Пүрэв - 04 сарын 25,
2024
Суут гэдгийг “сууту” гэж худам монголоор бичдэг. Суу заль гэдэг гэрэгэний бичээс “сууту” гэдэгтэй ижилхэн утга илэрхийлдэг синоним үг биш бүлгээ. Гэсэн ч утгазүйг нь суу ухаан хэмээх хоршоо үгтэй дүйцүүлэх гэж элдвээр чармайж байгаа харагддаг. Суу гэдэг бол сул үг. Дангаараа ямар нэгэн утга үл илэрхийлнэ. Босож, суух хэлбэр биш учраас. Өөр үгтэй хоршвол сая утга орж амилна. Суу гэдэг нь XIII зуунд ариун шүтээн гэсэн бие даасан утгатай үг байжээ. Анализ хийсэн аргументаа үзүүлсү. 1305 онд илхан Өлзийтөөс Францийн IV гоо Филиппт бичсэн захидал дээр дарагдсан шунхан улаан тамга бий. Тамганы бичээсийг эвхмэл үсгээр сийлжээ. Гэхдээ ханз бичгийн эвхээс юм байна. Францад хадгалагдаж байгаа энэ захидал дээрх тамганы текст дараах байдлаар эдүгээ хөрвүүлэгдсэн байдаг.
Бичээсийг нь "Тэнгэрээс заяат суу хүчит эзэн ханы түмэн хэрэг шийтгэх тамга” гэж тайлан уншжээ. Суу хүчит гэдэг үгэнд суут ухаан геннальный ум” гэсэн агуулга алга. Далд болон дам байдааар ч ийм утга илэрхийлэгдэх боломж үгүй харагдав. Суу хүчит гэдгээс ариун шүтээний хүч гэсэн бишрэх утга надад мэдрэгдлээ.
Илхан Өлзийт султан захидал дээрээ энэ тухай хоёронтоо тодотгосон байдаг. Жишээлбэл: 1. Эдүгээ Тэнгэрийн хүчинд бид их ор суусан. 2. Эдүгээ Тэнгэрийн хүчинд бид их сууринаа суугаад гэх мэт. Тэнгэрийн хүчийг илхан султан Өлзийтийн тамганд суу хүч “священная сила” гэсэн хувилбараар шившжээ. МНТ-н дахь дээр тэнгэрээс заяат гэдэг текстийг илхан Өлзийтийн тамганд охорлосон хэлбэрээр оруулсан бололтой. Харин Мөнх тэнгэрийн хүчинт гэсэн текстийг Өлзийт ханы тамганд шившиж үл болмой. Зөвхөн их хаган Чингис, Өгөөдэй, Мөнх, Гүег, Аригбөх, Хубилай нарт энэ эрх хадгалагдана. МНТ-ны 275-д Батханаас Өгөөдэй хаганд элч илгээжээ. Тэнд: Мөнх тэнгэрийн хүчинт хаган авгын суу дор Оросууд иргэнийг дагуулав гэсэн байдаг. Дахиад нэг түүхийн баримтыг сөхөж харуулсу. 1289 онд илхан Аргунаас францийн IV гоо Филиппт илгээсэн дипломат захидлыг нээе. Мөнх тэнгэрийн хүчинт хаганы суу дор Аргун үг ману гэж захидлаа эхлүүлжээ. Аргун бол илхан. Мөнх тэнгэрийн хүчинт хаган бол тэр үед Хубилай байсан. Суу дор гэдэг нь их хааны суут ухааны дор бөхийв гэсэн утга биш юм. Мөнх тэнгэрийн хүчинт их хаганы ариун шүтээн дор Аргун миний үг гэсэн андгай байна гэж Энхпүрэвийн оюуны тунгаалтаар тайлагдлаа.
М.ЭНХПҮРЭВ
Сэтгэгдэл0
Жишээлбэл Тамир Тэнхээ гэж үг байна. Потенциал Энерги, Кинетик Энерги гэдэг шиг. Суу Хүч гэдэг эдгээртэй төстэй мэт. Суу нь Impulse, Хүч нь Force, харин Суу Хүч нь Power байх магадлалтай. Хүн нь Man, Ам нь Mouth, харин Хүн Ам нь Population гэдэг шиг. Бяр Чадал, Бяр Хүч гээд Хүч Чадал үргэлжилнэ. Харин Бяр Тамир, Бяр Тэнхээ гэж ярихгүй байх .
Тамирдах, Тэнхрэх гэсэн үгнээс Тамир Тэнхээ гэсэн үг гаралтай биз. Бярдана Бярдуулна, Хүчлэнэ, Хүчгүйднэ гэж ярьж болно, харин Чадалдана гэж ярихгүй байх. Гэхдээ Чадна, Чадуулна гэж ярьж бас болно.
Чад Хийнэ, Чадрана, Чадруулна гэж бас ярина. Би, Чи, Тэр гэсэн биеийн төлөөний нэр бий. Чад хийнэ гэвэл нэгдүгээр бие, Чадрана гэвэл хоёрдугаар бие, Чадруулна гэвэл гуравдугаар бие дээр ярьж байна. Заль Мэх гэдэг үүнтэй төстэй. Суу Заль гэж ярьж болно, харин Суу Мэх гэж ярихгүй л болов уу. Суу Хүч гэж ярихаас бус, Суу Чадал гэж ярихгүй л болов уу.
WTF suu uhaantai duitsuuleh gej charmaidag gene uu... suu zali, suu uhaan, suut humuun negen utga negen ug baina sh d.. yunii chin sul ug ve... iimerhuu teneguud gazriin haanas garch ireed bnaaa...
Жишээлбэл Speed ба Velocity гэсэн хоёр төстэй ойлголт бий. Аль аль нь хурд. Гэхдээ ялгаатай. Хурд бол нэгж хугацаанд явсан замын хэмжээ. V = S/t. Гэтэл зам нь хоёр янз. Нэг нь туулсан замын урт, нөгөө нь шилжсэн замын урт. Шилжсэн зам гэдэг нь хоёр цэгийн хоорондохь хамгийн дөт зам. Шулуун гэсэн үг. Ийм зам цорын ганц. Харин туулсан зам нь тойруу муруй байж болно. Ийм зам олон янз. Ухаандаа Дархан, Улаанбаатар хоёр цэгийг холбосон шулуун шугам ганц л байна. Энэ бол шилжилт. Магадгүй 200 км. Харин энэ замаар Улаанбаатар хотоос гарсан машин 10 км яваад эргэж хот ороод дахин замдаа гарвал туулсан зам нь 220 км болно. Энэ нөхцөлд Speed, Velocity хоёр ялгаатай гарна. Хэрвээ машин замаасаа гажаагүй бол Speed, Velocity хоёр адилхан байж бас болно шүү дээ. Энэ жишгээр Суу Хүч, Суу Заль гэдгийн Суу гэдэг нь Дөт буюу Цор Ганц маягийн утга илэрхийлэх боломжтой. Мон /Мөн гэх үг бас ийм утгатай.
Bitgii tenegteed bai
Элдэв хуурамч амьтан цэцэн болно гэж цөв цагийн тодорхойлолтонд бий. Тэрний үлгэр болжээ. Суу гэдэг үг бол түрэг хэлний ус,их ус,далай гэсэн ухагдахууныг илэрхийлж байжээ. Ув+су,Хөв-сү-күл,Су+тай гэхчлэн өдгөөгийн газар усны нэрэнд үлдсэн байна. Суу заль гэдэг бол далай их ухаан гэсэн утга явж байна. Одоо цагт заль гэдэг үгийн утга өөршиж муу ухаантай хүн гэсэн утга болчихоод байгаа юм. Ухааны илүүгээр бусдыг мэхэлдэг нь үнэн .Ухаантай хүнд араараа тавиулж мэхлүүлдэг ухаан муутнууд нь ийм үг гаргасан биз.
Гүйээ та чинь харин овоо шинжлэх ухаанч хүн байх чинь. Заа тэр энхпүрэв бол оюун хомс бнаа.
Би энэ их мэргэдтэй ном хаялцах хэмжээний хүн биш л дээ. Гэхдээ өнгөрсөн зуунд оросуудын зориудаар хэвшүүлсэн нэг гажуудал нь орос хэлэнд орсон монгол гаралтай үгнүүдийг турк гаралтай үг гэж тайлбарладаг байсан явдал.Монгол үг гэж хэлэхээс ичдэг, өширхдөг байсан биз.Тэр бүү хэл тува зэрэг монгол үндэстнүүдийг турк гаралтай гэж төөрөлдүүлж ирсэн. Өнөөдөр ч үүнд нь итгэдэг монголхүмүүс зөндөө бий.
Энэ их сонин. Хэлний шинжлэх ухааны агуулга нь Монгол хэл бол түрэг угсааны. Чингис гэдэг тэнгис буюу агуу гэсэн. Алтайн нуруу гэдэг чинь алтан нуруу. Хяргас нуур хиргэс хүүр гэдэг чинь хиргэс буюу одоогийн Киргиз буюу Уйгарууд. Монгол бичиг бол уйгар гаралтай
Суу хүч, суу ухаан, суу заль гэж холбож болдог хэрнээ суу чадал, суу мэдлэг, суу мэх гэж холбож байсныг мэдэхгүй юм байна. Тэгэхлээр суу гэдэг нь яалт ч үгүй учиртай болоод тэр. Үндэс нь түрэг байна уу, монгол байна уу гэдэгтээ асуудал байгаа юм биш. Юунд яаж хэрэглэж байна гэдэг нь сонин байна. Шууд л ус, далай,агуу гэж махчлах нь түргэдэнэ. Арай уужуу сэтгэх хэрэгтэй. Жишээлбэл суу дор гэдэг үг байна. Эрхшээл дор гэвэл хүний амаар будаа идэх маягтай болно. Эзэн юу гэнэ тэрний үгээр явна. Харин суу гэдэг нь суудал маягтай болно. Өөртөө эзэн гэсэн үг. Гэхдээ харъяат. Энэ үүднээсээ Impulse байх магадлалтай.
Жишээлбэл англи хэлний Virtual гэж үг бий. Impulse гэдэгтэй төстэй. Impulse нь Force, Power хоёрын завсар оршино. Программчлалд method гэх ойлголт бий. Method нь хийсвэр, төгс гэсэн хоёр янз. Энэхүү method гэгчийг удамшуулах боломжтой. Удамшуулахдаа хийсвэр method гэгчийг хувирган өөрчлөх боломжтой. Харин төгс method гэгчийг удамшуулах үед хувирч өөрчлөгддөгггүй. Гэтэл virtual method гэж бас бий. Ямар ч үйлдэл хийх чадваргүй. Ердөө ор мөр төдий. Билэгдлийн чанартай гэхүү дээ. Ийм виртуал method гэгчийг жирийн method шиг ашиглаж болдог. Гэхдээ зөвхөн эх дотроо. Харин удамшуулахдаа удам дотор нь жинхэнэ үйлдлийг суулгаж өгнө. Өөр өөр удам дотор өөр өөр үйлдэл маягаар амилуулна. Энэ үүднээс харвал Virtial Method гэдэг нь Суу Зальтай төстэй болно.
Суу мэх, суу чадал, суу мэдлэг гэж ярьж болохгүй учир нь мэх, чадал, мэдлэг бол тодорхой, төгс зүйл. Жишээлбэл 100 ваттын гэрэл, 10 морины хүч гэх мэт чадал бол тодорхой төгс зүйл. 100 ваттын гэрэл бол 50 ваттын юмуу 150 ваттын гэрэл болж хувирахгүй. Ийм тодорхой, төгсгөлөг зүйл дээр СУУ гэх үгийг хэрэглэх боломжгүй. Харин тодорхой бус, төгс бус зүйл дээр СУУ гэдэг үгийг хэрэглэх боломжтой. Суу ухаан, суу заль гэх мэт.
Хуучны ном судар узээч дээ. Мен самгарьд, турэг хэлэнд юу гэж буусан болдоо.
монгол хэлээр техник ШУ-ы бүх салбарын нэр томъёог орчуулах шаардлагагүй монгол хэл монгол улсад европ шиг хөгжиж латин грек франц англи орос нэр томъёо байхгүй тул тэр хэвээр нь хэрэглэх хэрэгтэй сүүлийн үед гадаад үгийг дур мэдэн худлаа нэр өгснөөс хэн ч ойлгохүй будлиантуулж байна мэдлэггүй хүн их гарч байна эмч нар гэхэд орос ч хэл мэдэхгүй англи ч мэдэхгүй байна орос хэлэнд дэлхийд даяаршсан техник ШУ-ны нэр томъёог тэр хэвээр нь хэргэлдэг гэтэл монголчууд орчуулж байна гэж байхгүй болохгүй юмыг би үг зохиочихлоо гэж баас хутгана монгол хэлийг хаяж англи орос дээр явсан нь дээр