Та бүхний амар амгаланг айлтгая.
Монгол Улсын шинэ Засгийн газраас богино хугацаанд авч хэрэгжүүлж байгаа өмнөх үеийн ажлын зарим гажуудлыг засч залах, шударга бус явдалтай тэмцэх, хууль хяналтын байгууллагуудын алдаа дутагдлыг арилгах, стратегийн орд газруудын лиценз олголтын будилааныг цэгцлэх, ялангуяа Дорноговь аймгийн Алтанширээ суманд нефть боловсруулах үйлдвэр байгуулахаар зориглон ажиллаж байгаа эхлэлүүдийг тань бусад иргэдийн нэгэн адил талархан дэмжиж байна.
Энэ ялдамд сүүлийн гучаад жилд улс орныг бүхэлд нь нөмөрсөн өөрчлөлт шинэчлэлийн туйлшрал, хонзон өвөрлөж хорсол тайлах их үгүйсгэл, эвдрэл сүйтгэл, идэж ашиглах, луйвардан хулгайлах гамшигт нэрвэгдээгүй газар манай оронд бараг байхгүй боловч арай дэндүү хохирсон нь боловсрол, эрүүл мэндийн салбар юм болов уу гэж боддог. Аливаа улс орны хөгжил дэвшлийн язгуур үндэс нь хүн амын соёл боловсрол, эрүүл мэнд, энх тунх амар амгалан амьдрах явдал мөн. Тиймээс улс орныг доройтуулах атгаг санаа өвөрлөгсөд юуны өмнө эдгээр амин чухал салбарыг сонгон авч бай болгодог нь сүүлийн 30-аад жилд бас харагдлаа. Өнгөрсөн зууны 1930-аад оны хэлмэгдүүлэл, их сүйтгэл ч ийм л байдлаар явж олон зуун сүм хийд, түүх соёлын дурсгалыг устган үгүй хийж, эрдэм номтой сэхээтэн лам хуваргуудыг бөөнөөр нь хомроголон хөнөөсөн гашуун түүх бий. Монголын багш нарын YII их хурал Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ивээл дор хуралдахаар өнөөдөр нээлтээ хийлээ. Энэ түүхэн үйл явдлаас манай ард иргэд ялангуяа, боловсролын салбарынхан их зүйлийг харж хүлээж байгаа байх. Би ч мөн адилхан. Түүнчлэн ойрын үед боловсролын салбарт мөрдөж байгаа зарим хууль, тогтоол, тушаалыг шинэчилж боловсронгуй болгох ажил эрчимтэй явж байгаа энэ цаг дор жирийн багш, бичээч миний бие сүүлийн гучаад жилд явагдсан их туйлшрал хэлмэгдүүллээс зөвхөн сургууль боловсролын салбарт тохиолдсон алдаа завхрал, дутагдал гажуудлаас олон түмний сэтгэлийг илүү зовоож бухимдуулж байгаа аар саар мэт боловч анхаарахаас аргагүй зарим нийтлэг асуудлыг өнгөцхөн хөндөж бодол саналаа сонордуулъя хэмээн зориглолоо. Буруу ташаа байх аваас хүлцэл хүсье.
Монгол Улсын боловсролын салбар бүхэлдээ хямарсан шалтгаан нь төр, засгаас сүүлийн жилүүдэд энэ салбарын талаар хэт өрөөсгөл бодлого баримталсан, өөрчлөхийн тулд өөрчлөх гэж туйлширсан, хамгийн гол нөлөөлсөн хүчин зүйл нь салбарын сайд удирдлагуудыг томилохдоо хүний нөөц боловсон хүчний бодлогын хувьд намчирхаж, найз нөхөр, бусад ойрын холбоо сүлбээ мэтийг улс орон, жирийн иргэдийн эрх ашгаас дээгүүр тавьж улс төрийн томилгоо хийж албан тушаалаар шагнах завхралд автсан. Тийн томилогдсон сайд, газар, хэлтсийн дарга нарын цөөнгүй нь мэргэжлийн бус, яам газар сургуулийн хамт олныг удирдах, багш ажилчидтай ажиллах дадлага туршлагагүй, салбарын онцлогийн талаарх ойлголт, ажил хэргийн мэдлэг ядмаг, ажлаа хийе, болгоё, бүтээе гэсэн бүтээлч сэтгэл дулимаг, сахилга хариуцлага сул, шинэчлэлийн салхинд хөөсөрч бусдыг сохроор шүтэж хуулбарлан дуурайх сэтгэлгээ, арга барил ноёлсонтой шууд холбоотой байх.
Нэг. Боловсролын салбар унаж хямарсан нь улс төрийн нөхцөл байдал, нийгмийн тогтолцооны өөрчлөлттэй холбоотой нь үнэн. Дээр нь шил шилээ дарж унаж боссон сайд дарга болж тоглогчид юу юуны туханд хүрэлгүй “Бид өрнөдийн өндөр хөгжилтэй орнуудын сургалтын хэв маягаар явж, социализмын хоцрогдсон арга барилаас саллаа. Кемберижийн сургалтын стандартыг нэвтрүүлж байна” хэмээн дуу алдаж аж төрөх хэв маяг, зан заншилаараа биднээс тэс өөр, олон мянганы суурин соёл иргэншилтэй, шинжлэх ухаан техник, технологийн хувьд манайхаас хол тасарсан хөгжилтэй Англи, Америк, Японы сургалтын тогтолцоог механикаар хуулбарлаж Монголын хөрсөнд хүчээр суулгах гэж оролдсон. Ингэснээрээ Монгол Улсад 70-80 жил бүрэлдэн тогтсон боловсролын тогтолцоог бүхэлд нь өөрчлөн хямруулж, сургалтын төлөвшиж тогтсон хөтөлбөр, заах арга сурган хүмүүжүүлэх ухааны нэгдмэл бодлого туршлагыг үгүй хийсэн. Тиймээс өнөөдөр Монголын төр, засаг боловсролын салбарт нүүрлэсэн алдаа гажуудал, хямрал завхрал, хуулбарлан дуурайх туйлшралыг бага боловч засч залруулах зөв голдиролд нь оруулах шинэчлэл хийх өндөр шаардлагын өмнө тулж ирээд байна. Юуны өмнө салбарын өнөөгийн тогтолцоо сургалтын хөтөлбөрийг үндсээр нь өөрчлөхгүйгээр улс орны ирээдүй, хөгжлийн тухай ярих бодох аргагүй. Тэгэхдээ дал наян жилийн түүхэн урт хугацаанд бүрэлдэн тогтсон уламжлалт тогтолцоо, хөтөлбөр, сургалтын арга барилыг эргэн харж, ашигтэй боломжтойг нь сэргээн хэрэглэх, өндөр хөгжилтэй орнуудын (Бүгдийг механикаар хуулбарлаж дуурайх биш) ялангуяа цахимжсан зайн (Онлайн сургалт) сургалт, мэдээлэл харилцаа холбооны дэвшилтэт технологитой зөв хослуулсан тогтолцоог бий болгож, түүндээ яв цав тохирсон хөтөлбөр боловсруулж мөрдөх цаг болсон.
Хоёр. Манай үгүйсгэн сүйтгэж туйлшран шинэчлэгчид кирилл монгол бичгийг устган үгүй хийж, тухайн цаг үедээ түүхэн үүргээ гүйцэтгэсэн ч, өнөө цаг дор улиран хоцорч амьдралаас нэн холдсон уйгаржин монгол бичгийг бүх нийтийг хамруулан хүчээр сургах, улмаар төрийн албан ёсны бичиг болгох “ариун дайнд” мордоцгоосон. Энэ оролдлогын цаад зорилго нь Монголын ард түмний 70 жилийн хугацаанд бий болгосон бичиг соёлын үнэт өв, баялгийг устгах, социалист бүтээн байгуулалтын он жилүүдэд олсон амжилт, хийсэн бүтээсэн бүхнийг өнөөгийн хүүхэд, залуучууд хойч үеийнхэнд уншуулахгүй ойлгуулахгүй байх зорилгыг агуулж байснаараа нэн хорлонтой үйл ажиллагаа байв. Энэ хорлонт бодлогын бай нь сургууль боловсролын нийт байгууллагууд, олон зуун мянган сурагч оюутнууд болсон. Ингэснээрээ тэртээ өнгөрсөн зууны далаад онд үсэг бичиг үл мэдэх явдлыг бүрэн арилгаж бүх нийтээрээ бичиг үсэгтэн болж ЮНЕСКО-гийн батламж авч, дэлхийн чихийг дэлдийлгэн гайхуулж байсан түүхэн амжилтыг нураасан. Тэгэхээр юуны өмнө иргэдийнхээ ерөнхий боловсролын төвшинг жигд дээшлүүлэх, сургалтын хөтөлбөр боловсруулан ажиллаж ХХI зуунд бичиг үсэг үл мэдэгчидтэй байгаа байдлыг арилгах, насанд хүрэгчдийн оройн болон эчнээ сургалтыг орчин цагийн техник технологийн дэвшилд тулгуурлан сэргээн боловсронгуй болгож хэрэгжүүлэх;
Гурав. Мөн сүүлийн жилүүдэд монгол хэлбичигийн хичээлийн цагийг багасгаж, уран зохиолын хичээлийг сургалтын хөтөлбөрөөс хассанаараа бүх шатны сургуулиудын монгол хэл, уран зохиолын хичээлийн чанарт сөргөөр нөлөөлж, зөвхөн мессеж, чатны гэх гаж хэлээр ярьдаг, утга учир муутай гудамжны хэрүүл маргааны өөг төөг, хэг ёг хийсэн хэл найруулгатай бичгээр харилцдаг. Эх хэлээрээ цэвэр сайхан ярьж бичих чадваргүй ээрч муурсан хазгай хэлтнүүдийг төрүүлэн бойжуулж байна. Утга учир ач холбогдлыг нь төгс ойлгож ухаараагүй хүмүүс гар утас, компьютер зэрэг элдэв цахим техник хэрэгслийг хэт шүтэж түүнийг цаг наргүй шагайсан өрөөсгөл хэрэглээ хавтгайрч чихэвч зүүж толгой санжигануулсан гаж донтнууд хот хөдөөгүй бий болж байгааг анхаарах. Энд төр, засгийн бодлого зохицуулалт зайлшгүй хэрэгтэй болжээ.
Одоо мөрдөн хэрэглэж байгаа сургалтын хөтөлбөрийг хичээл бүрээр нь эргэн харж боловсронгуй болгох шаардлага гарч ирлээ. Ер нь гадаад хэлний чиглэлээр төрөлжсөн гүнзгийрүүлсэн сонгоны сургалттай сургуулиудаас бусад Ерөнхий боловсролын сургуулийн бага ангид заах гадаад хэлний хичээлийн цагийг багасгах улмаар бүрмөсөн зогсоож, оронд нь төрөлх хэлбичиг, уран зохиолын цагийг нэмэгдүүлэх, хичээнгүй бичгийн хичээлийг сургалтын хөтөлбөрт нэмэн оруулмаар байна. Тэгвэл хүүхэд, залуучууд төрөлх хэлээрээ утга төгөлдөр яруу сайхан ярьж бичих чадвартай болно. Мөн гадаад хэл ч үгүй, монгол хэл ч үгүй чат мессежний доголон хэл аялгуутны бүхэл бүтэн армийн бие бүрэлдэхүүнийг цөөлөх улмаар өнөөдөр газар авч байгаа гажуудлаас бага ч гэлээ ангижрах болов уу. Тэгээд ч өндөр хөгжилтэй, төр, засаг нь эзэнтэй улс орнууд, бага ангидаа гадаад хэлний хичээлийг бараг оруулдаггүй, орууллаа ч танин мэдүүлэх чиглэл барьсан цөөн цагаар тоглоом шоу маягаар хичээллүүлдэг.
Дөрөв. Монгол Улс, монголчуудын оюуны хөгжил дэвшил соёлын хувьсгалд үнэлж баршгүй хувь нэмэр оруулсан түүхэн ач холбогдол бүхий орос хэлийг сургалтын хөтөлбөрөөс хасч хаясан нь нөхөж баршгүй алдаа болсон. Хувь тавилангийн эрхээр хаяа шийрэлсэн аугаа их Орос, Хятад хоёроос цэрвэн зай барьж хол үсрээд манайх шиг нь хаачихсан билээ. ОХУ-ын Засгийн газрын тэргүүн В.С.Черномырдин нэгэнтээ “Хөрш хөршөө сонгодоггүй юм. Хөршүүд найрсаг байх ёстой” гэж сануулж байсныг мартаж болно гэж үү. Хэрэв мартвал хамраараа газар хатгахын цондон байж ч мэднэ. Учир иймд орос хэлний хичээлийг сургалтын хөтөлбөрт сэргээн оруулах нь зөв. Түүнчлэн орос, англи, хятад хэлний бас инженер технологи, математик, физик, химийн төрөлжсөн гүнзгийрүүлсэн хөтөлбөртэй сургалтыг боловсронгуй болгож зохион байгуулах. Сургалтын чанар өндөр, материаллаг бааз сайн, төлбөр бага, бүр төлбөргүй гэх мэт давуу талтай төрийн сургуулиудыг төсөв хөрөнгөнийхөө боломжид түшиглэн олноор бий болгох. Ийм маягийн сургалттай төрийн сургуулийг, хувийн хэвшлийн ижил төстэй сургуулиудтай сургалтын чанар, төлбөрийн төвшингийн шударга өрсөлдөөнийг бий болгох нь нэн чухал санагдана. Сургуулиуд сүүлийн үед ялангуяа, хувийн хэвшлийн гэх зарим сургууль сурталчилгаандаа “Манайх англи, хятад, япон, солонгос хэлний гадаадын багштай танай хүүхэд бараг хэдхэн хоногийн дотор янз бүрийн орны унаган хэлтэй болно” гэх шахам ярьдаг боллоо. Үнэний хувь бий байх. Гэхдээ тэдгээр гадаадаас уригдаж ирсэн, унаган хэлтэй мундаг багш нарын багшлах үнэмлэх диплом, мэргэжлийн ур чадвар, заах арга, сурган хүмүүжүүлэх ухааны дадлага туршлагад нь тавих шалгуурыг боловсронгуй болгох, хичээл заах эрх зөвшөөрөл лицензид нь тавих хяналтыг өндөржүүлж чангатгамаар байна. Эс тэгвээс хаа газрын ажилгүй тэнэмэл хальт хульт хэлтнүүд ирээд “Бурхангүй газрын буг галзуурна” гэгч болоод байгаа юм биш биз. Эдгээр асуудлыг анхааралдаа авч жич судалж үзсний үндсэн дээр дорвитой арга хэмжээ авна уу.
Тав. Манай боловсролын салбарт хувийн хэвшлийг дэмжиж хөгжих зөв ирээдүйтэй эхлэл санаачлага гараад нэлээд хугацаа өнгөрлөө. Сайн ажиллаж байгаа сайхан сургууль олон байна. Тэдний гүйцэтгэж байгаа үүрэг гавьяаг үгүйсгэх аргагүй ч төр, засгийн удирдлага зохицуулалт, бодлого алдагдсанаас хэт хавтгайрч хэн дуртай хүн, хаа тааралдсан газраа хувийн сургууль байгуулж сургалтын чанар, үйл ажиллагааны хувьд бусдаас ялгарах онцгой юм үгүй хэрнээ төлбөр, элдэв хандив, дүрэмт хувцас, төгсөлтийн баяр, сургууль багш нартаа өгөх бэлэг сэлт, үдийн хоол, ном (Зарим сургууль манайх захиалж хийлгэсэн энэ дэвтрийг заавал хэрэглэ гэж шахдаг. Сургуулийн шахааны дэвтэр дээр бичсэнгүй гээд хүүхэд сул сурсан эсвэл онц сураад гялалзаж явдаг нь юу л бол) дэвтрийн үнэ гээд дааж давшгүй төлбөр татаасаар ядарсан эцэг эх, иргэдээ туйлдуулж байгааг харж үзэх цаг болсон юм биш үү. Хувийн хэвшлийн сургуулийн эзэд суралцагсдын сургалтын төлбөрийн ачаар өндөр сүрлэг байшин барьж элдэв шил толь, плита шаазангаар нүд хуурч төлбөр татаасаа өдрөөс өдөрт нэмсээр байх юм. Тийнхүү дураараа дургиж дархлагдсан хувийн хэвшлийн гэх тодотголтой ерөнхий боловсролын болон их, дээд сургуулиудын талаар төр, засгаас баримтлах бодлого, зохицуулалт, хяналт шалгуур эрх биш байдаг байх. Гэхдээ байдаг гэхэд тун эргэлзээтэй харагдах юм. Салбарын нэг сайд (Гантөмөр гэдэг хүн) нэгэнтээ “Хувийн сургуулиудын төлбөрт яамны зүгээс тавьж байгаа ямар нэг хяналт байхгүй. Бид хүний хувийн (Тэд хэний буян, хэний хүчинд хувийн өмчтөн болсон хэрэг вэ? Ард олны ач буян гэвэл үнэнд жаахан ойртох байх) өмчид халдаж болохгүй” хэмээн сурвалжлагч эмэгтэйн амыг таглаж байхыг зурагтаар харсан.
Би энд хувийн сургуулиудыг өмчийн хэлбэр хэвшлийнх нь хувьд үгүйсгэж ялгаварлаж яриагүй. Харин сургалтын төлбөрт нь төрөөс хяналт тавих, жирийн иргэдийн амьжиргааны төвшинтэй уялдуулсан бодлого баримтлах, зохицуулалтын тогтолцоо, стандарт байдаг бол түүнийгээ баримталж үр нөлөөг нь дээшлүүлээч. Байдаггүй бол бий болгож чанд мөрдөж ажиллаасай гэдгийг л санал болгож байгаа юм. Сургуулийн эздийн амныхаа хэмжээгээр тогтоодог төлбөр сургалтын чанар өгөөж, суралцагсдын дараагийн шатны сургуульд дэвшин суралцах суурь дэвсгэр, цаашид биеэ даан хөгжиж өөрийгөө авч явах чадвартай нь хэр уялдаж нийцэж байна гэдгийг төр, засаг анхаарч үзэх учиртай. Энэ хоёр үзүүлэлтийн харьцаа, үр дүнг сургалтын төлбөрөөр босгосон өндөр байшин, шил шаазан плита, элдэв рекламаас нь таашаал авч алга таших биш, ядахдаа сургалтын чанар, түмний хүүхдийг бодох хүнлэг сэтгэлээр нь дүгнэдэг, шударга өрсөлдүүлдэг шалгуурыг боловсруулж лиценз, тусгай зөвшөөрөл, магадлан итгэмжлэл тойрсон элдэв яриа хардлагыг нэг тийш болгох нь зүйд нийцэх байх. Бусдаас содон соргог илүү давуу тал, үр дүн байхгүй мэт жирийн нэгэн дунд сургууль дунд ангийнхнаас жилд 4 сая, бага анги бүр нэгдүгээр ангийнхнаас 4.5-5 сая төгрөг хураадаг. Цаашдаа ч нэмнэ хэмээн айлгадаг. Гэтэл энэ юу ч биш элдэв хачир чимэг зүүсэн зарим дунд сургууль 10 гаруй сая төгрөг, түүгээрч барахгүй 10 мянган ам.долларын төлбөр нэхдэг сургууль ч бий. Их, дээд сургуулиудын төлбөрөөс ч илүү байдаг бололтой. Манай төр, засагт энэ сургуулиудыг бусдаас чухам юугаараа илүү байгааг олж харах мэлмий бий гэдэгт итгэж байна. Тэгэхдээ өндөр сүрлэг байшин плита, шил шаазангаар нь бус сургалтын үр дүнгээр нь дүгнэх цэгнэх ёстой гэдгийг онцлон хармаар байгаа юм биш үү.
Зургаа. Боловсролын салбарт сүрхий газар авч байгаа нэг завхарал бол ач холбогдол, үр өгөөж, өнөөгийн шаардлагад нийцэж байгаа эсэх нь үл мэдэгдэх тоо томшгүй олон олимпиад. Сурагчдаас чамгүй мөнгө хурааж, хүүхэд эцэг эхчүүдэд ихээхэн төвөг, дарамт чирэгдэл болдог энэхүү олимпиадыг хичээлийн жилийн турш “сургуулийн, дүүргийн, нийслэлийн, улсын, бас тэр сургуулийн, энэ багш, Их Хурлын гишүүний нэрэмжит, ийм тийм ойд зориулсан олимпиад” гэхчилэн янз бүрийн хаягаар зохион байгуулдаг болжээ. Би олимпиадыг буруу гэж үздэггүй. Гагцхүү нэр хүндтэй, үр өгөөжтэй байх, бас хэлбэрдэж хэт туйлширч болохгүй гэдэг талаас нь хандаж байна. Сургалтын өмнөх тогтолцооны үе буюу өнгөрсөн зууны тавь, жараад оноос суурь авьяастай, сурлага сайтай цөөн хүүхдийг сонгож чамбай бэлтгэсний үндсэн дээр математик, монгол хэлбичиг, физик, химийн хичээлээр улсын нэр хүндтэй олимпиад зохион байгуулдаг байв. Хүүхдээ олж сонгож, гүнзгийрүүлсэн сургалт, нэмэлт хөтөлбөрөөр хичээллүүлж давтлагыг сайн хийдэг байсан болохоор тэр олимпиад үр дүн, ач холбогдлоо өгч Монголын нэртэй олон мэргэжилтэн, эрдэмтэд, төр нийгмийн зүтгэлтнүүдийг бэлтгэхэд жинтэй хувь нэмэр оруулсан түүхтэй.
Тэгэхээр олимпиад гэдэг нь зөв сэтгэлээр сайн зохион байгуулж чадвал гүнзгийрүүлсэн сургалтын чухал хэлбэр мөн. Бас олон улсын математикийн олимпиад гэж сайхан арга хэмжээ бий. Манай хүүхдүүд оролцдог. Олон улсын тэрхүү олимпиад өнөөдөр өргөжиж хичээлийн төрөл нь нэмэгдэж улам боловсронгуй болсоор байна. Монголын хүүхдүүд ч амжилттай оролцож улсынхаа нэрийг гаргасан баримт цөөнгүй. Харин өнөө цаг дор хэлбэрийн хувьд хавтгайрч, ач холбогдол нь буурч, зорилго нь орлогыг урьтал болгосон агуулгатай олимпиад зохион байгуулагчид арай хэтэрч байгаа юм биш үү. Шил шилээ дарсан олон олимпиадыг хэн дуртай нь зохион байгуулдаг болсон. Үүнийг өнгөцхөн харж шууд буруутгах нь юу л бол. Бэлтгүүлж байгаа багш нартаа ч, бэлтгээд оролцож байгаа хүүхдүүддээ ч, зохион байгуулсан байгууллага, хүмүүст ч ямар нэг ач холбогдолтой байх ёстой. Гэтэл хатуухан хэлэхэд хүүхэд, эцэг эхчүүдийн цаг нарыг үрдэг, хичээлдээ сайн цөөн хүүхдийг хэт их ачааллаар дардаг, мандатын үнэ гэх гоё нэртэй өндөр төлбөр нэхдэг нэгэн төрлийн бизнес болоод байх шиг. Бизнес гэсний учир нь бэлтгүүлсэн багш, бэлтгээд амжилт гаргасан хүүхэд хоёрт улаан мөнгөний ашиггүй хэрнээ зохион байгуулагчид, эздийн нэр төр хөөцөлдөх, өөрийгөө рекламдах, мөнгө олох хэрэгсэл болдог гэсэн хардлага олны дунд газар авч байгаа бололтой. Өөр нэг сөрөг тал нь идэвхтэй, сайн сурлагатай хүүхдүүд дааж давшгүй ачаалалд дарагдана. Бусад хичээлээ давтах, сонирхсон зүйлээ үзэж судлах цаггүй. Бүтэн хагас сайн өдөр алгасдаггүй. Гайгүйхэн хүүхэд зарим өдөрт цаг нар нь таарвал хоёр олимпиадад орох тохиолдол ч гардаг байна. Энэ бүхэн хүүхэд, эцэг эхчүүдийн ажил амралт, чөлөө цаг, эрүүл мэнд, амьжиргаанд нэмэр биш нэрмээс болдог. Олимпиадад орох мандатын нэг бүрийн үнэ наад зах нь 5000-7000, зарим нь бүр 10000 төгрөг хүрдэг гэнэ. Тэгсэн хэрнээ олимпиадад бэлтгэж, олон цагийн нэмэлт давтлагаар балбуулж нойр хоолоо хасч өдөр шөнөгүй сууж байж түрүүлсэн хүүхдийн урмыг бодож гар дээр нь таван төгрөг ч тавьдаггүй алт, мөнгө, хүрэл медаль гэх хэнд ч хэрэггүй алаг эрээн паалантай зэс гуйлны хайлш “Өргөмжлөл” мэт алгын чинээ цаас төдийхнөөр “Нүглийн нүдийг гурилаар хаагаад” гаргадаг юм байх. Бид зах зээлийн нийгэмд амьдарч аж төрж байгаа. Хэн хөдөлмөрлөнө, хөлс урсгана түүнийхээ өгөөжийг авах эрхтэй, хүний эрх, эрх чөлөө, хүний сайн сайхныг эрхэмлэн дээдлэгч Ардчилсан Монгол Улсын иргэд. Гэтэл хүүхдийн нүдийг зүгээр л зэс гууль хөнгөн цагааны хайлш, алгын чинээ цаасаар хуураад байх уу. Хүүхдийн хүчирхийллийн эсрэг тэмцэгчид, хүүхдийн тэвчишгүй хөдөлмөрийн тухай яригчид хаана юу хийж байна. Тийнхүү хэсэг хүмүүс дураараа дургиж байхад хэн хяналт тавьж, ямар бодлогоор зохицуулж чиглүүлж байдаг нь тодорхойгүй. Өндөр үнээр мандат борлуулагчид “Энэ бол үйл ажиллагааны зардал. Олимпиад зохион байгуулахад их мөнгө гардаг” гэж халагладаг юм байна. Гэтэл улсаас төсөв авдаг, суралцагсдаас төлбөр хормойлдог сургуулиуд бэлэн анги танхимд, хэдэн багш томилоод зохион байгуулчих олимпиадын үйл ажиллагааны зардал гэж юу л гарав гэсэн бодол төрөх юм. Нөгөө талаар олимпиадад амжилттай оролцоод сургууль хамт олныхоо нэрийг гаргаж медаль аваад ирсэн хүүхдүүдээр нүүр хийж өөрийгөө рекламдах дуртай өндөр шилэн байшинтангууд тухайн хүүхдийн сургалтын төлбөрөөс арван төгрөг хасаад урамшуулчих сэтгэл дутдаг юм билээ.
Олимпиад хэмээх овжин явдлын талаар саяхан салбарын сайдын А/192 дугаар тушаал гэж гарсан бололтой. Тушаалыг зарим хүн эсэргүүцэж мэдэгдэл гаргажээ. Би тушаал гаргасан сайдын зөв гэж бодсон. Энэ хавтгайрсан, үр өгөөж багатай олимпиадыг жаахан цэгцэлж журамлахаас өөр аргагүй.
Долоо. Манай өөрийн толгойгоор бодож сэтгэж ажиллах чадваргүй бусдыг хуулбарлан дуурайгчид дээд боловсролын салбарыг гаргуунд нь хаяж, чухамдаа төр, засаг бол дээд боловсролын тогтолцоо, сургалт зохион байгуулалтыг хараа хяналтаасаа алдсан болов уу. Ямартаа л гурван сая хүн амтай Монгол Улс 200 гаруй их, дээд сургуультай болчихоод тууж явахав. Ухаант мэргэдийн “Зуун ямаанд жаран ухна” хэмээх мундаг үг орой руу орж байх шиг. Шалтгаан нь “Бурхангүй газрын буг галзуурна” гэгчээр хэн дуртай нь хаа тааралдсан газраа дээд сургууль байгуулж бакалаврын сургалт явуулдаг. Саяхан орох орон байр, анги танхим байхгүй хөлсний байраар хэсүүчилж явсан нөхөд энэ тэрийг гуйж гувшиж рекламдаж байж цуглуулсан төлбөрийн мөнгөөрөө тэнгэр тулсан шилэн байшинтай болж заларна. Дээд сургууль гэгчийг байгуулж ядаж явсан мань эр төдхөн магистр, докторын сургалт явуулж бараг маргааш нь их сургуультай болчихно. Монгол Улс 200 гаруй их, дээд сургуультай болсон зам арга гэвэл энэ. Оюутан сонсогчид ч эцэг эхийгээ мөлжинө. Хөөрхий малчид хүүхдээ дээд боловсролтой болгохоор чардайж, хэдэн малаа нядалж, ноос ноолуурынхаа хэдийг тэмтрэн байж төлбөрийн ард арай гэж гарна.
Эцэг эх, ойр хавийнхныгаа шаналгаж байж сургуулийн босго алхсан оюутнуудын цөөнгүй нь сурсан нэртэй хэдэн жил гудамж метрлэж хот хөдөөгүй тэнэж зарим нь архи ууж, элдэв асуудалд орооцолдоно. Оюутнуудтайгаа ажилладаг шаардаж шахдаг, халамжилж харж үздэг багш цөөхөн. Тэгсээр нэг юм төгсөх биш, хугацаа нь дуусна. Зарим нь оюутнаа төгсгөх дургүй. Кердит цагийн тоо хүрээгүй гэх сонин шалтаг хэлж оюутнаа төгсгөхгүй, төлбөр аваад суулгаад байх санаа ч байдаг байж мэднэ. Хөөрхий оюутнуудаас мөнгө татах шалтаг мундахгүй. Нөгөө өндөр төлбөртэй сургасан сургууль, багш нартаа өгөх бэлэг, өрнөдийг дуурайсан нэлмэгэр хөх, хар нөмрөг, сонин гаж хэлбэртэй дөрвөлжин малгай, элдэв зураг, жаазны мөнгө гэсээр хэдэн зуун мянгыг ойр төрлийнхнөөсөө татна. Төгсөлтийн баяр нижгэр болж, дөрвөлжин малгайгаа шидлэнэ. Монгол хүн малгайгаа авч шидэх, дээр дор хаях нь бүү хэл, гадаа машин унаа, илүү гэртээ хонуулахыг ч цээрлэдэг. Муу ёр гэж үздэг. Эцэст нь “А4”-ийн хэмжээний аварга том дипломтой, сурсан эрдмээр дульхан төгсөгч ажилгүйчүүдын арми руу алхаад марш гэгч болно. Ер нь тухайн жилд их, дээд сургууль төгсөгчдийн 30 орчим хувь нь ажлын байранд очдог гэсэн багцаа байдаг бололтой. Харин сургуулийн эзэн тэрбумын хөрөнгөтэй, тэнгэр тулсан байшинтай. Ахиад хэнийг яаж аргалж ятгаж, рекламдаж байж хэдийг хүртэхээ бодсоор хоцорно. Ийм маягийн дээд боловсролын тогтолцоо, чанар чансаа, сургалтын хөтөлбөр гэх мэт нь байгаа царайндаа ахдсан сургуультай тийм орон манайхаас өөр байдаг болов уу. Энэ бол нарийн мэргэжилтэй, өндөр боловсролтой мэргэжилтэн бэлтгэх хүний нөөцийн бодлого алдагдан эзэнгүйрч “Галуу дагаж хэрээ хөлөө хөлдөөнө” гэгчийн үлгэр болж яваагийн гор. Чадахгүй байж бусдыг дуурайж туйлширсны балаг. Төр засаг, эрх баригчид, сайд дарга нарын буруу бодлого, хариуцлагагүй хандлага, өдөр хоног тоолсон хоноцын сэтгэлгээтний хар гай.
Засгийн газраас сургуулийн тоог цөөлөх, ижил төстэй сургуулиудыг нэгтгэх бодлого барина гэдэг алхам зөв байх. Гэхдээ юуны өмнө сургалтын чанар, сургалт үйлдвэрлэлийн холбоо, төгсгөсөн мэргэжилтний чанар чансаа, ажлын байранд эзлэх хувь хэмжээ, сургууль болон төгсөгчдийн эргэх холбоо, давтан сургалт, эрэлттэй мэргэжилтэн бэлтгэж байгаа эсэхийг сайн бодох хэрэгтэй. Хамгийн гол нь сургалтын төлбөрийн уян хатан бодлого, унаган авьяастай, оролдлого чармайлттай оюутнууд, иргэдийнхээ амьжиргааг дэмжих, эмзэг бүлэг, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийг хамруулах талаар хэр анхаардаг. Мөн багшлах боловсон хүчний хүрэлцээ, тэдний заах арга, оюутан суралцагсадтай ажиллах ур чадварыг онцгойлон үзэх. Түүнчлэн гадаад харилцааны цар хүрээ, оюутан солилцооны үр өгөөжийг ч бодох хэрэгтэй. Эцэст нь нөгөө хэл амтай лиценз олголт, магадлан итгэмжлэл тойрсон ярианаас (Ар өврийн хаалга, авлигагүй) ангид байгаа эсэх гээд тал талаас нь харсан зөв бодлого, нарийн шалгуур, аль ч сургуулийн элсэлтийн босго оноог дэлхийн жишигт ойртуулах гээд дорвитой өөрчлөлт хийвэл зохих олон асуудал байна. Харин хаа очиж манай ШУТИС, АШУИС гэсэн төрийн өмчийн хэдэн их, дээд сургууль олон жилийн туршлага ерөнхий жингээрээ хямралд бага өртөж гайгүй шиг явж байх шиг санагддаг.
Найм. Монголын төр, засаг 1990 оноос хойш боловсролын салбарын ажилтан мэргэжилтэн, ажилчдыг зөнд нь орхисон. Харин өнөөгийн Засгийн газар эрх биш анхааран үзэж зарим арга хэмжээг авч эхэлж байгаад талархаж байна. Манай нийгэмд багш нар шиг хүнд нүсэр ажилтай, орлого цалин багатай, амьжиргаа нь баталгаагүй хүмүүс бараг л байхгүй байх. Орон сууцгүй, цалин орлого багатай ядуу зүдүү талдаа багтсан олон мянган жирийн багш ажилчид түмний хүүхдийн төлөө мэргэжилдээ үнэнч байж, элдвээр хэлэгдэн зүтгэж явна. Багш нар олон жилийн турш цалингаа нэмүүлэх, амьжиргааны нөхцлөө сайжруулахын төлөө жагслаа, суулт хийлээ, тэмцлээ. Үр дүн бараг байхгүй. Төр засаг, сайд болж тоглогчид багш нарыг аргална, хуурна, түр зуур гал унтраана. Дээр нь багш нарыг чихрийн цуглуулга, ундаа, цэвэрлэгээний материал угаалгын нунтаг саван, нойлын цаас тэргүүтнийг авлигалд авдаг гэхчилэн муулна, доош нь хийж гутаана. Багш нарыг тэмцэлд уриалан дуудаж зохион байгуулдаг ҮЭ-ийн байгууллага ч урагшгүй. Хий хоосон хэлэлцээний ширээнд сууна. Үр дүн бага. Дээр нь бас хууртана. Үе үеийн Засгийн газар, түүний томилсон сайд дарга нар багшийн цалинг “Ингээд тэгээд нэмчихнэ, та нар тайван бай. Бүү яар” гэсээр олон жилийг ардаа орхилоо. “Багш нарын цалинг ингэж нэмээд дунджаар нэг сая болгочихлоо” гэсэн таатай мэдээ алга. Оюуны бүтээгдэхүүн бэлтгэгчдийн бодит амьдрал нэг ийм л байх шив.
Энэ бүхнийг одоо цагийн Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх, түүний танхимын гишүүн, Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спорт хариуцсан сайд Ё.Баатарбилэг нар төдийгүй тэдний халааг залган авах ирээдүйн хойч үеийн Засгийн газар, сайд дарга нар анхаарч, нэлээн бодож, нэн ихийг хийх байх хэмээн энэ захидлыг нуршин бичлээ. Эрхэм сайд нар Та бүхнийг энэ ил захидалд авах гээхийн ухаанаар хандаж мэргэн оюундаа болгоож, боломжтойг нь ажил хэрэг болгоно гэдэгт гүнээ итгэж байна.
2019.04.10. Улаанбаатар.
Сүрэнгийн Зэвсэг
Монгол Улсын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, ахмад багш
Сэтгэгдэл0
Хүрэлсүх, Баатарбилэг 2 уншихгүй ээ. Тэд өөрийн тархины хүрээнд худлаа мэдэмхийрэхээс өөр юм хийхгүй.
Хуучны хүн яг үнэнийг хэлсэн байна
Энэ зэвсгийн гуай Маш их ходолмор гаргаж оноо цагт хэрэгтэй, санаа авч засаж сайжруулах зуйлийн талаар бичсэн байна, холбогдох газрууд нь бур цаашилбал УИХ ч анхааралдаа авч ажил хэрэг болгох хэрэгтэй юм даа, эх орныхоо цохилох зурхтэй хун л ийм зуйлийг бичнэ Дээ
Энэ зэвсгийн гуай Маш их ходолмор гаргаж оноо цагт хэрэгтэй, санаа авч засаж сайжруулах зуйлийн талаар бичсэн байна, холбогдох газрууд нь бур цаашилбал УИХ ч анхааралдаа авч ажил хэрэг болгох хэрэгтэй юм даа, эх орныхоо цохилох зурхтэй хун л ийм зуйлийг бичнэ Дээ
Bolovsroliin said ugaasas teneg yu ch oilgohgui hudlaa ih medegch
энэ хүн сэтгүүлч байж болно боловсролын салбарт ямар мэдлэг чадвартай билээ ингэхэд гэхдээ авах ганц нэг санаа байна Харин бөгс бөөрнөөс өөр гялтайх юмгүй тнбд дэд сайд хоёр нь энэ салбарт сайддаа хань болохоос гай л болж байгаа нь үнэн
энэ хүн сэтгүүлч байж болно боловсролын салбарт ямар мэдлэг чадвартай билээ ингэхэд гэхдээ авах ганц нэг санаа байна Харин бөгс бөөрнөөс өөр гялтайх юмгүй тнбд дэд сайд хоёр нь энэ салбарт сайддаа хань болохоос гай л болж байгаа нь үнэн
энэ хүн сэтгүүлч байж болно боловсролын салбарт ямар мэдлэг чадвартай билээ ингэхэд гэхдээ авах ганц нэг санаа байна Харин бөгс бөөрнөөс өөр гялтайх юмгүй тнбд дэд сайд хоёр нь энэ салбарт сайддаа хань болохоос гай л болж байгаа нь үнэн
энэ хүн сэтгүүлч байж болно боловсролын салбарт ямар мэдлэг чадвартай билээ ингэхэд гэхдээ авах ганц нэг санаа байна Харин бөгс бөөрнөөс өөр гялтайх юмгүй тнбд дэд сайд хоёр нь энэ салбарт сайддаа хань болохоос гай л болж байгаа нь үнэн
Зөв зүйлийг бичжээ. Мөн 12-р ангийн сурагчдад мэргэжлийн чиг баримжаа олгох нэрийдлээр цөөн хэдэн хичээл сонгож хичээллэх нь буруу юм шиг санагддаг. Өв тэгш мэдлэг боловсрол үүн дээр алдагдаж гажуудалд орж байна. Хөдөө орон нутагт энэхүү байдлын тохироо бүрдээгүй тохиолдолд явуулахад хүнд шүү дээ. Хүн болгон математикч болох албагүй гэх боловч түүний сурсанаар ядаж л зөв хүн эмх цэгцтэй болж байгаа. Хими, физик, биологи, газарзүйн хичээлийг заавал судлах цагт оруулж өгөх нь ирээдүй аж төрөх амьдрал ахуйд нь хэрэгтэй юм шиг санагддаг. Техник, цахилгаан, бие махбодын бүтэц үйл ажиллагаагаа мэдэхгүй хүн эрүүл мэнд, аж амьдралд ямар тустай мэдэхгүй өнгөрөх нь олонтоо байдаг. Амьдрах чадваргүй хүнийг л бид бэлтгээд байх шиг санагдах юм. Иймээс 12 ангийн хичээлийг судлах цагийг эргэж хармаар санагддаг.
Үүнээс цааш газар үгүй Хурэлсүх Баатарбилэгээс хоероос цааш хүн үгүй гэгч болох нь уу даа.Энэ хоер махан толгойгоос дээр толгойтой улс Монголд байхгүй болсон юм бол Монгол үндэстний хувьд сүйрч байгаа юм байна даа.
Битгий хуц оо
Та мэргэжлийн хүний хувьд салбарынхаа өмнө тулгамдаж байгаа сэдэвийг сайн хөндөж тавьсанд баярлалаа. Сүүлийн 30-аад жилд ардчилал, хүний эрх ярьсан, хүмүүсийн хийсэн балаг, өмнөх нийгмийн үед хийгдсэн бүхнийг нурааж, Төрийн ажлын талаар "А" ч байхгүй хүмүүст төрийн эрх мэдэл өгөх ямар аюултайн горийг өнөөдөр бидний үр хүүхэд хүртэл амсаж байна. Зөвхөн боловсролын салбар гэлтгүй бүх салбар ийм байгаа. Гудамжинд явж байгаа захын дуракт эрх мэдэл өгөх ямар аюултайг Монгол орны жишээнээс харьж болохоор байна. Иймээс нийт ард иргэдээс бүрдсэн парламентийн дээд, доод танхимтай засаглалд шилжиж Шинэ үндсэн хуулиа батлан Үндсэн хуульдаа Монгол Улсын Засгийн газар ийм ийм төрийн яамдтай байна гэдгийг нэр заан баталж, олон түмэнд танигдсан мэргэжлийн өндөр чадавхитай хүмүүсээр удирдуулан ажиллах нөгцөл боломжийн талаар өнөөдөр эхэлж буй БАГШ нарын их хурал санаачлагатай, тодорхой зорилго тавин ажиллах хэрэгтэй.
Та мэргэжлийн хүний хувьд салбарынхаа өмнө тулгамдаж байгаа сэдэвийг сайн хөндөж тавьсанд баярлалаа. Сүүлийн 30-аад жилд ардчилал, хүний эрх ярьсан, хүмүүсийн хийсэн балаг, өмнөх нийгмийн үед хийгдсэн бүхнийг нурааж, Төрийн ажлын талаар "А" ч байхгүй хүмүүст төрийн эрх мэдэл өгөх ямар аюултайн горийг өнөөдөр бидний үр хүүхэд хүртэл амсаж байна. Зөвхөн боловсролын салбар гэлтгүй бүх салбар ийм байгаа. Гудамжинд явж байгаа захын дуракт эрх мэдэл өгөх ямар аюултайг Монгол орны жишээнээс харьж болохоор байна. Иймээс нийт ард иргэдээс бүрдсэн парламентийн дээд, доод танхимтай засаглалд шилжиж Шинэ үндсэн хуулиа батлан Үндсэн хуульдаа Монгол Улсын Засгийн газар ийм ийм төрийн яамдтай байна гэдгийг нэр заан баталж, олон түмэнд танигдсан мэргэжлийн өндөр чадавхитай хүмүүсээр удирдуулан ажиллах нөгцөл боломжийн талаар өнөөдөр эхэлж буй БАГШ нарын их хурал санаачлагатай, тодорхой зорилго тавин ажиллах хэрэгтэй.
МАН албан тушаал наймаалж чухал албан тушаалууд дээр нохой гахай ч хамаагүй тавьдаг системийг устгаагүй цагт Монгол улсын хөгжил гэж яриад ч хэрэггүй.МАН-ын засгаас өгч байгаа цалингийн хэмжээнд нь тааруулж ажиллаад явсан нь ононо шүү.
Зэвсэг гуай үнэнийг бичжээ.
Энэ сэтгүүлч зөв зүйл хөндөж бичсэн байна. Ер нь боловсролын систем ардчилал эхэлснээс хойш хөл алдаж монгол хүний зан заншил амьдрах ухаанд нийцэхгүй суурин иргэншилтэй гадаадын сургалтын системийг хүчээр тулгаснаар уруудан доройтлоо. засаж залруулах боломж байгаа гэдэгт найдна. Одоо 30 орчим насныхан крилээр ч, хуучин монголоор зөв бичиж чадах хүн ганц ч байхгүй гэдэгт би итгэнэ. Санаа авч засаж залруулах ажил их байна. УИХ анхаарахад илүүдэхгүй байх аа. Боловсролын сайд ч үүнийг уншихгүй байх аа даа
Энэ сэтгүүлч зөв зүйл хөндөж бичсэн байна. Ер нь боловсролын систем ардчилал эхэлснээс хойш хөл алдаж монгол хүний зан заншил амьдрах ухаанд нийцэхгүй суурин иргэншилтэй гадаадын сургалтын системийг хүчээр тулгаснаар уруудан доройтлоо. засаж залруулах боломж байгаа гэдэгт найдна. Одоо 30 орчим насныхан крилээр ч, хуучин монголоор зөв бичиж чадах хүн ганц ч байхгүй гэдэгт би итгэнэ. Санаа авч засаж залруулах ажил их байна. УИХ анхаарахад илүүдэхгүй байх аа. Боловсролын сайд ч үүнийг уншихгүй байх аа даа
Үнэн гэвэл энэнээс өөр үнэн тийм ч олон тааралдахгүй байх. Тийм болохоор Зэвсэг танд талархаж байна. Харин үүнийг үзэж, уншиж, бас тунгаан бодож зохистой арга хэмжээ авах, ядуухан амьдралтай ч сургууль, цэцэрлэгээ орхиж чадахгүй гүрийж яваа багш нарынхаа цалин, нийгмийн баталгаанд анхаарал тавьж чадах болов уу? Өнөөх л " Эдийн засаг аягүй хүнд байна, боломж гаргаад цалинг чинь 30 хувь нэмлээ" гэсэн ч тэр нь гарт ирж амьдрал өөрчлөгддөггүй хэвээр " Сайн багш сайхан ирээдүй" гэдэг их хурлаар баясгаад өнгөрчихвий дээ. Зэвсэг багшийн санал дээр нэмж хэлэхэд залуу нас, ариун цагаан сэтгэл, хөдөлмөр зүтгэлээ боловсролын салбар хүүхдийн төлөө зориулж явсан ахмад багш нарт ч анхаарлаа хандуулах шаардлагатай байна. Хөөрхий тэд зутруухан л явцгааж байх юм даа.
энэ хүн маш сайхан асуудлыг хөндөж бичжээ үнэхээр манайхан боловсрол, эрүүл тэнд 2-оор бизнес хийж байгаа учраас улс хөгжихгүй байна
ЭНЭ засгийн газар ариа дээр нэртэй явж байсан8гэтэл ямарч бэлтгэлгүй,гэнэт БАГШ НАРЫН ИХ ХУРАЛ явуулснаар ХҮРЭЛСҮХИЙН нэрийг навс унаглаа даа.ЭНЭ том салбарын асуудлыг ингэж түүхийрүүлж болохгүй байсан .
Багш нарын их хуралд төлөөлөгчөөр сонгогдсон зарим багш нар яаж сонгогдсон юм бол доо. Утсаа маажсан, эвшээлгэсэн багш гэж хэлэхэд хэцүү хүмүүс их сууж байхыг харахад их харамсаж байлаа. Сингапур нэртэй сүржин хувийн сургуулийн хүүхдүүдийг хоолоор хордуулсан сургуулийн захирал энэ хуралд төлөөлөгчөөр сонгодсон байхыг хараад их гайхлаа. Хотын боловсорлын газарт ажиллаж байхдаа монгол хэл уран зохиолын хичээлийг уруудуулах үйл явцад хувь нэмрээ оруулсан хүн гавьяат багш болоод дараа нь тэр хувийн сургуулийн захирлаар очоод өчнөөн хүүхдүүдийг хоолоор хордуулсан хүн төлөөлөгч болоод сууж байх гэж.
ЭНЭ засгийн газар ариа дээр нэртэй явж байсан8гэтэл ямарч бэлтгэлгүй,гэнэт БАГШ НАРЫН ИХ ХУРАЛ явуулснаар ХҮРЭЛСҮХИЙН нэрийг навс унаглаа даа.ЭНЭ том салбарын асуудлыг ингэж түүхийрүүлж болохгүй байсан .
ЭНЭ засгийн газар ариа дээр нэртэй явж байсан8гэтэл ямарч бэлтгэлгүй,гэнэт БАГШ НАРЫН ИХ ХУРАЛ явуулснаар ХҮРЭЛСҮХИЙН нэрийг навс унаглаа даа.ЭНЭ том салбарын асуудлыг ингэж түүхийрүүлж болохгүй байсан .
ЭНЭ засгийн газар ариа дээр нэртэй явж байсан8гэтэл ямарч бэлтгэлгүй,гэнэт БАГШ НАРЫН ИХ ХУРАЛ явуулснаар ХҮРЭЛСҮХИЙН нэрийг навс унаглаа даа.ЭНЭ том салбарын асуудлыг ингэж түүхийрүүлж болохгүй байсан .
ЭНЭ засгийн газар ариа дээр нэртэй явж байсан8гэтэл ямарч бэлтгэлгүй,гэнэт БАГШ НАРЫН ИХ ХУРАЛ явуулснаар ХҮРЭЛСҮХИЙН нэрийг навс унаглаа даа.ЭНЭ том салбарын асуудлыг ингэж түүхийрүүлж болохгүй байсан .
ЭНЭ засгийн газар ариа дээр нэртэй явж байсан8гэтэл ямарч бэлтгэлгүй,гэнэт БАГШ НАРЫН ИХ ХУРАЛ явуулснаар ХҮРЭЛСҮХИЙН нэрийг навс унаглаа даа.ЭНЭ том салбарын асуудлыг ингэж түүхийрүүлж болохгүй байсан .
5 ДАВХАР ХАЗГАЙ БАЙШИН, ОРОХ ШАТЫГ НЬ МАРТААД БАРЬЖ ГЭЖ БОДОЁ,НУРААГААД 10 ДАВХАР ШИЛТГЭЭН БОСГОХ АМАРХАН,ХАРИН 20-30ЖИЛ БОЛОВСРОЛООРОО ТОГЛОСОН СОНГОДОГ ОРОН ДОО МАНАЙХ.НЭГЭН ҮЕИЙНХНИЙГ АДГУУС БОЛГОСОН.
5 ДАВХАР ХАЗГАЙ БАЙШИН, ОРОХ ШАТЫГ НЬ МАРТААД БАРЬЖ ГЭЖ БОДОЁ,НУРААГААД 10 ДАВХАР ШИЛТГЭЭН БОСГОХ АМАРХАН,ХАРИН 20-30ЖИЛ БОЛОВСРОЛООРОО ТОГЛОСОН СОНГОДОГ ОРОН ДОО МАНАЙХ.НЭГЭН ҮЕИЙНХНИЙГ АДГУУС БОЛГОСОН.
Аргагүй л юм үзэж аливааг авах гээхийн ухаанаар дүгнэж цэгнэдэг схан сэхээтэн юм даа. Иим мундаг сэхээтнүүдээ энэ ардчилал гэсэн анархизмын дунд үгүй хийсэн шүү. Одоо ч энэ буурлуудын үнэ цэнэ буураагүй. Хамгийн их үгүйлэгдэж байж ч магад. Одооны засаг төр үүнийг ойлгох байх гэдэгт итгэж бна.
багш нарын талаар арга хэмжээ аввад л бна асуудал нь их хуримтлагдсан байхаа шинжлэх ухааны талаар туйлын сул ямар ч асуудалгүй мэт гөлгөр явж байгааг хэнд хэлж болох вэ ШУ сүйрч байгаа шүү
Инженерийн боловсролын суурь болсон математик ба байгалийн шинжлэх ухааны хичээл л олон улсын хөтөлбөрт баримжаалсан. Бусад бүх хичээлийн хөтөлбөр монголоороо уламжлалаараа байга а ш дээ. Олон улсад явагддаг бүх олимпиад хуучнаар харин бизнес болоод хэт хавтгайрсан бусад олимпиадыг хорьж байгаа шүү дээ. Зөвхөн олимпдиадаар сургууль, багшийг үнэлдэг явдал газар авч нийийн сургалт, сургалтын хөтөлбөр хэрэгжихгүй байгааг олон судалгаа баримттай тогтоосон. Мөн олимптиадаар үнэлдэг болсноос сургалтын хөтөлбөрийн агуулгыг хэтрүүлж хүүхдийн ачааллыг ихэсгэж байгааг аль сургууль дээр очоод мэдэж болно. Иим сөрөг тал их гарч буй тул түүнийг засах зарим арга хэмжээ авсаныг би багш хүний хувьд дэмжиж байна. Юмыг сайн судалж бичмээр юм. Харин ийнхүү бичиж байгаа нь зөв боловч.
1930 аад онд сүм хийдийг нураасан номтой лам нарыг хэлмэгдүүлсэн гэж энэ хүн бичиж.Тухайн үед үүнийг хийгээгүй бол МУ өнөөдөр Түвд маягийн хамгийн хоцрогдсон орон байх байсан.Нийгмийн тустай хөдөлмөрт оролцдоггүй хүн амын нөхөн үржихүйд том гай саад болсон лам нар МУ ыг хоцрогдол мөхөл рүү л чирж байсан.Лам нарын тоо толгой өнөөдөр дахин олширч улс оронд ямар ч нэмэргүй хүн ардаас зөвхөн өргөл хандив нэхсэн ийм хэсэг болсон байна.Яг хуучнаараа.Шар хувалз гэж уурласан хэн нэгэн ийм нэр гаргаагүй байх.Тарган цатгалан жип унасан бурханы шавь гэхээсээ илүүтэй бизнисмен болсон лам хуваргууд олон болж байгаа нь яав ч сайны ёр биш.Зэвсэг гэж хүнтэй энэ тал дээр санаа бодол огт нийлэхгүй юм байна.
Энэ чухал саналуудыг хүлээж авч хэрэгжүүлдэг болоосой доо МАН-гарын сайд дарга нар.
УИХ -д л гэхэд ард олны хүүхдийн мөнгийг саадаг 10 гаруй хувийн дээд сургуультай гишүүд байдаг гээ биз дээ. Ийм амьтад яаж боловсролын чанарын тухай хүний зөвөлгөө авах билээ дээ
Нам дагаж их навсаганасан бялдууч товарищ байсан гэхэд яахав. өдий насныханд үг бий. бялдуучдаас ч их болсон доо. багш-сэтгүүлч-намын ажилтан-бөх сонирхогч доо?
Зэвсэг багшдаа, нутгийн ахдаа боловсролын талаар цаг үеийн асуудал хөндсөн сайн нийтлэл бичсэнд талархал илэрхийлье. Гадаадынхныг дууриаж хүүхдийг 6 настайд нь сургуульд оруулдаг болсон нь 60 сая малтай Монголд тохирохгүй, алдаатай бодлого болсон гэж би боддог. Би хурдны морь унаж, даага сургахтайгаа болчихсон хүүхэд 8 настай сурьгуульд орж байсан. Гэрээ санадаг ч гэрийнхээ даалгаврыг бие даагаад хийчихтэй болсон байсан. Малчид нь хүүхдээ харж малаа хаяхаас гадна хүүхэд нь малтайгаа харьцаж сураагүй "хотын" хүн болж байгаа нь ирээдүйд монгол малчингүй болохын цондон.
Сүрэнгийн Зэвсэг гуай та дэлхий тэр чигээрээ англи хэлтэн болох төлөв хандлага эхэлчихсэн явж байгааг мэдэхгүй баймаар.Орос Хятад хэлийг сур гэж айлдаж байгаа чинь хөгжлөөс холхон бай гэсэнтэй агаар нэг сонсогдож байна.2 хөрш хөгжилтэй орнууд биш.Хөгжиж байгаа орнууд.Ялангуяа Хятадууд үүнийгээ ил тодоор хэлдэг.Орос улс өнөөдөр хоцрогдсон бүдүүлэг орны жагсаалтад Африкийн орнуудтай зарим үзүүлэлтээр зэрэгцэн явж байна.Орос хэлийг хуучин шиг нийтээрээ албадан сурах шаардлага арилсан цаг үед бид амьдарч байна.Сурах сонирхолтой нь сурна биз.Албадан сургах нийгмийн хэрэгцээ шаардлага бол байхгүй.Хятад хэлийг мөн адил.1,3 тэрбум ярьдаг хэл боловч нэг улсын дотор ярьдаг хэл.Дэлхийн дуртай орондоо очоод хятадаар ярих гээд оролд.Хэн ч ойлгохгүй хэн ч хариу өгөхгүй.Тэгээд ч өвөг дээдэс хятад хэл сурахыг зөвшөардөггүй байсан.Хүн ам цөөтэй бидэнд наана цаана бодох юм байсан болоод ийм бодлого явуулж байсан биз.Хятад хүнтэй гэр бүл болохыг хүртэл 8-р Богд хориглож байв.Хийх байхаа олж ядсандаа ийм
Сүрэнгийн Зэвсэг гуай та дэлхий тэр чигээрээ англи хэлтэн болох төлөв хандлага эхэлчихсэн явж байгааг мэдэхгүй баймаар.Орос Хятад хэлийг сур гэж айлдаж байгаа чинь хөгжлөөс холхон бай гэсэнтэй агаар нэг сонсогдож байна.2 хөрш хөгжилтэй орнууд биш.Хөгжиж байгаа орнууд.Ялангуяа Хятадууд үүнийгээ ил тодоор хэлдэг.Орос улс өнөөдөр хоцрогдсон бүдүүлэг орны жагсаалтад Африкийн орнуудтай зарим үзүүлэлтээр зэрэгцэн явж байна.Орос хэлийг хуучин шиг нийтээрээ албадан сурах шаардлага арилсан цаг үед бид амьдарч байна.Сурах сонирхолтой нь сурна биз.Албадан сургах нийгмийн хэрэгцээ шаардлага бол байхгүй.Хятад хэлийг мөн адил.1,3 тэрбум ярьдаг хэл боловч нэг улсын дотор ярьдаг хэл.Дэлхийн дуртай орондоо очоод хятадаар ярих гээд оролд.Хэн ч ойлгохгүй хэн ч хариу өгөхгүй.Тэгээд ч өвөг дээдэс хятад хэл сурахыг зөвшөардөггүй байсан.Хүн ам цөөтэй бидэнд наана цаана бодох юм байсан болоод ийм бодлого явуулж байсан биз.Хятад хүнтэй гэр бүл болохыг хүртэл 8-р Богд хориглож байв.Хийх байхаа олж ядсандаа ийм
hun bur adilgui sanal hiilehgui bol orhi demjij bui ni baina shuu dee.
ажил сэдээгүй л дээ.Одоо МУ дэлхийтэй хөл нийлж явъя гэж бодож байгаа бол англи хэлийг улсынхаа 2-р хэл болгох ёстой байх.
Ё.Баатарбилэг сайдын хийж байгаа зүйлийг тодруулбал "олимпиадын тухай тушаал", "багш нарын нэмэгдэл хөлс", "дээд боловсролын магадлан" зэргийн талаар л сайдын захиалгаар бичсэн, шинэ санаа огт байхгүй нийтлэл байна
Ё.Баатарбилэг сайдын хийж байгаа зүйлийг тодруулбал "олимпиадын тухай тушаал", "багш нарын нэмэгдэл хөлс", "дээд боловсролын магадлан" зэргийн талаар л сайдын захиалгаар бичсэн, шинэ санаа огт байхгүй нийтлэл байна
Ё.Баатарбилэг сайдын хийж байгаа зүйлийг тодруулбал "олимпиадын тухай тушаал", "багш нарын нэмэгдэл хөлс", "дээд боловсролын магадлан" зэргийн талаар л сайдын захиалгаар бичсэн, шинэ санаа огт байхгүй нийтлэл байна
Chuham uneniig bichsen bna
namchirhah..naizarhah ch bas yah vee...zugeer l neg joloochiig darrga bolgoj bgaad hamtarch hulgai hiih...yavdag huuhnee darga bolgoh geh met....haais d bna daa....1.6 ter urtei gejuugaa....
"Хүмүүний боловсрол","Номын боловсрол"-ын тогтолцоот чанар алдагдаж,дан ганц гаднаас нь материал тулгахаа<<боловсрол>>-оор төсөөлж,багшаа бэлдэж, хичээл зааж, засаглаж, эрдмийн зэрэг цол хамгаалж,албан тушаал ахиж,гаднынханд захиалгаар үйлчилж, хүний хөгжлийг мөнгөөр худалдаж, боловсрол судлал гажуудсан.Тогтолцоогоо шинэчилж,хүмүүн төрөлхтөний заяамал чанар, Монгол хүүхдийн удмын сайхан төрөлх чадавхид суурилсан боловсрол судлалаа сөхөж, боловсролын философоо таньж, нийгмийн хөгжлийн гарааны цэгээ томъёолон тодорхойлох цаг болсон. Засаглал, эрдэм шинжилгээ,багшийн мэргэжил дээшлүүлэх ажил алба, багш бэлтгэх сургалт "номын боловсролын" хүрээнд аашилж шинийг мэдрэх чадваргүй болсон.Судлаачид, бүтээлч сэхээтнүүдийнхээ судалгаа, туршилтын үр ашиг хүртэх зорилгоор онол практикийн бага хурал зохион байгуулж, сэтгэлгээгээ шинэчилж дараа нь төлөвлөхийг санал болгож байна.Худал хуурмаг цаас үйлдвэрлэж хэрэггүй биз дээ.Орчин үеийн боловсрол судлалын асуудлаар илтгэл хэлэлцүүлэх гэсэн юм.
С.Зэвсэг гуай маш чухал сэдвийг яг цагийг нь олж, хэрэгтэй хүмүүст нь хаяглан бичжээ. Энэ асуудлуудлыг бүгд дээр дооргүй мэдэж байгаа боловч хэн ч ингэж системтэй багцалж тавихгүй байсан билээ, эдгээр санал санаачлагаас ядаж ганцыг нь болов ажил болгоосой доо
С.Зэвсэг багш тун үнэн юм бичжээ, би дэмжиж байна. Сайд дарга нарт, бодлого боловсруулдаг хүмүүст их хэрэгтэй зөвлөгөө байна
Хуучин бууны хугархай, ахмадын үг алт шүү!
Хувийн бага дунд сургуулиудын төлбөрийг багасах, эсвэл хувийн сургуулиудад сурч байгаа хүүхдийн төлбөрт төрөөс дэмжлэг хөнгөлөлт өгч болохгүй юм уу, улсын сургуульд багтахгүй байна ш дээ, Төрөөс сурах бололцоогоор хангаж чадахгүй юм бол хувийн сургуулиа бодлогоор дэмжээч ээ, Ухаантай юм боддог сэтгэдэг ахмадуудаасаа зөвлөгөө аваад олигтойхон бүтээлч ажиллаач ээ, арай арай юм аа
Хувийн бага дунд сургуулиудын төлбөрийг багасах, эсвэл хувийн сургуулиудад сурч байгаа хүүхдийн төлбөрт төрөөс дэмжлэг хөнгөлөлт өгч болохгүй юм уу, улсын сургуульд багтахгүй байна ш дээ, Төрөөс сурах бололцоогоор хангаж чадахгүй юм бол хувийн сургуулиа бодлогоор дэмжээч ээ, Ухаантай юм боддог сэтгэдэг ахмадуудаасаа зөвлөгөө аваад олигтойхон бүтээлч ажиллаач ээ, арай арай юм аа
13-р зуунд Монгол хэлийг хаа сайгүй сурч байсан нь тодорхой. МОНГОЛ ХҮН МОНГОЛ ХЭЛЭЭ САЙН СУРСАН БОЛ гадааддын хэдэн хэлийг сурсан, эс сурсан талаар ямарч хэлэлцэх шаардлага байхгүй ээ. Одоо Үзэж судалж байгаа нэртэй хичээлийн мэдлэг хүмүүст, хүүхдүүдэд хэр наалдацтай байгаа нь л хамаатай нь л13-р зуунд Монгол хэлийг хаа сайгүй сурч байсан нь тодорхой. МОНГОЛ ХҮН МОНГОЛ ХЭЛЭЭ САЙН СУРЧ, ХЭРЭГЛЭЖ ЧАДАЖ БАЙГАА БОЛ гадааддын хэдэн хэлийг сурсан, эс сурсан талаар асуудал гарахгүй. Үндэстэн бол өөрийн яс - цусанд нэвчсэн хэв шинж, ёс заншил, соёлын дархлаатай байх ёстой. Даяарчлал, суурин амьдрал зөв биш явж байгаа нь байгаа нь юунаас тодорхой харагдаж байна вэ? гэвэл Суурин амьдрал хүний байгалаас заяасан төрөлх чанарыг үгүй хийж, хүнийг робот маягийн болгож хувиргах чиглэлд далд болдлогоор тасралтгүй нөлөөлж наад зах нь хүн чанарыг үгүй хийж байна. Хүний эрх гэж сайхан ярьдаг тэд АРДЧИЛАЛ ЭКСПОРТОЛЖ ГАЗРЫН БАЯЛАГИЙГ НЬ ХУУРЧ МЭХЭЛЖ, ах дүүсийг хооронд нь мөргөлдүүлж, алаан хядааныг эхлүүл
Нийт ардын үйлийг ёс зүй, хэв хэмжээ, зохист үйлийн дагуу зөвөөр чиглүүлсэн төр улс л ОРШИН ТОГТНОЖ, ард нийтээрээ амар амгалан амьдралыг үргэлжлүүлэх боломжтойг одоо хүртлэх хүн төрөлхтөний замнал харууллаа. Ар давж хүлэг, ажил хийж хүн болдог хуульчлагдаагүй хэрнээ бат бөх орших сургаалийг өвөг дээдэс маань үлдээсэн билээ. Энэ бараг Марксын капиталтай эн зэрэгцэх ач холлбогдолтой биш гэж үү?
Энэ сайд дарга нарт найдаад нэмэргүй л болов уу? Өөрөө мэдэхгүй, мэдэх хүнийг нь өөрт, бусдад туслахаар ч сонсохгүй, сонслоо ч ажиллуулахгүй болохоор тэддэнд найдах ямарч найдлага алга аа.
Маш зөв, хатуу үнэнийг бичсэн байна. Харьд халтар хултар хэл сурчихаад өөрийгөө боловсорчихсон гэсэн харьжсан сэтгэлгээтэй, шалихгүй амьтад олон болсон байна. Зарим нь ч цаанаасаа боловсролын тогтолцоог сүйрүүлэх даавлгавартай болох нь мэдэгдээд байдаг.
sain
sain
Энэ нийтлэлийг 3 удаа уншлаа үнэхээр зөв зүйлийг хөнджээ хөрш хөршөө сонгодоггүй
Батмэнд болон сэтгэгдэл санал бодлоо хэлсэн бүх хүнд баярлалаа. Зүгээр суухгүй байна. Бичиж ярьж л байна. Хагас хугас нь ч гэсэн ажил хэрэг болох байх аа. Энэ өвчин тахал бидэнд төдийгүй бүх дэлхийг хүнд байдалд оруулж байна. Энэ тахал ханиадыг давж чадвал бидэнд хийх ажил ололт амжилт ойрхон байгаа гэж итгэж байна. Батмэнд минь чи тэр их хол байгаа ч нэг холбоо бариарай. Багш нь баярлалаа!