Хятадын хуучин засгийн Үндэсний Ассемблей буюу Их хурлыг төлөөлөгч Хангин Гомбожав Их Хурлын даргад бараалхаж байгаа нь. 1947
АНУ-д Монгол судлалыг үндэслэгчдийн нэг, Монгол улсыг НҮБ-д элсүүлэх, АНУ-аар хүлээн зөвшөөрүүлэх үйл хэрэгт гарамгай хувь нэмрээ оруулсан, нэрт монголч эрдэмтэн, хэл шинжлэлч, сурган хүмүүжүүлэгч Хангины Гомбожав 1921 оны 5 дугаар сарын 10-нд Цахарын Шилийн гол аймаг, Тайвас Зүүн хошуунд мэндэлжээ.
Гомбожавын ээж Галиндарь нэн урт насалж, 102 хүрээд 2001 онд бие барсан байна. Нэрт эрдэмтний гэргий Сарангэрэл өнөөг хүртэл Индиана мужийн Блүүмингтон хотдоо энх тунх аж төрсөөр буй. Гомбожав, Сарангэрэл нар Эрдэнэ-Уул, Эрхэмбат гэж хоёр хүүтэй, Гэрэлтэй хэмээх охинтой айл бөлгөө.
Хангин Гомбожавын өвөг дээдэс олон үеэрээ Манжийн төрд хүчин зүтгэсэн язгууртнууд байжээ. Са амбан хэмээн алдаршсан Самданлхүндэв болбоос Гомбожавын өвөг эцэг юм. 2005 онд манай улсад хэвлэгдсэн “Их эрдэмтэн Дандаа хэмээх Дэмчигдорж” номд “Мөн Цахарын Са амбан гэгч Дандааг Нийслэл Хүрээ явсан тухай дуулаад “Хүний доторх жигүүртэй хүн, морины доторх далавчтай морио халхчуудад алдав” хэмээн харамсан өгүүлсэн...” гэж дурдсан байдгийн тэрхүү Са амбан нь Гомбожавын өвөө билээ.
Хангины Гомбожав бага наснаасаа монгол, манж, хятад гурван хэлэнд нэвтэрхий суралцан өсчээ. Энэ нь хожмоо хэл шинжлэлч болоход нь, олон том толь бичиг бүтээхэд нь нөлөөлсөн буй за. Нэрт эрдэмтний амьдралд хамгийн чухал нөлөө үлдээсэн хүн бол эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгч Дэмчигдонров ван юм.
Дэ ван гучаад оны үед Өвөр Монголыг Монгол улстай нэгтгэх их үйлд хүчин зүтгэж байхдаа Япон улсын тус дэмд ихээхэн түшиглэж байсан тул ирээдүйтэй залуусыг боловсролтой болгохоор Япон руу олноор нь явуулсан байдаг. Залуу Гомбожав тэдний нэгэнд тооцогдож, 1937 онд Япон улсад их сургуулийн бэлтгэл ангид сурахаар явсан байна.
1938 онд бэлтгэл ангиа төгсөөд их сургуульд элсэхэд нь харин өөр нэг эх оронч Үнэнбаян нөлөөлсөн гэдэг. Үнэнбаян нь Дэ вангийн Засгийн газар Зөвлөлийн дарга, Улс төрийн хэргийг эрхлэх дарга, Японд суралцагчдыг бэлтгэх сургуулийн захирал зэрэг албан тушаал хашиж байсан улс төрийн зүтгэлтэн юм.
Чухам энэхүү Үнэнбаянгийн зөвлөгөө, ятгалгаар Хангин Гомбожав 1938 онд Хоккайдогийн Их Сургуулийн Ойн аж ахуйн ангид элсэн оржээ. Үнэнбаян Гомбожавыг ой судлалаар сургасан нь бас учиртай байх.
Дэ вангийн захиргаанаас явуулж байсан олон шинэлэг үйлийн нэг нь нутаг усаа сэргээх, ой мод нөхөн тарих ажил байсан юм. 1941 онд сургуулиа төгсөөд 12 сард нутагтаа эргэн иржээ.
Х.Гомбожав тэр үеийн Өвөр Монголын боловсрол, соёлын сэргэлтийн бэлгэ тэмдэг болж байсан Шинэ Монгол сургуулиудад багшлах болсон байна. Тухайлбал, Жанчхүү буюу Хаалган дахь Монгол сургууль, Шилийн гол дахь Охидын сургуульд тус тус хичээл зааж байжээ.
Дэмчигдонров ван мэдлэг боловсролтой сэхээтнүүдийг дэмжин, тэднээр өөрийгөө хүрээлүүлж байсан учраас 1944 онд Хангин Гомбожавыгч мөн татан авч, Тамгын газартаа ажиллуулсан байна. Энэхүү Тамгын газар буюу Нарийн бичгийн дарга нарын албаны гол ажлыг нугалж байсан Хангин Гомбожав, Өргөнгөө Онон, Жагчид Сэцэн нар бүгд хожмоо алдартай эрдэмтэд болсон нь Дэ вангийн хүн таних алсын харааг харуулах мэт.
1947 онд Хангин Гомбожав Хятадын хуучин засгийн Үндэсний Ассемблей буюу Их хуралд төлөөлөгчөөр сонгогдож байлаа. Япон дайнд ялагдаж, Хятадад дотоодын дайн дэгдсэнээр Дэ вангийн үйл хэрэг ч мөхөх замдаа орсон тул Хангин Гомбожав амьдралынхаа ирээдүйг өөрөөр харах хэрэгтэй болжээ.
Энэ үед түүний амьдралд гүнзгий нөлөөгөө үлдээсэн хоёрдахь хүн болох нэрт монголч эрдэмтэн Оуэн Латтимор гарч ирэв. Зорьсон хэрэг нь бүтэхгүй болсон Хангин Гомбожав 1947 онд Оуэн Латтиморын тусламжтайгаар АНУ-д гарчээ. Энэ нь АНУ дахь Монгол судлалын хувьд тун золтой явдал болсон гэж хэлж болно.
Хангин Гомбожав АНУ-д ирээд Жон Хопкинсын Их Сургуульд Оуэн Латтиморын үүсгэн байгуулсан “Монгол хөтөлбөр”-т Дилов хутагт, Онон Өргөнгөө нарын хамт, эрдэм шинжилгээний ажилтнаар ажиллаж эхпэв. Харамсалтай нь тун удалгүй МкКартигийн хэмээх тодотголтой хилс хэрэг өрнөж, Оуэн Латтимор АНУ-ын Сенатад олон удаа очиж мэдүүлэг өгөх болсноор “Монгол хөтөлбөр” нь ч мөхөж, Жон Хопкинсын Их сургуульд ч монгол судлал төгсгөл болжээ.
Хангин Гомбожав Оуэн Латтиморын тусламжаар АНУ-д ирснийхээ дараа эхнэр хүүхдээ татаж авах нь хамгийн чухал ажил болоод байжээ. Гомбожавын эхнэр Тайчууд овогт Сарангэрэл Өвөр Монголын боловсролтой сэхээтний охин байлаа. АНУ-д оргон ирсэн үүх түүхээ “Энхтүвшингийн охин” нэртэй ном болгон хэвлүүлжээ.
1949 онд нөхрийнхөө араас гарсан тэрбээр Юнайтед компанийн онгоцоор Хонг-Конгоос гарч Сиэттл хүрээд, тэндээсээ Балтимор руу Чикагогоор дамжин нисчээ. Номынхоо 123-р талд Сарангэрэлийн бичсэн нь:
“1949 оны 3 сарын 5-ны өглөө 9 цагт онгоц Чикагод газардлаа. Онгоцны үйлчлэгч хүүг маань онгоцноос буухад туслав. Үйлчлэгч хүүг маань аваад бууж байхад Чикаго Трибюн сонины сурвалжлагч ирчихсэн зураг авч байгаа харагдана. Чикаго Трибюны сурвалжлагч гэдгийг нь би хожим мэдсэн л дээ.
Хүү маань сүүлд Чикаго хотын бүх том сонинуудыг шүүж байгаад тус сонины 1949 оны 3 сарын 5-ны дугаарын микрофишийг олсон юм. Бүр нүүр хуудсан дээр нь хүүгийн маань зураг дурайж байлаа. Нэг залуу биднийг тосож аваад буудлын цайны газар хүргэв. Өглөөний цай бэлдчихэж. Би юм идэж ч чаддаггүй, хүү харин намайг идэхээс нааш иддэггүй болохоор хоёулаа хоолоо боолгож авлаа.
Дараа нь бид хоёрыг нэг албан өрөөнд оруулав. Тэнд нэг залуу надад өгч байна. Харилцуурыг нь аваад сонсвол нэг хүн надтай мандарин хятад хэлээр ярьж байна. Намайг Чен Чиао Чу гэдэг, би Чикагогийн Их Сургуульд хятад хэл заадаг юм. Та Хятадаас оргон гарч ирсэн анхны хүн боллоо. Яагаад та АНУ-д ирж байгаа юм бэ? хэмээн асууж байна...” гэж бичсэн байдаг.
Хангин Гомбожав ажилгүй болж, гэр бүлээ санхүүгийн хувьд тэтгэн тэжээхэд нэн хүнд болж эхэлсэн байна. Байнгын ажилгүй болсон тэрбээр баруун зүүн эргийн их сургуулиудад ээлжлэн очиж, Жоржтаун, Берклийн их сургуулийн судалгааны төслүүдэд хамрагдаж байв.
1960-аад он бол Гомбожав гуайн ид сэргэн мандлын үе байлаа. Юуны өмнө, нэрт эрдэмтэн Денис Синьор Индианагийн Их Сургуульд Монгол судлалыг үүсгэн байгуулахдаа Хангин Гомбожавыг урьснаар гэр, ажил нь суурьшин, тогтворжиж авав.
Нөгөө талаар Хангин Гомбожав Монгол улсыг НҮБ-д элсүүлэхийн тулд яриа сурталчилгаа хийх, захидал бичих кампанит ажлаа уйгагүй гүйцэтгэсээр байсан нь 1961 онд биеллээ олж, Монгол улс НҮБ-ын бүрэн эрхт гишүүн болсон билээ.
Энэ баярт явдлын дараа Хангин Гомбожав АНУ дахь анхны Монгол судлалын ТББ болох “Монгол нийгэмлэг” ээ үүсгэн байгуулж, анхных нь Ерөнхийлөгч болооч хэмээн хуучны анд Латтимороо урьжээ.
“Монгол нийгэмлэг”-ийг үүсгэн байгуулсныхаа дараа Хангин Гомбожав тус нийгэмлэгийн мэдээ болох “Mongolia Society Newsletter”-ийг 1962 онд, “Mongolian Society Bulletin”-ийг 1965 онд, эрдэм шинжилгээнний сэтгүүл нь болох “Mongolian Studies Journal"-ыг 1974 онд тус тус санаачлан эхлүүлсэн нь олон жилийн туршид АНУ-д Монголын талаарх хамгийн гол, найдвартай эх сурвалж болж өгсөн билээ.
Ялангуяа сүүлчийн “Монгол судлал” сэтгүүл бол өнөөдөр АНУ-д хэвлэгдэж буй, Мбнгол судлалын цорын ганц сэтгүүл болон үлджээ. Х.Гомбожав 1967 онд тусгаар тогтносон Монгол улсад анх удаагаа зочилсон байна.
Элэг нэгт монголч эрдэмтэдтэйгээ уулзан танилцаад сэтгэл их өндөр буцсан гэдэг. Үүнээс хойш байнга Монгол улсад зочлон, хэлний баримт сэлт цуглуулах, ном сэтгүүл солилцох, эрдэм шинжилгээний хамтарсан төсөл хэрэгжүүлэх гээд олон ажил хөөцөлдөж байжээ. АНУ-д байхдаа Нью-Йорк дахь НҮБ-ын Телөөлөгчийн газрын монголчуудтай холбоотой байхыг эрмэлзэж байв.
Ер нь явсан газар бүртээ монгол хүнтэй уулзахыг хүсдэг байсан нь ХБНГУ-д судалгаа хийж байхдаа, Мюнхений Олимпод хэрэг болгон очиж, монгол бөхчүүдээ дэмжиж байснаас нь харагдана. Төмөр хөшиг татаастай үзэл суртлын тэр жилүүдэд монгол хүн гэдгээрээ, бас улс төрч бус судлаач гэдгээрээ яах аргагүй хоёр улсын хоорондох нарийхан ганц гүүр нь Хангин Гомбожав болж байлаа.
Индианагийн Их сургуульд багшлангаа 1970 онд докторын зэргээ хамгаалжээ. 1972-1973 онд Боннын их сургуульд, 1979-1983 онд Токиод, Тэнри их сургуульд зочин судлаачаар ажиллаж байв.
1987 онд анх удаа эх нутагтаа, Өвөр Монголд хөл тавьж, садан төрлүүдтэйгээ уулзсан байна. 1987 онд Хангин Г омбожавын удаан хугацаанд хөөцөлдөж, тэмцэж явсан бас нэгэн чухал үйл бүтэж, АНУ-Монгол улсын хооронд дипломат харилцаа тогтлоо.
АНУ-ын Төрийн Департамент 1987 оны 1 сарын 27-ны өдөр дипломат харилцаа тогтсоны ёслолыг хийхдээ төрийн томчуудаа урьсан бөгөөд энэхүү арга хэмжээнд хоёрхон энгийн иргэн уригдсаны нэг нь Хангин Гомбожав байлаа.
1961 онд НҮБ-д Монгол улсыг элсмэгч урт амьсгаа аваад "Монгол нийгэмлэг"-ээ байгуулсан шигээ 1987 онд хоёр орны хооронд дипломат харилцаа тогтонгуут Америкийн Монголчуудын Соёлын Нийгэмлэгийг Сөнидөөс ирсэн Цорж ламын хамт байгуулжээ.
Тус байгууллагын хамгийн анхны томоохон үйл ажиллагаа нь АНУ-д анх удаа яг дүрэм жаягийнх нь дагуу явуулсан Чингис хааны тахилга болсон юм. Хангин Гомбожав өөрөө Өвөр Монголын Эзэн Хороон дахь тахилгын зан үйл, судартай танилцан, Америкийн нөхцөлд тохируулан авч хэвшүүлжээ.
Хангин Гомбожавын энэ үйл хэргийг доктор Санж Алтан гуай залгамжлан авч, өнөөг хүртэл Чингис хааны тахилгыг жил бүр амжилттай хийсээр байна. 1989 онд Хангин Гомбожав толь бичгийн төсөл авч, Улаанбаатарт ажиллахаар ирэв.
Найман сарын сүүлчээр залуу монголч эрдэмтний зуны сургуульд оролцож, хойч үедээ үг сургаалаа айлдсан байдаг. Үүнээс тун удалгүй 10 сарын 9-ний өдөр Улаанбаатар зочид буудал дахь өрөөндөө зүрх нь хаагдан таалал болсон билээ.
Насаараа АНУ-д амьдарсан хүн гэхэд чухам Монгол нутагтаа ясаа тавьсан нь урдаас зурсан зураг, Монголын. төлөө зүтгэсэн монгол эрдэмтэнд л оногдсон хувь тавилан гэлтэй.
Эх сурвалж: "Соёмбо" сонин
Сэтгэгдэл0
Агуу хүн байжээ
... Хэрэв зээ ЗХУ ын бүрэн бүтэн байдал алдагдаж , И В Сталин тэргүүтэй Зөвлөлтийн ард түмэн 20 р зууны цусан мөр татуулсан аймшигт хүнд бэрх замыг зориг шийдмэг , зорилгодоо хүрэх өндөр эрмэлзэлтэй , хүч шавхан бууж өгөлгүй туулан шинэ нийгэм , шинэ шинэ амьдралын талбарыг бидэнд авчраагүй бол одоо цаг үеийн дэвшилтэт бүхэн үгүй байх байсан бөгөөд 19 р зууны колончилолын харанхуй Дэлхийг нөмөрч , Фашистын хүрэн тахалын хар сүүдэрт зөвт шударга хүн амьдрах боломжгүй байх байсан юм. ... Хэрэв зээ өнөө үед хүмүүсийн бодож сэтгэх чөлөөтэй болсон , харьцангуй эрх чөлөөтэй үед ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид улс орныг дураараа шулан мөлжиж , хар засаглалыг нэвтрүүлэн худлыг дээдэлж , үнэнийг булшлахыг оролдож , бузар мууг хийж чадаж байгаа бол , ... Бүрэн дарангуйлагдсан нийгэмд энэ мэт хар хорон дотортонгууд засаглалын эрхийг барьж байсан бол Монгол болон бусад буурай улс орнуудаас зөвхөн дурсамж , түүх л үлдэж хоцорч болох байсан гэдгийг заавал ч үгүй бодолцож үзэх ёстой . … Хэдийгээр Монгол Улс хэзээ ч мөхөхгүй ч , ... бидний хүнд хэцүү , зовлонгийн цагт тусалж дэмжиж байсан бүгддээ ачийг санаж , сайнаар хандах хэрэгтэй гэдгийг бүх Монголчууддаа би сануулж байна . … Донсолгоонт 20 р зуунд Дэлхийн улс төр , эдийн засаг , нийгмийн амьдралд И В Сталин асар өндөр хэмжээнд нөлөөлсөн түүхэн хүн , БНМАУ ын Тусгаар тогтнолыг батжин бэхжүүлж , олон улсад хүлээн зөвшөөрүүлсэн түүхэн үүргийг гүйцэтгэсэн , хүндэтгэл хүлээх ёстой Их удирдагч гэдгийг мартаж үл болно. ... Үйлс нь аргаа зөвтгөж , Арга нь үйлсээ тодорхойлно ... хэмээх үг хэдийгээр учир дутагдалтай ч , Түүхийн харгуйд зорчих хувь хүмүүсийн үзэл бодлыг тодорхой хэмжээнд тусгаж өгч байгаа гэдгийг ойлгох боломжийг бидэнд олгож өгч байна . Ер нь бол Н С Хрушев шиг урвагч , хар хорон санаатай , Төрийг хутган үймүүлэгч, жижиг бодолтой зальт этгээд байснаас , ... И В Сталин шиг ганц гарт хатуу ширүүнээр засаглалыг барьдаг гэхдээ алдаа, оноогоо ойлгож өөрчлөгдөж чаддаг, аливаа асуудалд шударга талдаа байх нь улс оронд илүү тустай гэдгийг , ... Түүх батлан өгүүлдэг . ... Даравч дарайна , булавч бултайна . ...
Тухайн үеийн улс төрийн байдлаас шалтгаалан Гомбожав гуайг Монголын төлөө зүтгэсэн нөр их ажлыг нь сэтгэл санааг нь дэмжиж чадаагүй юм билээ. Америкийн тагнуул гэж хардаад НАХЯ-наас байнга дагаж, хүн шиг ч дайлж цайлж чадаагүй гэдэг. Тэнэг ард түмнийхээ өмнөөс тэ агуу хүнд мэхийн ёсолж уучлал хүлцэл өчье.
Юм үзсэн Агуу хүн тэр үеийн улстөрийн байдлыг ойлгож мэдэрч байсан байх аа
… Та нарыг юу ч гэж ярьсан, хэлсэн би өөр үнэнийг мэднэ. Хятадууд төрийн бодлогоороо Өвөр Монголоор дамжуулан Монголыг эзэгнэх санаагаа аль эрт 1990 ээд оноос хэрэгжүүлсэн . Одоо тэр нь бүүр Хятадуудын урдаа барьдаг ганц зэвсэг нь болсон. Өөрийгөө доктор гэж цоллох дуртай Молор эрдэнэ гэгч этгээдүүдээс эхлээд , Монголыг Ар монгол гэж цоллоод байгаа нь , Бүрэн эрхт Монгол улсыг Өвөр Монголтой адил Хятадын нэг хэсэг гэж далдуур хашгираад байгаатай адил гэсэн үг. Хувь хүн өөрийгөө Монгол гэдгээ мэдэрч түүгээрээ урамшиж зоригжиж байвал харин ч бидний Монголчууд тэр хүнийг дэмжих хэрэгтэй . Харин Хятадуудын өөхөнд нуусан хор шиг , … Өвөр монгол гэдэг улс байгаа мэт сэтгэгдэл төрүүлэх гэж оролдож байгаа хуурамч худалч хорон муу хүмүүсийг зүгээр л Цагаан хэрмийнхээ цаад руу далд ор гээд хөөж орхи . … Мөнх Тэнгэр хэн нь хөх тамгат Монгол хүн, хэн нь худал дүр эсгэж байгаа гэдгийг бүгдийг нь мэднэ. Тиймээс хэн ч , хэзээ ч , хэнийг ч хуурч чадахгүй . Бөө болохын тулд сонгогдсон хүмүүсийг язгуурын Монгол хүн биш эсэхийг , Oнгодууд тодорхойлоод дараагийн шат руугаа ордог гэдгийг хал үзэж хашир суусан олон Монголчууд мэддэг. Мөнх Тэнгэрийн ард түмэн Монголчуудын нэрийг барьж өөрийгөө цоллосон ,элдэв худал үг яриа гаргасан хэн боловч Хан Тэнгэрийн хилэнг өөр дээрээ хүлээн авч зайлшгүй хатуугаар шийтгэгдэх болно. …
Тэгээд НҮБ-д элсэхэд манай Монголчууд өөрсдөө зүтгээгүй АНУ-д байсан өвөрмонгол монголоос цагаачилж очсон хүмүүс л их тус бүтээсэн юм биддээ.
... 2013 онд Улаанбаатар хотод Монголын Их удирдагч Д Сүхбаатарын нэрэмжит Төв талбай дээр Хууль бус Ардчилсан хужаагийн Төр тогтсон гэдгийг албан ёсоор зарлаж , 1000 Хятад хувцастай хужаанууд хийн дасгал гээчийг үзүүлэн, Хятад бүжиг бүжиглэж байх арга ажиллагааг зохион байгуулагчдын дунд хужаа авгай Удвал инээд алдан бах нь ханасан байртай зогсож байхыг , ТВ гийн мэдээгээр үзээд дотор их л эвгүй болсон гэдгээ санаж байна . ... Энэ мэтчилэн Монгол Төрийг үхэж сөнөсөн Үлэг гүрвэлийн ястай зүйрлүүлэн хуучнаар Лениний музейг , Өгөршсөн ясны цуглуулгын сав болгох гэж байгаа нь бас л Хятадууд, хужаанууд бусармаг ялалтаа уухайлах , Монголчуудыг өөрийн Төргүй болсон хэмээн далдуур басамжилж , доромжлох хорон аргын нэг нь гэдгийг таахад нэг их ухаан ороод байхааргүй гэдгийг Монголчууд одоо ойлгож эхэлсэн хэмээн бодож байна. ... Тэртээх 1918 онд Шанзав Бадамдорж , Балин Цэрэндорж тэргүүтэй гамин хужаанууд урваж, буун дуу гаргалгүй Монголын автономитийг устгачихаад , Хятад цэргийн хүчээр Монгол цэргийн зэвсгийг хураалгаж байхдаа ихэд баярлаж байсан ч удалгүй , Тэнгэрийн тааллаар Ардын хувьсгалын аранзал улаан галан илдэнд устан мөхөж , устгацгаасан гашуун үнэн түүхийг , ... Өнөөгийн ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид давтаж , өөрийн хувь тавиландаа заавал ч үгүй хүлээн авах болно. ... Юу тарина , түүнийгээ хураана . ... Хан Тэнгэрийн хилэнд ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид устан мөхөж тамын гүнд хаягдах болно. ... Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно.
deerehi jorag qin dee wang baina xiu !
Бахархалт эрдэмтэн Гавьяат хvн саарал хавтастай Монгол Англи толь бичиг нь надад байдаг
Эхнэр хүүхдүүдийг нь төр засгаас анхаарч хапамжилж баймаар юм даа.
Augaa hun baij dee. Ultimate Respect.
Zorig gegchid :chi joohon galzuu bhaa eldev balai yum bicheed bicheed bh yum boliochee
зориг их сайн бичих юм.
... Эрхэмээ , хэн нэгнээр тэжээлгэж , хэн нэгэн улс орны халамжинд орох тухай ярих бус , … , зөвөөр хандаж , харилцан бие биенээ хүндэтгэж , шударгаар ажиллах голч бодлоготой, итгэл алдалгүй сайн андын хэмжээнд байж чадах улс орны тухай яригдаж байна . Сул дорой зантай , бусдын эрхшээлд байхыг хүсдэг улс оронтой ямар ч Том гүрнүүд эзэн , боолын харьцаан дээр улс төр , эдийн засгийн харилцаагаа тодорхойлдог . ... Бид итгэл даах чадвартай , хэлсэндээ хүрч чаддаг , эвтэй , хүчтэй , нэгдсэн бодлоготой байж гадаад харилцаагаа санасан хэмжээндээ хүртэл өргөжүүлэн тэлэх болно. ... ОХУ тай эрх тэгш гэрээ хийж нүүрс болон бусад баялгаа Далайн тээвэрт хүргэх нь Монгол Улсын ойрын зорилго байх болно . Бид цаашдаа ОХУ ын Монголд нөлөөлөх улс төр , эдийн засгийн нөлөөг эрс дээшлүүлж , Монгол Улс ч бас өөрийн ОХУ д нөлөөлөх нөлөөг нэмэгдүүлэх чиглэлийг тууштай барих болно. ... Бидний зорилго ОХУ ын гадаад бодлоготой олон талаар харилцан уялдах учир Оросууд бидэнд хатуу хандахгүй . Мэдээж Д Медведев зарим талаар хааж , боох оролдлого гаргаж болох ч В Путин энэ бодлогыг нь дэмжихгүй . Монгол Улс сэргэн мэндаж , хүчирхэг болох нь ОХУ ын хувьд хүсэн хүлээсэн үр дүн бөгөөд Дэлхийд ганцаардах шахам хэмжээнд байгаа одоо үед бүр ч илүүтэй араас нь хутга зоохооргүй шалгагдсан үнэнч нөхөр хэрэгтэй . Дэлхийн 2 р дайны үед ЗХУ ын хувьд цорын ганц үнэнч хань нь , дэмжигч улс нь байсан Монголчууд чин сэтгэлээсээ Зөвлөлтийн ард түмэнд ялалтыг ерөөн , сэтгэл зүрхээрээ хамт байж , өөрийн идэх , өмсөхөө хагаслан байж, хөлс хүчээ шавхан хөдөлмөрлөж чадах ядахаараа тусалж дэмжиж байсан . Тэгээд ч бид хамтдаа Өрнөдийн түрэмгийллийг зогсоож , ... Ялсан . ... Хэн нэг нь Монгол Улсын эдийн засгийн чадавхи сул , нөлөөл өх хүчин зүйлс нь дутмаг , дээр нь Социалист Төрийн дарангуйлалын хүчинд ард түмэн ингэж хандахаас өөр аргагүй байсан гэж хэлвэл , … Би худал хэлж байна хэмээн итгэл дүүрнээр , хуурамч үгсийг нь няцаах болно. ... Үнэнч нөхрийн цагаа олсон сэтгэлийн гал халуун үгс , бодитой дэмжлэг юутай ч зүйрлэхгүй хүч чадлыг өгдөг гэдгийг ухаант хүмүүс сайн мэддэг . Монголчууд эртнээс нааш ... Тэнхлүүн байхад тэмээгээр тусалснаас , тэвдэж явахад тэвнээр тусалсан нь дээр , ... хэмээх мэргэн үгсээр нөхрийн тус хэзээ ч багаддаггүй болохыг тодорхойлсон . ... Дээр нь Төр засгаас дарангуйлж байж ард түмний зүрх сэтгэлийг жолоодож болохгүй гэдгийг улс үндэстнүүдийн туулсан амьдралын түүх нотлон өгүүлдэг . ... Өнөө цагт Өмнөд хөршийнхэн , Монголчуудыг хүчээр өөрсдөдөө сайн болгох гэж Монголын урлаг соёлын нэрд гарсан зүргэлтнүүд, олимп ,дэлхийн аваргууд, үндэсний бөхийн өндөр цолтнууд гээд Монголын нийгмийн манлайлах хүмүүсийг зориудаар ажил хэрэг болгон нутагтаа урьж, эртний Нанхиад аргаар ихэд цайлж дайлан , үнэтэй бэлэг сэлт өгөн сэтгэлийг нь эргүүлэхийг оролдон , Монголыгнь давхар худалдаж авахыг санаархаж , Ардчилсан хужаанууд мөн л зүсэн бүрийн аргаар оролдож , зөвхөн эерэг талын мэдээлэлийг цацаж , хууран мэхлэхийг оролдовч ард олны зөвхөн доогтой инээмсэглэлийг нь хараад өнгөрч байна. ... Харин Монголын ард түмний олонхи нь Оросуудад хандахдаа ямар ч шахалт , элдэв зар сурталчилгаагаар бус цагийн эрхэнд сулраагүй итгэлцэл дунд босох үнэнч зүрх сэтгэлээ хадгалж үлдэн , цусаар гагнагдсан бат найрамдлаа цаашид өргөжүүлэн үргэлжлүүлэх хүслээр жигүүрлэн байгаа нь нэгийг өгүүлээд байгаа хэрэг бус уу . ... Сайн нэрийг хүсэвч үл олдоно . ... Муу нэрийг хусавч үл арилна . ... Хан Тэнгэрийн хилэнд ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид устан мөхөж , тамын гүнд хаягдах болно. ... Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно.
DEERH ZURAG CHIN DEE VAN BAINA DH DEE.
90-d onii eheer manai gert angli-mongol helnii toli baidag baisan, Hanginii Gombojav gesen. Gun hoh ongotei, 10 orchim myangan ugtei. Tuhain ued angli hel uzej baisan minii bied ih tus bolsondoo. Tuunees hoish altangereliin toli geh met tsuvraad odoo ch olon tolitoi boljee. Uneheer bidnii toloo asar ihiig hiisen hun baijdee. Mongold yasaa tavisan geed buyangiin Jagaa haraagaa baihdaa!?
Монгол улс НУб-д элсэхэд улс терийнхээ шугамаар л явсан. Гомбожав гэдэг хун батлан даагаад элсуулчихээгуй юм. Дилав хутагт, Гомбожав нар сэтгэлээрээ ханцуй дотроо дэмжсэн байхыг угуйсгэхгуй.
Энэ хүн Монгол судлалын талаар зөндөө юм хийсэн нь үнэн. Гэхдээ зарим зүйлийг арай хэтрүүлэн бичсэн бололтой. Монгол Улсыг НҮБ-д элсүүлэх эсэхийг Мавритан улстай сөргөлдүүлж хоёр талаас буулт хийж Монгол Улсыг ХҮБ-д элсүүлэсэн цэвэр дипломат үлй ажиллагаа байсан. Түүнээс биш нэг хүнийг шийдвэр нөлөөлөөр ийм зүйл болдоггүй. Мөн Монгол, АНУ-ын хооронд дипломат харилцаа хэрэхэн тогтсон түүх энэ хүнтэй ямарч холбоо байхгүй.
Ene uvurlugch yaaj NVB d mongoliin elsvvleh elii balai yum bichih yum muu irliij !?
YAHKAARAA STAKHAR BANDUUKHAI ADUUNII KHULGACH TOOROI BANDI BOLON ENE GOMBOJAV NAR MONGOL BOLCHIKHDOG YUM BE OMKHII KHUJAA GEED STOLLODOG OMKHII OVORMONGOL BAINA SH DEE ENE MONGOLIIN TOLOO ARIS MAKH STUSAA YASAA AMIA OGSON BARGIIN MANLAI BAATAR BAN DAMDINSUREN BAS L KHUJAAGIIN SHEES SHYY DEE TA NARIINKHAAR
Zorig chi shar hadnaas orgochihson ym uu
зА ЮМЫГ БАС ДЭНДҮҮ ДЭГС ХЭТРҮҮЛЭХЭЭ БОЛЬДОО. ЭНЭ НЭГ ЦАГААЧЯ ХҮН Л МОНГОЛЫГ НҮБ-Д ЭЛСҮҮЛЭХЭД ИХ ТҮЛХЭЦ ӨГЧ НӨЛӨӨЛСӨН ГЭДЭГ НЬ ХУДЛАА ДЭГС ЗҮЙЛ ШҮҮДЭЭ. ЯАХАВ МОНГОЛ СУДЛАЛААР ЭНЭ ХҮН ХООЛОО АНУ-Д ОЛЖ ИДЭЖ БАЙСАН НЬ ҮНЭН Л БАЙХ. МОНГОЛ УЛС ДИПЛОМАТ ШЖГАМААРАА ӨӨРӨӨ ЯВСААР ОЛОН УЛСЫН ДЭМЖЛЭГЭЭР НҮБ-Д ЭЛССЭН НЬ БОДИТ ҮНЭН ЗҮЙЛ. СААРАЛ ХӨХ ХАВТАСТАЙ ЗУЗААН ТОЛЬ БИЙ. ТЭР НЬ НААД ЗАХЫН ҮГНҮҮД БАГТААСАН БАЙДАГ БА ХАРИН ЯГ УТГА ЗОХИОЛЫН, ЭСХҮЛ ГҮН АГУУЛГАТАЙ, ҮГИЙН ОЛОН ХУВИЛБАР БАГТААГААГҮЫ ЮМ БИЛЭЭ. ЭХЛЭЭД АННГДИ ХЭЛ СУРАХАД ХЭРЭГ БОЛСОН БА ОДОО ЭРГЭЭД АЖИЛ ХЭРЭГ АНГЛИ ХЭЛ ДЭЭР ЯВУУЛАХАД ТӨДИЙЛАЩӨН АШИГЛААД БАЙХ САЙН ТУСЛАГЧ БОЛОЖ ХАРААХАН ЧАДАХГҮЙ БҮТЭЭЛ БАЙГАА НЬ АЯНДАА НАДАД МЭДРЭГДДЭГ ЮМАА. ГЭХДЭЭ ҮҮНИЙГ ҮГҮЙСГЭСЭНДЭЭ БИШ ШҮҮ.
36-39 оны үйл явдлыг дахин санах хэрэгтэй.
МАНДУХАЙ ЦЭЦЭН ХАТАН ТООРОЙ БАНДИ ГЭЭД ЦАХАРУУД ЯАХААРАА МОНГОЛ БОЛЧИХДОГ ЮМ БЭ?ХУЖААГЫН ШЭЭСҮҮД ШҮҮ ДЭЭ.СҮХБААТАР АЙМГИЙН ШИЛИЙН БОГДОД БАЙГАА ТООРОЙ БАНДИ ГЭДЭГ АДУУНЫ ХУЛГАЙЧЫН ХӨШӨӨГ ЭВДЭЖ МАНДУХАЙ ЦЭЦЭН ХАТАН КИНОГ ШАТАА.ГЭЖ ХЭТ ЭХ ОРОНЧИД ШААРДАЖ БАЙНА.
ДЭМЧИГДОНРОВ ЯПОНЫ ГАР ХӨЛ БОЛЖ, МОНГОЛЫН ХИЛД ОЛОН УДАА ДОВТОЛСОН ЮМ. ТҮҮНИЙГ МАНАЙХАН ХОЖИМ ЯПОН ЯЛАГДСАНЫ ДАРАА УЧРЫГ НЬ ОЛСОН Л ДОО. ТҮҮНИЙ ГАР ХӨЛ БОЛОГСОД ЯПОН, ГОМЕНДАНЫГ ЯЛАГДСАНЫ ДАРАА ОРОХ ОРОНГҮЙ ОРГОДЛУУД БОЛСОН Л ДОО. ТЭДНИЙ НЭГ ТУХАЙН ҮЕДЭЭ МАНАЙ ЭСРЭГ БУУ ШАГАЙЖ, МОНГОЛ ХҮНИЙГ ХӨНӨӨГЧДИЙН НЭГ Л ДЭЭ. ХАРИН АМЕРИКТ ОЧООД МОНГОЛ ГЭДГЭЭРЭЭ ХООЛ ОЛЖ ИДСЭН ШҮҮ ДЭЭ. МОНГОЛЫГ НҮБ-Д ЭЛСҮҮЛЭХЭД ДЭ ВАНГИЙН ГАР ХӨЛ ГОМБОЖАВ, ЧАН КАЙШИЙН ЗӨВЛӨХ ЖАМСРАНЖАВ НАР ГОЛ ҮҮРЭГ ГҮЙЦЭТГЭСЭН ГЭДЭГ ШАЛ ХУДАЛ. ХАРИН ЗХУ ЯЛАНГУЯА МОЛОРТОВ, ГРОМЫКО НАР АСАР ИХ ҮҮРЭГ ГҮЙЦЭТГЭСНИЙГ ТҮҮХ ГЭРЧИЛНЭ. ОДОО Ч УРВАГЧИД НЬ ЭХ ОРОНЧИД БОЛЖ ЯРИГДАХ ЮМ ДАА. ҮНЭН ТҮҮХИЙГ СУДАЛЖ, ҮНЭН ЯРЬЖ, БИЧМЭЭР Л БАЙНА ДАА. МОНГОЛЫН ТУСГААР ТОГТНОЛ ХЭРХЭН БЭХЖИН, ТОГТСОНЫГ ХЯТАДАД 1993 онд хэвлэгдэж, саяхан монгол хэлнээ орчуулагдсан "Гадаадмонголын тусгаар тогтнолын нууц учир" номоос уншууштай. тэр ном дэлгүүрүүдэд байна билээ. ярьсан бүхэн үнэн байдаггүй. магтаал бүхэн магадлал багатай шүү. хүн ардаа сэрэмжтэй байгтун.