Цэргийн яамны тэргүүн сайд, Бүх цэргийн жанжин Д.Сүхбаатарыг таалал төгссөний дараа нам, засгаас явуулсан арга хэмжээний тухай МАН-ын баримтын төвд хадгалагдан буй хоёр баримтыг сийрүүлэн буулгав.
Баримт №1
Наснаас нөгчсөн жанжин Сүхбаатарын хүүрт журмыг илэрхийлэх тухай явдлыг хэлэлцүүлэх комисс томилон басхүү бүх цэргийн зөвлөлийн газраас төлөөлөгч ирүүлэх хэргийн учир. Бүх цэргийн зөвлөл ба залуучуудын төв хороо явуулах хуудасний эх
Хуудсаар явуулах учир: Сурталын хэлтэсийн өргөсөн нь:
Эдүгээ залуучуудын төв хорооноос наснаас нөгчсөн жанжин Сүхбаатарын хүүрт журмыг илэрхийлэх тухай комисс томилон гаргаж хэлэлцүүлэх явдлыг түүгээр гүйцэтгэн шийтгэ хэмээн хоёр тоот бичиг хүргэн ирснийг нэг уг цагаан сарын шинийн зургаан бөгөөд аргын хоёр сарын хорин хоёрын өдөр тус хорооны тэргүүлэгчид хуралдсан 2-р хурлын 8-р зүйлд нэмж хэлэлцээд энэ нь маш зүйтэй хэрэг болох тул хөшөө чулуу байгуулах ба хойдын буяны зэрэгт хэрхэн тусламж үзүүлэх явдлыг өөр хэлэлцэн гүйцэтгэхээс гадна хүүр ясыг хэрхэн удирдан үдэж оршуулах зэрэг явдлыг урьдаар тусгай комисс гаргаж хянан төлөвлүүлэн гүйцэтгэвээс зохих тул залуучуудын төв хорооноос томилсон гишүүд Намсрай, Цэрэнгомбо нарын дээр төв хорооны дарга Данзан, намын сургагч Зоригт нарыг томилон гаргаж басхүү бүх цэргийн зөвлөлд явуулан төлөөлөгч нэмэн гаргуулж төв хорооноос эрхлэн гүйцэтгэхээр тогтов хэмээсний тулд үүнийг бүх цэргийг зөвлөлын газар явуулан хүрмэгц байцаан үзэж хурлын шийдвэрийн ёсоор энэ даруйхан гүйцэтгэн шийтгэх ажаамуй. Үүний басхүү бүх Монголын хувьсгалт залуучуудын төв хороо хойш мэдэгдэн явуулах хэмээн өргөжээ. Үүний тул хуудас илгээв.
1923.02.23
Баримт №2
Жанжин Сүхбаатарын хүүрийг оршуулах тухайд үг зарлан дуулгах төлөөлөгч нарыг томилон гүйцэтгүүлэх зэрэг учрыг засгийн газар, бүх цэргийн зөвлөлийн газар ба залуучуудын төв хороо нар хамт явуулах хуудасний эх.
Хуудсаар нарын хамт явуулах учир. Суртлын хэлтсийн өргөсөн нь:
Энэ оны цагаан сарын шинийн найман бөгөөд аргын улирлын хоёр сарын хорин дөрвөний өдөр төв хорооны бүгд хурлын гишүүд хуралдсан 1-р хурлын 4-р зүйлд нэмж хэлэлцсэн нь: Жанжин Сүхбаатар агсны хүүр ёсыг хэрхэн гүйцэтгэн үдэх тухай тусгай гаргасан комиссын төлөвлөн ирснийг хэлэлцээд түүний 1-р зүйлд жанжин Сүхбаатар агсны гэрийн гадна үг хэлэх хэмээснийг хэрэгсэх үгүй болгож гагцхүү хүүрийг оршуулах газар жагсаалын дунд Засгийн газар, Оросын төлөөлөгч бүхий цэргийн зөвлөл, нам ба эвлэлийн төв хорооноос нижгээд хүнийг томилон үг ухуулах, зарлах зэргээр гүйцэтгэвээс зохимой. Бас 8-р зүйлд: дурсгасан морийг хар бүсээр чимэхийг хэрэгсэх үгүй болгож улаанаар чимэх, жич хүүрийг хөдөлгөхөд төлөвлөсөн ёсоор энэ аравны өдрийн туулай цагт үдэж ёслоход үүрийн найман цагт нийтээр жагсаан үдэхээс гадна аливаа бэлтгэлд туслалцах ба хуралдагсадын үг зарлах хүмүүсийг удирдан гүйцэтгэх зэргийн хэргийг эрхлэх тусгай комиссыг цэргийн зөвлөлөөс Балдандорж, намын төв хорооноос дарга Данзан, залуучуудаас Дамдин нарыг тус тус томилон гаргуулахаар тогтов хэмээсний тулд уг комиссын төлөвлөсөн хуудсийг хуудас дагалдуулан үүнийг засгийн газар бүх цэргийн зөвлөлийн газар ба залуучуудын эвлэлийн төв хороо нар хамт явуулан хүрмэгц байцаан үзэж хурлын шийдвэрийн ёсоор даруйхан гүйцэтгэн шийтгэж уг өргөдлийг хойш эгүүлэн ирүүлэх ажаамуй хэмээн өргөжээ. Үүний тул хуудас илгээв.
1923.02.24
ҮТА-ын архивч Б.Ринчинноров
Сэтгэгдэл0
OVORLOGCH KHUN BAISAN GEJ BGAA YUM DAA.X.CHOIBALSAN,MANLAI BAATAR DAMDINSUREN BUGED OVORLOGCHID BAIJ EE.HARIN TOV HALHAAS HEZEE LEADER GARNA AA ? BARUUN AIMGYN SHINJAANAAS UGSHILTAI NOHOD MONGOL ULSAAR TOGLOOD DUUSLAA SHUU DEE !
hil togtooh ueer barguud hyatadiin tald uursduu ch medelgui orchihson bolohoos bish barguud uvurmongolchuud bish.
Danzan bodoo, handdorj namnasuren geed garin ch bugd tov halh bh shuu, garin ter uyed suraggui bsn baruun aimgiinhan odoo tor bariad bgaa ni zov u
A.Suhbat tegeed ovorlogch uu barga udmiin, tegj bj aluulah ni l dee 188.138.17.15
1921 онд Ардын журамт цэрэг гээч бас баахан оросууд дагуулчихаад Хvрээнд орж ирэхэд хэн ч тоож угтаагvй гэдэг. Хэсэг нусгай жаахан хvvхдvvд хел нvцгэн дагаж таваргаснаас цаашгvй. Энэ vед Хvрээнд байлдах ширхэг ч гамин байсангvй. Жилийн емне Барон жанжин гаминг бут цохиод Хvрээг челеелчихсен Богд хаант Монгол Улс эргээд сэргэчихсэн Жалханз хутагт тэргvvтэй хууль ёсны засгийн газар ажиллаж байжээ. Барон жанжин ч яг энэ vед Чита орчмоор улааны зулбасагуудтай цус нежее гартал vзэлцэж байв. Тэгээд хийх юмаа олж ядсан Сvх хvv шvтэн дээдэлдэг Богд хаандаа бааралхаж очоод баахан алуурчин царайлсан улаан оросууд дагуулаад ирсэндээ ихэд гэмшин нvглээ наминчлан сегдеж байжээ. За тэгээд цааш нь яасан гэхээр ингэсэн байгаа юм хvvхдvvд минь..Ардын журамт цэрэг гээч баахан улаан оросуудтайгаа Хvрээнд орж ирэх vед алдарт Арван засгийн наадам енее маргаашгvй эхлэх гээд Халхын алдар цуутай бехчvvд аймаг хошуу болгоноос ирчихсэн бум бужигнаж тvм тvжигнэж байжээ. Наадамчин олон ч юун Ардын журамт цэрэг юун Сvх юун улаан орос сонсоо ч vгvй юм байна мэдэх ч vгvй юм байна ёстой яршиг л байна гээд таахалзаад сайхан бужигнаж байв. Наадам ч эхэллээ. Гэтэл ядуу люмпэн гаралтай мангуу улаан оросууд энэ яваа насандаа ийм сайхан буян нvнжиг ханхалсан элбэг дэлбэг баяр наадам vзээгvй ангайж хоцроод элийрч гvйцсэн байгаа юм. Халхын сайхан хvvхнvvд хараад мангуурч дууссан улаан оросууд хэд хоног архидаж Хvрээний гоолиг дууч бvсгvйчvvдтэй зад наргисан байгаа юм. Тэгээд шар нь гvйцэд тайлагдаагvй улаан зулбасагууд Сvх хvvг дуудаж авчраад энэ наадам гэдэг юмаа дахиад хий гэж толгой тvрvvгvй загнажээ. Мань эр бас ч гэж монгол хvн тийм юм гэж хаанаас байх вэ болохгvй учирласан байгаа юм. Гээд аргагvй хvчинд дийлдэн цэргийн наадам гээч юм бодож олоод улаан оросуудаа дахин баярлуулахаар болжээ. Тэгээд энэ зохиомол наадмаас улбаалаад Ардын хувьсгалын тэдэн жилийн ой г.м нэртэй ийм наадам жил болгон енеег хvртэл хийдэг болчихоод байгаа юм ш дээ...
төв халхад төр барьчих хошоор ухаан байхгүй болоод л ажин түжин байхгүй юу? шалтага л гарвал ургаш дагаар орно гэхээс өөрөөр чадах зүйл төв халхуудад байх биш. дайны ард сууд олзны өмнө гархаас өөрөөийг хийж ирсэн бишдэ ямар хаха
Үнэн, үнэн. Одоо ч мөн адил.
NUTAG US AA ALDAAD ORON GERGUI HERMEL HELTGII HELTNUUD-G AR HALH L NUTAGT AA SUULGAJ BGAA SHOO ! GALDAN GEDEG BAAS UHER BUU CHIRCH AR HALHCHUUDYG HYADAJ ,GUUSH OGOR TOLGOI TSOGT TAIJYG TSAVCHIJ ALJ BAISAN GEHEER ...MONGOLCHUUDYN DAISAN BOL SHINJAANY7 SHEESNUUD MONOOS MON. CEDENBAL GEDEG PIZDAA AR HALHYN NUTGIIG OROST BELEGLEJ BSAN GEJ BGAA YUM.
Дээр бичсэн гөлөг угаадсандаа цаджээ. Халх байхгүй байсан бол чам шиг гөлөг хятадын шавхруу горьдоод хэвтэж байх байсан. Чамайг тэнгэр ниргэнэ. Харж байгаарай.
Халхын шавхруунд цадсан хазгай хэлтэй гөлөг хазгай хэл шигээ бөөн алдаатай бичиж
Аялгуу сайхан монгол хэл минь гомдох вий шинжаанаас хөөгдөж ирэгсэд ээ анхаараарай
Арчаагvй юмнууд ядаж л тогоон дотроо багтдаггvй ээ! Дургvй бол гараад явж болношдээ. Миний нутаг цэвэршинэ
3 сая хан хун амтай Монголд бас жалгын узэл байна ? Атомын нейтроны зэвсэгтэй дэлхийн хамгийн хучирхэг Гурнуудын дунд ходоо арал шиг зац завсарын орон шуудээ! Адууныхаа хирээр эсгэрч хонжлийнхоо хирээр жий дээ Халх оворлогч гэж солиорогчоо
Tuv halhiin buyan zayaand tarvalzaj yavaagaa meddeggui hunshgui lalruud l hujaanuudtai niilj mongoliig sunuuj magadgui shuu.
Hedhen jiliin emno muv halh-buriadiin hubuun Enkhbayar gegch turiin terguun bolj ulsaa muhlees avarch hugjuulj ehelsen. Getel zaya ni hayasan halhuud erliizuud huivaldaj albiig deeremdeed alah shahsan. Bid iim
Sonin oilgomjgui bichdeg baijee
deehne ueiin zahidal barimtuudiin bichgiin nairuulga,ugiin songolt n 13 r zuunii ueiin Ih Mongol ulsiin barimtuudtai adil hev mayagaar bichdeg baisan n anzaaragddag. odoogiin manai bichgiin helend har yarianii helnii nuluu denduu iheer orson.
Muusain derbedyyd hydlaa chalchihaan boli!!!!ta naraas emne Mongolchyyd halhchyyd ydirdaad irsen yum!bas henii chini yabyylga be?Elbegdorjiin chini yabyylaga yy?Orosd Putenees eer hyn alga!!!!teren sig halhchyyd ydirdah ni zyitei tor ydirdana gedeg chini Elbegdorj sig chini baihiig helehgyi ee!!!odoo ta nar har!!!!!!!!!!hogiin nobsiin elbegdorjiin gaigaar Mongol melhej bna!!!!haraal idsen nobs ni hyrdan zailaasai!!!!!!!!!!!
трхх
Chi yadaj latin usgeer zov spelldej sur
Eer hun alga,ydirdah ni zuitei geed erguuteed bhaar chi naad muulaad bgaa dorvodoosoo iluu ayalgatai yaridag mudak bolj oilgogdood bna hehe
мрашг
1.Сүхбаатар үхэхдээ Оросуудтай муудалцасны улмаас бүх албан тушаалаасаа хусагдаад Хүрээний цэргийн "коминдант" маягийн ажилтай байсан.Бүх цэргийн жанжин байгаагүй.С.Данзан өөрийнх нь туслах байсан хүний хувьд Сүхийг бие муу байхад нь бас нас барсаны дараа нь ч гэсэн харуул тавиж,задланд оруулж ,оршуулахад нь анхаарал тавиж байсан.Хүү Галсангийнх нь нотолж байснаар С.Данзангийн хувьд Элбэгдорж Ринчино,Магсаржав хоёрыг Сүхд хор өгсөн байж магадгүй гэж хардаж байжээ.Сүхийг өнгөрсөний дараа Элбэгдорж Ринчино "матрын нулимас" унагаж Сүхбаатар жанжины зургийг албан газаруудад өлгөж байх хэрэгтэй ч билүү нэг тиймэрхүү зүйл хэлсэн байдаг.Засгийн газарын гашуудлын үгийг мэдээж С.Данзан гаргасан.
1.Сүхбаатар үхэхдээ Оросуудтай муудалцасны улмаас бүх албан тушаалаасаа хусагдаад Хүрээний цэргийн "коминдант" маягийн ажилтай байсан.Бүх цэргийн жанжин байгаагүй.С.Данзан өөрийнх нь туслах байсан хүний хувьд Сүхийг бие муу байхад нь бас нас барсаны дараа нь ч гэсэн харуул тавиж,задланд оруулж ,оршуулахад нь анхаарал тавиж байсан.Хүү Галсангийнх нь нотолж байснаар С.Данзангийн хувьд Элбэгдорж Ринчино,Магсаржав хоёрыг Сүхд хор өгсөн байж магадгүй гэж хардаж байжээ.Сүхийг өнгөрсөний дараа Элбэгдорж Ринчино бараг өөрөө "нухчихаад" "матрын нулимас" унагаж Сүхбаатар жанжины зургийг албан газаруудад өлгөж байх хэрэгтэй ч билүү нэг тиймэрхүү зүйл хэлсэн байдаг.Засгийн газарын гашуудлын үгийг мэдээж С.Данзан гаргасан.
Одоо манай ерөнхийлөгчийг элбэгдорж гэдэг билүү тэр үед яагаад ийм нэр өгсөн нь их сонин
Khalhiinhan gazar nutagiin shigee uudam setgeltei tenger jayatai humuus
Chi hezee zov bichij surnaa jayatai bish zayatai geech
Surmaa bish surnaa
Xuuchny alban bichgiig unshixad xel nairuulga onoogiinxoos ix oor baijee. Sul del vg ixtei...
1921 оны 7 сарын 10 ны шөнө Монголын сор болсон гайхамшигт гентэй цэргийн болон албаны 180 хүнийг барьж буудан хороосон байна. Маргааш нь 11 нд улсын баяр наадам хийн аллага үйлдсэн этгээдүүд тарган мах огтолж айраг ууссан шигээ сууж байж.
Битгий худлаа шаа.
Зарим хүмүүс:- Хэрвээ 1924 онд Данзан өрсөлдөгчидөө ялаж Монгол улсыг капитализмийн замаар хөгжүүлсэн бол одоо Монгол өндөр хөгжилтөй улс бх бсан:- гэж яриад байдагыг би ойлгодоггүй юм.Миний бодолоор бол эдийн засагын хөгжил БНХАУ-ын Өвөрмонгол шиг бх бсан биз.Гэхдээ тусгаар улс биш Өвөрмонгол шиг л нэр төдий автономит нэр зүүж,30-40 сая цэвэр цусны хятадуудтай,харин монгол гэж нэр зүүсэн хүмүүсийнх нь талаас илүү нь хятад өвөө юмуу эцэгтэй эрлийзүүд ба бсан биз.Тэгээд ч АрМонголыг мэдэлдээ авсаны дараа Хятад улсын дарга нар Ар болон ӨвөрМонголын газар нутагт уйгуржин монгол бичиг,монгол хэл,зан заншилийг албаар устгаж мартуулах бсан.Яагаад Өвөрмонголд одоо хүртэл монгол хэл,бичигийг Хятад улсын дарга нар устгахгүй,мартуулахгүй бсан бэ гэхээр ердөө л АрМонгол тэдний мэдэлд ороогүй үлдчихсэн бсан(Оросуудын шахалтаар уйгуржин монгол бичигээ хэрэглэхээ болисон бсан.) учираас Армонголчуудын сэтгэл санааг өөрсдөндөө татах гэсэн далд санаа,хятад хүний хоыг харсан нарийн арга мэх төдий л бсан юм.Нэг ёсондоо Хятад улсын дарга нарын төлөвлөгөөгөөр бол:-Армонголын монголчууд хэзээ нэгэн цагт оросуудыг шүүмжилж эхэлнэ.Тэр үеэдээ Өвөрмонголчууд уйгуржин монгол бичигээ одоо хүртэл хэрэглэж бгааг хараад Хятад улс,хятад дарга нарын өгөөмөр,сайхан сэтгэлтэйг гайхаж тэдэн лүү уусах,ойртох эцсийн дүндээ бол Хятад улсын 1 муж болож бүрэлдхүүнд нь орно гэсэн маш холыг харсан нарийн тооцоо юм.Мэдээж Армонголыг мэдэлдээ авсаны дараа монгол хэл бичиг,зан заншил,соёлыг хадгалж үлдээх шаардлага Хятад улсын дарга нарт байхгүй болно.Шууд устгаж мартуулна.Тэртэй тэргүй Оросын буриадыг дараа нь Хятад улс эзэлж авсан ч буриадууд ямар монгол хэл бичигээ мэдэх биш,мартчихсан юм чинь шаардлаггүй.
Хэрвээ 1924 онд Данзан капитализмын замаар монголыг явуулж,Зөвлөлт Холбоот Улсаас зайгаа барисан бол юунд хүрэх бсан тухай миний дээр бичсэн таамглалуудыг гаргах үндэслэлүүд нилээн хэд бгаа.1-д гэвэл 1924 онд ЗХУ-аас зайгаа бариж харицахгүй байх гэвэл зөвхөн Гоминдааны Хятад улсатай харицахаас өөр аргагүй болно.Яагаад гэвэл 1924 онд ч гэсэн одоогынхтой адил Монгол улс 2-хон улстай хиллэдэг бсан.Гоминдааны Хятад буюу баруунд бол Nationalistic Chinese Government нэрлэгддэг Хятадын засаг захиргаа бол Хятад хэт их үндэстэн дэлхийд ноёорхож бх ёстой,манж,монгол,уйгур,төвд үндэстэнийг бол шууд устгах ёстой,устгадаггүй юм аа гэхэд хэл бичиг,соёлыг нь устгаж хятаджуулах ёстой гэж үздэг нилээн үндэсрэхэг нам бсан юм.Тэд 1936 он хүртэл Гитлерийн Германтай маш өргөн харилцдаг бсан юм.Германы генерал,офицерүүд олоноороо Хятадад ирэж Гоминдааны цэрэг офицерүүдийг сургаж,хувцаслаж бсан юм.Хятадад үйлдвэрлэж бсан винтов буу бол Германы Маузер компаниас албан ёсоор лицензтэй угсарж бсан герман винтов шүү дээ.Бас их буу,пулемёт ч бас олон тоогоор германаас аваж бсан.Гоминдааны цэргийн дуулга бол Герман цэргийн дуулгатай яг адилхан бг.Яагаад гэвэл тэд германаас аваж бсан учираас тэр.Энэ бүхэн 1936 онд дууссан.Тэр жил Гитлер Ази дахь холбоотоноо солиж Японтой сүлбэлдэж эхлэх болсон билээ.Тэгэхээр Гитлерт таалагдаж бсан гэж бодохоор Гоминдааны хятадууд нилээн нацист маягын үзэл бодолтой бжээ.Хэрвээ Армонгол ЗХУ-аас харицаагаа тасалбал Гоминдааны Хятадын засгын газар монголчуудыг дураар нь байлгахгүй л бсан болов уу.Ар болон Өвөрмонголчууд хөгжих битгий хэл хядагдаж дуусчихгүй байвал л өлзий нь болох бсан биз.
Зарим хүн миний үндэслэлүүдийн эсрэг:-ЗХУ болон Хятадаас гадна Япон,Англи,Америк,Францын тусламжийг авах бсан-:гэж хэлэх бх.За тэгвэл одоо 1924 онд Япон улсын гадаад бодлого ямар бсаныг аваж үзэцгээе.(1931 оны Япон биш шүү).1924 онд Японы эдийн засаг хямралд ороогүй бсан учираас милитарист-үндэсрэхэг цэргийн генералууд засгын эрхэнд гараж ирэж чадаагүй бсан үе.Энгийн хүмүүс засгын эрхийг нь бариж бсан.Тэд Хятадтай байлдаж муудалцана гэхээсээ илүү Хятадуудыг өөртөө татаж Төв болон Зүүн Ази,ЗХУ-ын Алс Дорнодод явуулах Японы гадаад бодлого болон цэрэг,стартегийн үйл ажиллагаанд ашиглахыг хичээж бсан үе.1919 онд Монголыг эзэлсэн гамин цэргийн генерал Сю Шү Жан чинь Зүүн Хойд Хятадад бсан Японы талыг баримтлагч генералуудын Аньфу бүлэглэлийн хүн бсан юм.Тэр Аньфу бүлэглэлийн удирдлагын тушаал болон Япон зөвлөхүүдийн хатгаасаар 1919 онд АрМонголыг эзэлсэн юм.Бас 1929 онд Манжуурын төмөр замыг мэдэлдээ байлгахаас болож генерал Жан Зо Линий цэрэг нь ЗХУ-ын цэрэгтэй байлдах шалтгаан нь япон цэргийн зөвлөхүүд Жан Зо Линд :- Хэрвээ та нар Улаан Орост ялагдаад ирвэл Япон улс цэрэг болон дипломатын шугамаар Оросуудыг зогсоож хөөж явуулна гэж амалсанаас болсон юм.Гэтэл япончууд хэлсэн амнаасаа буцаж генерал Жан Зо Линд цэргийн тусламж үзүүлээгүй билээ.Тэгэхээр Данзан 1924 оноос 1931 он хүртэл буюу Японы засгын эрхийг милитарист-үндэсрэхэг цэргийн генералиуд мэдэлдээ авах хүртэл 7 жил Японы цэргийн дэмжлэг,тусламжийг аваж чадахгүй л бсан болов уу.Тэр хооронд Гоминдааны Хятадын цэрэг АрМонголыг аль эрт эзлээд алаж хядаад,үлдсэнийг нь уусгаад дуусчихсан бх бсан биз.Яахав ид шидийн хүчээр 1931 он хүртэл АрМонгол нь Гоминдааны Хятадад эзлэгдэж,хядагдаж,уусаж алга бололгүй үлдээд 1931 онд Японы милитарист цэргийн засгын газарын тусламжийг авсан ч гэсэн бас л байдал хэцүү л бх бсан.Яагаад гэвэл 1931 онд Япон цэрэг Манжуур Өвөрмонголыг эзлээд байгуулж өгсөн Манж-Го улсын хүн амын ихэнхи буюу 30-аад сая нь хятад үндэстэнүүд бсан юм.Япончууд тэднийг алаж бсан гэхдээ тийм олон тоогоор биш зүгээр л японы ноёрхолыг эсэргүүцсэн хятадуудыг л алаж бсан.Гитлерийн Германчууд еврейчүүдийг системтэйгээр алаж хядаж дуусгах гэж оролдож бсан шиг үйл явдал Манжуур болон Японд эзлэгдсэн Хятадын бусад нутагт тохиолдож бгаагүй.Яагаад гэвэл хятад үндэстэнг нийтэд нь бүгдийг нь алаж дуусгана гэж боломжгүй.Хятадууд дэндүү олуулаа бас Японд эзлэгдээгүй Хятадын засгын газарын мэдэлд бас дахиад зөндөө олон зуун сая хүн зэвсэг барин япончуудын эсрэг тэмцэж бсан.Бас дээр нь Америк,Англичууд,бас зарим үеэд улаан Орос хятадуудыг зэвсэг,шатахуун,техник,цэргийн тусламж үзүүлж бсан юм.Японы цэрэг ч бас зэвсэг техникийн хувьд Хятад цэрэгээс илүү гараж чадахгүй нилээн хоцрогдсон бсан юм.Ердөө л япон цэргийн зориг,үнэнч байдалд л найдаж япон генералиуд байлдаж бсан.Зэвсэг,техникийн хувьд хоцрогдсон бас дээр нь хүнд үйлдвэрийн түүхий эд-ашигт малтмал багатай,хамгийн гол нь өөрийн мэдэлийн газар нутаг дээрээ нефтийн орд газарууд байхгүй Япон улс ялагдах нь эхнээсээ тодорхой бсан юм.Бас өөрсдөө 1941 онд улаан Орос руу дайраж Германд дэмжлэг үзүүлээгүй харин оронд нь дайнд татагдан ороогүй төвийг сахиж бсан Америк рүү дайраж хүчитэй дайсануудынхаа тоог нэмсэн.Бас холбоотонууд нь болох Германы Гитлер,Италийн Муссолини нар ч гэсэн бас л дайний явцад стратегийн хувьд маш том том олон алдаануудыг хийсэн.(Герман,Итали 2 бас л хүнд үйлдвэрийн түүхий эд-ашигт малтмал бараг байхгүй хамгийн гол нь нефтийн орд газаруудгүй бсан.(Румыньд бсан бага зэрэг нефтийн ордыг тооцохгүй бол.Тийм учираас Герман,Итали 2 дайнд хэрэглэж бсан онгоц,танк,машин,усан онгоцныхоо шатахууныг нүүрснээс гарагаж аваж бсан.))Гэтэл тэдний дайсанууд болох Америк,Англи,Улаан Оросын мэдэлд дэлхийн нефть,төмөр,зэс,хром,ванади,вольфрам,титан,хөнгөн цагааны орд газаруудын ихэнхи хэсэг бсан юм.Ядаж зэвсэгийн технологийн хувьд энэ 3-ынх нь Англи,Америк,Оросынхоос илүү гараж чадаагүй харин ч зарим талаар хоцрогдонгүй бсан юм.Ядаж л цөмийн зэвсэгийг хийж чадаагүй юм.Тэгэхээр Герман,Итали,Япон 3 ялагдах нь тодорхой бсан.Энэ 3 ялагдахаар дагаад Японы нөлөөнд бсан Манж-Го улс Хятадын мэдэлд очих нь тодорхой бсан.Манж-Го улсыг дагаад ӨвөрМонгол болон хэрвээ Японыг дагасан бол АрМонгол ч Хятадын мэдэлд орох нь тодорхой бсан юм.
Зарим хүн миний үндэслэлүүдийн эсрэг:-ЗХУ болон Хятадаас гадна Япон,Англи,Америк,Францын тусламжийг авах бсан-:гэж хэлэх бх.За тэгвэл одоо 1924 онд Япон улсын гадаад бодлого ямар бсаныг аваж үзэцгээе.(1931 оны Япон биш шүү).1924 онд Японы эдийн засаг хямралд ороогүй бсан учираас милитарист-үндэсрэхэг цэргийн генералууд засгын эрхэнд гараж ирэж чадаагүй бсан үе.Энгийн хүмүүс засгын эрхийг нь бариж бсан.Тэд Хятадтай байлдаж муудалцана гэхээсээ илүү Хятадуудыг өөртөө татаж Төв болон Зүүн Ази,ЗХУ-ын Алс Дорнодод явуулах Японы гадаад бодлого болон цэрэг,стартегийн үйл ажиллагаанд ашиглахыг хичээж бсан үе.1919 онд Монголыг эзэлсэн гамин цэргийн генерал Сю Шү Жан чинь Зүүн Хойд Хятадад бсан Японы талыг баримтлагч генералуудын Аньфу бүлэглэлийн хүн бсан юм.Тэр Аньфу бүлэглэлийн удирдлагын тушаал болон Япон зөвлөхүүдийн хатгаасаар 1919 онд АрМонголыг эзэлсэн юм
Бас 1929 онд Манжуурын төмөр замыг мэдэлдээ байлгахаас болож генерал Жан Зо Линий цэрэг нь ЗХУ-ын цэрэгтэй байлдах шалтгаан нь япон цэргийн зөвлөхүүд Жан Зо Линд :- Хэрвээ та нар Улаан Орост ялагдаад ирвэл Япон улс цэрэг болон дипломатын шугамаар Оросуудыг зогсоож хөөж явуулна гэж амалсанаас болсон юм.Гэтэл япончууд хэлсэн амнаасаа буцаж генерал Жан Зо Линд цэргийн тусламж үзүүлээгүй билээ.Тэгэхээр Данзан 1924 оноос 1931 он хүртэл буюу Японы засгын эрхийг милитарист-үндэсрэхэг цэргийн генералиуд мэдэлдээ авах хүртэл 7 жил Японы цэргийн дэмжлэг,тусламжийг аваж чадахгүй л бсан болов уу.Тэр хооронд Гоминдааны Хятадын цэрэг АрМонголыг аль эрт эзлээд алаж хядаад,үлдсэнийг нь уусгаад дуусчихсан бх бсан биз.
Яахав ид шидийн хүчээр 1931 он хүртэл АрМонгол нь Гоминдааны Хятадад эзлэгдэж,хядагдаж,уусаж алга бололгүй үлдээд 1931 онд Японы милитарист цэргийн засгын газарын тусламжийг авсан ч гэсэн бас л байдал хэцүү л бх бсан.Яагаад гэвэл 1931 онд Япон цэрэг Манжуур Өвөрмонголыг эзлээд байгуулж өгсөн Манж-Го улсын хүн амын ихэнхи буюу 30-аад сая нь хятад үндэстэнүүд бсан юм.Япончууд тэднийг алаж бсан гэхдээ тийм олон тоогоор биш зүгээр л японы ноёрхолыг эсэргүүцсэн хятадуудыг л алаж бсан.Гитлерийн Германчууд еврейчүүдийг системтэйгээр алаж хядаж дуусгах гэж оролдож бсан шиг үйл явдал Манжуур болон Японд эзлэгдсэн Хятадын бусад нутагт тохиолдож бгаагүй.Яагаад гэвэл хятад үндэстэнг нийтэд нь бүгдийг нь алаж дуусгана гэж боломжгүй.Хятадууд дэндүү олуулаа бас Японд эзлэгдээгүй Хятадын засгын газарын мэдэлд бас дахиад зөндөө олон зуун сая хүн зэвсэг барин япончуудын эсрэг тэмцэж бсан.Бас дээр нь Америк,Англичууд,бас зарим үеэд улаан Орос хятадуудыг зэвсэг,шатахуун,техник,цэргийн тусламж үзүүлж бсан юм.
Японы цэрэг ч бас зэвсэг техникийн хувьд Хятад цэрэгээс илүү гараж чадахгүй нилээн хоцрогдсон бсан юм.Ердөө л япон цэргийн зориг,үнэнч байдалд л найдаж япон генералиуд байлдаж бсан.Зэвсэг,техникийн хувьд хоцрогдсон бас дээр нь хүнд үйлдвэрийн түүхий эд-ашигт малтмал багатай,хамгийн гол нь өөрийн мэдэлийн газар нутаг дээрээ нефтийн орд газарууд байхгүй Япон улс ялагдах нь эхнээсээ тодорхой бсан юм.Бас өөрсдөө 1941 онд улаан Орос руу дайраж Германд дэмжлэг үзүүлээгүй харин оронд нь дайнд татагдан ороогүй төвийг сахиж бсан Америк рүү дайраж хүчитэй дайсануудынхаа тоог нэмсэн.Бас холбоотонууд нь болох Германы Гитлер,Италийн Муссолини нар ч гэсэн бас л дайний явцад стратегийн хувьд маш том том олон алдаануудыг хийсэн.(Герман,Итали 2 бас л хүнд үйлдвэрийн түүхий эд-ашигт малтмал бараг байхгүй хамгийн гол нь нефтийн орд газаруудгүй бсан.(Румыньд бсан бага зэрэг нефтийн ордыг тооцохгүй бол.Тийм учираас Герман,Итали 2 дайнд хэрэглэж бсан онгоц,танк,машин,усан онгоцныхоо шатахууныг нүүрснээс гарагаж аваж бсан.)
Гэтэл тэдний дайсанууд болох Америк,Англи,Улаан Оросын мэдэлд дэлхийн нефть,төмөр,зэс,хром,ванади,вольфрам,титан,хөнгөн цагааны орд газаруудын ихэнхи хэсэг бсан юм.Ядаж зэвсэгийн технологийн хувьд энэ 3-ынх нь Англи,Америк,Оросынхоос илүү гараж чадаагүй харин ч зарим талаар хоцрогдонгүй бсан юм.Ядаж л цөмийн зэвсэгийг хийж чадаагүй юм.Тэгэхээр Герман,Итали,Япон 3 ялагдах нь тодорхой бсан.Энэ 3 ялагдахаар дагаад Японы нөлөөнд бсан Манж-Го улс Хятадын мэдэлд очих нь тодорхой бсан.Манж-Го улсыг дагаад ӨвөрМонгол болон хэрвээ Японыг дагасан бол АрМонгол ч Хятадын мэдэлд орох нь тодорхой бсан юм.
Бас зарим хүн:-Тэгвэл Америк,Англи,Францийн тусламж,дэмжлэгийг авах бсан -: гэж маргалдах болов уу.За тэгвэл 1924-өөс 1990 он хүртэл Америк,Англи,Франц улсууд Ар болон Өвөрмонголчуудын талаар ямар бодлого баримталж бсаныг аваж үзэе.Франц,Англи улсууд бол өөрсдөө маш их колонийн газар нутагтай бсан үе.Тэд Монголыг сонирхох битгий хэл өөрийнхөө тэр их колонийн газар нутагт байнга гараж бсан олон бослого,хөдөлгөөнүүдийг л арай гэж дараж амжиж бсан.Монголын талаар бол бодох ч зав гардаггүй бсан биз.Угаасаа Хятадыг эзэлж чадахгүйгээс хойш Хятадтай найрсаг харилцаатай байж,ашигтай худалдаа наймаа хийж,хамгийн гол нь Хятад улсыг хангалттай хүчитэй байлгаж хил залгаа Зөвлөлт Холбоот Улс юм уу Японы эсрэг турхирж байлдуулж Улаан Орос болон Японы хүчийг сулруулах нь тэдний гол стратеги бсан. Бас дээр нь нэмээд Англи,Франци,Америкийн ихэнхи хүмүүс Зүүн болон Төв Азийн олон үндэстэнүүдийн түүх,хэл,соёл,зан заншил нь хоорондоо ялгаатай тус тусдаа үндэстэнүүд гэдгийг мэддэггүй,мэдэхийг ч хүсдэггүй бсан үе.1960-аад оны дунд үе хүртэл цагаан арьстан-европиод хүмүүс хамгийн соёлтой,түүхтэй,хөгжилтэй бараг л бурханаас заясан ондоо төрөл зүйл харин бусад ази төрхтөн,негрүүд бол зүгээр л амьтан шахуу бүдүүлэг юмнууд гэж үздэг бсан үе.Тийм ч учираас тэд Зүүн болон Төв Азийн царайтай хүн л бол Chinese-Chink гэж нэрлэдэг ойлгодог бсан үе.
Америк улс бас Хятадуудад онцгой сайн ханддаг бсан нь түүх уншиж бхад илт ойлгогддог.1850-аас 1853 оны үеэд Манж Чин улсын үеэд Өмнөд болон Төв Хятадад Тайпиний бослого гэдэг маш их олон хүн оролцсон бослог гараж бас дээр нь Шинжаан,Юннань,Ганьсу,Сичуань мужуудад лал шашинт хятад хүмүүс болох Ху нарын бослого гарсан юм.Дээрхи бослогуудаас болож нийтдээ 30 орчим сая хүн үхсэн билээ.Манж Чин улсын цэрэг босогчидод олон удаа ялагдаж хэцүү байдалдтай бхад нь Англи,Франц улсууд Манж Чин улсад дайн зарлаж дайрсан билээ.Түүхэнд Хар тамхиний 2-р дайн гэдэг.Англи,Франц улсуудын дайн хийх ил шалтгаан нь бол өөрсдийн бараа бүтээгдэхүүнийг Манж Чин улсын нутаг дэвсгэрийн хаана ч хамаагүй татваргүй чөлөөтэй худалдах эрх олож авах бсан.Бараа бүтээгдэхүүний жагсаалт дотор хар тамхи-герион бсан нь одоогын хүмүүст бол сонин санагдах бх.Гэхдээ мэдээж Манж Чин улс бослогуудаас болж хэцүү байдалд бсан учираас чадвал улсыг устгаж Англи,Францийн колонийн бүсүүд болгож хувааж авах далд санаа бсан юм.Гэтэл Америк энэ 2-т саад болож Манж Чин улсаас цэргээ гаргахыг шаардсан.Гаргахгүй бол Хятадыг өмөөрж Англи,Францтай байлдана гэдэгээ ч мэдэгдсэн.Америк нь 1850-иад онд Испани,Мексиктэй байлдаж тэднээс нилээн их газар нутаг булаан аваж чадсан,зэвсэгийн технологи,винтов болон револьвер гар буу,их бууны тусгал,буудах хурд нь сайн гэдэг нь дэлхийд мэдэгдсэн бсан юм.Тийм учираас Англи,Франц 2 Манж Чин улсыг бүрэн эзэлж колони болгож хувааж авах дайнаа зогсоосон юм.Хэрвээ Америк саад болоогүй бол ч Хятад дор хаяж 2 хэсэг болох бсан
Бас дараа нь 1894-өөс 1895 онд болсон Япон-Манж Чин улсын дайний явцад Японы цэрэг Манжийн цэргийг бүрэн бут ниргэж Манжуур,Солонгос тэр битгий хэл Шандуний хойг болон түүнээс хойшхи бүх далайн эрэг газаруудыг эзэлсэн бсан.Гэвч Америк нь Японыг цэргээ гаргахыг шаардаж шаардлага биелүүлэхгүй бол байлдана гэж ёүрдүүлсэн билээ.Тэгээд Япончууд эзэлж авсан газаруудаас Тайвань аралыг л үлдээж бусад бүх газараас цэргээ гаргасан билээ.Хэрвээ Япон цэрэг эзэлж авсан газарууддаа үлдсэн бол Манжуур,Ар болон ӨвөрМонгол Японы мэдэлд юм уу эсвэл Японы нөлөөнд тусгаар улс болож үлдэж чадах бсан юм.1894 оны үеэд Манжуурт хятад цагаачидийн тоо цөөхөн, Ар болон Өвөрмонголд бол бараг байгаагүй бсан юм. Даан ч Америк саад болож Манж Чин улсын газар нутаг бүрэн үлдсэн бөгөөд 1896 онд "Шинэ эргэлтийн бодлого"гэдэг хуулийг Манжийн төр баталж, Манжуур,Ар болон ӨвөрМонголд орож сууришах хятад тариачид,худалдаачидийн тоон дээр бсан квот-хязгаарыг аваж хаяж харин ч орож сууришахыг эдийн засаг,санхүүгээр дэмжих болсон юм.Түүнээс хойш 20 хүрэхгүй жилийн дотор Манжуурын хүн амын ихэнхи хятадууд болож,Өвөр монголд хятадууд дүүрэж, АрМонголд бол 1918 оны хүн амын тооллогоор 7 хүний 1 нь буюу 100 хятадуудтай болчихсон бсан.Америкууд саад болоогүй бол японы нөлөөнд хятад цагаач цөөтэй бх бсан юм
Бас дараа нь 1900 оны Манж Чин Улсад гадаадынхныг эсэргүүцсэн "Ихэтуаны бослого" буюу "Boxer Rebellion" гэж алдаршисан үймээнийг дарах гэж Англи,Франц,Орос,Герман,Итали,Австри-Унгар,Япон,Америк улсууд холбоо байгуулж Манж Чин улсын арми болон босогчидийн цэргийг бут цохиж үндсэндээ Хятадыг бүрэн эзлээд өөр өөрсдийн колониуд болгож хувааж авах боломжитой болсон билээ.Манж Чин улс нь тэр үеэдээ хаан,засгын газар ,ноёлох хэсэг нь бүрэн хятаджилагдаж уусаад бүрэн Хятадын төр болсон бсан.Гэвч бас л Америкчууд бусад 7 холбоотон улсдаа саад болож Хятадыг 8 хувааж колониуд болгохыг эсэргүүцэж нэгдмэл нэг улс чигээр нь үлдээсэн билээ.Хэрвээ Хятадыг 8 хуваасан бсан бол Ар болон Өвөрмонголд орож ирэж сууришах хятад цагаачидийн тоо хамаагүй цөөн бх бсан биз.
Дараа нь 1905 оны Орос-Японы дайнд Япон ялсан.Тэгээд тэд Манжуур,Ар болон Өвөрмонголыг мэдэлдээ авах боломжитой бсан боловч бас л дахиад Америк,Франц 2 саад болож Японыг сүрдүүлсэнээс болож Манжуур,Ар болон Өвөрмонгол Хятадын мэдэлд үлдсэн билээ.
Дараа нь 1911 онд Хятадад Манжийн төрийг аваж хаяж Бүгд Найрамдах засагт Хятад улсыг байгуулах үймээн-дайний үеэр Орос,Япон,Франц,Герман,Австри-Унгар улсууд цэрэгээ оруулж хувааж авахыг хүссэн боловч бас л Америк саад болоод бүтээгүй юм.
Ар болон Өвөрмонголд Хятадаас салаж Монгол үндэстэний тусгаар нэгдсэн улс байгуулах хөдөлгөөн өрнөж Оросын зэвсэг,цэргийн зөвлөхүүдийн дэмжлэгтэйгээр хятадын цэргийг 1911-ээс 1913 оны хооронд хэд хэдэн ялсэн боловч бас л Америк,Англи,Франц,Герман,Австри-Унгар улсуудын шахалт,шаардлагаас болож Орос улс зэвсэг,сумаар хангахаа болиж монголчуудын мөрөөдөл замхарсан.Тэр битгий хэл бүрэн тусгаар тогтнож чадалгүй хэлбэрийн хувьд Хятад улсын бүрэлдхүүнд автономит эрхтэй үлдсэн билээ.
1918-аас 1922 оны хооронд Оросын иргэний дайнийг далимдуулж Япон улс цэргийн хүчээр Улаан Үд-Буриад хүртэл эзэлсэн билээ.Уг нь тэндээ үлдэж японы мэдэлд бүрэн оруулах юм уу Японы нөлөөний Буриад,Чита,Амар,Хабаровск,Приморск мужуудыг хамарсан цагаан оросын тусгаар улсыг байгуулж болох бсан.Тэр үеэд дээрхи газаруудад орос үндэстэнүүд цөөхөн бсан юм.Жишээ нь Буриадын хүн амын 10 % нь Оросууд бсан үе.Гэвч бас л дахиад Америкчуудын шахалт ,сүрдүүлгээс болож Япон улс цэргээ гарагахаас өөр аргагүй болсон юм.
1921 онд улаан Оросуудын тусламж,дэмжлэгээр Ар монголчууд хятадын гамин цэргийг хөөж явуулж тусгаар улсаа зарлах үеэд бас л Америк Хятад улсын талд орож:- Хятад улсын газар нутагын бүрэн бүтэн байдалд аюул учируулж,хагалан бутаргаж,монголын салан тусгаарлагч-дээрэмчид-террористуудэд тусалж,дэмжилээ-: гэж эсэргүүцэлийн ноот бичигийг дипломат шугамаар Оросын элчинд өгөж бсан.Иймэрхүү маягын ноот бичигийг 1941 он хүртэл Америкийн Гадаад Явдалын Яам Оросын элчинд олон удаа өгсөн бг юм.Та нар Оросын Гадаад Явдалын Яамны архиваас үзэж болно.
1931 онд үй олоноороо орож ирэж сууришаад малын билчээр,тариалангын газаруудыг нь булаан аваж бгаа хятад цагаачидийн эсрэг боссон Өвөрмонгол,Манж үндэстэнүүдийг дэмжиж Япон улсын цэрэг Хятадын цэргийг бут цохиж Манжуур,Өвөрмонголыг эзэлж өөрийн нөлөөний Манж-Го улсыг байгуулж өгсөн билээ.Гэтэл бас л дахиад Америк улс Японыг эсэргүүцэж,Хятадыг дэмжих бодлог баримталсан билээ.Хятадын цэргийг зэвсэг,шатахуун,техник,цэргийн сургагчаар хангаж бсан.Тусламж дэмжлэгээ 1949 он хүртэл үргэлжлүүлсэн.Америкийн ерөнхийлөгч Рузвельтийн эхнэр нь Гоминдааны Хятадын ерөнхийлөгч Чан Кай Шигийн эхнэртэй тун дотоно найзууд бсан гэдэг.Тэр хятад хүүхэн Америкт төрөж өссөн хүн бсан юм.
1943 оны Тегеран,1945 оны Ялта болон Подстамд болсон Орос,Америк,Англи 3 улсын уулзалт-хэлэлцээрүүдийн үеэр дайн дууссаны дараахь улсуудын статус-кво,хил хязгаарын тухай хэлэлцэж тохирох үеэд бас л Америк улс Хятадын талд орож АрМонголыг Гоминдааны буюу Чан Кай Ши-гийн Хятад улсын бүрэлдхүүнд оруулахыг Оросоос шаардаж бсан юм.Уг нь бол Сталин Монголын Чойбалсанд Өвөрмонголыг нийлүүлж өгнө гээд амалчихсан бсан юм.Ер нь Ар Монгол угаасаа өөрийнх нь мэдэлд бсан юм чинь дээр нь нэмээд Өвөрмонголыг нийлүүлж өгөх нь Сталинд ашигтай бсан юм.Угаасаа 1931 оноос эхлээд Хятадын цэргийн хяналтаас гарчихсан бсан Өвөрмонгол,Манжуур,Шинжааныг Хятадад буцааж өгөх шалтгаан нь Америкийн шахалт,шаардлагаас болсон юм.Дайнд сүйрсэн Оросууд дайнд сүйрээгүй дээр нь атомын бөмбөгтэй болчихсон Америкуудын эсрэг яаж ч чадаагүй шаардлагыг нь биелүүлсэн.Харин АрМонголыг Сталин цээжээрээ хамгаалж Америктай зөрсөөр бгаад Хятадаас салгаж аваж үлдсэн билээ.Үнэндээ япон цэрэг болон Маогын босогчидод олон удаа ялагдаад хэцүү байдалд бсан Чан Кай Ши 1942-1945 оны хооронд Орос руу олон удаа элч илгээж хэлэлцээр хийлгэж бх үеэдээ Оросуудын шаардлагаар Өвөрмонголыг БНМАУ-д нийлүлэх,Шинжаан,Манжуурын хойд хэсгийн тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрөхөд бэлэн бсан юм.Гэвч Америкууд саад болсон
1945 онд НҮБ-ийг анх байгуулахаас эхлээд 1961 он хүртэл БНМАУ-ыг гишүүнээр элсүүлэхийг Оросууд олон удаа хичээсэн боловч Хятад,Америк,Англи,Франц улсуудын эсэргүүцлээс болоод чадаагүй юм.Тэгээд дэлхийн том гүрэнүүдээс ганцаараа Америк улс 1989 он хүртэл Монголд элчингээс байгуулаагүй цааргалсаар бсан юм.Тэгэхээр Америк улсын гадаад бодлогод хятадуудын лобби олон жил хүчитэй байсаар ирсэн.Ирээдүйд ч бх биз.
Америк,Канад,Австралид хятад цагаачид 1850-иад оноос хойш одоог хүртэл үе үе олон зуун мянга,зарим үеэд саяараа очиж сууришаж бсан.Тэд Америк,Канад,Австралиийн төмөр зам,усан далан,уурхайнуудын эх суурийг зарим үеэд үндсэн хэсгүүдийг тавилцсан юм.Тэр олон хятадуудын үр удам одоо Америк,Канад,Австралийн парлемент,сенат,конгресс,шүүхүүд,төрийн департментүүдэд өндөр албан тушаалд ажиллаж бн.Том компаниудын удирдах албан тушаалд ч олон бгаа.Америкийн ерөнхийлөгч Билл Клинтон, Барак Обама нар сонгуулийнхаа компанит ажилуудын үеэр хятадын том компаниудаас их хэмжээний хандив аваж бсан гэж шүүмжилэгдэж бгаад намжиж бсан юм
Тэгэхээр хэрвээ 1924 онд Данзан Монголыг улаан Оросоос хөндийрүүлээд капитализмийг хөгжүүлэх оролдлоо ч гэсэн Монголыг Хятад цэрэгийн болон цагаачидийн довтолгооноос Америк хамгаалахгүй бсан гэдэг нь бараг нотлогдож бн.
За одоо хэрвээ 1924 онд Данзан Монголд капитализмийг хөгжүүлэх гэж оролдвол Америк,Англи,Франц,Япон компаний эзэд монголчуудад яаж хандах бсаныг ургуулан бодоцгооё.Эрх дураараа нүүдэлчин амьдралаар амьдраад сурчихсан монголчуудыг 1921 оноос хойш 1990 он хүртэл цаг,хугацаатай дүрэм журам,стандарт,технологитой орчин үеийн ажил хийж сургах гэж 70 жил их л хичээсэн.Тэрний хүчинд бас ч гэж үйлдвэрлэл,ажилийн цаг хугацаа,дүрэм журам,стандарт технологийн тухай ойлголттой болож тодорхой хэмжээнд мөрдөж сураад бсан гэвч бас л хангалттай хэвшиж мөрдөж биелүүлж сураагүй гэдэг нь одоо мэдэгдэж бн.Яагаад гэвэл барилга дээр монгол ажилчидийг цаг баридаггүй,ажил тасалдаг,стандарт технологийн дүрэм журам баридаггүй гээд авах дургүй,оронд нь хятад ажилчидийг авчираад бн шүү дээ.Тэгэхээр одоогын бид гологдож бгаа юм чинь 1924 оны нүүдэлчин монголчууд бол бүүр ажиллахгүй,гадаад компанийн эзэд ажиллуулахгүй гэдэг эь тодорхой.
Жинхэнэ юм уншиж гүнзгий мэдлэг олсон, эргэцүүлж дүгнэлт хийж чаддаг хүний уншууртай сайхан сэтгэгдэл гарчээ.Бас ч гэж монголчууд дотор ийм гэгээ гэрэл цацруулж байдаг хүмүүс байгаад баярлаад баршгүй.Манай залуус уул үзэлгүй хормой шууж,ус үзэлгүй гутлаа тайлж барууны бууны нохдоор тархиа угаалгаж болохгүй.Юмс, үзэгдэл их учиртай, олон талын уялдаа холбоотой, олон хүчин зүйлийн нөлөөнд болж өнгөрдөг.Энд хэрвээ гэсэн үг илүүц шахуу байдаг. Хэзээ ч алдаа гаргаж болохгүй амин чухал зүйл болох,дэлхийд ганцхан байх учиртай Монголын язгуур эрх ашиг гэдэг юман дээр бүү алдас хийцгээ гэж хэлье.Дээрх сэтгэгдэл бичсэн хүн шиг юмны утга учрыг ухаж олж сурцгаа.Дээрх зочинд дахин баярлалаа.
1910-аас1930-аад он хүртэл Монголд ирэж бсан Орос,Америк,Герман,Данийн жуулчид,судлаачидийн бичиж үлдээсэн тэмдэглэлүүд дотор нэг зүйл адилхан бг.Юу вэ гэхлээр эрчүүдийн тал нь лам учираас ямар ч ажил хийдэггүй,цэрэгт яввдаггүй,сүм хийдэд ном уншиж өдрийг өнгөрөөгөөд сүсэгтэн олоны өгсөн өргөл барьцаар амьдраад сурчихсан.Ноёдууд нь шинийг сурах мэдэх ямар ч сонирхолгүй залхуу,аймхай болчихсон.Харц ард эрчүүд нь нь өвөл хавар малаа маллах боловч тэжээхгүй билчээрт билчээх төдий.Зун,намар нь бол монгол эрчүүд архи,айраг,мөрийтэй тоглоом эргүүлээд айл хэсээд олон хоног,сараар дэмий тэнээд явчихдаг.Зун,намар бол эмэгтэйчүүд,хүүхэдүүд л гэрийн болон малын бүх ажилаа хийгээд үлддэг бсан тухай бичсэн бг.Монголчууд цаг баримтлах тухай ямар ч төсөөлөлгүй.Цаг хугацааг тооноор туссан гэрэлээр хэмжидэг бжээ.Тийм хүмүүсийг 1924 онд Америк,Англи,Франц,Япон компаний эзэд цаг,үйлдвэрлэлийн стандарт-технологийн дүрэм журамыг баримталж сурахыг хүлээгээд, ажил тасалахад нь өршөөгөөд л бж байх уу ? Мэдээж үгүй тэд зүгээр л Монгол руу Хятадаас олон зуун мянган хятад ажилчин оруулж ирээд л ажилуулчихна.Тэдэнд ашиг орож л байвал монгол үндэстэн уусаж алга болох уу, Монголд хятад цагаачид дүүрэх үү үгүй юу ерөөсөө хамаагүй байсан шүү дээ.Одоогын гадаад компаниудийн эзэд,удирдлага,мэрэгжилтэнгүүдийн хувьд ч гэсэн хамаагүй шүү дээ.
zalga dovnii uzleesee salbal yaasiiin bolooo
1924 онд монгол эрчүүдийн тал нь лам бсан юм чинь монгол хүүхэнүүдийн тал нь нөхөргүй бсан гэсэн үг.Хэрвээ тэр үеэд гадаадын компаниуд үйлдвэрүүддээ ажиллуулах гээд олон зуун мянган,магадгүй сая хятад эрчүүд оруулаад ирсэн бол монгол үндэстэн өдийд уусаад алга болчихсон бх бсан юм.
Нүүдэлчин монголчууд битгий хэл тариа ногоо тариад нэг газараа насаараа суурин амьдраад сурчихсан Малайз,Индонез,Тайланд,Филлиппинчүүд гадаадын компаниудад гологдоод хятад ажилчидаар дүүрэж бсан гашуун туршлага 20-р зууны эхэн тохиолдож бсан юм.Дээрхи улсууд колонийн дарлалд бх үеэд Англи,Америк,Франц,Голланд компанийн эзэд нутгынхныг голож хятад ажилчидийг олон зуун мянгаар нь оруулж ирэж ажиллуулсанаас болож одоо Сингапур улсын хүн амын 60 % нь Малайз улсын 30% нь,Тайландын хүн амын 18 % нь Хятад үндэстэн болон 40 % нь ямар нэг хэмжээгээр Хятадтай эрлийзжэсэн бг юм. Монгол шиг эрчүүдийн тал нь болох гэх мэт туйлширал дээрхи улсуудад хятад ажилчидийг очиж эхэлж бх үеэд болож бгаагүй,тийм болохоор нөхөргүй хүүхэнүүд цөөхөн бсан гэсэн үг .Тэгсэн хэр нь л дээрхи улсуудын хүн амд эзлэх хятадуудын хувь хэмжээ богино хугацаанд ийм их болчихсон бсан.Бас дээрхи улсууд угаасаа дээр үеэсээ хятадуудыг очихоос өмнө олон сая хүнтэй байсан юм шүү.Монголчууд бол цөөхүүлээ юм чинь тун амархан уусаж алга болно шүү дээ
Aimshig ni Hytaduud hytadtai suuhaas iluu.Hutad l bish Bol hench baisan hamaagui.Africa-iim America tsagaan har.Ene ni delhii niitiin aimshig.
Эцэст нь дүгнэхэд хэрвээ 1924 онд Данзан улаан Оросоос Монголыг хөгдийрүүлсэн бол одоо монгол үндэстэн манжууд шиг болчихсон байжээ.Би коммунист оросуудыг өмөөрөх гэсэнгүй.Тэд мэдээж харгис байсан бас дээрэнгүй байсан бас Монголыг Япон шиг,Өмнөд Солонгос шиг хөгжүүлж өгөөгүй. Гэхдээ ямар ч байсан монгол үндэстэнийг уусаж алга болохоос аварсан гэдэг нь маргаангүй үнэн.ТЭГЭХЭЭР ОДООНООС Л МОНГОЛЧУУД МИНЬ ЦАГАА БАРИМТЛААД Л ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН СТАНДАРТ,ТЕХНОЛОГИЙН ДҮРЭМ ЖУРАМАА БАРИАД ,АЖИЛАА ТАСЛАХГҮЙ АЖИЛЛААД СУРЧИХАВАЛ ХЯТАД АЖИЛЧИД МОНГОЛООР ДҮҮРЭХГҮЙ, УЛС МААНЬ Ч ХӨГЖӨӨД Л АМЬДРАЛ МААНЬ Ч САЙЖИРААД ЯВЧИХНА ШҮҮ ЛЭЭ.тэгээд хэзээ нэгэн өдөр Япон улс шиг өндөр хөгжилтөй болно шүү дээ.Хамгийн гол нь тэр хүртэл үндэстэний хувьд гени-цусны хувьд уусаж алга болчихгүй,өөринхөө улс дотороо үндэстэний цөөнхи болчихгүй байх хэрэгтэй.ӨНДӨР ХӨГЖИЛТЭЙ УЛС БОЛЖ БОЛНО
Mongolchuud ajil hiij Chanda.Suuliin 25 jild gadaadiin oronuudad hund huchir Yamarch ajiliig hiij baina.Mongol eregteichuud bitgii hel emegteichuud hurtel Hamigiin Tom hund daachiin track baridag.Gehed Azuud engiin jijig mashiniig muu baridag
Чингис хаан Мэргид хүн байсан.Мандухай цэцэн хатан цахар Жавзундамба богд хаан Түвд Сүх жанжин цахар Чойбалсан маршал барга Цэдэнбал дүрвэд Жамбын Батмөнх дүрвэд Багабанди Очирбат нар сартуул Энхбаяр буриад Элбэгдорж захчин.Халхууд хэзээ хаана төр барьж байсан болох нь вэ?Дараагын ерөнхийлөгч баяд хүн л болох болов уу? даа
Чингис хаан боржигон, Мандухай цэцэн хатан цахар, Богд хаан түвд, Сүх жанжин үзэмчин, Чойбалсан дагуур, Цэдэнбал дөрвөд гэхчилэн. Гэхдээ түүхээ аваад үзэхээр эдгээр хүмүүс төр барилаа гээд ямар ч муу юм болоогүй л бгаам да. Эдгээр хүмүүсийн үед монгол харин ч мандах юмуу сэргэж байсан бн.
Чингис хаан Мэргид хүн байсан гэнэ үү? Чи ёстой хол андуурч байна даа.
Сайн байцгаана уу? 202.170.69.58 эрхэмээ, өөрийн чинь хэлээд буй этгээдүүд ЗАСАГ барьж байж, харин ХАЛХУУД ТӨРӨӨ БАЙЖ БУЙН ХҮЧИНД МОНГОЛ ӨНӨӨ БОЛТОЛ ОРШИЖ ОРЧИЖ БАЙЖ БУЙ ЮМ ШҮҮ. АХУЙ-ЗАСАГ- ТӨР-УЛС-ЁС ГЭДЭГ ЮУ БОЛОХЫГ ЮУ БАЙДАГИЙГ ХАЛХУУД ЗААЛГАДАГГҮЙ ЮМ, УЧИГ НЬ ТЭДНИЙ МАХБОДОД, ОЮУД, ЗҮРХЭНД, СЭТГЭЛД ХЭЗЭЭНЭЭС ТӨРМӨЛ БИЙ БУЙ БАЙЖ БАЙДАГ ЭД.
Ойрадуудын дайралтаас манжийг хамгаалж халхалдаг байсан хүмүүсийг ХАЛХ гэж нэрлэсэн нь түүхэн үнэн. Халх гэдэг нэр томъёо чухам манжийн үеээс үүсэлтэй нь ийм учиртай
АХУЙ-ЗАСАГ-ТӨР-ЁС-УЛС
Энэ хүн чинь хятадын Маймаа гэдэг хотод төрсөн цэвэр хятад хүн шүү. Шинжаан, Баргаас хятадууд ирж төр барьдаг нь бүүр эртний уламжлалтайн жишээ бол энэ.
Чи өөрөө харин жинхэнэ хятад юм биш үү?
АН -ын хужаагын эрлийзүүд Сүхбаатарыг муулах гээд бүүр аргаа бараад сүүлдээ хятад хүн гэж ойлгуулвал монголчууд дургүй болно гэж тооцоолсон юм бх даа.Үнэндээ 1921 онд Хиагтад гамингуудыг хөөж явуулж дараа нь улаан оросуудтай нийлж Хятадын эрхшээлээс гаргасанд л хятадын эрлийзүүд уур нь хүрээд хонзогноод бг юм.Хятадын эрлийзүүдийн дургүй түүхт хүмүүсийн тоонд Сүхбаатар,Чойбалсан,Цэдэнбал бас 1911 оны үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөний баатарууд болох Хатанбаатар Магсаржав,Дамдинсүрэн,18-р зууны Хотгойдийн Чингүнжав,Өөлдийн Амарсанаа гэх мэт олон монголчууд бгаа.
АН-ын хужаагын эрлийзүүд жишээ нь ерөнхий сайд бсан хичээнгүй хэмээх Цэрэндорж гэдэг хятадын эрлийз, гамингуудад монголыг буулгаж өгсөн Бадамдорж шанзав нарт маш хайртай. АН-ынхан 1996 онд засагын эрх барихдаа Хятадад бгаа Монголын тагнуулуудын нэр хаягыг бүгдийг Хятадын засгын газарт өгсөн гэж бгаа.Бас Монголд бгаа хятадын тагнуулуудыг тагнаж бсан Монголын Нийгмийг Аюулаас Хамгаалах Байгуулах Байгууллагын бүх нууц бичиг баримтуудыг бас Хятадын засгын газарт өгсөн.Энэ үйлдэлүүдээ тайлбарлахдаа Хятад улстай найрсаг,нөхөрсөг харицаа хөгжүүлөхийн тулд харилцан итгэлцлэлтэй БОЛОХЫН ТУЛД ТЭГСЭН ГЭЖ БГАА
Mongol hunii civil Shinchaan bargad GEDEG nernii utga uchir hotuu?balgas Yu?hendch Hamaagui sonirhohgui bitgii Bidnii medehgui Javaan uniig end heregleech guya
manj chingiin bodlogo bidnii ued biellee olj bh shig bna da buh mongolchuud mini bie bienee hemleed eheljee icheeche ene taltsal hend heregtee ve?...........................?????????
Сухбаатар жанжин оросуудтай яваандаа улс торийн талаар Монгол улс хэрхэн хогжих санал зороод ирсэн байдаг!Орос хэлнээс орчуулдаг далжиганаж оросуудын ургэлж холон доорнь олсголон голог шиг угаадсыгнь идэж гэдэс цайрдаг буриадууд жанжиныг хорлож алсан сураг байдаг биздээ?
Манжийн үед Монголын эх орончдыг Бээжинд аваачиж есөн эрүүгээр эрүүдэж алдаг байсан бол социализмын үед Москвад аваачиж эмчлэх нэрээр хордуулж алдаг байсан нь яалт ч үгүй үнэн юм даа. Цэдэнбал, Чойбалсан, Гэндэн, Дэмид нар бүгд орос найрлагатай хоронд хордож үхсэн, Сүхбаатар ч бас орос хоронд хордсон байж магадгүй болоод явчихлаа.
Монголчууд баабар мэтээр тархиа угаалгаад монголоо алдмарууд болчихгүй бол яаж ийгээд улс шүү юм байгаад байх л байх.Харин хөгжил цэцэглэлт, бар улс болох мэт мөрөөдөл бол хүнтэйгээ яаж ажиллахаас шууд хамаарна.ЗХУ-д яагаад социалист нийгэм бүрэн ялж чадалгүй АНУ мэтийн барууныхны хорлон сүйтгэх үйл ажиллагааны золиос болсон гэхээр шинжлэх ухаан,технологийн хоцрогдол,эдийн засгийн чадвар суларсан,цэрэг зэвсгийн муугаас огт болоогүй зөвхөн иргэдээ үзэл санааны өөртөө итгэлтэй,бид зөв зам дээр зогсч байгаа гэсэн хатуу байр суурьтай,ажлаа хариуцсан шиг хариуцаж,нэр төрөө эрхэмлэсэн шиг эрхэмлэдэг болгон хүмүүжүүлж чадаагүйтэй холбоотой гэж Израйлийн Иудын шашны оройн чимэг болсон их сэтгэгч дүгнэж хэлсэн байдаг.Энэ үгийг нь АНУ-н сенатын гишүүн нэг эрхэм, Ельцины бараа бологч оросын төрийн думын гишүүнд мөн давтан хэлж байсан гэдэг.Тэр сенатор,-Та нарыг бид зэр зэвсгийн хүчээр ч, эдийн засгийн хүч чадлаар ч ялж чадахгүй байсан.Харин та нар өөрсдөө жинсэн өмд,рок поп,кока коланд л буугаад өгчихлөө шүү дээ гэсэн гашуун үгийг хэлсэн гэдэг юм.Энэ жишээг манай иргэд толгойдоо хийгээд эргэцүүлээд бодоход илүүдэхгүй шүү.Ёс зүйгээ алдах шиг амархан юм үгүй.Ёс зүйтэй болоход маш хэцүү.баабар яагаад монголчууд ёс зүйгүй болох ёстой гэж номлоод байсны учир бол энэ юм.Тэр этгээд монголчуудыг сөнөөх удаан үйлчилгээтэй хорыг бидэнд цутгаж өгсөн байна.Одоо бид нийгмээрээ 1990 онд хүрсэн байсан тэр ёс зүйгээ эргүүлэн олж авахад маш олон жил зарцуулна даа.Энэ хооронд дэлхий ертөнц хаа хүрсэн байх бол...
Яг үнэн. 1990 онд хүмүүс маш ёс суртахуунтай байсан. Одоо бол мөнгөний төлөө хүн махлаад зарахаас сийхгүй хүмүүс маш олон болжээ.
Баабарын санаа бол америкаас санхүүжилтээ авдаг манж, хятадын санаа л даа.
Orchin ued tarhia sain ugaalgasan zaluus Suhbaatariiigaa erliiz,hurli gej duudaad hushuug ni zailuulah gsaim aaq bureer oroldoj bn.Ene bol anarhi - ardchilagchdiin gants hiij chadah. Ajil ni bololtoi ho ho ho hi.hi hi,ho ho ho.Getel ulsaa hugjuulj utaagui bolgohoo hamjaargatai ä
Suh janjin bol tertee tergui tuuhend munhruh janjin bilee eh orniihoo tuluu amia ugsun hun oshoo ta yagaaraa batlah ym be odoo boloo ym bishuu hench har hyjaagiin bodlogoor yvuul j baigaa horond itgehgui end halh baruun mongol geed hereldeed baigaa guravan hun l bain shu dee kk ta tariig bid duuraihgui shu horchin pesdaanuudaa bid hoorondoo temtselden gevel ulger shu