Иргэний нийгмийн идэвхтэн, доктор Л.Баярсайхантай Ноён уул болон Урт нэртэй хуулийн талаар ярилцлаа.
-Монголчууд Ноён уулаа ухуулахгүй гэж тэмцэж байна. Та энэ асуудалд ямар байр суурьтай байна вэ?
-Уул бол ариун нандин юм. Олон жил уул хадаар аяллаа. Сүсэг бишрэлтэй нэгний сүм хийдийг ухвал яах вэ, би тэгж хүлээж авсан. Уул уурхайн нөхөн сэргээлт гэж байдаггүй, зөвхөн өнгөлөн далдлалт бий гэж боддог. Ноён уул бол байгалийн үзэсгэлэнт тогтоцтой, олон амтай, ам болгоноос нь гол горхи урссан, гол усны эх сав газар. Бид очоод байдалтай нь танилцаж, “Сентерра гоулд” компани, Гацууртын ордыг үзсэн. Уурхай эхлэхэд бүх юм бэлэн болсон байна. Хэрэв энд уурхайн ажил өрнөвөл байгалийн өвөрмөц тогтоцтой газарт нөхөж баршгүй хохирол учрах нь маргаангүй юм. Эхнээс нь энэ сайхан уулаа дархалж улсын хамгаалалтад авахгүй яагаад өдийг хүртэл байлгаад байв аа гэдэг асуулт гарна.
Газар нутгийн хэдэн хувийг лицензээр зарсан тухай яриад юу гэхэв. Ард түмний өмчийг эрх мэдэлтнүүд луйвардсан гэж шууд хэлэх хэрэгтэй. Эхнээсээ хууль зөрчиж, өөрчилж хийсэн тул ажил хэвийн явдаггүй. Улсын төлөө биш, нам гэдэг эдийн засгийн бүлэглэлд, хувьдаа ашиг олохоор уралддаг учраас ямар ч баян орд ашиглаад иргэдэд хүртээлгүй, бизнесийнхэн ч учраа олдоггүй. Ийм зорилгоор Ноён уулын алтыг хэдийнэ лиценз нэрээр зараад идчихсэн, одоо ухуулахаас өөр сонголт үлдээгүй юм шиг санагдсан. Эрх мэдэлтнүүдийн луйврын төлөөсийг ард түмний өмчөөр төлөх ёсгүй юм. Тэгэх тусмаа Ноён уул шиг бүх монголчуудын язгуур гарвалын баталгаа болсон түүхэн дурсгалт газрыг наймаалах эрх ямар ч Засгийн газарт байх ёсгүй.
-Энэ асуудалд гадаадын хөрөнгө оруулагчдын байр суурь чухал байна. Тэдний “нүүдлийн хүү” нь хэн байна вэ?
-Гадаадын хөрөнгө оруулагч Засгийн газартай гэрээ хийж ашиг олохын тулд ажилладаг. Үнэндээ төр засаг нь төр шиг байгаад, гэрээ шиг гэрээ хийгээд ажиллах ёстой юм. Тэрнээс гадаадын хөрөнгө оруулагч гээд муугаар дуудуулж, бас сургууль, цэцэрлэг бариад байх албагүй.
“Нүүдлийн хүү” гэвэл намаар зангидсан Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, гишүүд. Үйл болгон мөртэй, үйлдэл болгон эзэнтэй. Өнөөгийн Төр засаг Монгол Улсын эрх ашгийн төлөө ажиллахгүй болсон, ажиллахаасаа өнгөрсөн гэдгийг хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй байна.
-Та Киргиз улсын жишээн дээр Ноён уулын асуудлыг хөндөж бичсэн байсан. Манайхтай ижил төстэй юу байв?
-Киргизэд “Сентерра гоулд” компани дэлхийд гуравт орох том алтны ордтой. Би эмч хүн. Гэхдээ улс орны асуудал тулахад судлахгүй сэдэв гэж үгүй юм шиг байна. Их өрөнд унагадаг, иргэдийг ядраадаг, тэгээд чухам хөрөнгө оруулалт, уул уурхай л аварна гэдэг тархи угаалт их явуулсан нь ихээхэн танил байна.
Өнөөдөр Киргиз улс Кумторын ордын 235 тонн алтаа “Сентерра гоулд”-д тавиад туучихсан, нэмээд 500 тонн алтаа өгөх болчихсон. Эцэст нь өөрөө 3.4 тэрбум ам.долларын өрөнд орчихсон сууж байна. Төдөлгүй Тажикистан шиг газраа зарах вий.
Энэ луйврын гэрээг цуцлах даалгаврыг парламент нь таван удаа өгөөд нэмэр алга. “Ата Мекен” фракцын гишүүн Омурбек Текебаевын мэдэгдсэнээр “Сентерра гоулд” энэ улсад олон парламент, Засгийн газрыг огцруулсан ба ямар ч засаг гарсан хүүхэлдэй болдог. Хэвлэл мэдээллийг хяналтдаа авчихдаг, шүүмжилсэн гишүүдийг “популист”, ард түмний дайсан гэж харагдуулдаг гэнэ. Тэрээр одоо “Кумтор” ордын гэрээг хүчингүй болгох хуулийн төсөл дээр ажиллаж байгаа юм байна. Засгийн газраа бас огцруулна гэнэ. Төстэй байгаа биз.
Ийм их алттай, тав гаруйхан сая хүн амтай Киргизийн нэг хүнд ногдох ДНБ нь Монголынхоос тав дахин бага байна.
-“Сентерра гоулд” компанийн булхайтай бодлого улсыг сүйрүүлж буй талаар та бичсэн байна лээ. Монголд бас тэр аргаараа хандаж байна уу?
-Уг нь 1992 оны анхны гэрээгээр Киргиз Улс Кумтор ордынхоо 70 хувийг, Канадын тал 30 хувь эзэмшинэ гэж боломжийн сайн гэрээлсэн боловч татвараас чөлөөлөх бодлого, 2003, 2004 оны “Алт” хөтөлбөрийн бүтцийн өөрчлөлтийн гэрээ, “Сентерра гоулд” компани байгуулах, мөн Монголын Бороо ба Гацууртын орд орооцолдсон наймааны эцэст өнөөдөр Кумтор үндсэндээ “Сентерра гоулд” компанийн эзэмшилд шилжжээ. Монголын Ноён уул Гацууртын орд хэдийнэ борлогдчихсон юм шиг сэтгэгдэл төрсөн. 2004 онд Киргиз улсын хяналтгүй Камекогийн саналаар Бороо ба Гацууртын алтны ордын активыг 58.9 сая ам.доллараар хэт өндөр үнэлж авсан гэж алдагдлын шалтгаанаа тоочсон нь Киргизийн Засгийн газрын улсын комиссын “Кумтор Оперейтинг Компани”-ийг шалгасан 2013 оны тайланд бас дурдсан байна лээ.
-Энэ компани булхайгаа хуулийн дагуу хийдэг буюу “лобби” хийх тал дээр супер туршлагатай гэж та бичсэн байсан. Манайд энэ туршлагаа ашиглаж байхад төрийн түшээд мэдэхгүй байна уу, эсвэл мэдсэн ч мэдээгүй дүр эсгээд байна уу?
-Гацууртын ордод эхлээд 50 тонн алт яригдсан, дараа нь 70 болсон, саяхан Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж С1 телевизээр ярихдаа 90 тонн гэх шиг боллоо. Тэнд маш их алт байгаа нь илт. Ноён уул бүхэлдээ лиценз болж зарагдсан. Гацууртын орд зөвхөн нэг хэсэг нь. “Сентерра гоулд” 13 мэхээ хийсэн нь ойлгомжтой. Нэг эхэлбэл зогсохгүй биз.
Киргизийн гайтай шинэчлэлийн гэрээг 2003 онд баталсан Байгаль орчны сайд асан Темирбек Акматалиев ба Сангийн сайд асан Болот Абилдаев нар Кумторын алт авлигын хэргээр гэмт хэрэгт татагдсан боловч үйлдсэнээс хойш 10 жилийн хугацаа өнгөрсөн гэх тайлбараар хэргийг хэрэгсэхгүй болж хариуцлагаас мултарсан. Засгийн эсрэг босохгүй бол засаг чамайг өршөөнө гэгчээр эх орноо хохироогоод цайрна гэдэг энэ. Тус гэрээгээр “Кыргызалтын”-ы эзэмшлийн 66,67 хувь 33 болж навс буурсан. Одоо зөвшөөрлийг нь 2026 он хүртэл сунгаж, Кумтор орчинд хайгуул хийх, дахин 200 тонн алт олборлох лицензийг “Сентерра гоулд”-д олгочихсон байна. Дээр үед зөвлөлтүүдийн тодорхойлсон 850 тонн алт урсаж гарах үүд хаалга нээгджээ. Манайх яг л араас нь орчихоод нэг загвараар яваад байна.
-Газрын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд оруулсан 2.3, 6.1.6 заалтууд Монголд бус гадаадын компанид ашигтай тусч байгаа гэх юм?
-Монголд одоогийн эрх мэдэлтнүүдийн зүтгэлээр Газрын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 2.3-т “Монгол Улсын олон улсын гэрээнд энэ хуульд зааснаас өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө” гэж дээрх хуулийн луйвартай утга адил өөрчлөлтийг оруулж мөн 6.1.6-д ашигт малтмал, газрын тос, байгалийн хий ашиглах газар гэж тусгай шинэ газрын сангийн ангилал үүсгэхээр оруулсан нь Монголын газар шороо, байгалийн баялгийг самруулах нөхцөл бүрдүүлж байгаа юм. Ийм хууль батлагдаад, ийм газрын сантай болчихвол Киргизтэй адил нөхцөл үүсэхгүй гэх баталгаа алга. Тэгвэл Монгол Улсын эрх ашгийг хамгаалсан бусад хууль тогтоомж саад биш болно. Арай ч ийм өөрчлөлтийг УИХ-ын гишүүд батлахгүй болов уу гэж найдах юм.
-“Ноён уулыг “Сентерра гоулд”-д самруулахыг дэмжигч бол их мөнгө, том бизнесийн золиосны хүн байж болох юм. Харин Монголын төлөө цохилох зүрхтэй хүн хэзээ ч биш” гэж та олон нийтийн сүлжээнд бичсэн байна лээ?
-Өөр юу гэх вэ. Монгол Улсын Засгийн газрын өөрийнх нь өгсөн албан мэдээгээр 1.5 тэрбум ам.доллар зарж 1.7 тэрбум ам.доллар олно, ашиг нь 200 сая ам.доллар, түүний 20 хувь буюу 40 сая ам.доллар ч юм уу, нэг тонн хүрэхгүй алтны төлөө 70, магадгүй 90 тонн алтаа эхний ээлжинд алдахаар улс оронд бараг ашиггүй гэж болохоор бизнесийг дэмжээд байгаа хүн бол манай талын хүн биш. Хэрэв тэр хүн нь улс төрийн эрх мэдэлтэн бол урвагч гэж хэлэхээс өөр үг олдохгүй. Өөр улсад бол ийм илт дээрмийн шинжтэй наймааг шууд зогсоож, буруутанд хариуцлага тооцох байсан биз.
-Энэ бүгдийг хянаж хязгаарладаг, засч залруулдаг субьект, институт Монголд алга гэж үү?
-Миний хувийн бодол бол ямар ч их алт ам.долларын төлөө байсан ч сайхан уулыг хэнээр ч ухуулж төнхүүлж болохгүй. Улс дархалж цаазлан хамгаалаасай. За, тэгэхээр хувиараа алт олборлогч нарын үүд хаалгыг нээж байна, нураагаад өгнө гэж сүржигнэх юм. Луйврын гэрээ хийж бүх нийтийн өмчийг зарахаар завдах үед ийм нөхцөл байдал, зөрчилдөөн үүсгэж, шийдвэрлэх ганц зам нь гадны уурхай оруулах мэтээр олны тархи угаадаг нь бусад оронд хэрэглээд ирсэн хуучны арга юм. Хаана хувиараа олборлогч нарыг замбараагүй байлгаад байна тэр газар удахгүй гадны мэдэлд очино гэж таамаглаж болно.
Яг дор нь булш байгаа юм уу гэнэ. Яагаад Ноён уул гэсэн юм бэ. Тэр ууланд дээдсийн ариун цогцос шингэсэн баримт хангалттай биш үү дээ. Бүхэл бүтэн улс үндэстний язгуур гарвалтай хамаатай чухал хэргийг нэг, хоёр хэмжээсээр харж болохгүй. Бүх юм хоорондоо учир холбоотой, үр дагавартай. Өнөөдөр эрх мэдэлтний луйврыг нууж, тэдний хийсэн хямрал, өр ширийг шийдэхээр уулаа ухаад байлаа гэе. 100-200 жилийн дараа монголчууд хаана, хэнээс хэн болсноо гэрчлэх төрсний гэрчилгээгүй болчихсон явах вий.
Гадаадын хөрөнгө оруулагчид улс орноо худалдсан дөрвөн жил болоод зүсээ хувиргадаг нөхөдтэй биш, харин тогтвортой төр, түмнээ бодсон засагтай хамтарч ажиллахыг хичээмээр байна. Өнөөдөр ард түмнээ мэхлэж байгаа увайгүй улстөрчид, маргааш ямар ч хөрөнгө оруулагчийг мэхлэх нь тодорхой юм.
-Гадаадын хөрөнгө оруулагчид орж ирээд Монголын байгалийн баялгийг нээж өгсөн. Нээхийн тулд асар их хөрөнгө зарсан шүү дээ?
-Нөгөө л гадаадын хөрөнгө, уул уурхайгүй хөгжихгүй гэдэг шиг капитализмын дээд шат имперализм буюу түүний өнөөгийн хэлбэр либерал глобализмын түгээмэл суртал ухуулга. Эрт үеэс монголчууд хаана, юу байгаагаа маш сайн мэддэг, хаанаас юуг олборлох үгүйг хууль цаазаараа журамласан ард түмэн. Авах ёстой газраасаа алтаа авч гоёл чимэглэлээ хийж, харин ч нэг хүнд оногдох алт, мөнгөн чимэглэлээр дэлхийд тэргүүлж явсан.
Энэ Оюутолгой, Тавантолгой, Эрдэнэт, Төмөрт, Алтат, Нүүрст, Тост гэх мэт байгалийн баялгаар оноосон олон нэр томьёо 1990 оноос хойш гэнэт гараад ирээгүй юм шүү.
XVIII зуунаас эхлэн алтны нөөц, усны сав газар, бэлчээрээ хамгаалж ирсэн.
-Улс орноо буруу удирдаж, буруу бодлого явуулсных нь төлөө сайдуудыг албан тушаалаас нь огцруулдаг. Энэ нь ял шийтгэлээс мултрах зальт арга гэсэн таны үг бас анхаарал татаж байна?
-Алтан дээр суусан гуйлгачин гэнэ. Өөрийгөө гуйлгачин гэж нэг бодсон хүн яаж ч баян болсон гуйлгачин шиг л байдаг юм. Тогтолцоо нь буруу байхад юуг ч огцруулаад онцын ялгаагүй. Харин ч зөв буруугаа тайлагнах байсан этгээд завшиж, гэм шийтгэлгүй амардаг, гадаадад гардаг. Төрийн өндөр эрх мэдэлтэн буруу зүйл хийсэн, улс орныг хохироосон гээд огцорсон бол даруй зохих шийтгэлээ эдэлж байвал сая хариуцлагатай зөв тогтолцоо руу шилжих цорын ганц нөхцөл бүрдэх юм. Өөрсдөө төлж чадахгүйгээ мэдсээр байж зээл авах нь хэнийг барьж өгнө гэж. Газар бол улсын өмч, байгалийн баялаг бол бүх ард түмний өмч. Эрх мэдэлтний луйврыг энэ өмчөөр төлөх үү. Зөвхөн өршөөлийн хууль нэртэй цагаандаа гарсан хууран мэхлэлтийн төлөө хариуцлага тооцвол зохино гэж бодох юм. Ямар хуулийг хэн оруулж, хэн батлаад байна. Ямар ордыг хэний зүтгэлээр хаашаа алдаад байна гэдгийг иргэд хянаж хариуцлага тооцохоос өөр зам үгүй. Өмчийн эзэн нь иргэд шүү дээ.
Х.МОНГОЛХАТАН
Эх сурвалж: "Зууны мэдээ" сонин
Сэтгэгдэл0
ene odoo yuni doctor ve? ediin zasgiin uu?
Судасны хатуурал нарийслыг эмийн бус аргаар эрүүлжүүлж, хүндрэлээс урьдчилан сэргийлэх Ли Эр Кан бүтээгдэхүүн нь хүний биед сөрөг /гаж/ нөлөөгүйгээр цус шингэлж, цусан дахь холестрин бууруулснаар Тархи-зүрхний судасны өвчлөл буюу судасны хатуурал-нарийсал, ишеми, даралт ба хуян зэрэг эмгэгүүдийг эрүүлжүүлэх үйлчилгээтэй. ЭМЯ-ны зөвшөөрөлтэй бөгөөд бүтээгдэхүүнтэй холбоотой зөвлөгөөг өдөр бүр 12-18 цагийн хооронд явуулж байна. Хаяг: Чингэлтэй дүүргийн дэргэд. Утас: 96665038
чамд юуний доктор хэрэгтэй юум бэ.Газар нутгаа гэсэн МУ иргэн л байна.
ene hun bol zugeer l Mongoloo gedeg chin setgeltei emch bas jinhene Mongol bna. Eh orniihoo tuloo duugarahad zaawal ediin zasagch bh shaardlagagui za yu
Яг ийм аргаар, дарааллаар баялагтай орнуудад эзэн суудаг жишээ дэлхийгээр дүүрэн бий шүү. Африкт гэхэд хүмүүс нь хар болохоороо л ядуу буурай гэж арай боддог юм биш биз дээ. Тэднийг тийм болгодог арга технологитой. Тэднийг албаар үл хөгжүүлдэг юм. "Тийм л байх" хувь талвилантай мэт болгосон билээ. Биднийг ч "ийм л байх" хувь тавилантай мэт облгоно гэвэл гонжийн жоо шүү! Латин Америк ч тэр эрлийз хүрлийз болохоороо л тийм хүнд амьдрал туулж байгаа гэж боддог юм биш биз дээ. Үгүй юм. Харийн олон зуун жилийн бурангуй шулаач бболчлол колоничлол шинэ шатанд шилжээд байгаа билээ.
Монголын улс төр авилга, хээл хахуульд идэгдэж, эдийн засаг хямарч, төгрөгийн ханш өдрөөс өдөрт үнэгүйдэн, ажилгүй хүмүүсийн тоо олширч байгаа энэ нөхцөлд, USD-ын орлоготой болохыг хүссэн хувь хүмүүс, компаниудад интернетээр гэрээсээ юмуу ажил дээрээсээ хийж болох хэд хэдэн шинэ ажлыг бид санал болгож байна! www.fx4you.mn
хиргисүүд яагаад кумтороо цуцлаад тэр арбитрт очиж болдоггүй юм бол...
ер нь энэ манангийн супер удирдлагын сонгодог жишээ нь ханресурст бэлэглэх 100 сая доллар буюу 200 тэрбумын төлбөр байна.гацуурт мөн адил бизээ
Hunn buhen l genethen ene noyn uuliin asuudald heterhii iheer anhaaral handuulah bollooo yagaad ?
Zail sumtai pyzdakaa tegeed bugdeeree jagsaal youch hiihgui amidrahuu hogiin malnuud ta naraas bolj mongol uls hugjihgui bgaa ym
Noyon uulaa hamgaalaad bid avch ulddeg daraa ni yaj hamgaalah ve? Uul ni uhdag ni sh uhuulj bgaa ni bayajdag geltsdeg bhaa.
Ноён Уул, Босоо Хөх монгол? нөгөө ноён уулын асуудал юу болсон юм бол ингэхэд? нам гүм болчихсон байх чинь
"Ноён уул"-ын өлсгөлөнг гол зохион байгуулагч БОЛ . ШВЕЙЦАРЫН ХӨГЖЛИЙН АГЕНТЛАГ гэж бий хүмүүс ярьж байхыг сонссон юм бна.
Ноён уул руу нинжа нар аль хэдийнээ орчихсон байна. Алт нь илүү улаан шаргал өнгөтөй гэж сонслоо. Үнэн бол сэглэчих юм байна даа, удахгүй
Ийм л хүмүүс чангахан дуугарч байх ёстой.Танд эрүүл энхийг хүсэе.Үнэн шүү Монголчууд хаана юу байгаагаа хэнээсч илүү мэднээ гэж.Одооны тэнэгүүд л хот бараадаж хаанахын хүн нь мэдэгдэхгүй юмнууд болцон болхоос хөдөөныхөн газар нутгаа авдранд байгаа эд хогшил шигээ мэдэнэ!Өвгөд дээдэс мааньч нэрлээд өгчихсөн байдгийм шүү!Газар нутгыг маань хунхуузууд хуурч "тархи угаана гэдэг чинь хуурч зальдаж,худлаа ярьж тэнэгтүүлхийг хэлээд байна малнуудаа"гадныханд ерөнхийлөгчөөсөө эхлээд зарж баяжиж байхад цаг цагаар өрөнд орж тэр мөнгийг нь төлж ядуурч өшөөч ядуурч гуйлалчлал болох гэж байгаа мөртлөө хараад мэлийгээд дэмжээд байдаг ийм хүмүүс тэнэг!Яг үнэндээ ардчилсан гэж өөрсдийгөө өнгөлсөн хуурамч хулгайч дотоодын дайснуудад Монгол орноо хулгайд алдчлаа гэсэн үг төрийн хулгайчууд гадныханд нууж хямдхан зараад дундаас нь бөөн мөнгө туучхаад гэмгүй ардчилсан баг өмсчхөөд дарагдан дарангуйлж байхыг мэдэхгүй нь гүн эмэгнэлтэй!!Монголчууд Ноён уулыг ухуулж болохгүй.Ард түмэн мөн л юм бол ухуулж болохгүй!Түмэн олонд ганц төгрөгч наалдахгүйшүү!Харин ингэж эх орноо худалдсан зарсан гэрээ хийгээд байгаа нөхдүүдийг цаазлах хэрэгтэй!!!!!Монголчууд хэзээнээсээ газар шороондоо ёс бус харицсан хүмүүсийг өршөөдөггүй уламжлалтай!!Ийм эрхэм бүгдийн эсрэг хууль гэж хулгайч бичвэр гаргаад дайраад байгаа урвагчид шийтгэл амсах ёстой!Үе удмаараа амсах ёстой!Өнөөдөр Монгол хүний амь золбин нохойн амьнаасч дор үнэгүй болж газар шороогоо харийханд дотоодын дайснууд зарж баялгыг нь ард түмнээс хулгайлан зувчуулж Монгол ёс заншилыг ардчилдаж Монгол ахуйг бүрэн сөнөөж Монгол орны 70-80 жилийн ахмад үеийн маань босогсон бүтээн байгуулалтыг санаатайгаар нураан сөнөөж дээр нь хүн амыг чимээгүй хядуулж байна!Үндсэндээ хятадын түүхий эд бэлтгэх бааз газар болгож чадлаа!Хунхуузуудад нэр сольх ажил л үлдэж хүмүүсээ!!Худлаа гэвэл сайн бодоорой зам засаад барилга бариад хөгжөөд байна гэж тэнэгтвэл та бүүр боол болжээ гэж өөрийгөө бод!Бүгд эзэнтэй та маргааш төлбөр төлөхгүй бол наагуураа явах эрхгүй нэгэн болноо.Тэгээдч малтаж байх хооронд чинь бичиг баримт гээд наад захын юмнууд чинь аль хэзээний хяналтанд орцон юм бишүү?!Байдал хүндэрсэн шүү!!Сэрэмжлэхтүн!
Bayartsogtiig yamar ch argaar hamaagui uls turuus zailuulj bigded ny hatuu sanuulga bolohoor shiitgeh heregtei bna. Tegj bj busad ny oilgono. Ed nar bol ug ny aimhai. Zovlogondoo mash ih hairtai .
их үзэн ядах гомдох тусам хүн хавдар тусах магадлал ихэснэ,учир нь амин энергээ шавхаж дуусаад харанхуй зай үлдэнэ.чухам харанхуйд чөтгөр оршино
Баярцогт бол УИХ-ын халдашгүй эрхтэй. Харин хулгайч хүүхэд хэд хэдийг төрүүлж өсгөсөн нөхөр Сангижавыг чавганцтай хамт чирч авчирч олны өмнө бурууг хүлээлгэх хэрэгтэй. Талбайд цугларсан хүмүүс шийтгэх хэрэгтэй.
Myngaad hun undur tsalintai ajiliin bairtai bolno gee bizdee daraa ni dahiad neg ymiig hamgaalaad l jagsaad baih uu ene olon hudulguunuud ajil hiidgui avilgaar jagsaj baidag ni todorhoi bolson biz dee
Энд жагсаж баярцогттой ноцолдсоноор тэр эцэг нь гээд байгаа Сангажав гэдгийн гадаа нь очиж жагсаач.
ноён уулын алтыг хэдэн жил ухаж байгааг мэдэхгүй хүмүүс юм уу эсвэл хөлсний амьтад байдаг юм уу.бараг 20 иод жил ухаж байхад яагаад дуграагүй байж одоо үхэн хатан мөөрөөд байгаа юм бэ.
Demjij bn
ARD TUMNII BAYALGIIG TURIIN NER BARISAN HULGAICHID DANGAARAA ZARZUULAKH SHIIDVER GARGAAD BAIDAG N MASH SONIN BAINA. ARD TUMNEESEE SANAL ASUULGA YAVUULJ BAIJ IIM YUMAN DEER SHIIVEREE GARGADAG BAIKH YOSTOI, ODOO NAADAHAA BOLIUL! EHLEED ARD TUMNEESEE ASUU!
Та нар хэт туйлширхаа болиочээ, ухан гэж донгосохын оронд зөв ашиглан гэж ойлгооч, зөв зохистой ашиглаж Монгол улса хөгжүүлэе, ард түмнийхээ амьдралыг сайжрууламар байна шүү дээ, яагаад ийм энгийн зүйл ойлгодгүй юм бэ
Аль ч улс оронд ТББ байгуулагууд байж л байсан эсэргууцэл хеделгеенууд байж л байдаг гэхдээ уул уурхай дээрээ тушиглсэн байвал эдийн засагтай байвал Тажикстан шиг биш харин Казакстан болох бусуу дэлхий нийттэй хел нийлуулж хегжье алхая Монголчуудаа...
Tiish dee sanal neg bna.canadad olon uurhai baidag gehdee bosoo ch yumuu hevtee ch yumuu huh canad gesen hudulguunuud baidaggui
Noyon uul oyu tolgoi zereg n zugeer l humuusiin olond tanigdah heregsel n bolj dee, odoo haa hamaaguy emch hurtel yaridag bolj, eh oronch baij bolno demjij bna, gehdee yumaa medej baij duugardag baih heregtei, buhel buten uul uurhain yam, zasgiin gazar mergejliin baiguullaguud ajillaj baihad tes hundlun hun urduur n orj ajliig n zaah zuv uu buruu yu. Emchiig ajlaa hiij baihad hajuunaas n emch bish hun zaadagguitei adil, uul uurhaig eserguuttsen n eh oronch demjsen n urvagch boloh uu
Ali ulsiin zasgiin gazar gedeg ail gereer bol etseg eh ni gesen ug. Ail geriin etseg eh bolohiin tuld hun bolj humuujsen baih yostoi bolohoos yamar negen mergejil ezemshij baij ger bul zohiodoggui yum! Yag uuntei adil uls orniig avch yavahiin tuld ezemshsen mergejil geheesee iluutei uls ornoo geh HUN CHANAR, HUN SETGELTEI baih yostoi buguud harin odor tutmiin uil ajillagaandaa ter mergejiliin humuusiig ni ajillah bolomj bololtsoogoor ni hangaj, zuvlulduj yariltsaad yavj boloh zuil!!! Herev uneheer mergejil yarih geed baigaa yum bol ter yerunhiilugchuu setguulchiig ni hiilge, ter Saihanbalagiig TV-nii umnu ni tavij suzegchidiin uvgiig ni soliulahgui baih tal deer ni ajilluul gej helmeer baina, yamarav???!!! Tiimees bitgii ingej tavag hoolnii mungu avch iim hogiin novshiin yum bicheed bai!!! End Noyon Uul, busad uul uurhai bolon uls orniig muhuuh bodlogo barin ajillaj bui urvagch novshnuudiin gar holuudiin bicheed baigaa zuil ni yag suund har beh dusaaj buzarlah gej oroldoj baigaa novshiin uildeluud ni ilt todorhoi haragdaj baina!!!
Zov bodoltoi humuusee l songoyo. 25jiliin omno 20-r togtooloor buh yavuulga ne il bolson. Hamag humuus ne ajilgui bolson oorsdoo yu ch hiij chadahgui zovhon gadnaas naimaanii huviin argaar idej uuh umaa hurtel oruulj irdeg bolgoj humuusiin setgehuig olsgolon bogood shunaltai nud ulaan mongo tsagaan bolgoj yos zui setgel sanaanii mohold avchirchee bidniig. Mongol humuus onoodor zovhon oortoo l ashigtai bol hodlono ireedui ur huuhed uls oron hamaagui bolson. Het ikh thahim ortoonoos medeelel avdag uchraas tuushtai setgeh tarhinii uil ajillagaa ne heviin bish bolj zov buruu 2iigoo daisan avragch 2ooch yalgahaa baisan. Ene baidald orson bid er ne sehej uhaarch chadah uu? Ene bol gutamshig. Deeguur ooroo oorsdiigoo ard tumneer songuulisan humuus chine aalznii torond orootsoldchihson neg ne unaval nogoogoo unagana asuudal shiidegdehgui dee. Ongo mongonii horvood yah ve?
Манай иргэд өөрсдөө их хэцүү хүмүүс. Газар зарах,уул усаа сүйтгэхийг хулгайч шиг хийчихээд буруугаа бусдад тохож шуугиан дэгдээж амиа авардаг. Дээр нь ямарч засаг гарсан уул уурхайгаа ашиглая гэдэг. Өмнөх засаг ноён уулыг ухах нь зөв гээд л хөлсний бичээч юмуу намын идэвхтэй гишүүн нь энэ нүүрэнд бичиж байсан. Одоо тэр хүн 5-толгойг их хайрлаж бичих болсон. 1-амтай байгаасай.
Доктор энэ тэр гээд бүлтжрч өгөх юм. Анагаахын хүн уул уурхайн захын мэдэгдэхүүн байхгүй дагаж бурах юм. Ноён уулын алтыг ашиглах МУ д шаиггүй рүн болгон мэдэж байгаа шдээ. Баярсайхөн гуйа гэр бүлийн асуудалаацэгцэлчихээд дараа улсынхаа тухай бураач.