон нэг ядарсан өвчтөн явж байна.
Матар гээд орилоод байгаа Чинь унэн ор ундэстэй байгаа учраас та нарт огт таалагдахгуй байгаа байхгуй юу!Муусайн бага ястангууд Монголчуудын ихэнх болсон Халхуудын толгой дээр гарч суух Санаа аль 17-р зуунаас эхлээд оворлож ирсэн матарууд гэдгийг хэнч угуйсгэж чадахгуй!
Монгол дээлтэй луухаанууд яаж яс хаяхаа сайн мэдэх юм аа?
Та нар муусайн ойрдууд яс хаясан хаяаагуй монголчуудын мохолийн ундэс суурийг 17-р зуунд Алтан ургийнхантай тор засаг булаалдаж
байлдаж явсаар Монгол улсыг задалж хойд омнод 2мангасын хоол болгох гол шалтгаан болсон усан Малан тэнэгууд гэдгийг монгол ертонцийнхон бугд мэдэж байгаа!
Данжаадын шээснууд монгол болж жужиглээд л, монгол ундэстний дотор яс хаяж, хагалан бутаргах гээд л, айн? Бутэхгуй дээ.
Ундэстнээч хатдаа!Та нар бол арчаагуй азгуй бага ястанаас тодийгуй амьтад!Хагалан бутаргах ажилыг бол харин та нарл аль Галдан матарынхаа уеээс амжилттай хийж байсан хонинууд!
Ацны vс минь, чи Шар хадандаа очиж хэвтэнэ байгаа. Би бол алтайн урианхай хvн байна.
Тэгээд юу гээд чи энэ дорводуудийн омноос далдаганаад олон долоон юм хуцаад байгаа ац вэ?
Дуу чи, муу илжиг.
Чиний яс хаядаг хятад араншин чинь огт таалагдахгуй байна. Язгуурын монгол хvн хэзээ ч тэгэхгvй.
Хоорхий амьтан оор хэлэх уг Алга уу?Бодол санаанд Чинь энэнээс оор юм орохгуй байна уу хонио?
Тийм ээ, би монгол хонь. Хvний бичсэнийг уншаад ойлгохгуй байгаа бол чи еерее л асуудалтай байна даа.
Монголын Нууц Товчоонд "Халх" гэж ганц ч удаа дурдагдсан удаа байхгүй. Харин Ойрад, Дөрвөд гэж бий. Тэд бол жинхэнэ монголчууд биш, манжийн эрлийзүүд. Түүхээ хөөгөөд үзээрэй. Манжийн үеэс л "Ар халх" гэсэн нэр гарсан байдаг. Манж хятадуудын ар нуруу, бөгсийг Ойрадын довтолгооноос халхалдаг байсан тул "Ар Халх" хэмээн нэрийджээ.
Тогоонтемертэй хамт Бээжингээс хеегдеж ирсэн монголчууд монгол хэлээр яриад байгаа мертлее л нутагтаа улдсэн монголчуудтай ойлголцож чаддаггуй байсан юм. Харийн соелын нелее ийм л айхтар.
Дүрвэдүүд та нар ДҮРВЭЖ гараад Ойрдад дагаар орж олон жил явсан. Гэвч Манжуудтай нийлж ОЙРДЫН улсыг хядаж мөхөөсөн НҮГЭЛТЭЙ. Та нар Ойрд биш!!! Хэзээ ч бүү өөрсдийгөө бүү нэрлэ!!!!!!
Монгол дээлтэй хужаа амаа тат.
Shinjaanaas irsen oirad gh neriig oortoo naasan hujaa sheesnuud mgliig butargah yavuulga hiiseer bn.
нэлээн хүндэрсэн өвчин байна шүү,хурцын тасгийн нөхөр байна
шаль худал түүх бичсэн байна,одоо хятдыг түшвэл зүгээр гэж бичих нөхөр байна.Дүү Чухандорж гэдэг нөхөр алтай давж анх байлдаж,дайн өдөөсөн,За одоо энэ тухай бичих шаардлага байхгүй,Хорон санаатнууд ямар зорилгоор Аньж ядаж байгаа шархыг хөндөөд байна.
Монголын 300 жилийн доройтлын шалтгаан болсон ш дээ
ODOO BOLITSGOU
ODOO BOLITSGOI
Занабазарын сайн мууг дэнсэлвэл муу нь илүү
AYASAN MUUHAI HOR SHARTAI YUM
Дуу чи, муу илжиг.
Chi uuriinhuu sain muug denselj uzsen uu kekeke
Manjiin haanii booviig idevhitei huhugch Manjiin haanii dur taviulagch Zanaa gedeg hundee. Hyamdhan amitan bsan yum shig bgam guigaagui bhad uuruu ochij huhsun duu huurhii
Chinii uvuug hajuu hashaanyhaa uvgunuu boov huhdug geed bi helvel chamd ih l muuhai arzaimaar sanagdana daa,uvuuguu tegej bna geed tusuuluud uz,tegeed uvuuguu uruvdmuur umuurmuur setgel turj,namaig ingej bichseny tuluu nadad durgui chin hurne... Iim ovilgogui zuil bichih bolgondoo minii ene jisheeg bainga sanaj yav... Dahiad bichiye,manai uvuu hamar hashaany uvuugiin booviig guij huhdug......... Bitgii martaarai ene chamd ugch baigaa tseerlel
Ha ha ha ouraduud .hudlaa heruul hiih l uldej de .ed nart
Zanaa guai Manjiin haanii booviig huhuugui gej myanga gujirdeed yahav
Ug huchtei shuu dee,uuruu huhuh vii dee... Ter uyed tuslamj guigaad Undur Gegeen min avraach tuslaach geh vii dee,togloom tootoin deer shuu,Ezen Bogd khaanyhaa udmiin khuug doromjlood baikhaar khaan chin chamd ih l bayarlaj baigaa baihdaa,khuurhiis
Si Jin Pin neeree Zanaa shig saikhan boov Huhdug Halh hun oldoggui yum daa Olj awaad nasaaraa huhuuleh yumsan geed haij bna gesen shuu. Boov huhugchiin shuten bishregchid Herhen sain boov huhdug nuutsiig ni medej bga blgui
Танай Галдан Бошигт оросуудын боовыг бас сайн хохгч,оросуудын гар хол болж яваад Монголын хаан ширээнд суухад Чинь зэр зэвсэг Алт монгоор тусална гэсэн оросуудын угэнд жоохон хуухэд шиг итгэж явсаар оросуудыг манжуудтай сэмхэн хэлцэн Галдан гэдэг хонийг гол гаргаад шидэхэд итгэж ядан ухамсараа алдаж оороо хор ууж ухсэн тэнэг мал юмшдээ
Дуу чи, муу илжиг.
Би Ойрд хүн хэлж байна: Дүрвэдүүд ОЙРДУУД биш!! ах дүүгээсээ ДҮРВЭЖ гараад Ойрдад дагаар орж олон жил явсан. Гэвч Манжуудтай нийлж ОЙРДЫН улсыг хядаж мөхөөсөн НҮГЭЛТЭЙ. Та нар Ойрд биш!!! Өөрсдийгөө Ойрд гэж нэрлэх эрх дүрвэдүүдэд байхгүй!!
Ярьдаг илжиг битгий шаа. Монголын ямар ч ястан чам шиг ингэж яс хаяж новширдоггуй юм. Зэвхий царайлсан гамин чандрууны шээс чинь.
Сонирхолтой л бичсэн байна. Тийм байсан ийм байсан, одоо яг адил гэж язгуур нэг улсуудаа хялайгаад яахав. Олон морьтон чамайг ална гээд ирэхэд дийлэхгуй бол зугтаж л амиа аварна биз дээ. Ал ал гээд сууж байх уу. Алалцахдаа тулалгуй аль аль нь ам хэлээрээ учраа ололцох л байсан юм. Феодлын бутрал, хуваагдал, одоогийн дарга нарынх шиг амин хувиа бодсон, алсын бодлогогуй, аймшигтай уралцаан л Монголыг доройтуулсан шуу дээ. Тэр 300 жилийн урдах ч яахав. Одоогийн бид л улсаа самарч байна даа. Бидний 21-р зууныхан л хамгийн муу Монголчууд юм даа.
Б. БАТБАЯР (БААБАР) ТЕВДИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ 1904 онд Ян Хазбэндээр толгойлуулсан англи цэрэг Төвдөд орж ирэв. Хожмын түүхэнд ил болсноор англичууд Төвдийг эзлэх гэсэн юм биш байж. Орос улсын зорилго нь зүүн урагшаа Монгол, Шинжаан, Төвдийг, баруун урагш Ираныг өөртөө нэгтгэх гэж, ингэснээр Британийн өмнөд Ази дахь колончлолтой хил нийлэх, улмаар хилээ Энэтхэгийн далай хүргэх санаатай Англитай 150 жил шөргөөцөлдсөн юм. Үүнийг алдарт найрагч Кипплинг “Их тоглоом” гэж нэрлэсэн. Англичууд ч колонио арагш Афганистанаар өргөтгөхөөр дайн хийж байв. Төвдийн тэргүүн XIII Далай лам нь Оросын тагнуул Агваан Доржиевын нөлөөнд их оржээ. Энэ тохиолдолд Ян Хазбэндийн цэрэг Лхаст орсон нь нэгдүгээр Төвдийн Бирм, Энэтхэгтэй залгах хилийг тодорхой болгох, хоёрдугаарт Оросын нөлөөнд орох нь аюултайг ойлгуулах, гуравдугаарт хэрэв Далай лам зөвшөөрөх юм бол Англи улс Төвдийг хамгаалалтандаа авах гэсэн даалгавартай аж. Харин Далай лам нь Агваан Доржиевийн ятгалгаар Санкт Петрбург орж Оросын хаанаас тусламж гуйхаар умар тийш зугтаан Монголд хүрээд иржээ. Газар нутгаа Энэтхэгийн далай хүртэл тэлэх оросуудын санаархал ХХ зууны турш санааны мухарт нь байсаар ирсэн. 1940 онд Молотов Гитлертэй уулзан ирээдүйн дэлхийг хуваахдаа СССР-ийн мэдэлд Энэтхэгийн далай хүртэл авахаар тохирч байв. 1979 онд Афганистанд цэргээ оруулдаг нь коммунизмыг өргөтгөх гэхээсээ Зөвлөлтийн эзэнт гүрнийг Энэтхэгийн хойг руу тэлэх гэсэн алсын зорилготой. Шинэ Оросын гадаад бодлогын салхич шувуун Жироновский “Орос цэрэг Энэтхэгийн далайн бүлээн усанд гутлаа угаах тухай” шуугиант ном бичиж байсан нь гэнэн тэнэглэл биш, биелж болох алсын төлөвлөгөө юм. Тэрээр сүүлийн хорин жилийн турш Оросын ирээдүйн гадаад бодлогыг урьдчилан тааж (төлөвлөж) явсаар ирсэн. Далай ламыг Хүрээнд ирэхэд нь Богд түүнийг тосоогүйгээр үл барам ерөөс уулзсангүй. Тэр хоёрыг сүсэгтний өргөл барьц булаацалдсан, эсвэл бүр эсрэгээр сэм уулзалдсан гэх мэтийн таамаглал байдаг нь үнэндээ гэнэн тайлбар юм. Үүнээс өмнө Богдоос шанзав Бадамдоржийг Орос руу илгээн Манж Чин гүрнээс салахад нь туслаач гэсэн бичиг шийтгэсэн байв. Монголчууд хэдэн зуун жил үргэлжилсэн Төвдийн оюун санааны дарангуйллаас салах гэж оролдох болжээ. Иймээс “Умрын бурханы шашин” гэсэн нэр томъёо гаргаж “Миний сургаал ирээдүйд умраас умарт түгэх болно” гэсэн Буддагийн үгийг ишлэх нь их болсон. Хожим Ерөнхий сайд Бадамдорж Чэнь И-тэй 64 зүйлт хэлэлцээр байгуулахдаа “Умрын Бурханы шашин” гэдгээ ихэд онцолж, Төвдөөс үл хамаарсан шашны тусдаа төвлөрөл буй болгох, түүний удирдагч нь Төвдөөс биш Халхаас тодрох, Жавзандамбын дараагийн дүр нь Далай лам, Банчинбогдын дараа эрэмблэгдэх ёсыг халж бүр салангидаар Умрын Бурханы шашины толгойлогч байх гэдгийг хэлэлцээрт тусгахаар чармайж байв. Богд хаан нас барсны дараа Монголын шашны мяндагтнууд IX Богдыг одоогийн Сэлэнгэ аймгаас тодруулж байлаа. Ийм л шатгаанаар 1904 онд VIII Богд нь XIII Далай ламыг хүлээж аваагүй бололтой. Үл хүндлэгдсэн Далай ламыг Халхын чинван Ханддорж нутагтаа залан Вангийн хүрээнд өвөлжүүлжээ. Далай ламыгаа хордуулж алах гэсэн хэсэг төвдийн хэрэг илчлэгдэж Ханддорж тэдний хатуу шийтгэсэн байна. Үүнд өсөрхсөн төвдүүд Ханддоржийн Бээжинд байх хүүг хууран хааны ордонд зөвшөөрөлгүйгээр дагуулж орон хууль зөрчүүлчихээд ордныхонд зааж өгөн цаазаар авахуулжээ.
1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо зарласан авч үүнийг нь хэн ч хүлээн зөвшөөрсөнгүй. Харин 1913 онд Төвдийн төлөөлөгчид өөрсдийнхөө тусгаар тогтнолыг зөвшөөрүүлэхээр ирсэн тул хоёр орон харилцан хүлээн зөвшөөрсөн гэрээнд гарын үсэг зуржээа. Чин улсын харъяанд байсан энэ хоёр үндэстний цаашид тусгаар тогтнолоо олох болон хүлээн зөвшөөрүүлэх тэмцэл нь шал өөр замаар явсан юм. Монголчууд Хятадын өөдөөс Монголыг булаацалдах Орос улсыг монголчууд хань татан сөргүүлэн тавьсан юм. Төвдүүд болохоор Хятадтай сөргөж чадахуйц англичуудаас зугтаажээ. Монголчууд өөрснөө зарласан тусгаар тогтнолоо хүлээн зөвшөөрүүлэх гэж гуч гаруй жил махран хөөцөлдсөн. Төвдүүд хаалгаа тас хаагаад ертөнцөөс тасарсан. Монголчууд дэлхийг шинээр хуваасан II дайнд ялагч гүрнүүдийн талд зогсон Японд хүртэл дайн зарласан. Харин төвдүүд Дэлхий шинээр хуваагдаж байгааг бараг сонсоо ч үгүй нүд чихээ таглан өнгөрөөсөн. Ялтын гэрээгээр монголчуудын өдий хүртэл явж ирсэн статус квог их гүрнүүд хүлээн зөвшөөрсний дүнд 1946 оны эхээр Хятад, Зөвлөлтийн аль алин нь Монгол улсын тусгаар тогтнол хүлээн зөвшөөрсөн. Гэтэл 1952 онд Хятадын чөлөөлөх арми Лхаст орж ирэхэд Төвдийг хэн ч өмөөрөөгүй, учир нь дэлхийн шинэ дэг хуваагдлаар их гүрнүүүд долоон жилийн өмнө Төвд бол Хятадын салшгүй нэг хэсэг мөн гээд тохирчихсон байлаа. Энэхүү өнгөрсөн 59-иад жилийн турших XIII Далай ламын хөөрхийлөлтэй бодлогыг XIV Далай лам хожим нь ихэд харамсан дурсдаг аж. Хүчинд автсан XIV Далай лам “чөлөөлөгдсөн” Төвдийг төлөөлж бүх Хятадын Ардын төлөөлөгчдийн Их хуралд дэд даргаар “сонгогдон” ажиллаж байсан. Гэвч тэснэ тэснэ гэхэд арай ч барахаа болиод 50-иад оны сүүлчээр Энэтхэг рүү дүрвэн зугтаж тэндээ Төвдийн орогнолын Засгийн газар байгуулж өөрөө тэргүүн нь болжээ. Төвдийн тусгаар тогтнолын төлөө олон жил тэмцэж дэлхий даяар асар их нэр хүндтэй болсон авч нэгэнт хуваагдсан ертөнцөд эх орондоо тусгаар орон зай гаргаж чадсангүй. Бодит байдалтай эвлэрсэн тэрээр 1988 онд Штутгардтад Төвд нь Хятадын автономит муж байхыг хүлээн зөвшөөрсөн мэдэгдэл хийлээ. Ердөө жилийн дараа коммунизм сөнөнө гэж мэдсэнгүй. 1990 онд тэрээр коммунизмын дараах чөлөөт ардчилсан Монголд яаран ирж хоёр жилийн өмнөх Штутгардтын мэдэгдлээсээ татгалзаж байгаагаа зарлалаа. Төвдийн буддизм нь Төвд, Бутан, Энэтхэгийн Ладаг, Оросын Буриад, Тува, Халимагт шүтэгчидтэй, Харин энэ шашин тусгаар тогтносон Монголд 70 жил хориглогдож байгаад эргэж сэргэж байсан учир ийм мэдэгдлийг Улаанбаатарт зарлах нь улс төрийн хувьд маш ач холбогдолтой байсан бололтой. XIV Далай лам үүнээс өмнө Монголд ганц удаа л ирсэн юм. Зөвлөлтүүд Хятадын эсрэг үзэл суртлын өдөөн хатгалга хийж түүндээ Далай ламыг ашиглахын тулд Азийн буддистуудын энх тайвны байгууллага гэдгийг Улаанбаатарт байгуулуулжээ. 1979 онд энэ хуралдаа Далай ламыг урин оролцуулсан юм. Амар байна уу гэсэн биш гай болов гэгчээр гадагш нь үзэл суртал хийх гэж байгаад монголчуудын мартагдаж буй шүтлэгийг нь сэргээчих вий хэмээн болгоомжилсон намзасаг Далай ламын айлчлалыг НАХЯ-ны нарийн хяналтын дор явуулж, түүнийг сүсэгтнүүдтэй аль болох уулзуулахгүй байх дээр онцгой анхаарсан. Лам хувцас өмссөн нууц цагдаагийнхан болон тэдэнд элссэн туршуул лам нар Гандангаар нэг байлаа. Далай лам ч үүнийг ажигласан, хожим коммунист Монголд айлчилснаа хачирхан бичсэн байдаг. Далай лам Дарамсалад эргэж очоод урьд лам байгаад шар шувталсан олон хүүхэдтэй нэгэн эрийг гэнэт IX Жавзандамбаар тодруулав. Богд хааныг нас барснаас 10 гаруй жилийн дараа төрсөн энэ хүнийг тодруулсан нь Жавзандамбын хойд дүрийг тодруулдаг тогтсон заншил болон шашнаа Төвдөөс тусгаарлах гэсэн Богд хааны бодлогоос ихээхэн зөрж байлаа. Юун түрүүн хойд дүрийг гурван жилийн дотор багтааж тодруулдаг уламжлалт заншилтай. Цаашилбал Умрын Бурханы шашин үүсгэж Төвдөөс сүсэг бишрэлээ салгах бодлого нь Богд хааны хүсэл эрмэлзлэл байсан, тиймээс ч 1926 онд IX Богдоор тодорсон Сэлэнгэд төрсөн Түдэвийн Лувсандорж нь энэ талаар Төвдийн зүгээс ч хүлээн зөвшөөрөгдсөн байсан юмсанж. Далай ламын хожим гэнэт тодруулсан Жавзандамбын IX дүр гэгч нь төрж байхад Түдэвийн Лувсандорж амьд байсан ба тэрээр 1948 онд цэрэгт байхдаа нас баржээ. 1928 онд хутагт хувилгаадыг дахин төрөхийг хориглосон төрийн хууль гарсан учир Лувсандорж нялхдаа хоёрхон жил л IX Богд хэмээгджээ. Энэтхэг, Хятад хоёр 1962 онд хилийн будлианаас болж байлдсан юм. Түүнээс хойш энэ хоёр орны харилцаа олон жилээр хөрсөн ба үүнийг нь ч зөвлөлтүүд Энэтхэгийн эрх баригч Конгресс намаар дамжуулан Хятадын эсрэг идэвхитэй ашиглаж байлаа. 1980-аад оны сүүлч гэхэд Хятадад Дэнгийн нээлттэй хаалганы бодлого ихэд амжилт олон энэ орон үсрэнгүй хөгжлийнхөө гарааг тавьлаа. Зэрэгцээд СССР-т коммунизмыг засварлан сайжруулах Горбачёвын перестройка шуугиулж гарах нь тэр. Энэтхэгт ч Конгресс намын олон жилийн эзэгнэл сулраад иржээ. Энэтхэг нь Хятадтай харилцаагаа сэргээх шаардлагатай болов. Энэ хоёр хүчирхэг хөршүүд эдийн засгийн хувьд харилцан ашигтай хамтарч байж л дэлхийн зах зээлд гарч ирнэ. Түүнээс гадна Энэтхэгийг оросууд, дайсан нь болох Пакистаныг хятадууд “өмчлөөд” авчихсан энэ эвгүй байдлаас гарах шаардлагатай. Хятадтай сайжиръя гэсэн хүсэлд нь дүрвэж орж ирсэн 100 мянга гаруй төвдүүд, нутагт нь байгуулагдсан Төвдийн орогнолын Засгийн газар хамгийн том саад болж байв. Ардчилсан орны хувьд тэднийг хөөгөөд гаргаж чадахгүй. Дарамт болсон хоноц. Олон улсын байдал ийнхүү орвонгоороо өөрчлөгдөх өнгө ороод эхлэнгүүт энэтхэгчүүд Ладагийн төвд үндэстэн ренбүүчи гэгдэх шарын шашны лам хүнийг Монголд суух Элчин сайдаар томилон явуулав. Түүнийгээ Улаанбаатарт бүхэл бүтэн 13 жил байлгасан. Төвдийн Энэтхэг дахь орогнолын Засгийн газрыг Монгол руу нүүлгэх бэлтгэл ажлыг л мөнөөх ламаар хийлгэсэн хэрэг. 70 шахам жил шашнаа хориглуулж, буддизм байтугай ерөөс сүсэг бишрэлийн утга учрыг ч ойлгохоо больсон, эсвэл марксист шашны фанат мухар сүсэгтэн болсон ард түмэн ладагийн төвд ламыг хуйлран дагаж ардчилсан төрийн томчуудаас эхлээд жирийн мөргөлчид хүртэл шавь нь боллоо. Үргэлжлэл бий. 2015.8.15
ТЕВДИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ -2: "Монголчуудын дотроос Халх овгийн хүмүүс бол хувирамтгай зантай, эд юмтай болоод болоод сэтгэл ханана гэж үгүй. Өчнөөн их бэлэг өгөөд байхад ч баярлана гэдгийг мэддэггүй. Хэн ч тэдний шуналыг бүрэн хангаж чадахгүй" Канси. Энх-Амгалан хаан.
ТЕВДИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ -2: "Монголчуудын дотроос Халх овгийн хүмүүс бол хувирамтгай зантай, эд юмтай болоод болоод сэтгэл ханана гэж үгүй. Өчнөөн их бэлэг өгөөд байхад ч баярлана гэдгийг мэддэггүй. Хэн ч тэдний шуналыг бүрэн хангаж чадахгүй" Канси. Энх-Амгалан хаан.
ТЕВДИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ -2:Хожим тодорсон Жавзандамбын IX дүр гэгч өөрийгөө Монголын шашны удирдагч гэдгээ мэдүүт Монгол руу очих гэж нэлээд хэдэн жил оролдлоо. Тухайн үеийн төрийн бодлого энэ асуудалд нэлээд хатуу хандаж байсан тул иргэний харъяалал үгүй энэ ламд виз гаргаж өгсөнгүй. Гэвч тэрээр арга саам хайсаар 1999 онд Халимагийн Элстэйд суух консулын төлөөлөгчөөс виз авч дөнгөв. Гадаад хэргийн яамнаас хатуу анхааруулсаар байтал уг консулын төлөөлөгч виз өгсөн нь ямар учиртайг бүү мэд. Бодвол хахуулиар бүтсэн байх. Ерэн оноос “дахин сэргэсэн” Монгол дахь төвдийн буддизм нь биенээ үл зөвшөөрсөн, харилцан дайсагнасан олон бүлэглэлд хуваарилагдан тус тусийн бие даасан сүмүүдэд хуваагджээ. Тэд нэгдсэн удирдлага хүсч байсан авч биенийгээ бол хэнийг ч зөвшөөрч чадахгүй байв. Чухам энэ үед Дарамсалагаас хойд дүр залран ирсэн хэрэг. Хойд дүр Хархоринд залран өөр дээрээ Монголын шинэ үеийн шашны мяндагтнуудыг цуглуулав. Өөр өөрийн бие даасан сүмтэй “хамба” нар тэнд дуудагдан очлоо. Монгол улс нь 1911 он хүртэл Манж Чин улсын вассал байснаа тусгаар тогтнолоо зарлаж төр шашныг хослон барьсан хэмжээгүй эрхт хаант теократ улс болсон юм. Үүнээс өмнөх бүх Жавзандамбууд эхлээд Халхын, дараа нь нийт Гадаад Монголын шашны тэргүүн гэгдэж байсан. Харин 1911 онд Жавзандамбын VIII дүрийг Монгол улсын хаанд өргөмжлөн төр шашныг хослон баригч болгожээ. 1915 оны Хиагтын гэрээгээр Гадаад Монголыг Оросын онцгой эрхтэй, Хятадын тусгай автономит болгон хувиргасан юм. 1921 онд Бодоогийн тангаргын гэрээгээр (Үндсэн хууль гэсэн үг) Үндсэн хуульт, хэмжээт эрхт хаант улс болон өөрчлөгдсөн. Харин Богд хаан 1924 онд өөд болоход Бүгд найрамдах засаглалтай улс болсон билээ. 1946 онд Хятад, ЗХУ хоёр Гадаад Монголын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрсний дараагаас бүгд найрамдах засаглал бүхий хүлээн зөвшөөрөгдсөн nation-state болсон юм. Жавзандамбын хойд дүр гэгдэх төвд лам маань өөрийгөө Богд хааны хойд дүр буюу шашныг төртэй нь хослон баригч гэж ойлгосон бололтой Дарамсала дахь Төвдийн орогнолын засгийн газрын үлгэрээр Хархоринд Монгол улсын засгийн газар эмхлэн байгуулав. 1921 онд Хүрээнд Жалханз хутагт Дамдинбазар, Маньдшир хутагт Цэрэндорж нарын толгойлсон хууль ёсны засгийн газар байсаар байтал Оросын Троицкосавск-т Чагдаржаваар толгойлуулсан орогнолын засгийн газрыг большевикууд давхардуулан байгуулж байсантай төстэй байдал үүсэх нь тэр. Улсын дээд хурал, Засгийн газар, таван яамыг байгуулж толгойлогч нараар нь сүм болгоны нэр бүхий “хамба” нарыг мань хойд дүр тохоон томилобой. Энд тодорхой нэрийг дурдах шаардлагагүй ч хэрэг гарвал хурлын процессийн албан бус дэлгэрэнгүй протокол хадгалагдан үлдсэн. Шинэ тодорсон хойд дүрийг орж ирснээс нь хоёр сарын дараа пэрсон нон грат өгөн хөөж гаргалаа. Түүнтэй зохих албаны хүмүүс уулзан хэн түүнийг тодруулсан, хэн зөвшөөрсөн тухай асуухад Зөвлөлтийн Гадаад яамны сайд Э.А. Шеварнадзе Монголд дараагийн Богд хаан тодрохыг зөвшөөрч өөрийг нь Далай лам Дэнзэнжамц албан ёсоор тодруулсан хэмээн нэгэн утгатай мэдэгдэл хийсэн юм. 1987 онд Шеварнадзе Монголд айлчилсан үеийн бүх протокол, бичиг баримтыг Монголын Гадаад харилцааны яамнаас эргүүлж нягтлан шалгасан боловч Төвдийн тухай, хэн нэгэн тодрох тухай ганц ч үг өгүүлбэр олдсонгүй. Айлчлалаар Монгол улсыг АНУ-тай дипломат харилцаа тогтооход Зөвлөлтийн зүгээс ямар нэг саад учруулахгүй гэсэн нь хамгийн олзуурхууштай амлалт байв. Монгол АНУ-ын хооронд харилцаа тогтоохыг Громыко гуч гаруй жилийн турш боогдуулсан юм. Ингэхээр Шеварнадзе хэзээ хэнтэй Монголын Богдын хойд дүр тодрохыг зөвшөөрсөн хэрэг вэ? Огт худлаагаасаа санаанаасаа зохиож хэлсэн байж болох ч энэ зэргийн боловсрол нимгэн хүн олон улсын харилцааны талаар ийм юм ярих хэмжээ дамжаатай биш болохоор эсвэл ийм худал үгийг хэн нэг нь зааж өгсөн байж болох. Эсхүл ийм бага зиндааны хүнтэй Шеварнадзе тоож уулзаагүй нь лавтай тул уулзахуйц зиндааны нэгэнд үнэхээр ингэж зөвшөөрөл олгоо юу? Юутай ч Энэтхэгт буцаж очсон хойно нь түүнийг Монголд хэт дураараа дургилаа хэмээн Далай лам зэмэлсэн гэсэн яриа байдаг. Ийм цуу албаар тараасан ч байж болох. Далай лам Монголд нэлээд хэдэн удаа айлчиллаа. Тухай бүрд нь Хятадын Засгийн газраас эсэргүүцлийн ноот өгнө, тэр болгонд нь Монголын засгийн газар үүнд огт хамаагүй, гагцхүү сүсэгтнүүдийн хүсэлтээр сүм хийдийн урилгаар ирж байгаа юм гэсэн тайлбар өгнө. Сүүлдээ Далай ламын айлчлалыг Монголын улстөрийн хүчин дотоодын хямралаа янзлахын тулд ашигладаг болжээ. Тухайлбал 2004 оны эхээр сөрөг хүчний томоохон жагсаал Улаанбаатарын төв талбайд болохоор бэлтгэгдэж байв. Тэгэнгүүт тэр үеийн Ерөнхий сайд тухайн цагт Японд айдчилж явсан Далай ламыг гэнэт урьж чартэрийн онгоц явуулав. Далай лам ирүүт сөрөг хүчний жагсаал өөрийн эрхгүй зогсов. Ер нь Далай ламыг хаана ч айлчилсан хятадууд үргэлж дургүйцлаа албан ёсоор илэрхийлж байдаг. Ийм дургүйцал нь Монголын хувьд тун эмзэг зүйл. Түүний нэг удаагийн Монгол дахь айлчлалын үеэр Монгол-Хятадыг холбосон цорын ганц төмөр замын зангилааг долоо хоногоор “засварт” оруулж байв. Монголын бараа эргэлтийн дийлэнх хувь энэ замаар явдаг. Төвдийн шашны олон урсгалууд янз бүрийн юм хариуцсан тоо томшгүй олон бурхантай байдаг. Төсөөлбөл эртний Герегт Зевсээр толгойлуулсан олон бурхад янз бүрийн салбар хариуцаад явдаг шиг. Доржшүгдэн хэмээх нэгэн бурхан эд баялаг хариуцаж шүтэгчдээ хөрөнгө мөнгөөр тэтэгдэг гэх. Доржшүгдэнг монголчууд дээр үеэс бараг төрсөн цагаас нь ихэд шүтэн эд баялаг хүсдэг байжээ. Харин XIV Далай лам далаад оны үед Доржшүгдэнг муу зүгийн ландрам болохыг нь “илчилж” сүсэгтнүүдийг шүтэхийг тас хориглосон байна. Үүнээс болоод шарын шашныханд томоохон хагарал гарчээ. Далай лам барууныхныг ч, тэр дундаа монголчуудыг эд баялагт хэт автдаг хэрэглээний нийгэм болж байна гэж их шүүмжилдэг ба жинхэнэ буддизм нь эд баялаг гэхээсээ оюун санааны хувьд баян байх ёстой гэж сургадаг учир хүмүүсийг хэрэглээний шоохорхол руу илүүтэй татдаг Доржшүгдэнг үзэн ядах болжээ. Гэтэл алив эд баялагийг нэн эртнээс “дайны олз” гэж хардаг, хөдөлмөр заралгүйгээр хөрөнгөжих сонирхолтой нүүдэлчний сэтгэлгээт монголчуудын хувьд Доржшүгдэн нь нэн эрхэмлэн сүсэглэх “ихийг амлагч” шүтээн бөлгөө. Доржшүгдэн шүтэхээ зогсоогүй Гүрдаваа гэх хувилгаан Дарамсалагаас хөөгдөн Балбад амьдарч байгаад Монголыг нээлттэй болонгуут морилон ирснээр Монголд Доржшүгдэн дорхноо хүчээ авлаа.
ТЕВДИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ -2:Гучаад оны үед улаан хувьсгалчдын нурааж сүйтгэн балгас болгосон Амарбаясгалантын хийдийг Гүрдаваа сэргээн босгожээ. Түүнийг Монголд ердөө найман мянган доллартой ирсэн гэдэг. Харин зөвхөн шүтсэнийх нь төлөө л дорхноо мөнгө олоод өгдөг буянтай Доржшүгдэнг сүсэглэгч нар дорхноо олшрон Гүрдавааг тойрон хүрээлж дэмжсэний хүчинд тэрээр эгшин зуур баяжин Улаанбаатарт бүхэл бүтэн хороолол хувьдаа бариулжээ. Доржшүгдэнг шүтээн болгосон төвдүүд ч цөөнгүй байдаг, тэдний Далай ламыг эсэргүүцсэн төв нь Швейцарьт төвлөрнө. Далай лам ч Дарамсалад эхлүүлсэн Доржшүгдэнгийн эсрэг аян дайнаа Монголд үргэлжлүүлэн өрөгжүүлэв. Нэг удаа Улаанбаатарт сүсэгтнүүдтэй уулзаж байхдаа “Энд Доржшүгдэн шүтдэг хүн байвал эрхтхэн эндээс зайлаарай” хэмээн шулуухан хөөж байв. Ашигтай буюу хэрэг болж магадгүй л гэж үзвэл юу л бол юу сүсэглэн дагадаг прагматик монголчууд марксизмаас өөр бусад бүх шашин хориглогдсон нийгэмд гурван үеэрээ амьдарсан болохоор шүгдэнгийн тухай ямар ч ойлголтгүй байснаа Гүрдаваа, Далай лам нарын хооронд хоёр фронт болон хуваагдаж, цаашлах тутмаа энэ нь гүнзгийрэх боллоо. Монголчууд прагматикаас гадна хэнээс ч үл хамаарсан бие даасан өөрийн довтой байх төрлөхийн араншинтай учир эв нэгдлээс илүүтэй хувийн дошин дээрээ эзэн байх сонирхолтой, үүнээс ч болдог уу хоорондоо эвдрэлцэх нь амархан. Уламжлалт гэгдэх шарын шашиныг (Уламжлалт гэх нь ч худлаа л даа, Шарын шашин Монголд их хожим буюу дөнгөж XVII зуунд орж ирсэн. Түүнээс өмнө бөө мөргөлт монголчууд заратустрагийн салбар болох манихизм, загалмайн шашны нэг урсгал болох нэсторианизмыг ч шүтдэг, хожим нь марксизмыг сүсэглэдэг байлаа.) дахин сэргэхдээ үндэсний эв нэгдлийг хангана гэж горьдож байсан нь талаар болж, харин ч хоорондоо хэрхэн эвдрэлцэн дайсагнадаг болохыг нүдээр харж биеэр амссан болохоор ёстой жинхэнэ уламжлалт араншин нь хөдлөн ялангуяа лам нарын хүрээнд бүлэглэл, фракц, зиндаанууд болж хуваагдан харилцан толхилцох болов. Үхснийх нь дараа хойд дүр дахин тодордог ёсыг аль XII зуунд төвдийн шашны улааны урсгалынхан бодож олжээ. Хожим буй болсон шарынхан энэ “сайхан” заншлыг өвлөн авч улам хөгжүүлсэн байна. Эхэндээ ихээхэн том мяндагтны хойд дүр дахин амилдаг байснаа Төвд, Монгол шиг буддизмыг дампууруулдаг бүдүүлэг газар энэ заншлыг улам түгээмэл болгон аль ч жалгын хамба үхэнгүүтээ төрөл төрөгсөдийнхөө хэн нэгнийд дахин дахин амилж төрөөд салахаа болин буг болох болсон юм. 1911 онд Халхад 13 тамгатай хувилгаан, 50 гаруй тамгагүй хутагт байжээ. Тамгатай гэдэг нь өөрийн газар нутагтай, тэндээ шавь гэгдэх өөрийн мэдлийн хамжлага боолтой, төрд татвар төлөхгүй эрхтэй гэсэн үг. Тамгагүйгийнх нь ялгаа нь өөрийн мэдлийн газар нутаггүй. Энэ дампуурлыг 1928 оны төрийн хуулиар цаазлан хориглож, хутагт хувилгаад дахин төрөхийг үл зөвшөөрөх болжээ. Хууль цуцлагдаагүй байсан учир хутагт тодруулж зүрхлэхгүй байсан авч Жавзандамбын IX дүр Төвдөд гэнэт амилангуут монголчууд зориг орон мөнөөх олон жилийн өмнө устаж алга болсон хутагт хувилгаадын хойд дүрийг уралдан тодруулах боллоо. Уг нь 1928 оны хуулийг одоо болтол хэн ч цуцлаагүй учир хуулийн үйлчлэл хэвээр л байгаа. Жалга болгонд тодрох хойд дүрүүдийг бусад нь хүлээн зөвшөөрөхгүй нь мэдээж учир аль нэг нэр хүнд үүнийг нь баталгаажуулах ёстой. Тэр нь мэдээж Далай лам. Алтан мөнгөн аяга, идээ будаа өвөртөлсөн санаархагчид Дарамсала руу уралдан гүйж жалгын хойд дүрээ мөн хэмээн баталгаажуулахаар давхина, цаадах нь тун баяр хөөртэйгээр эхэлж ирснийх нь бичигт тамгаа дарж үсгээ зурна. Үүнээс болж бүлэглэл хоорондын зөрчил улам хурцдах болов. Одоогийн Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан сумын нутагт урьд Егүзэр хутагт амьдарч байжээ. 1930 онд улаан засагт буудуулсан түүний шатаагдсан сүмийн балгасыг нутгийн иргэд нийлэн сэргээж босгосны учир гол нь хойд дүрийг нь тодруулахаар нэгэн хүүхэд төлөвлөсөн байв. Гэтэл гэнэт Увсын хэдэн лам нар Егүзэр хутагтын хойд дүрийг нутгаасаа тодруулаад үүнээ Далай ламаар баталгаажуулчихсан, тамга тэмдэгтэй бичигтэй давхиж ирэх нь тэр. Мэдээж бөөн хэрүүл, бөөн зодоон. Энэ бол нэг л жишээ шүү. Монголын төрийн бодлого “зөөлөрсөн” 2010 онд Жавзандамбын IX дүр Монголд дахин заларч ирснээр барахгүй Монгол улсын иргэнээр бүртгүүлэв. Түрүүн ирж Монголын давхар засгийн газар байгуулж дөвчигнөж байснаа бодвол хавьгүй томоожсон тэрээр дараагийн дүрээ Монголд төрнө гэсэн баталгаа бичиг гаргаж өгөөд насан хутгийг олов. Одоо Х Богдыг өөрөөсөө тодруулахаар тэмцэх Монголын шарын шашны арав орчим бүлэглэлийн тэмцэл толхилцоон хэдийнээ эхэлчихсэн. Энэ нь цаашаа нэлээд хүнд зодоон болон өргөжих байх. Алалцана л даа. Бүлэглэлээсээ Богд тодруулах найдвар багатай хэсэг нь Хятадад тодорсон Банчин богдыг дагаж гүйх боллоо. “Нэгэнт Далай лам өөрийн хойд дүрийг тодруулахгүй гэж хэлсэн учир эртхэн Банчин богдоо дагая” хэмээн тэд албан ёсоор мэдэгдэж буй боловч гол сэдэл нь мөнгө, эд баялаг л даа. Учир нь Бээжинд хэдэн жилийн өмнө тодруулсан Банчин богдын хойд дүрийг Далай лам зөвшөөрөхгүй байгаа учир хятадууд өөрийн Банчинг нь дагах шарын зүтгэлтнүүд хайж байгаа юм. Дагах зүтгэлтэн, нэр нөлөөтөн олдвол “соёлын” гэх мэт гоё нэрээр өнгөлөн эд материалын “дэмжлэг” үзүүлж буй хэрэг. Гадны хөрөнгө мөнгөөр дотоодын шашны хэргийг мандуулж болохгүйг зүтгэлтнүүдэд учирлабал “Битгий хуцаж бай! Та нар намайг ингэлээ гээд яах юм бэ!” гэсэн байна. Үнэндээ ч яаж ч чадахгүй л дээ. Үргэлжлэл бий. 2015.8.17
Халх овгийнхны талаарх Энх-Амгалангийн дугнэлтийг Эсэн тайш бас хэлж байсан юм аа.
Нийтлэлийг бичсэн эрхэм тvvxийн эх сурвалж баримтуудыг хамтад нь оруулах ёстой байснаа мартсан юм болов уу?! За яахав "Занабазар" гэгч нэгэн тийм учиртай хvн байжээ гэхэд еереер дvгнэх эрхмvvд байхыг vгvйсгэж болохгvй биз ээ. Тvvx бол тvvx, цаг цагтаа. Харин енее цагт Тер ба "шашин" нь тус тусдаа гэдгийг Yндсэн Хуулиндаа яг таг биш ч хуульчилсан улс!? Тvvx vзэхvйн хvрээнд байх асуудал гэж байх ёстой биз дээ!?
Naizaa,tuuhchid bas shashinyhan barin tavian eh survaljtai baina a bna,Harin edgeer buu nar barin tavin ch baihgui buhniig medegch nar bolood hamag humuusiig samraad baina,Yer n tegeed Mongoloor duuren ulaach bolokh yum bol 76 ene tereer ch yah yum,gadaad dotoodyn surguuli soyold yavaad yah yum,omog omog udam udamdaa ergeldeed yavya,Harin ter tsagt khuchirheg Mongol ene ter gej duvchignuud ch yahav,suiliin uyed jijig jijig hanilag bolchihson yum shig l bna
Ухсэн ацны чинь найз? Муу дээлтэй хужаа чинь.
Бас нэмээд хэлхэд "шашин" гээч vг нь утгаа алдаж "улс терийн терминолог" болж хувирсан гэж vздэг xvмvvc цеен ч гэсэн байдаг биз ээ.
Байна аа, байна.
Чухамаа чухам!
Монголчууд хэзээ төвдүүдийн оюуны боолчлолоос салах вэ?
Энэ хутган үймүүлсэн постыг зайлуулаач. Энд дөрвөдүүдийг аль болох гутаан доромжлох, тэгэхдээ дөрвөдүүдийг ойрдуудынх нь дайсан болгон харуулах замаар ойрдуудын эв нэгдэлийг бусниулах, эцэсийн дүндээ монголчуудыг хагаралдуулах зорилготой хэсэг бүлэг хүмүүс яваад байр шиг байна.
Shinjaanaas irsen oirad hujaagiin shees tuuhee unshaad ichij uheh gj bgaaz
ТЕВДИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ -3 Өмнө зүгт Тангад улс байгааг Өглөө болгон надад сануулж бай. Чингис хаан, Нууц товчоо
Далайн төвшнөөс дээш зургаан мянган метрт микроорганизм ч тэсдэггүй учир маш ховор. Ийм өндөрт хүчилтөрөгч нэн сийрэг учир ус 70 хэмд буцлана, уулчдын ярьж байгаагаар савтай мөс гал дээр тавихад ёроол хэсэг нь буцлаад байгаа мөртөө дээгүүрх мөс нь хайлдаггүй гэсэн. Химлайн ар тал дахь ийм өндөрт төвд хүн, сарлаг хоёр л амьдраад байдаг нь хачин. Өндөр уулсыг үүл давж чаддаггүй учир төвдийн өндөрлөг нэн хуурай, ургамал маш тарчиг. Төвдөд 15 сая сарлаг байдаг бол харьцуулахад мянган жилийн өмнө тэндээс авчирч нутагшуулсан Памир, Алтай, Соёон, Хангайн нуруун дахь нийт толгой нь ганц сая ч хүрдэггүй. Лхас хот 3 500 метрийн өндөрт, тэндээс холгүй дэлхийн хамгийн өндөрт орших Намцо нуур бараг таван мянган метрт, үүнээс ч дээш зургаан мянган метрт зарим малчин сарлагаа хариулаад явж байдаг гэсэн. Энэ хэцүү нөхцөлд хэдэн мянган жил амьдарсан төвд хүний тэсвэр хатуужлыг шүтмүй. Хүчилтөрөгч багатай орчинд хүн амьтны улаан бөөмийн тоо огцом өсөх ба үүнээс болж цус хэт өтгөрөн судсаар урсах нь удаашрана. Бидний хэдэн нөхөд өндрийг шууд мэдрэн толгой эргэх учир дөнгөж л мярайж хөдөлж байлаа. Огцом хөдөлгөөнөөс болж толгой эргэх төдийгүй шууд л хамраас цус гоожно. Агаар дутмаг орчинд тамхи татна гэж саналтгүй. Зочид буудалд ч, аяллын машинд ч хэвтрийн үхлүүт өвчтөн шиг хамар руугаа хүчилтөрөгчийн гуурс шургуулж явав. Тэнд гурван жил ажилласан хятад хүнээс энэ орчинд хэрхэн дассан тухай нь асуухад “Эхний гурван сар үхэхтэй шахсан, бараг л хэвтэрт байлаа, харин сүүлдээ дассан, гэхдээ төвд хүний хажууд дасаагүйтэй адил” гэж хуучлав. Үнэхээр ч төвдүүд гүйлдээд л, тамхи баагиулаад л сунаж мөргөөд л ер тоож байгаа шинж алга. Хятад улс 2000 оны эхээр олон тэрбумын өртөгтэй хурдны галт тэргийн төмөр замыг Төвдийн өндөрлөг рүү татжээ. Аялал жуулчлал хөгжин бөглүү нутгийн төвдүүдийн амьдрал богино хугацаанд эрс дээшлэв. Үүнтэй зэрэгцээд хагас нээлттэй болсон төвдүүдийн нүд нээгдсэн бололтой, Хятадын эсрэг бослого самуун дэгдэх болж, лам нар ээлж дараалан зулын гол болох боллоо. Иймээс Төвдийг дахин цоожилж, гадаадын хүмүүст хаалттай бүс болгов. Аялал жуулчлалыг дотоодынхондоо нээжээ. Хятадад ажилладаг гадаадынхан болон, гадаадын хүндэт зочдыг нарийн хяналтын дор Төвдөд очиж юм үзэхийг зөвшөөрнө. Жуулчдад үзүүлдэг гол юм нь урьд Төвдийн удирдлага байрлаж асан Ботала ордон, мөн Гандан, Сэра, Бэрээвэн гэсэн гурван том хийд, мөргөлийн газар болох Баруун Зуу юм. Уулан дээр барьсан тул урд талаасаа хоёр давхар нөгөө тал нь 13 давхар Ботала ордон XVII зуунд баригдсан ба эдүүгээ дэлхийн гайхамшигт уран барилгын нэгэнд тооцогддог. Хятадын Соёлын хувьсгалын үеэр улаан хамгаалагчид эл ордныг нураах гэж дайрч байсан ч Жоу Эньлай цэргээр хамгаалуулж байж бүтэн үлдээсэн гэдэг. Ботала ордон бол бараг л тэр чигээрээ алт гэсэн үг. Далай лам нарыг өөд болохоор нь алтан суврага босгодог уламжлалтай юм байна. VII Далай лам Галсанжамцын суврагыг босгоход бараг дөрвөн тонн цэвэр алт оржээ. Хамгийн бага алт орсон суврага нь XIII Далай ламынх ба түүнд ердөө найман зуухан кг алт орсон гэнэ. Тэнд алтан бурхан ёстой үй түмээрээ. Бусад сүмд буй бурханы хэлбэрт орсон алтыг нэмэх юм бол хэр баргийн улсын төв банкны нөөц үүнд хүрэхгүй байх. Төвд тусгаар тогтнох юм бол энэ их алтныхаа нөөцөн дээр дороо хөл дээрээ босох байхаа. Ботала ордны өөдөөс харсан асар том талбайг “Чөлөөлөтийн” гэж нэрлэнэ. 1952 онд Хятадын Чөлөөлөх арми Лхаст орж ирэн “чөлөөлсөнд” зориулсан юм байна. Энэ тухай илтгэсэн сүрлэг хөшөө ч байна. Хятадын далбаа асар өндөрт мандан, хажууд нь буутай торгон цэрэг номхон зогсоно. Ер нь Лхаст дүрэмт хувцастай, буутай, бодвол харуул биз цэргүүд элбэг үзэгдэх юм билээ. Энэ их алт мөнгө, эрдэний чулууг хаанаас цуглуулсан бэ гэж асуухад “халхын буян” гэж төвдүүд хариулах юм билээ. Лхас дахь Баруун Зууд монголчууд гурван зууны турш хамгийгаа ачин ирж мөргөдөг, даатгуулдаг байжээ. Монголоос Лхас орох мөргөлийн хоёр зам байдгийн нэгнийх нь замд Утай, нөгөөгийнхөд нь Гүмбэн хэмээх буяны өгөлгийг нь дундалдаг хоёр хот бий. Эдгээр нь мөн л “халхын буянаар” боссон. Чингис болон түүний удмынхан зууны турш бүхий л дэлхийгээс булаан авчирсан “дайны олз” хэмээх асар их баялагийг үр удам нь гурван зууны турш эргэл мөргөл, “амь даатгал”-д зориулан гадагш нь зөөчихсөн юм байна л даа. Ер нь монголчууд Лхас, Утай, Гүмбэн, Бээжин, Дарамсала, Эрээн, Астрахан гээд олон газар хөрөнгө оруулан босгож ирсэн ба одоо ч Улаан-Үд, Эрхүү хот болон Балбыг босгоход асар их хөрөнгө заран байдгийгаа өгч байгаа. Харин өөртөө хөрөнгө оруулахын тэвчдэггүй байсаар ирсэн, одоо ч гаднаас хөрөнгө орж ирнэ гэвэл нэг нүдээр үздэггүй хэвээр.
Монголын хөрөнгө гадагшаа хий дэмий урсаад байгааг ажигласан То ван XIX зууны дундуур одоогийн Дорнод аймагт томоохон эргэл мөргөлийн газар байгуулжээ. Тэрээр сүсэгтнүүдийг хол явж мөргөл хийж байхаар эндээ ойр тэр зан үйлээ үйлдэж бай хэмээн ихэд ятгажээ. Хэт олон ламтайг ч цөөлөх арга хэмжээ аван лам болохын тулд шалгалт авдаг болсон байна. Харин үүнд нь дургүйцсэн шар хувалзнууд бослого самуун гаргаж байсныг хожим МАХН-ын түүхэнд феодлын эсрэг тэмцсэн ядуу лам нарын бослого гэж тайлбарласан байдаг. Британника тольд Чингисийн үеийхнийг эс тооцвол хожмын Монголоос хоёрхон хүний намтар орсон байдгийн нэг нь эдийн засагч, шинэчлэгч хэмээн Тогтох ванг нэрлэсэн байдаг. Нөгөө нь математикч Мянгат л даа. Төвдөд буддын шашин VII зууны үед орж ирсэн гэж үздэг. Сажапа, нямапа, гармапа, гэлэгпа гээд олон урсгал дамжиж, мөн өөрсдийнх нь уугуул бон хэмээх бөөгийн мөргөлтэй холилдсоор төвдийн буддизм хэмээх ориг буддизмаас танигдахын аргагүй өөрчлөгдсөн цогц болон хөгжижээ. Урсгал болгон биендээ дургүй, биенээ үгүйсгэдгээр барахгүй ихэд дайсагналцана. XV зууны эхээр шинээр төрсөн Зонховын шарын урсгал түргэн зуур хүчирхэгжин тухайн цагт ноёлж асан улааны урсгалтай засгийн эрхийн төлөө тэмцэлдэх болов. III Далай лам Монголд айлчлан Алтан хантай уулзаж монголчуудыг шарын шашинд орохыг ятгахын зэрэгцээ улааныхантай үзэлцэж буй тэмцэлдээ дэмжлэг хүссэн байна. Ойрдуудтай зуун жил тэмцэлдсэн байнгын тулаан өрсөлдөөнд ядарсан, нас дээр гарсан Алтан хан “Шарын шашныг авбал ойрдыг дарахад хэрэг болох байх” хэмээн уг шашныг авахаар болж ирсэн айлчинд Далай лам хэмээх монгол цол олгожээ. Гэтэл тэр дор нь Ойрдын Зая Бандид Намхайжамц шарын шашинд оржээ. Алтан хан бөөтэй торгууль ярьж тэмцэж байсан бол Намхайжамц бөө нарыг бөөнөөр нь алж Ойрдод тэднийг үзэх мөргүй болгов. Нэгэнт шарынхан дайнч хүчирхэг монголчуудаас дэмжлэг аваад эхэлсэн тул тэдэнтэй засаг булаацалдаж буй улааны шашныхан зүүн монголчуудыг уруу татаж эхэллээ. Улааны шашин шарынхаас илүү хүчтэй хэмээн ухуулсаар Монголын сүүлчийн хаан Лигдэн, Халхын хун тайж цоохор Цогт нарыг өөртөө элсүүлэв. Ийнхүү Төвдийн шашны хоёр урсгалын тэмцэл нь монголчуудын хооронд томоохон дайн болон өргөжижээ. Ойрдчууд болон халхууд урагшаа мянган км явж Төвдийн өндөрлөгт очоод хоорондоо үхэх сэхэхээ үзэн тулалдав. Өнгөн дээрээ шашны урсгалыг хамгаалан тэмцэж буй мэт харагдавч үнэндээ төвдүүд Халх, Ойрдын зөрчлийг ашиглан хөөрөгдөж нэг урсгал нь нөгөөгөө дарж авсан юм. Цогт ялагдсанаар нийт Монголд шарын шашин үнэмлэхүй ноёлсон билээ. Эндээс эхлэн монголчууд байгаа болгоноо ачин Төвд рүү зөөх боллоо. Хэдий хэрийн их баялаг зөөж буйг хожим Оросын эрдэмтэн Владимирцов тооцож үзэхэд толгой эргэм тоо гарсан байдаг. Ойрдын Баатар хун тайж хүү Галдангаа Лхаст сургахаар явуулахдаа олон тэмээ алт мөнгө эд бараа дагалдуулсан бол түүнтэй өрсөлдөгч Халхын Гомбодорж хүү Занабазараа мөн сургахаар дутахгүй үнэт зүйл дагалдуулжээ. Ийнхүү Халх Ойрдын зөрчил Төвдийг баяжуулах хэрэгслэл болов. Манж нар 1644 онд Бээжинг эзэлснээр Хятад орныг эзэгнэн хүчирхэг төр байгуулах нь тэр. Манж нарын дараагийн зорилго Халх, Ойрд болон мөн Төвдийг өөртөө нэгтгэх явдал байлаа. Чухам энэ үед төвдүүд өөрт тусах аюулаас зайлахын тулд Халх, Ойрдын зөрчлийг чадмаг ашиглаж эхлэх нь тэр. Тэд эхний ээлжинд Галданд бошгот цол олгож хурцаллаа. Халх-Ойрдын Дөчин дөрөвний гэрээ буюу эвлэрлийн тохиролцоог нураах гэж зүсэн зүйлийн явуулга хийх болжээ. Засагт хан Норов үхсний дараа оронд нь хэнийг суурь суулгах маргаан өрнөснийг түүхчид Галдангийн эсвэл Түшээт хан Чихундоржийн буруу гэж мэтгэлцдэг. Үнэндээ энэ гал дээр тос асгасан нь төвдүүд болой. V Далай лам нас барснаас хойш 18 жилийн турш үүнийг нууж нэрээр нь зарлиг, захидал гарган Канси хаанд болон халх ойрдуудад илгээж байв. Тэд Канси хаан руу маш олон худал хов илгээж манжийн жадны ирийг Монгол руу хандуулж байв. Ялангуяа Азид Манж Чин гүрэнтэй дүйцэхүйц хүчирхэг Зүүнгарын хаант улс нь Хятадад байнга дарамт үзүүлдэг, газар нутгаас нь булаацалддаг учир тэднийг Бээжинд янз бүрээр муучлан ховлохын зэрэгцээ ойрдуудыг өөрсдийг нь магтан сайшаах, хөхиүлэн шагнах явуулга байнга хийж өгч байлаа. Өсөрхүү Галдан нь Занабазар, Чихундорж нарыг манж нараас нэхэн “Би халх нарыг туулай хөөсөн нохой шиг элдээд танай танай хэрмэнд очуулан оруулчихлаа. Зонховын шашныг хиртээсэн хоёрын хооронд амьтан Жавзандамбыг даран сөнөөвөл их улсын эзэн таны болон Далай ламын сэтгэл амар болох буйзэ” хэмээн Кансид захидал бичээд барахгүй болохоор нь Далай ламаас манж нарыг ятгаж өгөхийг гуйхад төвдүүд “Гагцхүү хүсэх нь Түшээт хан ба Жавзандамба хутагтыг Галданд барьж өгвөөс амьтан олонд тустай” гэсэн захидал Бээжинд илгээсэн байдаг. Гэвч эцсийн бөлөгт Халх ч, Төвд ч, Ойрд ч Манж Чин гүрний эрхшээлд ээлж дараалан орсон юм. Нарийн дээрээ ярьвал Халх, Ойрд буюу Гадаад Монгол нь Манж Чин гүрний хятадуудаас тусгаарласан онцгой вассал район болж хамгаалалтад орсон бол Төвд нь Хятадын ердийн автономит муж болжээ. Хойд төвдүүдийг тангад гэдэг. Тангадууд Тан улсын дараахан одоогийн Дорнод Хятадад Си Сяо буюу Тангадын хаант улс байгуулан хүчирхэгжиж байв. Чингис хаан Алтан улсыг эрхшээсний дараа Тангад руу довтлон нийслэл Няншаг нь Хатан голын усаар авахуулан буулгаж байсан. Тангадыг татвар төлдөг вассал улс болгоод орхисон юм. Нэг үгэндээ эзлээд өөрийн болгоогүй гэсэн үг. Дараа нь Чингис хаан Хорезмтой хэдэн жилийн хүнд тулаанд орсон. Тангадуудыг туслах цэрэг явуулахыг шаардахад цаадуул нь “Тийм сүрхий жанжин юм бол биднээс цэрэг нэхээд байхдаа яахав дээ” хэмээн тавалсан төдийгүй татвар ч өгөхөө зогсоосон байна. “Өмнө зүгт Тангад улс байгааг / Өглөө болгон надад сануулж бай” хэмээн Чингис хэлжээ. Тэрээр хамгийн сүүлчийн дайнаа Тангадтай хийн ялаад удалгүй тэр нутагт насан хутаг болов. Хожим нь тангадууд Гүрбалжингоо хэмээх эмийг Чингисийн өвөрт хийж өгөөд хордуулж алсан гэсэн худал домог зохион бүх Хятадаар нэг тараасан нь өдгөө ч түүхийн олон бүтээлд үнэн баримт мэтээр бичигдсээр авай. 2015.8.17
Алалцавч амь нэг Салавч санаа нэг байх ёстой Занабазар чоно санаа гаргаж зөвхөн хаан ширээ рэх ямбаа бодсондоо Монгол хүнтэй Монгол хаантай байхаар харьч гэсэн хятад эзэнтэй байж тэднээр засгаа эмхлүүлж өөрөө санаа амар гар газарт хөл хөдөөд сууя гэж манжид урвасан.Монгол газарт зөвхөн Монгол хүн л эзэн нь байх ёстой. занабазар глдан хоёрын аль 1 нь л хаан байх ёстой бол дийлдсэн нь хааны суудлаа өгч дийлсэн нь монголын хаан ширээнд суух ёстой болхоос "БИ БИШ БОЛ ХЭНЧ ХААН БОЛОХГҮЙ" гэж өс өвөрлөжээ
Enh-Amgalan aguu hun yum. Strategy ni odoog hurtel urgeljilj baina...
Neg taliig barisan tailbar bna. Zanabazar, Chahundorj nar yagaad Galdangiin tursun duu diplomat elchiig alsan we, yagaad Zanabazar, Chahundorj nar Zasagt Hanii 1000 urhiig bulaaj awch evdreliig bii bolgoson we, Altan urgiin turiig hamgaalj bsiim bol Ligden haanaas Halhuud yagaad urvasan we, yagaad Zanabazariin Halhuud eleg negt 480 myangan Ouradiig Manjiin haanii tushaalaar alsan we zereg asuudluudiig orhigduulan Zanabazariig magtahiig oroldson bna
122.201.22.152 сайн бичжээ
Тевдvvд ч мундаг хор найруулж ч явж, монголчууд ч бие биенээ хенееж, элдэв юм л vзэж явжээ!? Эерэг, серег "Амбиц" -ийн л уршиг!? Хэн нэгнийг нь тэгтлээ ергемжлех хэрэг юусан билээ?! Тун харамсалтай, гэхдээ "болох учиртай нь болдогоороо" л болжээ гэж?!
Битгий маргалд Галданбошигт гэдэг чинь жижэгхэн гар бсаан. Үхлийн муугаар дууссан даа.
зЗАНАБАЗАР ТӨВ АЙМГИЙН ЭРДЭНЭ СУМЫН ТАЙГАД САРЬДАГИЙН ХИЙДИЙГ БОСГОН МОНГОЛ УЛСЫН НИЙСЛЭЛИЙГ ШИЙРЛЭН 26 ЖИЛ СУУСАН.ГАЛДАН ДАХИН ЦЭРЭГЛЭН ИРЭХ СУРГААР ТЭР ДОРОО БАГ ЦЭРЭГ ГАРГАН ХИЙДИЙН БҮХ ШҮТЭЭН БУРХАН ТАХИЛ ГАР УРЛАЛЫН ЗҮЙЛС БОЛОН ЭД АГУУРСЫГ НУУ.мӨН ХААНЫ БОЛОН МОНГОЛ УЛСЫН ЭРДЭНЭСИЙН САНГ ТУН НУУЦ ГАЗАР ДАЛДЛААД АРААС НЭХЭН ИРЭХ ГАЛДАНЫ ЦЭРГИЙГ ТОГТООН БАРЬЖ ТӨӨРҮҮЛЭЭД ИР ГЭВЭЭ. ЭНЭ БАГ ЦЭРГИЙН ХУВЬ ЗАЯА МУУГААР ТӨГССӨН. ЯМАРЧ ГЭСЭН ЭХНИЙ ЗАРЛИГИЙН ДАГУУ ХОТЫН БАРАГ БҮХ ЗҮЙЛИЙГ ХОТГОР ХОНХОР ГАЗАРТ ЦАЦААД ШОРООГООР ХАЛЬТ ДАРСАН.ҮҮНИЙГ 2014 ОНЫ 5-8 САРД ХИЙСЭН МАЛТЛАГААР ОЛСОН. ОЛОН ЗУУН ШАВАР БУРХАН ГАР УРЛАЛЫН ЗҮЙЛ ХААНЫ ХӨӨ ХУЯГ АЛТАЛСАН 5 БУРХАН ОЛСОН. ХАРИН ДАРАА НЬ ГАЛТТАЙ БУЛНАЙ УРУУДАН ЗҮГ БУРУУЛЖ ЗУГТАН ХААНЫ ЭРДЭНЭСИЙН САН БОЛОН мОНГОЛ УЛСЫН ЭРДЭНЭСИЙН САНГ ТЭМДЭГТ ГАЗАРТ НУУГААД ЗАНАБАЗЫН АРААС ХАРАА БАРААНЫ ГАЗАРТ ИРЖ БАЙХАД НЬ ГАЛДАНЫ ХАРВААЧИД МОРИНЫХ НЬ ЭМЭЭЛИЙН БҮҮРЭГТЭЙ НЬ НЭВТ ХАРВАЖ АЛЖЭЭ. ЗАНАБАЗАР БАЯН СУМЫН НУТАГТ ЗУЛБАН ОЧИЖ ТҮР НУУГДАСХИЙН БАЙСНАА ӨВӨРМОНГОЛЫН ДОЛНУУРРУУ ОЧИЖ 10 ЖИЛ СУУСАН.ЦАГ ТАЙВАН БОЛСОН ҮЕД ЭРГЭН ИРСЭН БОЛОВЧ ЭРДЭНЭСИЙН САНГАА ОЛООГҮЙ.МАНЖУУД ЗАНАБАЗАРЫГ БЭЭЖИНД ДУУДАН ИРҮҮЛЖ ШАР СҮМД ГЭРИЙН ХОРИОНД БАЙЛГАН ОН УДТАЛ ЭРДЭНЭСИЙН ТАЛААР БАЙЦААСАНЧ МЭДЭХГҮЙГЭЭ ХЭЛСЭНЧ ЭС ҮНЭМШИН ХОРСОЖ ТАРЧИЛГАН АЛАХ БОЛЖ БАРАА БОЛЖ БАЙСАН СОЙВОН ЛАМ ШАРАВТ ТУЛГАН АЛУУЛСАН. ИНГЭХДЭЭ ХУЛСАН БИЙРЭЭР ЭЛЭГРҮҮ НЬ ШАА ГЭСНИЙ ДАГУУ ШАРАВ ЛАМТАН ЁСООР БОЛГОН ЭЛЭГРҮҮ НЬ ХАТГАСНААР ӨВГӨН НАСТАЙ ӨТӨЛ ЗАНАБАЗАР 89 НАСАНДАА ЭЛГЭЭРЭЭ БӨӨЛЖИЖ ЦУСААР ТУРГИЖ ӨМДӨНДӨӨ ШЭЭЖ БААСААР 3 ШӨНӨ 2 ӨДӨР БАРХИРСААР ҮХСЭН.ХҮҮРИЙГ НЬ МОНГОЛД АВЧИРЧ ИХЭС ДЭЭДЭСТ ҮЗҮҮЛЭЭД АМАРБАЯСГАЛАНТ ХИЙДЭД ЯСЫГ НЬ ТАВЬЖЭЭ.
122.201.24.148 Энэ дээр бичсэн нөхөр сайхан ХУДАЛ ҮЛГЭР САНААНААСАА УРГУУЛАН ЗОХИОЖ БАЙНА ДА. ГАЧААЛДААД БАЙ ГАЧААЛДААД БАЙ ККККК ХА ХА>
Баруун Зүүн гэж хоорондоо дайтаж байгаад бусдын эрхшээлд орсон түүхээсээ сургамж ав. Одоо баруун зүүний нам гэж бас төрийн төлөө тэмцэлдэж байна. Бас тусгаар тогтнолоо алдах вий.
Мунхаг дөрвөдүүдийн бичиж байгаа сэтгэгдлүүдийг нь уншихаар цаанаа л нэг ядцан, гүжирдсэн, худлаа ярьсан, хулгайгаа нуусан, арчаагүй дүр төрх нь харагдаад байх юм даа. Даравч дардайна булавч бултайна гэж зугтах газаргүй гэдгээ мэддэг юм болов уу? худлаа том том бааж явахын оронд Халхуудаас суралцаад шүтэж биширч амьдрах хэрэгтэй шд ёс жудаггүй олон нүүртнүүд.
Халхуудаас суралцвал хятаджих л байх даа.
Oiraduud chn harin shinjaand uuschaad irsiim bishu.
Яг одоогын зарим нэгэнтэй яг адил Би л биш бол хэнч биш гэсэн үзэлтэй хүн байж. Галдан Занабазар хоёрын нэг нь л хаан болох ёстой болхоос манжууд төр барих ёсгүй байсан. Галданд дийлддэг юм бол хаан ширээгээ өгөөд хамтрад явах байсныг би хаан болохгүйгээс хойш манжууд манай улсыг эзлэг.би санаа амар хаан сууя гэсэн өчүүхэн бодолтой хүн байж.
bi darigangagaraltai hun yumaa. 1922 ond ar mongoldoo negdsen genelee. niilj chadaagyi bol yana.naad heruulees shini aij l bna shyy. Zorilgotoi yas hayad bgaa yum bishyy
Odoo l ebgui tsag irlee dee. Ingej l yas hayaj hojdog uls bdag daa . yunii chini banchin bogd be baabar zahialat bichleg hiij hujaagaas hediig absan ni todorhoigui ch tun ayultai uildel hiij taaj bna daa
Ene Munhk gedeg hun Mongol Ulsiin tusgaar togtnold auyltai yum hiij bn. Tagnuul tsagdaa nar ene huniig shalgah heregtei.
Herev tuuh bgaad unen bvl yahuu.baruun aimgiinhan yavtsuu bodoloo tsegtseltsgee gj bgm bishu
Мөнх гэдэг хүн санаатайгаар ийм юм бичиж монголчуудыг хагаралдуулж бгаа юм бишүү?
Harin uvs hun nom bichdeg huniig sain shalgah heregtei .hujaa hun bj magad
Халх, дөрвөд, баруун зүүн монгол гэж хэрэлдэж суух цаг үе мөн үү? Бид хэдүүлээ билээ? Хэрэлдсэн толхилцсон, байлдсан дайтсан түүхийн сургамж багадаа юу? Хорин нэгдүгээр зууны хүмүүс байж, тархиа ажиллуулаач дээ. Өнгөрсөн амбасын үеийн түүх ярьж хэрэлдэж суух арга байна уу? Тэр их гашилгаад хэрүүлд ашиглаад байгаа тархиа маргаашаа харж, өнөөдрөөрөө амьдарцгаах арга сүвэгчлэхэд ашигласан нь дээр.
bid bugd mongolchuud
Aygaa ih ovog deedes min iim bj taarna.daan ch bur gaihaad bdg bsiim galdan guain oros ulger dandaa tuuht barimttaigaa zorood bla.ishh manai oiradiin ukdegdeluud boloh uvs hovduud min de odoo uhaarah tsag chn boljee.bid tsoohuulee.hiliin tsaana zovj yavaa ah duu naraa bodoh heregtei.aliin boltol oros ulgert itgej yvahav de.uhaar unsh uneniig ol ta nar min
Tuuhee sain unshij bai .oiraduudaa.ym uneneeree saihan.
zanaa bol mongolchuudiin hiimorii buhuuj honi shig nomhon yduu burai bolgoson buruutan munius mun shariin shashin mgld orj ireeggui bol mongol ymar baih baisan bol doo
Ойрд гэж нэрлэгдсэн Монголчуудын Барлагууд Монголын хаан ширээнд 400 жил мөлхөөд бүтээгүй. Галдан бошготын үед хамгийн дөхөж очсон юм. Галдан Түвдийн далай ламтай ХУЙВАЛДАЖ, Оросын Коссакуудаас Зэвсийн тулсамж авч Манжуудын зөвшөөрөл дэмжлэгтэйгээр Халх руу 1688 онд гэнэт дайрсан нь амжилттай болж Халхын төв нутгийг эзэлсэн.Гэхдээ Манжууд Галданбошготыг зөвхөн Халхыг дархад л ашигласан бөгөөд Халхыг дараад Хаан болно гэж хөөрсөн түүнийг Манжууд хуурч байгаад яг л золбин нохой шиг хөөж алсан. Галдан тухайн үыд Зүүнгар нутгаа ахынхаа хүү Цэвээнравданд алдаад буцаж чадахгүй болж Халхын нутгаар тэнүүчилж яваад Манжуудад цохиулж сүүлдээ орох оронгүй оочих аягагүй, сүүдрээс өөр нөхөргүй сүүлнээсээ өөр дагуургүй болж Амиа Хорлож үхсэн юм. Халх Монголчууд харин хамгийн ухаантай шийдвэр гаргаж Монголыг Монголоор нь, бүтнээр нь авч үлдсэн. харин Буриадын нутаг Халхын хойд хязгаар байсныг Галдан бошогт оросуудад бэлэг болгон өгсөнөөр дууссан даа.
Oiraduud ertneese hun Chanar muutai hogiin uls .oidoo ochij amidartsagaa.halhiin buyn zaya hool hunddeed buu ta nart
өнгөрсөн одоо ирээдүй гэж байгаа ч цаг хугацаа нэг зүйл. одоо нэг гар хятадад дагуулаад орчихлоо гэхэд 400 жилийн дараа маш зөв зүйл хийсэн хүн гэж хэлэх болвуу яах бол. халх ойрад гэж байгаа боловч энэ хоёр нэг зүйл. бүгд монгол. харин монгол монголоосоо зугтаад хятадад очсон нь судлах зүйл шүү. их нарийн юм байгаа байх. энэ хоёр богд бараг эгч дүүсийн хүүхдүүд шахуу юм байгаа ш дээ.
Занабазар монголыг мөхөөсөн хүн шүү дээ шашин дэлгэрүүлснээрээ ямар их гай болсныг бид мэднэ дээ шашин 1 монгол хүний эрэмгий дайчин эх оронч чанарыг устгасан 2 шашны сургааль дагасан номхон боол болгосон 3 монгол цэргийн байлдах чадварыг устгасан 4 халхыг бусад монголчуудаас тусгаарлаж вакуумжуулсан ийм л гайг шашин бидэнд өгсөн дөө харамсаад барахгүй ЗАНАБАЗАР бол урвагч мөн 1 занабазар урвасан учир халхыг хүчээр манжид урвуулсан 2 занабазар эх оронч байсан бол эх орныхоо төлөө амиа өгөх байсан шүү урвагчид эх орон гэж байдаггүй гэж үнэн юм даа 3 занабазар урвахад нөлөөлсөн дараагийн хүчин зүйл бол авга ах бундар нь 1635 онд манжид урвасан явдал нь нөлөөлсөн 4 ЛАМ хүний хий хоосныг шүтдэг аймхай чанар нь нөлөөлсөн ийм балгаас болж өнөөдөр иймэрхүү байгаа юм энэ бол ЗАНАБАЗАРын монголын ард түмэнд үүрүүлсэн гай шүү дээ энд маргах хүн гарахгүй гэдэгт итгэж байна
Нэгдсэн Улс ба дэлхийн өнцөг булан бүрт байгаа ИЛЛУМИНАТИЙН ORDER-т мэндчилж байна. Энэ бол алдагдсан мөрөөдлөө сэргээж, эд баялаг, аз жаргалын гэрлийг харах боломжтой ILLUMINATI ORDER-ийн ах дүүгийн эгнээнд нэгдэх боломж юм. Цустай аливаа золиос Олон жилийн туршид дэлхийн удирдагчид, МИЛЛИОНЕР, тэрбумтнууд, эрдэмтэн судлаачид, амьдрагчид гээд бүхий л зүйлийг та дэлхий даяар уралдаан, шашин шүтлэг, үндэс угсаагаар нь хүлээн авч хүндэтгэлийн танхимд урьж байна. Биднийг хувийн шуудангаар: greatilluminate99@gmail.com хаягаар бидэн рүү бичээрэй Сайн байцгаана уу
ИЛЛУМИНАТИЙН НЭГДЭЛИЙН НЭГДСЭН Нэгдсэн улс ба дэлхийн өнцөг булан бүрт мэндчилж байна. Энэ бол алдагдсан мөрөөдлөө сэргээж, эд баялаг, аз жаргалын гэрлийг харж чаддаг Иллюминати ах дүүсийн эгнээнд нэгдэх сайхан боломж юм. зүйл хийхгүй. Ах дүү хамаатан садандаа элсэж орохдоо өөрсдийн сонгосон болон байрлалтай байшин, хөрөнгө оруулалттай хамт амьдрах боломжийг тэдэнд олгохын тулд 650,000 долларын төлбөрийг төлж байна. үндэс угсаа, арьсны өнгө. Тэмдэглэл: хувийн шуудангаар бидэнтэй холбоо бариарай: greatilluminate99@gmail.com НҮБ-ын ИЛЛУМИНАТИ ТЭМЦЭГ.