Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Банзрагчийн Тунгалаг хэмээх намбалаг эмэгтэйг үзэгчид тайз дэлгэцийн олон сайхан дүрээр нь андахгүй.
Орчин цагийн урлагийн ай савд өөрийн гэсэн хувь нэмрээ хэдийн оруулж, олон арван кино, жүжигт дүрээ мөнхжүүлж, алдаршсан түүнийг энэ удаагийнхаа “Уран бүтээлч” буландаа онцоллоо.
Урлаг, тэр дундаа драмын урлагт бүх насаараа зүтгэж яваа түүнийг уншигчид маань Архангай аймгийн Хайрхан сумд төрж өссөн гэдгийг нь мэдэх биз ээ. Ингээд олныг нуршилгүйгээр Монголын урлагийн ажилчдын холбооны гүйцэтгэх захирлын албыг хашиж буй түүнтэй хөөрөлдсөнөө хүргэе.
-Монголын алтан үеийн жүжигчдийн ханцуйнаас шүүрсэн азтай, ховорхон хүнтэй уулзаж ярилцаж байгаадаа баяртай байна?
-Маш их баярлалаа. Тийм ээ, би өөрийгөө их азтай бас хувьтай хүн гэж боддог. Намайг театрт анх ирэхэд алдарт Шукар буюу Чимэд-Осор, Цагааны Цэгмид, Бат-Очир гуай гурав театрыг эзэгнэж байсан. Тэд бишрэл, айдас хоёрыг зэрэг төрүүлсэн бурхад байлаа шүү дээ.
Харин тэдний дараах үе болж театрт нэгэн үеийн шинэ залуу жүжигчин, найруулагчид орж ирсэн юм. Тэдний нэг нь би. Найруулагч Б.Мөнхдорж, Г.Доржсамбуу, жүжигчин С.Дамдин, Г.Мягмарнаран, З.Жарантав, Н.Сувд, О.Норолхоо гээд бид театрын гурав дахь үеийн уран бүтээлчид.
-Мэргэжлийн жүжигчин болох зам тань тийм ч амар хялбар байгаагүй байх. УБДС-ийн кино драмын ангид анх элсэн орсон үеэ дурсаач?
-Үнэхээр амар байгаагүй ээ. Хүүхэд байхад манай гэр Соёлын ордонтой их ойрхон байсан юм. Нэг өдөр найзтайгаа мотоциклийн ард суугаад Соёлын ордон дээр яваад очлоо.
Орсон чинь тайзан дээр нэг хүүхэн дуулж байна. Дараа нь миний нэрийг дуудаж би тайзан дээр гарлаа. Шүлэг уншиж чадах уу гэж байна. Чадна гэж хэлээд Аргалын утаа боргилсон малчны гэрт төрсөн би... гээд л үгээ мартаад таг болчихлоо.
-Сандраад уу?
-Тийм ээ. /Инээв/
-Хөгжилтэй юм аа. Тэгээд яасан бэ?
-Тэр үед залуучуудын дуулж хит болж байсан “Шөнийн бороо” гэдэг том дууг дууллаа. Үзэгчид инээгээд л байна. Тэгж байтал этюд хийнэ ээ, цаанаа ороод байж байгаад гараад ир гэдэг юм байна.
Ээж чинь үхчихэж яана аа гэлээ шүү. Би үнэн голоосоо “үгүй байх аа, ээж ажилдаа явсан” гэхэд танхим дүүрэн инээд боллоо. Би ч инээлээ. Тэгсэн шалгалт авч байсан эгч “Ээж чинь үхчихсэн гэж байхад яахаараа инээгээд байдаг билээ” гэхэд би гэнэтхэн айгаад уйлчихсан.
Ингэж л би УБДС-ийн Кино драмын ангид орох анхныхаа шалгалтыг өгсөн. Надаас анхны минь шалгалтыг авсан өнөөх гоё эгч бол МУГЖ Ө.Ренцэнноров гэдэг үзэгч түмэн, урлагийнхандаа гайхагдсан, сор болсон хүн байсан. Энэ хүний инээмсэглэсэн сайхан нүдэнд би өртөж жүжигчин болсондоо багшдаа залбирч байдаг.
-Хэдэн онд болсон явдал вэ?
-1967 он. Анх удаа конкурс гэж их, дээд сургуулийн элсэлтийн шалгалт эхэлж, Улаанбаатар хотод ирж шалгалт өгдөг байлаа. УБДС дээр гурван өдөр шалгалт өгч хорин хэдүүлээ нэг ангид орсон. Дээд мэргэжилтэй найруулагч, жүжигчин бэлтгэх гурав дахь элсэлт нь манай ангийнхан байсан юм.
-Оюутны дөрвөн жил шуураад л өнгөрсөн үү?
-Тэгэлгүй яах вэ. Батсүмбэрийн сангийн аж ахуйд очиж хадлан хадаж, би тогооч хийж ингэж л оюутан ахуй цаг минь эхэлсэн юм даа. Манай ангид урлагийн салбарт ажиллаж байсан ахмад хүмүүс, 10 жилээ төгссөн хүүхдүүд хуваарилагдаж оюутны дөрвөн жил хөгжилтэй, хөөртэй, содон зүйлээр дүүрэн өнгөрсөн.
Баяртайгаар инээлдсээр ахмад нэгэн нь залуучуудаа даган хөгжиж, залуучууд гэж байгаа бид нар нь ахмадуудаа даган ухаан сууж, 1971 онд сургуулиа төгссөн дөө.
-1971 он гэхээр та их сургуулиа дөнгөж төгсөөд л театрт очсон байх нь?
-Уг нь би сургуулиа төгсөөд гэртээ харина гэж бодож байсан. Гэтэл Соёлын яаман дээр биднийг хэрэгцээтэй газар нь хуваарилж намайг Улсын драмын эрдмийн театрт хуваарилсан.
Ингээд Б.Цэцэгбалжид агсан, Ё.Гантөмөр, Ж.Батбаяр бид дөрөв их театрын үүдээр алхаж орсноор миний урлагт зүтгэн ажиллаж, амьдарч яваа 40 гаруй жилийн зам мөр маань эхэлсэн юм.
-Театрт ороод авсан анхны дүр тань Д.Намдагийн “Жаргалт эх Оролмаа”-гийн Хүүхнээ байх аа?
-Тийм ээ, миний сэтгэлд одоо ч байдаг энэ дүрээрээ би дипломоо хамгаалсан. Миний дүр уйлж эхлээд төгсгөлд нь бас л уйлж ордог байж билээ. Д.Намдаг гуай жүжгийн талаараа их сайхан яриа хийнэ. Жүжигчдэд ёстой л нэг ой ухаанд нь ортол ярьж өгнө. Том том жүжигчид Д.Намдаг гуайтай санал сэтгэгдлээ солилцож ярилцана.
Нэг өдөр зориг орж Д.Намдаг гуайгаас “Би энэ жүжгийн эхлэл, төгсгөлд нь ордог. Гэтэл хоёуланд нь л уйлах юм” гэхэд “Энэ жүжигт жинхэнэ шинэ цагийн, шинэ хүний дүр бол чи л байгаа юм.
Чамаас энэ шинэ засаг төр эхэлж байгаа. Тэгэхээр чи хуучин бурангуй нийгмийн ч төлөөлөл, шинэ цагийн ч төлөөлөл. Ингээд л уялдаа холбоог нь бодоод л уйлаад байж дээ” гэж билээ.
-Түүнээс хойш та их олон жүжиг, кинонд тоглосон шүү дээ?
-Тийм ээ. Энэ цаг мөчөөс л би жүжигт тоглох сайхан хэрнээ дүр бүтээх хэцүү бэрх, ухаан зарж бие сэтгэлээ зориулсан 40 гаруй жилийнхээ хугацаанд дэлхийн сонгодог болон өөрийн орны нэрт зохиолчдын 60 гаруй жүжигт тоглож, алдаж онож, магтуулж шүүмжлүүлж, уйлж дуулж Тунгалаг гэдэг бие хүн болон төлөвшсөн.
Нийгмийн ороо бусгаа үед театрынхаа төлөө ажиллаж, одоо Монголын урлагийн ажилчдын холбооны гүйцэтгэх захирлын албыг хашиж урлагтаа хоёргүй сэтгэлээр зүтгэж явна даа.
-Харин сүүлийн үед сайхан ээж, эмээгийн л дүр бүтээж харагддаг боллоо?
-Намайг анх урлагт хөл тавьж байхад Ардын жүжигчин Долгорсүрэн гуай хэлж байсан юм. Тэр үг одоо ч санаанаас гардаггүй. “Жүжигчин болно гэдэг их хэцүү шүү дээ, охин минь. Их л хүнд, бас нас богинотой ажил даа” гэж билээ.
-Нас богино ажил гэдэг нь...?
-Уран бүтээлч хүн ид хийж бүтээх залуу насандаа л олон сайхан дүр бүтээдэг. Түүнээс хойш бол нэртэй, нэргүй ээж, эмээгийн л дүрд тоглодог юм байна. Тухайн үед Ардын жүжигчин Долгорсүрэн гуайн хэлсэн үгийг ойлгоогүй явж. Тэгсэн ийм л үг байж л дээ. /Инээв/
-Таны тоглосон жүжиг, киног харахаар ихэвчлэн уян зөөлөн эмэгтэйн дүр бүтээсэн байх юм?
-Жүжигчин хүний амбалог гэж байдаг. Чиний хэлснээр найруулагчид намайг ихэвчлэн уян, зөөлөн эмэгтэйн дүрд тоглуулдаг. Энэ олон жил урлагт зүтгэхдээ уйлж унжсан олон ч кино, жүжигт тоглосон доо. Харин одоо кино зохиол уншихаар нэр байхгүй “ээж” гээд л биччихсэн байх юм. Гэхдээ яах вэ дээ, ээж болгон адилгүй юм чинь. Болж л байна.
-Тэгэлгүй яах вэ. Гэхдээ уран бүтээлч, жүжигчин хүний хувьд нэг ийм дүр бүтээчих юмсан гэх нууцхан бодол бий л биз дээ?
-Жүжигчин хүнд тоглохыг хүссэн олон дүр байлгүй яах вэ. Одоо ч мөрөөдлөөр дүүрэн үлдэж дээ. Нас ахиад ирэхээр санаанаас цаашгүй болох юм байна шүү дээ. /Инээв/
-Таныг “Ромео, Жульетта”-гийн Өрлөг эхийн дүрд тоглохыг хүсдэг байсан гэж сонссон?
-Тийм ээ, үнэн. Залуу байхдаа бас алдарт “Гамлет” жүжгийн Офеллад тоглохыг мөрөөддөг байлаа. Даанч намайг театраас гарснаас хойш эдгээр жүжгүүд тайзнаа амилсан.
-Ингэхэд энэ жил Архангай аймгийн хэд хэдэн сумын 90 жилийн ой тохиолоо. Таныг Хайрхан суманд төрж өссөн гэдгийг мэдэх юм байна?
-Манай Архангай их сайхан аймаг шүү дээ. Арын сайхан хангай гэж Монголдоо нэртэй, тамгатай сайхан нутаг. Хэзээний мал сүрэг, идээ цагаагаар баялаг. Байгалийн зүй тогтлын хувьд ч гэсэн хангай, говь хосолсон. Ийм сайхан нутагт төрж өссөндөө баярладаг.
Нутгаараа, тэр тусмаа Хайрхан сумынхаа зон олноор бахархаж явдаг даа. Нөгөөтэйгүүр хүний өсч өндийсөн нутаг гэдэг яах аргагүй өөрийнх нь хүн болох гол ноён нурууг нь босгож өгдөг юм байна.
Тэр сайхан ард түмний дотроос л бид чинь хүн болж, босч өндийж ирдэг юм байна гэдгийг хүн их хожуу ухаарч, ойлгодог шиг ээ. Залуу нас гэдэг энэ тэрийг бодохгүй, ийш тийшээ гуйвахгүй хийсээд л өнгөрдөг юм байна шүү дээ.
-Таны бага нас Хайрхан уулын өвөр, хормойгоор өнгөрсөн байх. Таны үеийн хүүхдүүд ихэвчлэн хурга ишиг хариулж, тугал эргүүлж өссөн байдаг юм билээ?
-Тэгэлгүй яах вэ. Хүүхэд ахуй нас минь холбоо хоёр нуур, Хайрхан уулын бэлд өнгөрчээ. Тэр л уулынхаа хормойгоор гүйж өссөн байх юм. Миний үеийнхэн бүгд л тийм байсан.
Нутгийнхаа зүлгэн дээр хөл нүцгэн гүйж, хурга ишиг эргүүлж явсан минь одоо зөвхөн дурсамж л болж. Хүний өсч өндийсөн нутаг гэдэг ямар сайхан юм бэ. Нас ахих тусам нутгийн минь сайн сайхан нь улам л торойн харагддаг юм байна. Ингэж л бодож сууна.
Б.Төрбат
Эх сурвалж:
Сэтгэгдэл0
Saihan emegtei shuu. Ene mundag huntei taniltsah javshaan olddog boluu?
Монгол улсад 9 дэх жилдээ зарагдаж буй Судасны хатуурал нарийслыг эрүүлжүүлж, цус шингэлэн холестрин бууруулах үйлчилгээ бүхий Ли Эр Кан бүтээгдэхүүний танилцуулга өдөр бүр явагдаж буй тул та бүхнийг урьж байна. Атеросклероз - Тархи мэдрэл, зүрх судас, даралт, хуян болон судасны хатуурал, нарийсал - бөглөрлөөс үүдэлтэй бүх төрлийн эмгэгүүдийг ганцхан бүтээгдэхүүнээр эрүүлжих боломжийг та бүхэнд олгож байна. Бүтээгдэхүүний 1 курс=330$. АУ докторын лекц Бямба гариг бүрийн 12:30 цагт явагдах ба лекцэнд суух бүтээгдэхүүн илүү танилцах болон хувьчлан зөвлөгөө авах боломжтой. Хаяг: Чингэлтэй дүүргийн аркийн баруун урд “Тэрх цагаан нуур” ХХК байр 2 давхарт. Утас 96665038
Uneheer mundag jujigchin Uneheer goy emegtei .Amjilt husey.Olon emegtei hun tan shig baih umsan gej boddog do.Tanii yrij bga jujiglej bga ni nudend haragdaj baina.Taniig bishren shutegch.
Танд эүүл энхийг хүсье. та хөлөө яаж эмчилсэнээ тодорхой хэлж өгнө үү?
Танд эүүл энхийг хүсье. та хөлөө яаж эмчилсэнээ тодорхой хэлж өгнө үү?