Баасан - 04 сарын 19,
2024
Улсынхаа нийт хүн амаас 20 гаруй дахин олон толгой малтай Монголдоо дэндүү өндөр үнэтэй мах худалдан авч байгаагаа ер ойлгодоггүй. Аргаа бараад хавар бүр үнийг нь бага боловч бууруулдаг нөөцийн махны талаар сурвалжлахаар ХХААХҮЯ-ыг зорилоо. Харамсалтай нь, яг энэ асуудлыг хариуцсан хэлтсийн дарга болон орлогч, бас хэвлэл мэдээллийн ажилтан нь олдсонгүй. Бусад мэдээллийн хэрэгслээр “Энэ онд 4000 тонн нөөцийн мах бэлтгэснийг тавдугаар сараас нийтийн хэрэгцээнд нийлүүлнэ" гэсэн мэдээ сонссоноос бусдаар ямар ч мэдээлэлгүй болохоор амьдралд арай ойрхноор нь томоохон худалдааны төвүүдийн нэгэнд очсон юм.
“Баянзүрх” худалдааны төвийг үнэ өндөртэй бүтээгдэхүүн зардаг талаар шүүмжлэл их байдаг ч хотын А зэрэглэлийн бүс учраас худалдан авагчдын санхүүгийн чадамж, бүтээгдэхүүний сонголт арвин бас түрээсийн төлбөр өндөр байдаг гээд олон нөхцөл шалтгааныг ойлгож болох мэт санагдана. Уг худалдааны төвийн махны тасгаар ороход хонь, үхрийн голдуу тарган, сайхан мах янз бүрээрээ л байна. Хонины мах нэг кг нь 8800 төгрөгөөс эхэлж байгаа нь хамгийн доод ханш гэнэ. Түүнээс дээш ахисаар 9200 төгрөгөөр үнэлсэн мах ч байх юм. Үхрийн махны тухайд бүр ч ярилтгүй. Нэг кг цул мах 13 мянган төгрөг.
Махны худалдаа эрхлээд цөөнгүй жил болж буй худалдагч танилтайгаа энд таарч, нөөцийн мах болон махны одоогийн үнэ ханшийн талаар ярилцлаа. Тухайн худалдаа эрхлэгчийн цаашдын ажил, арилжаа наймаанд саад тотгор, бэрхшээл учруулж болзошгүй учраас нэрийг нь тавихгүй байхаар тохиролцсон бөгөөд үүнийг сонсоод бусад эмэгтэй ч ний нуугүй ярьж эхэлсэн юм.
-Хаврын эхээр нөөцийн мах худалдаанд гарч, махны үнийн хөөрөгдлийг бага ч гэсэн дардаг байлаа. Энэ жил яагаад гарахгүй байгаа юм бол?
-Та нар, манай иргэд ч яасан гэнэн байдаг юм бэ. Өмнөх жилүүдэд 10-аас доошгүй мянган тонн махны нөөц бэлтгээд худалдаанд гаргаж, үнийг барьж байна гэж ярьж, ойлгуулдаг байсан. Гэтэл өнгөрсөн намар болон энэ хавар тийм хэмжээний мах нөөцөлж чадаагүй. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр 4000 тонн мах бэлтгэсэн гэж яриад л байна. Яг үнэндээ тэр эоорь, агуулахын мах хятадуудын мэдэлд л байж байгаа. Төрийн хяналт, шалгалтын байгууллагынханд үзүүлэн маягаар харуулчихаад яг худалдаанд гарах эсэх нь тодорхойгүй байж байна.
-Тухайлбал, нууц биш бол та хаанаас мах авдаг вэ?
-Олон жил энэ чиглэлээр худалдаа эрхэлж байгаа болохоор надад цөөнгүй тооны бэлтгэн нийлүүлэгч бий. Манайх голдуу Хэнтий аймгаас мах авдаг.
-Миний ажигласнаар танай захад худалдаалж байгаа малын мах “Хүчит шонхор” зэрэг төвлөрсөн томоохон захуудынхаас арай л үнэтэй юм байна. Учир нь юундаа байна вэ?
-”Хүчит шонхор’’, “Хархорин” захад нийтийн хоолны зориулалттай махыг бөөний үнээр худалдаалдаг. Харин манайд айл гэр, хувь хүний хүнс хоолонд зориулсан сайн чанарын махыг жижиглэнгийн үнээр зардаг болохоор арай ахиу ханштай байгааг үгүйсгэхгүй. Дээр нь тээвэрлэлтийн зардал нэмэгдэнэ шүү дээ. Тансаг зэрэглэлийн махны худалдаачин бид хоёрын хооронд иймэрхүү яриа болж өнгөрөв. Түүний хэлснээр, үнэндээ “Баянзүрх” худалдааны төвд “Хүчит шонхор”-т байдаг шиг нохойн хоол, шулсан яс байтугай малын гэдэс цувдай, толгой шийр ч харагдсангүй.
Тэр бүү хэл махны үнэ ханшийг ч ил тод тавьдаггүйг ажиглалаа. Учир нь, худалдан авагчийн хэтэвчний зузаан нимгэн, гаднах төрхөөс нь хараад бэл бэнчингээр нь үйлчилж, авсан бүтээгдэхүүний хэмжээгээр үддэг юм шиг санагдсан.
Анх таарсан махны лангууны худалдагч эмэгтэй сонин сэтгүүлээс явааг минь сонссон бололтой, тус худалдааны төвөөс гарах замдаа махны үнийг дахин сонирхоход 1000 төгрөгөөр татаж хэлсэн. Ингэхийн тулд л тодорхой үнэ тавьдаггүй юм байна гэж ойлголоо. Бизнес юм чинь яая гэх вэ. Гэхдээ л 70 сая шахуу малтай Монгол Улсын гуравхан сая хүн дэлхийн дэндүү гоё хөгжчихсөн улс орнуудын ард иргэдтэй адил, зарим тохиолдолд илүү үнээр хоолныхоо махыг залгуулж, нөгөө нэг хэсэг нь нохойнд зориулсан үлдэгдлээр гол зогоож байгааг харахад хэтэрхий эмгэнэлтэй байх юм. Түүгээр ч зогсохгүй махны үнийн иймэрхүү өсөлт инфляцыг хөөрөгдөх эрсдэлийн нэг хүчин зүйл болж байгааг АХБ анхааруулж байгаа төдийгүй Үндэсний статистикийн хорооны мэдээлэлд ч онцлон дурдсан байна.
Д.Мөнхжаргал
Эх сурвалж: "Монголын үнэн" сонин
Сэтгэгдэл0
Miyeg ogtsorhoor buh yum saikhan boloh yum baina daa gej bodoj baisan
яг үнэндээ эдийн засагийн талаар Xүрэлсүхийн ухаан нь дутаад байгаа, тэр худлаа сүржин үзэл суртал хийхээс цаашгүй байгаа нь ард иргэдэд хохиролтой тусаж байна.
Хүүк бол зүгээр л хийрхэлтэй улс төрийн хэнээтэн Түүнд ард иргэдийн амьдрал улс орны эдийн засаг огт падгүй тэр ч өөрөө эдийн засаг гэдгийн талаар А -ч үгүй амьтан
яг үнэндээ эдийн засагийн талаар Xүрэлсүхийн ухаан нь дутаад байгаа, тэр худлаа сүржин үзэл суртал хийхээс цаашгүй байгаа нь ард иргэдэд хохиролтой тусаж байна.
худалдагч нарт их юм бий
Mahnii une ih baij mongoliin ediin zasag saijrana,ternii orond barag sar bolgon 3 tugruguur tognii munguu nemeh gej baigaa zohitsuulah horoogoo shalgaach
Монголчууд миньдээ хэт их мах идэх чинь хор болоод байгааг ойлгохгуй маханд ухэлдээд байхаа болих хэрэгтэй.Ялангуяа Монголын мах бол их идэж болохгуй аюултай мах гэдгийн гол шалтгаан бол монгол махны чанарт байгаа юм гэдгийг бид сайн ойлгож энийгээ сурталчилах хэрэгтэй байна.Монгол малын мах бол байгалийн ургамалын тэжээлээр жилийн 4 улиралд нуудэл отроор тэжээгддэг жинхэнэ натурал химийн хольцгуй маш ондор хэмжээний уураг тостой сайхан амттай мах.Ийм махыг монголчууд шиг их хэмжээгээр хольцгуй идээд байхаар чинь монголчууд Дэлхийн дундаж хэмжээнээс 8 дахин илуу элэгний хорт хавдараар овчлоод монголчуудын элэг даралтаа дийлэхгуй байгааг ойлгож мэдэж байвал зохиноо.Махаа идэж болно идэхч хэрэгтэй,гэхдээ ийм чанар сайтай махныхаа идэж байгаа хэмжээг эрс багасгах шаардлагатай 7 хоногт махтай хоолыг 2одортнь идээд бусад одруудэд ногоотой загастай торол бурийн ургамал жимстэй хоол идэж сурвал бидэнд олзий болно гэдгийг ойлгох хэрэгтэй байна.
Монголчууд миньдээ хэт их мах идэх чинь хор болоод байгааг ойлгохгуй маханд ухэлдээд байхаа болих хэрэгтэй.Ялангуяа Монголын мах бол их идэж болохгуй аюултай мах гэдгийн гол шалтгаан бол монгол махны чанарт байгаа юм гэдгийг бид сайн ойлгож энийгээ сурталчилах хэрэгтэй байна.Монгол малын мах бол байгалийн ургамалын тэжээлээр жилийн 4 улиралд нуудэл отроор тэжээгддэг жинхэнэ натурал химийн хольцгуй маш ондор хэмжээний уураг тостой сайхан амттай мах.Ийм махыг монголчууд шиг их хэмжээгээр хольцгуй идээд байхаар чинь монголчууд Дэлхийн дундаж хэмжээнээс 8 дахин илуу элэгний хорт хавдараар овчлоод монголчуудын элэг даралтаа дийлэхгуй байгааг ойлгож мэдэж байвал зохиноо.Махаа идэж болно идэхч хэрэгтэй,гэхдээ ийм чанар сайтай махныхаа идэж байгаа хэмжээг эрс багасгах шаардлагатай 7 хоногт махтай хоолыг 2одортнь идээд бусад одруудэд ногоотой загастай торол бурийн ургамал жимстэй хоол идэж сурвал бидэнд олзий болно гэдгийг ойлгох хэрэгтэй байна.
Монголчууд миньдээ хэт их мах идэх чинь хор болоод байгааг ойлгохгуй маханд ухэлдээд байхаа болих хэрэгтэй.Ялангуяа Монголын мах бол их идэж болохгуй аюултай мах гэдгийн гол шалтгаан бол монгол махны чанарт байгаа юм гэдгийг бид сайн ойлгож энийгээ сурталчилах хэрэгтэй байна.Монгол малын мах бол байгалийн ургамалын тэжээлээр жилийн 4 улиралд нуудэл отроор тэжээгддэг жинхэнэ натурал химийн хольцгуй маш ондор хэмжээний уураг тостой сайхан амттай мах.Ийм махыг монголчууд шиг их хэмжээгээр хольцгуй идээд байхаар чинь монголчууд Дэлхийн дундаж хэмжээнээс 8 дахин илуу элэгний хорт хавдараар овчлоод монголчуудын элэг даралтаа дийлэхгуй байгааг ойлгож мэдэж байвал зохиноо.Махаа идэж болно идэхч хэрэгтэй,гэхдээ ийм чанар сайтай махныхаа идэж байгаа хэмжээг эрс багасгах шаардлагатай 7 хоногт махтай хоолыг 2одортнь идээд бусад одруудэд ногоотой загастай торол бурийн ургамал жимстэй хоол идэж сурвал бидэнд олзий болно гэдгийг ойлгох хэрэгтэй байна.
ХҮРЭЛСҮХ ГЭДЭГ ЭНЭ ЭРГҮҮ У Ч МЭДДЭГГҮЙ ХИЙ ХООСОН СҮРЖИГНҮҮР БАЙЛАЙГААС САЛАХСАНЗАСГИЙН КЗГЭЭС ЭДИЙН ЗАСАГ НИЙГМИЙН ТАЛААР ҮНЭНДЭЭ ХУРУУГАА Ч ХӨӨЛГӨХГҮЙ ДЭМИЙ ЦАГ НӨХЦӨӨСӨӨР БАЙНА. АН НЬ АРАЙ ДЭЭР БАС Ч ЮМ СЭДЭЖ БУРУУ ЗӨВИЙН ДУНДУУР ЯВЖ ЮМ ХИЙХИЙГ ОРОЛДОЖ АРАЙ ЭРҮҮЛ УХААНТАЙ БАЙСАН БАЙНА ШҮҮДЭЭ ҮНЭНДЭЭ. ҮНЭ ХАНШ БОЛ ХУДЛАА МЭДЭЭЛЖ МОНГОЛБАНК НЬ ХУУРААД Л. ҮНЭН ХЭРЭГТЭЭ ИНФЛЯИЙГ ТАВЬЖ ТУУГААД ОДОО 9-10 ХУВЬ БОЛСОН ШҮҮДЭЭ..
Монголчууд миньдээ хэт их мах идэх чинь хор болоод байгааг ойлгохгуй маханд ухэлдээд байхаа болих хэрэгтэй.Ялангуяа Монголын мах бол их идэж болохгуй аюултай мах гэдгийн гол шалтгаан бол монгол махны чанарт байгаа юм гэдгийг бид сайн ойлгож энийгээ сурталчилах хэрэгтэй байна.Монгол малын мах бол байгалийн ургамалын тэжээлээр жилийн 4 улиралд нуудэл отроор тэжээгддэг жинхэнэ натурал химийн хольцгуй маш ондор хэмжээний уураг тостой сайхан амттай мах.Ийм махыг монголчууд шиг их хэмжээгээр хольцгуй идээд байхаар чинь монголчууд Дэлхийн дундаж хэмжээнээс 8 дахин илуу элэгний хорт хавдараар овчлоод монголчуудын элэг даралтаа дийлэхгуй байгааг ойлгож мэдэж байвал зохиноо.Махаа идэж болно идэхч хэрэгтэй,гэхдээ ийм чанар сайтай махныхаа идэж байгаа хэмжээг эрс багасгах шаардлагатай 7 хоногт махтай хоолыг 2одортнь идээд бусад одруудэд ногоотой загастай торол бурийн ургамал жимстэй хоол идэж сурвал бидэнд олзий болно гэдгийг ойлгох хэрэгтэй байна.
Монголчууд миньдээ хэт их мах идэх чинь хор болоод байгааг ойлгохгуй маханд ухэлдээд байхаа болих хэрэгтэй.Ялангуяа Монголын мах бол их идэж болохгуй аюултай мах гэдгийн гол шалтгаан бол монгол махны чанарт байгаа юм гэдгийг бид сайн ойлгож энийгээ сурталчилах хэрэгтэй байна.Монгол малын мах бол байгалийн ургамалын тэжээлээр жилийн 4 улиралд нуудэл отроор тэжээгддэг жинхэнэ натурал химийн хольцгуй маш ондор хэмжээний уураг тостой сайхан амттай мах.Ийм махыг монголчууд шиг их хэмжээгээр хольцгуй идээд байхаар чинь монголчууд Дэлхийн дундаж хэмжээнээс 8 дахин илуу элэгний хорт хавдараар овчлоод монголчуудын элэг даралтаа дийлэхгуй байгааг ойлгож мэдэж байвал зохиноо.Махаа идэж болно идэхч хэрэгтэй,гэхдээ ийм чанар сайтай махныхаа идэж байгаа хэмжээг эрс багасгах шаардлагатай 7 хоногт махтай хоолыг 2одортнь идээд бусад одруудэд ногоотой загастай торол бурийн ургамал жимстэй хоол идэж сурвал бидэнд олзий болно гэдгийг ойлгох хэрэгтэй байна.
Монголчууд миньдээ хэт их мах идэх чинь хор болоод байгааг ойлгохгуй маханд ухэлдээд байхаа болих хэрэгтэй.Ялангуяа Монголын мах бол их идэж болохгуй аюултай мах гэдгийн гол шалтгаан бол монгол махны чанарт байгаа юм гэдгийг бид сайн ойлгож энийгээ сурталчилах хэрэгтэй байна.Монгол малын мах бол байгалийн ургамалын тэжээлээр жилийн 4 улиралд нуудэл отроор тэжээгддэг жинхэнэ натурал химийн хольцгуй маш ондор хэмжээний уураг тостой сайхан амттай мах.Ийм махыг монголчууд шиг их хэмжээгээр хольцгуй идээд байхаар чинь монголчууд Дэлхийн дундаж хэмжээнээс 8 дахин илуу элэгний хорт хавдараар овчлоод монголчуудын элэг даралтаа дийлэхгуй байгааг ойлгож мэдэж байвал зохиноо.Махаа идэж болно идэхч хэрэгтэй,гэхдээ ийм чанар сайтай махныхаа идэж байгаа хэмжээг эрс багасгах шаардлагатай 7 хоногт махтай хоолыг 2одортнь идээд бусад одруудэд ногоотой загастай торол бурийн ургамал жимстэй хоол идэж сурвал бидэнд олзий болно гэдгийг ойлгох хэрэгтэй байна.
Монголчууд миньдээ хэт их мах идэх чинь хор болоод байгааг ойлгохгуй маханд ухэлдээд байхаа болих хэрэгтэй.Ялангуяа Монголын мах бол их идэж болохгуй аюултай мах гэдгийн гол шалтгаан бол монгол махны чанарт байгаа юм гэдгийг бид сайн ойлгож энийгээ сурталчилах хэрэгтэй байна.Монгол малын мах бол байгалийн ургамалын тэжээлээр жилийн 4 улиралд нуудэл отроор тэжээгддэг жинхэнэ натурал химийн хольцгуй маш ондор хэмжээний уураг тостой сайхан амттай мах.Ийм махыг монголчууд шиг их хэмжээгээр хольцгуй идээд байхаар чинь монголчууд Дэлхийн дундаж хэмжээнээс 8 дахин илуу элэгний хорт хавдараар овчлоод монголчуудын элэг даралтаа дийлэхгуй байгааг ойлгож мэдэж байвал зохиноо.Махаа идэж болно идэхч хэрэгтэй,гэхдээ ийм чанар сайтай махныхаа идэж байгаа хэмжээг эрс багасгах шаардлагатай 7 хоногт махтай хоолыг 2одортнь идээд бусад одруудэд ногоотой загастай торол бурийн ургамал жимстэй хоол идэж сурвал бидэнд олзий болно гэдгийг ойлгох хэрэгтэй байна.
2010 оны 6 сард ухрийн бухэл мах 12000 хурч байсан юм. Доллар тэгэхэд 1200-1400 орчим байлуу даа. Удалгуй махны унэ буусансан
мах идсээр монгол хүнд өвчин тусаагүй туранхай байсаар ирсэн орчин үеийн хортой тариа хийсэн махыг илсээр бид үхэж таргалж зүрхнийй өвчнөөр үхэж байна казаууд үхсэн иах баян өлгий казакстанаас ч юм уу хаанаас юм оруулж ирж зарж байна иим муухаймах хорыг яаж идэх юм бэ гадаадад мах экспортлохыг зогсоо малын халдварт өвчнийг устгаж орсын холбооны улсад эрүүл мах нийлүүлэх ёстой бид дэлхийн хэдэн миллаирд хүнийг тэжээж чадахгүй олон улстай янхандах хэрэггүй цагаан нуурын боомтыг завханы тэс резины хилд төвдөө ойр авчирч төмөр зам тавих бүрэн боломжтой байка нуурын гурил будаа мах химийн хортой тэс резиний төмөр замаа байгуулая
мах идсээр монгол хүнд өвчин тусаагүй туранхай байсаар ирсэн орчин үеийн хортой тариа хийсэн махыг илсээр бид үхэж таргалж зүрхнийй өвчнөөр үхэж байна казаууд үхсэн иах баян өлгий казакстанаас ч юм уу хаанаас юм оруулж ирж зарж байна иим муухаймах хорыг яаж идэх юм бэ гадаадад мах экспортлохыг зогсоо малын халдварт өвчнийг устгаж орсын холбооны улсад эрүүл мах нийлүүлэх ёстой бид дэлхийн хэдэн миллаирд хүнийг тэжээж чадахгүй олон улстай янхандах хэрэггүй цагаан нуурын боомтыг завханы тэс резины хилд төвдөө ойр авчирч төмөр зам тавих бүрэн боломжтой байка нуурын гурил будаа мах химийн хортой тэс резиний төмөр замаа байгуулая
засгийн газар иргэдийн толоо юу ч хийхгуй байна. татвар, унийн осолт иргэдийн амьдралыг туйлдуулж байна. цалин нэмэх, ходолморийн холсний доод тувшинг нэмэгдуулэх УЭ-ийн шардлага, хэлэлцээр ахмадыг хэлмэгдуулж хохироож байна. тэтгэвэрийн зээлээр хуурч,ахмад настаны хуулийн заалт хэрэгжихгуй ХНХЯ-наас ахмадын талаар авч буй арга хэмжээ ахмадыг ялгаварласан, улс нийгэмд ажилласан унэлэмжийг угуйсгэсэн, нэг хэсэг нь хожисон буруу бодлого хэрэгжуулж байгааг ЗГ, УИХ анхаарч улсад ажилласан жилийн унэлэмжийг зов унэлэх шаардлагатай.
Мах бол Монголчуудын хувьд стратегийн хүнс. Махгүйгээр Монгол хүн эрүүл байх боломжгүй. Эх газрын эрс тэс хүйтэн нөхцөлд мах л биднийг эрүүл авч гардаг. Бас биднийг толгой сайтай гэдэг нь махны уурагтай холбоотой. Уургийн дутагдал болвол бид хэн ч биш болно. Иймээс төр засаг ард түмнийхээ уламжлалт хоол хүнсийг хамгаалах ёстой.