Хөдөлмөрийн баатар, Ардын жүжигчин Б.Зангадтай ярилцлаа. Өсч, төрсөн нутагтаа жилд заавал очдог түүнтэй нутгийн сонин сайхан болон хүүхэд насны дурсамжаас нь хуваалцсанаа хүргэе.
-Та сүүлийн үед ойр ойрхон нутаг руугаа явдаг болжээ. “Тунгалаг Буянт”-аа үгүйлээд замд гараад байна уу?
-Би Ховд аймгийн Буянт сумын уугуул. Энэ намар манай сумын 90 жилийн ой болж, би баяртаа оролцоод ирсэн. Эх орны маань дөрвөн зүг найман зовхист улс орон хөгжиж, хийж бүтээх эрмэлзэл дүүрэн байгааг хараад сэтгэл тэнүүн явлаа. Улс орон дэд бүтцийн асуудлаа шийдэж байгааг замын турш харлаа. Зам дагаж хөгжил гэдэг болохоор алс нутгийн дэд бүтцийг шийдээд өгвөл хөгжих боломжтой юм байна.
Хүн амын хөгжлийн төвшин хуучин цагийг бодвол өөрчлөгдсөн байна. Би 1951 онд Ардын хувьсгалын 30 жилийн ойгоор арван хэдхэн насандаа Ховд аймгийн жүжигчид, сайн дурын уран сайханчидтай Улаанбаатарт анх ирж, хотын соёлтой танилцаж байв. Түм түжигнэж, бум бужигнасан олон хүн төвлөрсөн газрыг үзээгүй хөдөөний хүүхдийн хувьд нийслэлийн аж байдал их сонирхолтой байсан санагдана.
-Хотын соёлтой анх танилцаж байгаа хүүхдэд бүх зүйл л шинэ харагдсан байх. Тэр дундаас сэтгэлд хоногшсон, сонирхож байсан зүйл бий юү?
-Мах комбинатын хоёр давхар байшин их тод хараг- даж байсан. Нэгдүгээр сургууль, Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театр, тухайн үеийн Элдэв-Очирын нэрэмжит Хүүхдийн кино театр буюу одоогийн Хөрөнгийн бирж, Гадаад хэргийн яам, Улсын багшийн дээд сургуулийн байшин гэсэн хэдхэн барилга нийслэлд ирэхэд их өндөр, сүрлэг санагдаж байсан даа. Ер нь тэр үед тоймтой хэдхэн байшин байлаа шүү дээ.
Ямар сайндаа тэр олон давхар барилгын дээд давхарт нь яаж ордог юм бол гэж бодож байсан юм даг. Тэр үед Яармагийн талбайд Улсын баяр наадам болдог байв. Наадмыг улсын баяр наадам, цэргийн баяр гэж олон янзаар нэрлэнэ.
Хятад дэлгүүр, гуанз гэсэн ахуйн үйлчилгээний газрууд ихэвчлэн хувийнх байсан. Сонирхолтой нь, морин тэрэг одоогийн таксины үүрэг гүйцэтгэдэг байлаа шүү дээ. Наадмын үеэр хотын бүх албан байгууллага үзэсгэлэн- гээ гаргана. Тэнд бас циркийн байртай бөгөөд нийслэл болон хөдөө орон нутгаас ирсэн уран бүтээлчид ард түмэнд тоглолтоо хүргэдэг байсан.
-Алс хязгаараас ганцаараа ирээд учраа олохгүй байх үе тохиолдсон уу?
-Төрсөн ахтайгаа ирсэн болохоор тийм зүйл болоогүй. Хүүхэд болсон хойно олон зүйл хараад сатаарах үе байсан. Ялангуяа янз бүрийн хэлбэртэй чихэр гоё харагддаг байж билээ. Ховдын театрыг 1950 онд байгуулсан. Үүнээс нэг жилийн дараа театрынхан, сайн дурын уран сайханчидтайгаа Ардын хувьсгалын 30 жилийн ойд оролцохоор ирсэн.
Үүнээс өмнө Дорнод аймгийн Хөгжимт драмын театр 1948 онд байгуулагдсан. Ховдын театр олон ястан, үндэстэнтэй их баялаг учраас тэр бүхий л уламжлал соёлоо тоглолтдоо тусгахыг хичээсэн. Одоо бодоход 1951 оноос Шар дэлгүүр л үлдэж дээ. Одоогийн “25 суваг” телевизийн цаахан талд бий. Тэнд өмнө нь үсчин, зурагчин, будгийн газар зэрэг хувийн үйлчилгээний газрууд байлаа.
Одоогийн Драмын театр буюу Залуучуудын ордон 1954 онд Монголын ард түмний хөрөнгөөр боссон байшин юм шүү дээ. Би хүртэл сурагч байхдаа 45 мөнгө хандивлаж байв. Тэр үед одоотой харьцуулахад хүн цөөхөн. Үндэстнийхээ хувцсыг их өмсдөг байсан ч соёлжоод улам л өнгөлөг сайхан болсон. Ер нь 1956 оноос хот олон барилгаар өнгө нэмсэн. 40, 50 мянгат баригдаад, төмөр зам ч ороод ирэхээр хүн төвлөрч, 1960-аад оноос хурдтай хөгжиж эхэлсэн.
-Түүний дараа хэдэн онд Улаанбаатарт ирсэн бэ?
-61 жилийн өмнө Ховд аймгийн соёлын өдөрлөгийн нээлт одоогийн Дуурь бүжгийн эрдмийн театрын өмнөх талбайд болсон юм. Би соёлын өдөрлөгт оролцохоор найм- дугаар ангид байхдаа дахин Улаанбаатарт ирсэн. Дөрвөн жилийн дараа хотод ирэхэд барилгын тоо олшроод, Сүхбаатарын талбайн хэмжээ том болчихсон юм шиг харагдсан. Засгийн газрын ордон гэж өргөтгөлгүй, дөрвөн давхар урт цагаан байшин байсан даа.
Одоогийн хотын захиргаа “Алтай” нэртэй зочид буудал байв. Тэнд бид байрлаж, Дуурь бүжгийн эрдмийн театрын оронд байсан Улсын хөгжимт драмын театр руу явдаг байсан. Түүний дараа 1955 онд би хотод ирж суурьшсан. Тэр жилийн дэлхийн залуучууд оюутны их наадамд оролцохоор ирээд, дараа жил нь сур- гуульд сурахаар явсан.
-Хөгжлийн явцад орхигдоод байгаа зүйлсийн нэг нь соёл урлагийн нэгдсэн бодлого юм. Таныг урлагийн байгууллагад анх ажиллах үед соёл урлагийн байгууллагын байдал ямар байсан бэ?
-1970-аад оны үед соён гэгээрүүлэх ажил хүчтэй өрнөж байсан. Мэргэжлийн урлагийн байгууллагууд тодорхой төлөвлөгөөтэй, түүнийхээ дагуу бүх сумаар аялж тоглолт хийдэг байв. Хаана хүн амьдарч байна, тэнд урлаг соёлынхон хүрч үйлчилдэг байлаа. Өнөөдөр тэр ажлыг хийхээ больжээ. Түүнээс гадна орхигдоод байгаа зүйл дотор нэг чухал зүйл бий. Намар болохоор залуус хөдөө явж улс эх орныхоо хөгжилд хувь нэмрээ оруулан хадлан тэжээл бэлтгэх, тариа ногоо хураахад гар бие оролцдог байлаа.
Тэр ариун хөдөлмөрийн шимээр залуус хүссэн мэргэжлээ олж, зарим нь амьдралаа зохиодог байсан юм. Гэтэл тэр ажил одоо дутагдаад байна. Тэр үед тариа будаагаа Төв цэнгэлдэхийн гадна талбайд байрлуулж, эскпортод гаргадаг. Бид цөөхүүлээ байсан ч ажиллаж болоод л байсан. Харин одоо олуулаа тэр үеийнх шиг хөдөлмөрлөвөлямарихажлын ард гарах бол.
Ийм учраас би залуу үеийнхэнд өнөөдрийн хөл нь майжиг болсон бөгтөр өвгөн, нүүрэнд нь үрчлээ суусан энэ хөгшчүүдийн нуруун дээр Монгол Улсын хөгжлийг тулж ирсэн юм шүү. Тиймээс автобусанд ороход нь тохойноос нь дэм болж өргөж оруулаад суудал тавиад өгчихөж бай. Ахмад үеийнхнийгээ хүндэлж бай гэж захидаг юм.
-Нар ээсэн намрын өдөр таны “Алтан намар” дууг сонсохоор өөрийн эрхгүй бодолд автдаг гэж олон хүн ярихыг сонссон. Үнэхээр ч таны дуулсан энэ дууг мэдэхгүй монгол хүн цөөхөн байх?
-Дуу болгон түүхтэй байдаг. Монголын яруу найрагч, хөгжмийн зохиолч, уран бүтээлчид бурхнаас заяасан авьяастай агуу хүмүүс байдаг юм шүү дээ. Тиймээс эх орныхоо бүтээн байгуулалтын төлөө олон сайхан бүтээл хийсэн. Улирал бүхэн сайхан. Би хавар төрсөн болохоор энэ улирал надад сайхан санагддаг. Уран бүтээл маань цэцэглэдэг болохоор намар бас сайхан санагддаг юм.
1982 онд Монголын хөгжмийн зохиолчдын холбооноос “Алтан намар” нэртэй Монголын хөгжмийн урлагийн наадмыг Д.Сүхбаатарын талбайд анх санаачлан зохион байгуулсан. Тэр үед МАН-ын Төв хорооны тогтоол гараад “Алтан намар” наадмыг зохион байгуулах хороог байгуулж байсан юм. Монголын хөгжмийн зохиолчид тэр онд ямар бүтээл хийснээ ард түмэндээ тайлагнах зорилгоор зохион байгуулсан наадам юм л даа. Тэгээд 1983 онд энэ наадмыг нээж, хаадагсүлддуутайболъё гээд хөгжмийн зохиолчдын дунд нэргүй уралдаан зохион байгуулсан.
Улмаар Л.Мөрдорж, Н.Жанцанноров, Г.Алтанхуяг нарын гурван дуу шалгарснаас “Алтан намар” үлдсэн юм билээ. 1983 оны аравдугаар сарын 1-нд циркэд “Алтан намар” наадмын нээлт болоход би анх энэ “Алтан намар” дууг дуулсан даа. Одоо дуугаа сонсоод “Энэ дууг анх дуулж байхдаа залуухан байж дээ” гэж бодогддог юм.
-Хүнд бодол ухаарал хайрласан, мартагддаггүй дуу олон бий. Гэтэл сүүлийн үед гарч байгаа уран бүтээлийн ийм “амьд” чанар үгүй болчихжээ. Энэ нь танд ч гэсэн мэдрэгдэж байгаа байх?
-Би Монголын дуулаачийн урлагтороод 60 гаруйжилболж байна. Энэ хооронд манай олон сайхан яруу найрагч, хөгжмийн зохиолчтой хамт ажиллаж, амьдарчээ. Одоо миний үеийнхэн ховордсон байна. Би чинь “танихгүй” хүмүүсийн дунд амьдарч байна шүү дээ. Танил хэд маань бурхны оронд заларчээ. Тэднийгээ санана, үгүйлнэ, дурсана. Бас сэтгэлдээ зурдаг юм.
Тэд уран бүтээлдээ сэтгэлээ зориулдаг байсан учраас одоо хүртэл хуучрахгүй байна. С.Гончигсумлаа, Ж.Бадраа гуай “Жаргаах зүрхэн” бүтээлээ хийхдээ хамтдаа зөвлөж, сэтгэлээсээ шижир бүтээл хийсэн. Тэгээд тэр бүтээлүүд нь мөнхөд үлдэж байгаа юм. Гэтэл сүүлийн үеийн уран бүтээлчид мөнгөний тө- лөө ажиллаад байна. Уран бүтээлийг мөнгөөр хэмжиж болохгүй. Чин зүрхнээс ургасан уран бүтээлийг сэтгэлээрээ хэмжинэ үү гэхээс өөр зүйлтэй зүйрлэж болохгүй юм шүү дээ.
-Таны урлагт зүтгэсэн он жил, хүч хөдөлмөрийг тань төр засаг, ард түмэн өндрөөр үнэллээ. Олон жилийн хөдөлмөрийг үнэлсэн тэмдгийг энгэртээ зүүлгэж байх мөчид ямар сэтгэгдэл төрж байв даа?
-Аав ээж, төрсөн нутаг хамгийн түрүүнд санагддаг юм билээ. Тэр үед “Би ийм хүндтэй шагнал хүртэх зүйл хийсэн юм байх даа” гэж бодоод ханцуйдаа залбирч явлаа. Бас интернэтээр намайг яаж баалах бол гэж эмээж байсан боловч надад тийм шүүмж ирээгүй. Энэ нь миний уран бүтээлдээ хариуцлагатай ханддаг байсантай холбоотой болов уу гэж бодсон. Мөн олон түмэн намайг хайрлаж хүндэтгэж байгаагийн илрэл гэж бодоод баярлаж байлаа.
-Хүн нас явах тусам нутаг амьтай болдог гэдэг. Танд нутагтаа амьдрах бодол бий юү?
-Хүн нутгаа санадаг гэдэг үнэн үг шүү. Би сүүлийн жилүүдэд нутаг руугаа явчихаад байгаа. Нутагтаа очно, тоглож өссөн газраа харна. Гэтэл багын дурсамжаа хуучилъя гэхээр үе тэнгийнхэн маань цөөрчихжээ. Тэгэхээр ер нь хүн ганцаардах байдал руу орчихдог юм уу даа. Тийм болохоор нутагтай очоод амьдаръя гэсэн бодол үгүй болчихсон байна. Өндөр наслах сайхан ч үеийнхэн маань цөөрчихөөр сэтгэл хоосроод байх юм даа.
Б.Сэлэнгэ
Эх сурвалж: "Монголын үнэн" сонин
Сэтгэгдэл0
Нутаг санагдчихлаа!Урт цагааны уудээр Шар дэлгуур ,хунсний 33 дэлгуур хуртэл гулиа дараадл,60-70 оны дундуур тэнд чинь одор болгон зах шиг юм болгон зардаг байсын.За тэгээд Их дэлгуурээр их тэнэдэг одорт 2-3 удаа орж гарч буртгуулдэг бичигдээгуй хуультай байж.Манай 40 мянгатынхан барагл Их дэлгуурт амьдардаг байсан санагдаад байдын.Бутэн хагас сайнд Хуухдийн ба баримтат кино театрт бум бужигнаж тум тужигнэдэг,билет олдохгуй боон оочер,естой нэг алалцдаг газар байж билээ.Ард кино театр арай томчууд насанд орсон хумуус ордог мань мэтэд одорл билет олддог орой бол халдаггуй газар байвдаа!Зангад гуай ч тэр уед сайхан дуулдаг сайн дуучин байсан шуу!
chi henii bandi bsn be? tom Onio,n bandi um shig bnlda bichsen umiig ajiglahad...
Том бага Онио Монио мэдэхгуйээ мэдэхгуй!Би ямарч л байсан 40 мянгатын ууган банди
Банди манди гэж ч яриад байхааргуй нас суудэр явчихсан хун би,чи яг таараад ярьвал надаас ч залуу хун байж магадгуй...
odoo humuus buur interneteer muuluulj bichuulne gej aidag bolson bna daa. saihan duuchin daa.
zangad guai saihan ch hun saihan ch duuldag.taniig ard tumen martahgui n lavtai
сайн ч хүн сайн ч дуулдаг
burhanaas zayasan hooloitoi hvn dee tanid ervvl enhkiig hvsen erooe
Нархан хотхоны 51 дүгээр байрний Гомо Мөнхжаргал гэж алдаршсан шоронгоор олон жил явсан эр бий. Одоо 50 гарч яваа энэ эр яадаг гэхээр шоронд байхдаа банди нарийг эмэлдэг байсан гаж зуршлаа наранд гарч ирсэн хойноо орхиж чадалгүй байрнийхаа залуухан хөвгүүдийг татаж чангаасаар байгаад энэнээсээ болоод Гомо Мөнхөө нэр авсан хүн байгаан. Ичиж зовохыг мэдэхгүй нэгмөсөн улаан цагаандаа гарсан Гомо Мөнхөөг байрнийх нь залуус эхнэртээгээ унтаад таашаал авч чадахгүй болхоороо эхнэрээ хана мөргүүлж зоддог гэж ярьдаг юм байна лээ. энэ нөхрийн талаар” Онцгой маанаг” нэртэй зохиол хүртэл хэвлэгдсэн гээд бод доо. Google дээр Онцгой маанаг гээд хайнгуут гарч ирдэг юм
Гуйээ чи яаасан ядаргаатай амьтан бэ?Хуний богс хонжилний ажил чамд ернь ямар хамаатай байдаг байнаа?Богсоороо тоночиноуу лаагаа идэж богсруугээ шургуулна уу чамд падлий байнауу?Очноон удаал сэдэв болгонд энэ хуний богсний ажилыг сурталчлаад тэнэгтээд байхын!Оороо бас гомо гомдчихоод хорсоод явдаг ухаантай юмуу эсвэл богсруугээ хучиндуулчихээд гомдоод яваа матаруу?
Нархан хотхоны 51 дүгээр байрний Гомо Мөнхжаргал гэж алдаршсан шоронгоор олон жил явсан эр бий. Одоо 50 гарч яваа энэ эр яадаг гэхээр шоронд байхдаа банди нарийг эмэлдэг байсан гаж зуршлаа наранд гарч ирсэн хойноо орхиж чадалгүй байрнийхаа залуухан хөвгүүдийг татаж чангаасаар байгаад энэнээсээ болоод Гомо Мөнхөө нэр авсан хүн байгаан. Ичиж зовохыг мэдэхгүй нэгмөсөн улаан цагаандаа гарсан Гомо Мөнхөөг байрнийх нь залуус эхнэртээгээ унтаад таашаал авч чадахгүй болхоороо эхнэрээ хана мөргүүлж зоддог гэж ярьдаг юм байна лээ. энэ нөхрийн талаар” Онцгой маанаг” нэртэй зохиол хүртэл хэвлэгдсэн гээд бод доо. Google дээр Онцгой маанаг гээд хайнгуут гарч ирдэг юм
Zangad guai daa, urt udaan naslahiig eruue
xuurxii duu mgl-iig maani uls shig uls bolgoson buyantai buurluud maani ulam l tsuuruud bna daa...ed bol jinxene xyn chanariin ilerxiilel bolson xymyys odoogiin zaluuchuudad xyn chanar gej yum ynexeer baga yldsen dee heg l amerik ardchlal yarisan umxii amtai ulsuud ..
Chin setgeleesee Zangad gyaidaa yrt naslahiig yereeye,ychir ni ene hyn chini Mongoliin yrlagiinhanaas hamgiin cheen gej boloh hymyysiin toond orchihson yabna!Tor zasag sagnasand ard tymen bayartai baigaa!
bi jaahan baihdaa Zangad guaigaas uur duuchin meddeggui bsan daa.ih mundag duuchin daruuhan hundee.
Зангад Хайдав гээл 2 монхийн дуучид Монголд аль диван галаваас л байсан одооч байна
Bi oyutan baihdaa jaahan sahilagaguitej baigaad Zangad guatai taaraldaj bilee.Tegehed yamar saihan dulguun aajuu yaraitai negen hedhen ugeer tailbarlaad, nudeeree zemleh hunee zemlechiheed yavj bilee.Saihan hun urt naslaarai.
Цагаан Шонхорын Энхтайван 2005 онд центрпоинтын хэргээр сууж байгаад шоронгоос сулллагдсаныхаа дараахан оросын мафийнхнаас энэ аппаратыг оруулж ирсэн. Сая орчим доллараар оросын мафийнхнаас худалдаж авч монголд авчирсан байдаг. Энхтайвны тухайд оросуудтай бүр ерээд оны эхэн үеэс холбоо тогтоосон байдаг юм байна лээ. Аппарат гээд байгаа зүйл нь агаарын долгионыг ашиглаж компьютерийн програмтай холбож ажилладаг. Шинжлэх ухаан болон програм хангамжийн хамгийн сүүлийн үеийн ололт амжилтыг ашиглан бүтээсэн. Ерөнхийдөө оросын тусгай албаныхан олон жилийн уйгагүй хөдөлмөрөөр зохион бүтээсэн. Харин яаж яваад тусгай албаны энэ аппарат оросын мафийнхны гарт орсныг бүү мэд. Миний ойлгож байгаагаар оросын тусгай алба мафитайгаа хамтарч ажилладаг гэж ярилцдаг нь бараг үнэн байх аа. Тусгай алба, мафи хоёрын хооронд ямар нэгэн нууц холбоо сүлбээ байдаг болоод л энэ аппарат гэж нэрлээд байгаа төхөөрөмж эхлээд оросын мафийнхны гарт орж. Улмаар тэднээр дамжин Энхтайвны гарт ирснээс зайлахгүй. Тэрнээс биш сүүлийн үеийн техник технологийг ашигласан тоног төхөөрөмжийг мафийнхан өөрсдөө зохион бүтээх ямар ч боломжгүй шүү дээ. Гаднаас нь харахад ердийн нөүтбүүк шиг хэлбэр дүрстэй энэ аппаратыг олон улсын хил гаалиар авч гарахад ямар ч асуудал үүсэхгүй. Учир нь онгойлгож, асааж үзэж, нарийн шалгахгүй юм бол гаднаас нь харахад жирийн л нэг лап топ шиг харагддаг. Хийсэн материалын хувьд сансарын хөлөг бүтээхэд ашигладаг. Эвдэрдэггүй материалаар хийсэн тул хэдэн цаг, хэдэн өдөр ч унтраахгүйгээр тасралтгүй ажиллуулсан ямар ч эвдрэл саатал үүсэхгүй гэсэн үг. Би интернэт маш сайн ухсаны хүчинд энэ аппаратыг анх оросууд зохион бүтээсэн хэдий ч өнөөдрийн байдлаар гадаадын өндөр хөгжилтэй хэд хэдэн орны тусгай албад яг ийм аппаратыг ашигладаг байж болзошгүй тухай мэдээллийг олж уншсан. Тэр дундаа америкийн тагнуулынхан олон жил хойноос нь хөөцөлдөөд хаана байгааг нь илрүүлж чадахгүй байсан Осама Бин Ладены байгаа газрыг нь илрүүлэхдээ энэ аппаратыг ашигласан байж болзошгүй тухай мэдээллийг гадаадын нэгэн сайт дээрээс олж уншсан юм. Өөр нэг энэ аппараттай холбоотой сонирхолтой таамаглал нь 2006 онд оросын тагнуулын албанд ажиллаж байгаад чөлөөнд гарсан хурандаа цолтой хүн эхнэр хүүхдээ өөрийн гараар хөнөөгөөд. Улмаар өөрийнхөө амийг хорлосон хэрэг гарсан байдаг. Афганы дайнд оролцож, тусгай албаны нарийн нууцуудыг хариуцан ажиллаж явсан. Үхэхээс бусдыг үзсэн, сэтгэлийн тэнхээ тэвчээртэй хурандаа хүн хайртай хүмүүсээ өөрийн гараар хөнөөх болсон шалтгааныг барууны экспертүүд тайлбарлахдаа оросын тагнуулынхан миний яриад байгаа яг энэ аппаратыг ашиглан хурандаагийн сэтгэл зүйд өөрчлөлт оруулж. Улмаар галзуурлын байдалд оруулж. Хүчээр бодол санааг нь удирдан эхнэр хүүхдийг нь өөрийнх нь гараар хөнөөлгөсөн гэдэг таамаглалыг дэвшүүлсэн байдаг юм байна лээ. Мань хурандаа хэтэрхий их нууц мэддэг. Бас тэр нууцаа задлах аюул тулгарсан учраас ийм байдалд орсон тухай 2006 оны намар барууны хэвлэлүүдээр ганц нэг мэдээлэл гарсныг гаднын хэвлэл уншдаг хүмүүс сайн мэдэж байгаа. Агаарт хаа сайгүй эргэн тойрон дүүрэн долгион байдаг. Худлаа гэвэл Улаанбаатарт байгаа хүн хаа холын Эрээнд байгаа хүнтэй гар утсаар яаж ярьж болоод байдгийг тайлбарлая л даа. Ихэнх хүмүүс гар утсыг хэрэглэж мэддэгээс биш ямар зарчмаар яаж ажиллаад байдгийг нь огтоос сонирхдоггүй. Нээрээ ямар ч утас, холбоо, ямар нэгэн контакт байхгүй мөртлөө хоорондоо хэдэн мянган километрийн алсад байгаа хүмүүс яаж бие биенийхээ дууг сонсоод яриад байдаг юм бол оо. Нууц нь маш энгийн. Агаарт байдаг хүний нүдэнд үл харагдах долгион. Тэгвэл миний яриад байгаа энэ аппарат нь яг энэ долгионыг ашиглаж ажилладаг бөгөөд түүнийгээ компьютерийн програм хангамжийн хамгийн сүүлийн үеийн дэвшилтэт ололттой холбож өгсөнд энэ аппаратны нууц байгаа юм. Энэ аппаратыг дээр нэр дурдсан гадаадын тусгай албад онцгой тохиолдолд ашигладаг. Тэрнээс биш юм болгонд ашиглаад байдаггүй. Өөрөөр хэлбэл тагнуулчдын хүч хүрэхээргүй /хүний хүчээр хийх боломжгүй/ тийм онцгой тохиолдолд ашигладаг гэсэн үг. Тэгвэл Энхтайван энэ аппаратыг оруулж ирэхдээ өмнө нь монголын тагнуулд ажиллаж байгаад хууль зөрчсөний улмаас ажлаасаа халагдсан хоёрын зэрэг залууг эгнээндээ элсүүлсэн байдаг. Мань хоёрын нэг нь миний олж судалснаар орос, англи хэлтэй. Дээр нь програм хангамж, техникийн талын шаггүй мэдлэгтэй гэж байгаа. Харин нөгөөх нь мэдлэг боловсрол сайн биш боловч нөгөө залуугаараа заалгаж энэ аппаратыг ашиглаж сурсан. Одоо энэ хоёр нөхөр энэ аппаратыг нь хариуцаж ажилладаг. Үүнийхээ төлөө Энхтайвнаас хангалттай хэмжээний цалин урамшуулал авдаг. Дээр нь тусгай албанд ажиллаж байсан хүмүүс болохоороо нууцыг яаж хадгалах болон энэ аппаратаар юу хийж болох болохгүйгээ маш сайн мэддэг. Өөрөөр хэлбэл найдвартай, учраа мэддэг хүмүүс гэсэн үг л дээ. Аппаратын ажиллах зарчим маш энгийн. Гаалиар унтрааж авч орж ирээд асаангуутаа аппаратны дэргэд хамгийн ойр байгаа хүн рүү ганцхан кноп дараад долгионоор буудна. Ингэхийн тулд аппарат мэдээж хангалттай цэнэгтэй байх ёстой. Яг гар утас, цахилгаан бараа шиг тогоор ажиллана гэсэн үг. Лап топ ч бас тогоор ажилладаг шүү дээ. Харин тог гэж юу билээ. Тог бол долгион. Ийм энгийн ажиллагаатай, хэн ч гэсэн заалгаад сурахад хялбархан ажилладаг аппарат. Ингээд хамгийн ойр байгаа хүн рүүгээ долгионоор буудахад нөгөө хүн нь сүртэй ёолж гаслаад, өвдөж зовоод байх юм юу ч байхгүй. Биеийнх нь аль нэг хэсэг рүү. Тэр дундаа толгой руу нь долгионоор буудахад бага зэргийн толгой нь өвдөх түр зуурын өвдөлт мэдэгдэнэ. Ингээд толгой руу нь орсон долгионы тусламжтайгаар нөгөө хүнийхээ толгой доторх бүх мэдээллийг яг алган дээрээ ном тавиад уншиж байгаа юм шиг уншиж болно. Өөрөөр хэлбэл тэр хүний дотор ямар ч нууц үлдэхгүй гэсэн үг. Бүгдийг нь унших боломжтой. Хүний тархи их сонин зарчмаар ажилладаг. Хүн амаараа үг хэлэхийн тулд эхлээд тархины нэг хэсгээс нөгөө хэсэг рүү тухайн хэлэх гэж байгаа үгээ тэмдэгт маягаар маш хурдан дамжуулдаг юм байна. Ингээд тархины тухайн тэмдэгтийг хүлээн авсан хэсэг нь уг тэмдэгтийг үг болгож амаараа гадагшлуулдаг. Өөрөөр хэлбэл хүн үг хэлэхийнхээ өмнөх хоёроос гурван секундэд ямар үг хэлэхээ тархин дотроо маш хурдан хугацаанд бодож амждаг гэсэн үг. Харин тархины нэг хэсгээс нөгөө хэсэг рүү дамжуулж байгаа уг тэмдэгт буюу мэдээллийг энэ аппарат нь хүний тархи руу маш хүчтэй долгионыг буудаж оруулах замаар толгой дотроос нь шууд барьж авдаг гэсэн үг. Аппарат гэж нэрлээд байгаа төхөөрөмжний ажиллах зарчим нь ердөө л энэ. Зөвхөн хэлэх гэж байгаа үг төдийгүй тухайн хүний толгой дотроо бодож байгаа бүх бодлуудыг нь энэ аппаратны тусламжтайгаар тухайн хүний толгой дотроос барьж авч, замаас нь сонсох боломжтой гэсэн үг. Хэрвээ унаган англи хэлтэй гадаад хүн байх юм бол тухайн хүний толгой дотроо юу бодож байгааг шууд англи хэл дээр маш хүчтэй долгионы тусламжтайгаар сонсоно. Харин монголд авчраад монгол хүний толгой руу буудах юм бол тухайн хүний толгой дотроо юу бодож сэтгэж байгаа нь аппаратыг хариуцаж ажиллуулж байгаа хүнд шууд монгол хэлээр сонсогдоод эхэлнэ гэсэн үг. Ийм болохоор энэ аппаратаар дэлхийн ямар ч хэлтэй ямар ч үндэстний хүний бодлыг тухайн эх хэл дээр нь толгой дотроос нь шууд сонсож мэдэх боломжтой. Ганцхан аппаратыг ажиллуулж, тухайн хүний бодлыг сонсож байгаа хүн нь тэр хүний төрөлх хэлийг мэддэг байх шаардлагатай гэсэн үг. Энхтайван 2005 оноос хойш аппаратаа ямар зорилгоор ашигласан бэ гэвэл хамгийн нэгдүгээрт монголын улс төр, бизнест нөлөө бүхий бүх хүмүүсийн толгой доторх бодол. Нарийн нандин нууцуудыг нь уншиж, судалсан байдаг. Монгол жижигхэн. Улаанбаатар хот бүр жижигхэн. Монголын бүх томчууд нийслэл хотод амьдардаг нь монголын улс төр, бизнесийн томчуудын бодлыг хэдхэн сарын дотор хялбархан уншиж мэдэх боломжийг Энхтайванд олгосон хэрэг. Аппаратыг оруулж ирээд хамгийн анх буудсан хүн нь олны танил нэг улс төрчийн байгаа газар нь очиход аппаратын дэлгэцэн дээр тэр хоёр хүний хоёулангийнх нь дүрс харагдана. Энэ бүхнийг аппаратнаас ялгаруулж байгаа маш хүчтэй долгион толгой руугаа буудуулсан нөгөө хүний бодлыг нь уншихаас гадна бие махбодыг нь дэлгэцэн дээр дүрс хэлбэрээр харуулж байгаагаар тайлбарлаж болно. Өөрөөр хэлбэл энэ аппарат нь зөвхөн долгионоор буудаж сонсох биш. Давхар тэр хүнийхээ болон тэр хүний эргэн тойронд байгаа хүмүүсийн дүрсийг хардаг гэсэн үг юм. Ингээд аппаратыг монгол улсын хилээр оруулж ирээд хамгийн анх толгой руу нь долгионоор буудсан хүнээрээ дамжаад өөр олон хүнийг долгионоор буудах замаар монголын олон арван улс төрчид, бизнесмэнүүд. Цаашлаад хүчний байгууллагын дарга, ажилтнууд. Олны танил урлаг спортын одууд. Жирийн иргэд гээд ердөө хэдхэн жилийн дотор маш олон хүний бодол санаа. Толгойн доторх бодол, мэдээллүүдийг нь судалж амжсан байдаг. Эдний дотор үе үеийн төрийн өндөрлөгүүд болох ерөнхий сайдууд, ерөнхийлөгчид. Улсын их хурлын гишүүд гээд олон хүн хамрагдаж байгаа юм. Монгол жижигхэн. Тэр дундаа нийслэл Улаанбаатар хотод бүх зүйл нэг дороо төвлөрсөн байдаг нь аппаратны эздэд бүр ч сайхан аятай таатай боломж олгож өгсөн хэрэг. Одоо гол нууц руугаа оръё. Аппаратаараа Энхтайван болон түүний хоёр туслах нь /өмнө нь тагнуулд ажиллаж байгаад халагдсан/ зүгээр нэг нэр бүхий хүмүүсийн бодлыг уншаад. Юу хийж байгааг нь хараад суугаад байсангүй. Компьютерийн програмыг долгионтой холбож ажилладаг энэ төхөөрөмж нь зүгээр нэг сонсоод, хараад суух биш. Түүнийгээ бичиж, хадгалж авдаг өөр нэг давуу талтай төхөөрөмж юм. Хэдхэн жилийн дотор олны танил, нэр нөлөөтэй олон ч хүний порно бичлэг Энхтайвны гарт ийм маягаар орж ирсний заримыг нь Энхтайван тэдгээр хүмүүсийг дарамтлахдаа ашигласан байхыг үгүйсгэхгүй юм. Хоёр дахь нэмэлт мэдээлэл бол Энхтайван энэ аппаратаа оруулж ирснийхээ дараа монголын тагнуулд ажилладаг өндөр албан тушаалын хүнд аппаратаа өөрийн биеэр харуулсан байдаг. Цаад хүн нь Энхтайвантай бүр ерээд оны үеэс холбоотой ажилладаг бизнесийн түншүүд. Энхтайвныг олон жил хамгаалж, өмгөөлж ирсэн хүн. Одоо бүр илүү ноцтой мэдээлэл бичиж үлдээх гэж байна. Аппаратаар зөвхөн олны танил хүмүүсийг судлаад суусангүй. Бэлгийн гаж донтнууд болон гэр бүлгүй ганц бие залуусыг. Бас биеэ үнэлдэг янхан охидуудыг идэвхтэй судалсан байдаг. Учир нь Энхтайван энэ аппаратаараа зөвхөн монголын томчуудын тухай мэдээлэл цуглуулах зорилго тавьсангүй. Нэгэнт маш өндөр үнээр оруулж ирсэн аппарат болохоор шархаа буцааж нөхөх. Цаашлаад их хэмжээний ашиг орлого олох зорилгыг тавьсан. Хүмүүс бид мэдэхгүй болохоос биш монголд бэлгийн гаж донтнууд цөөнгүй байдаг. Гар хангалга хийдгээс эхлээд есөн жорын гаж аргаар таашаал авагсад байдаг. Тэгвэл эдгээр нөхдүүдийн гаж секс хийж /гар хангалга хийх зэргээр/ байгаа бичлэгийг нь долгионоор буудах замаар бичиж авчээ. Ингээд оросын мафийн холбоотнуудаараа дамжуулаад Энхтайван гадаадын гаж донтон, мөнгөлөг баячуудыг идэвхтэй эрж сурвалжилсан байдаг. Учир нь гадаадын мөнгөлөг баячууд дотор энгийн сексээс таашаал авдаггүй. Заавал бусдын секс хийж байгаа, гар хангалга хийж байгаа элдэв янзын бичлэг үзэж байж таашаал авсан болдог гаж нөхдүүд нэг бус байдаг. Энхтайван болон оросын мафийнхан яг ийм гаж донтой. Тэгээд тэр гаж донгоо хангахын тулд бусдын гажиг секс хийж байгаа бичлэгэнд хэдэн мянган доллар төлөхөөс ч буцахгүй баячуудыг ОХУ болон европ, азийн хэд хэдэн улс орноос идэвхтэй хайж сурагласны хүчинд олж холбоо тогтоосон байна. Ингээд нөгөө бичлэгүүдээ өндөр үнээр зарж эхэлжээ. Зөвхөн манай монголын бэлгийн гаж донтнууд төдийгүй саун массажны биеэ үнэлдэг янхан охидуудын клиентүүдтэйгээ хэрхэн секс хийж байгаа болон гэр бүлгүй ганц бие бөгөөд шоучин, замбараагүй бэлгийн амьдралтай залуусын секс бичлэгийг нэлээд хэдэн жилийн хугацаанд гадаадын гаж донтой баячуудад зарж их хэмжээний ашиг орлогыг олсон. Ашгаа Энхтайван оросын мафийнхантай хуваалцахаас гадна аппарат ажиллуулдаг хоёр залуудаа хувь өгдөг. Мөн ашгийнхаа багагүй хувийг өөрийг нь хамгаалдаг тагнуулын өндөр албан тушаалын том цолтой даргад өгдөг. Ашиг нь тав арван мянган доллараар тогтохгүй. Миний олж судалснаар монголын гаж донтнууд болон янхан эмэгтэйчүүд, шоучин залуусын удаа дараагийн бичлэгүүдээр Энхтайван тагнуулын том цолтой дарга хоёр зургаан оронтой америк доллараар хэмжигдэх хэмжээний мөнгийг сүүлийн хэдэн жилийн дотор олсон гэх мэдээлэл байна. Дээр нь худалддаггүй болохоос биш монголын олны танил бүх хүмүүсийн секс бичлэгүүд бий. Эдний дотор улс төрчид, бизнесмэнүүд, тамирчид, бөхчүүд, миссүүд, загвар өмсөгчид, цагдаа хүчний байгууллагын өндөр албан тушаалын томчууд орно.
Bitgii erguu teneg ym huts pizda min ter hogiin hulgaich luivarchin Enkhtaivan gej hulgaich ooroo iim ym bichij bichuulj bgaa