sonin.mn
Сэтгэгдэл (0)

Доктор С.Молор-Эрдэнийн "25 Лекц" цувралын  № 22 "Одон ба шагнал" гэсэн сэдвээр болох ажээ. Лекцийн өмнөтгөл бичвэрийг хүргэж байна.

Энэ удаагийн лекцээр одон медалууд болон соёрхол шагналууд ямар зорилготой болон яагаад хэн хэнээс юуны төлөө шагнал авдаг тухай ярилцана. Орчин үед бараг л феодализмын үеэс гаралтай цол гуншингуудын хэрэг байна уу гэж асууцгаана. Одон медалууд цаг үеэс хоцорсон биш үү?
Компютер, интернэт, глобалчлал гээд л оюуны хөгжил дэвшил явагдаж байхад үргэлжийн хуучиндаа хорогдон шинийг бүтээж шинэчлэгдэж чадахгүй байх гэж үү? Нөгөө ардчилал хаачсан бэ? Хэрвээ л ардчилал биелэлээ олсон гэвэл хүн бүр л хоцрогдсон ичмээр шагналуудаас эрх чөлөөгөөрөө татгалзана биздээ. Гэтэл тийм биш ажээ. Ялангуяа залуу ямар ч амьдралын туршлагагүй хүмүүс хүн цочоож төрийн соёрхол авна гэдэг ичгүүртэй харагдах. Шагнаж байгаа хүн ч гэсэн нүүрээ хаашаа нуунаа.

Өнөөдөр хэрэглэгдэж буй төрийн соёрхол улсын баатараас авахуулаад шинжлэх ухааны академич цаашлаад ардын жүжигчин ардын багш хүртэлх бүх цол хэргэм гуншин зэрэглэлүүд социализмын бүтээн байгуулалтын үеийн Орос орноос оруулж ирсэн шүү дээ. Орос орон энэ бүх шагнал цолнуудыг анх нийгмийг социалист агуулга болон бүтэцтэй болоход зориулсан байсан. Мэдээж Орос орон 1917 оны ардчилсан хувьсгалаас 1937 он хүртэлх 20 жилд Их бүтээн босголт хийж чадсан тул капиталистуудын эсрэг эх орноо хамгаалсан түүхтэй. Тэд энэ бүтээн босголтоо улам эрчимжүүлэхийн тулд онцгой хүмүүсийг урамшуулж зоригжуулж мөн үлгэр жишээ иргэдийг олны танил болгож иржээ. Оросууд Наполеоныг ялсан үеэс л одон медалыг анх зохиожээ.

Монголчууд бас социализмыг бүтээн босголцож Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэтээс авахуулаад аймгийн төв болон сумуудыг алгасалгүй Их бүтээн байгуулалт явуулсан. Энэ үйл хэрэг хөдөөнөөс дөнгөж орж ирж төв газруудыг байгуулж байсан Монгол хүмүүсийн хувьд цоо шинэ зүйл байлаа. Бүгд л бичиг үсэггүй боловсролгүй байлаа шүү дээ. Монголчууд ч гэсэн онцгой гавьяа байгуулсан хөдөлмөрийн хүмүүсийг шагнадаг байсан. Үүний нэг том жишээ бол хөдөлмөрийн баатар.
Гэтэл өнөөдөр ардчилалын гэх социализмыг үзэн ядах болсон жилүүдэд юу ч бүтээн босгохгүй байж яагаад шагнал үргэлжилж баатар болцгооно вэ? Социализмын бүтээн босголтыг нураасан мөртлөө шагналуудыг аваад үлдсэн гэхээр дэндүү өрөвдмөөр.
Социализмын үед бүтээн босголтонд зориулж төрийн шагналууд авдаг байсан бол өнөөдөр нэгэнт аж үйлдвэр устаж хөдөлмөрийн хүмүүс байхгүй болсон тул хэнийг одоо шагнах вэ? Хараад байхад нийгмийн хөгжил цэцэглэлтэнд ямар ч үүрэггүй үлгэр дууриалал биш улстөрийн намынхан, дуу дуулаач эсвэл бөх богсчингоос авахуулаад морио уралдуулдаг нөхдүүд гээд наадаж цэнгэдэг хүмүүс ихэнх өндөр үнэтэй цол шагналуудыг авдаг болжээ. Ямар ч ардчилалын үнэр алга.

Нэг түүх ярихад социализмын үед нэг хөдөөний эр Орос оронд очиж суралцаж байхдаа социализмыг байгуулдаг гэж буруу ойлгожээ. Социализмыг байгуулах гэсэн ойлголт онол дээр байхгүй шүү дээ. Зөвхөн хөгжүүлэх гэсэн ойлголт л бий. Тэр хүн сүүлдээ коммунизмыг хүртэл дараагаар бас байгуулдаг тухай бас л буруу ойлгож болдог бол социализмыг маш хурдан байгуулаад эсвэл алгасаад нэг мөсөн коммунизм байгуулбал ямар вэ гэж асууж байсан гэдэг.
Мэдээж социализмын үеийн Монголчууд хүн төрөлхтөний мэдлэгийг анх хүлээн авч байсан болохоор хагас дутуу ойлгох юу ч биш байсан цаг үе.
Гэтэл өнөөдөр олон арван жилийн дараа бүр Америкт очсон гэдэг мөртлөө бас л муйхардаж ардчилалыг байгуулдаг гэж буруу ойлгодог хэвээр. Сүүлдээ бүр ардчилалыг байгуулчихлаа одоо түүний дараагийн шууд ардчилалыг байгуулна гэж хүртэл яридаг болжээ. Ардчилалыг байгуулж цаг алдахаар шууд ардчилалыг байгуулах хэрэгтэй байсан биш үү. Социализмыг Орос хэлнээс буруу орчуулсан бол өнөөдөр ардчилалыг Англи хэлнээс буруу орчуулсан хэвээр. Мэргэжлийн биш хүмүүс юугаа ч орчуулж чадах вэ дээ.

Энэ бүгд ердөө ч байгуулдаг зүйл биш шүү. Ардчилал гэдэг улстөрийн дэг журам шүү. Англиар political order гэдэг. Харин социализм бол нийгэм эдийн засгийн идеолог буюу идеаг дагаж мөрдөх гэсэн утгатай бөгөөд Англиар social economic ideology.
Феодализмын үед бас л Манжуудаас элбэг дэлбэг цол гуншин ирж зайсан, сайд, шадар, ноён гэх мэт цол гуншингууд дэлгэрч өнөөдөр ч хүртэл хэвээрээ үлджээ. Хуучиндаа хорогдож хоцрогдсон амьдрал яагаад ямар учраас хэвээрээ үлдэж буй тухай ярилцах цаг болжээ. Мэдээж Манжууд тэр үед бичиг үсэггүй Монголчуудыг янз бүрээр л хөөргөж байсан байлгүй.

Лекцийн үеэр урьд өмнөхтэй адил сэдвээ теори болон практик талаас харьцуулан ярилцана. Монгол хүн шинийг бүтээж хуучинаасаа салж шинэчлэгдэх чадваргүй юу? Яагаад цаг үеийн биш зүйлс ингэж их цаг үеийн болчих воо? Хэн буруутай вэ?

 

Доктор С.Молор-Эрдэнэ