Төрийн шагналт яруу найрагч Д.Нямаагийн "Шөнийн талд адуу янцгаана" гэсэн алдартай шүлэг бий. Зурагт мурагтаар байн байн уншаад байгааг бодоход Нямаагийн гол шүлэг юм шиг байгаа юм. Харин гарчиг хийгээд дотоод тодотголын тухайд ганц нэг үг хэлье.
"Шөнийн талд адуу янцгаана" гэдгийг эргүүлээд бодвол өдрийн талд, өглөөний талд гэсэн үг хэллэг зайлшгүй санагдаж магадгүй. Монгол хүн "өдрийн тал" гэж хар яриандаа ч гэсэн ярьдаг сан бил үү. Энэ бол мушгиж байгаа санаа биш юм аа.
Шууд хэлэхэд "Талд шөнө адуу янцгаана" гэсэн бол найруулга зүйн талаасаа зөв гаргалгаа болох нь дамжиггүй. Шөнө талд адуу янцгаана" гэсэн ч найруулга зүйн үүднээс аваад үзэхүй аяс нийлүү болмоор ч юм шиг. Энэ шүлгийн найруулгаар ярихад хүрвэл "шөнийн далай", "шөнийн уул" гэж ярих, бичихэд хүрэх биш үү.
Долгорын Нямаа гэдэг яруу найрагчийг өөнтөглөн дүгнэж буй хэрэг биш, идэр залуус санаа авч цаашдынхаа бүтээлд анхаараг л хэмээн ийн бичиж буй.
Ер нь улирал, cap, хугацааг хэл шинжлэлийн үүднээс үзвэл орчин ахуйн тодотгол маягаар нэг их найруулдаггүй л болов уу. Улирал, цаг хугацааг цаг хугацааных нь тодотгол болгосон байх нь олонтоо байна. Жишээ нь: Пушкин 1829 онд "Земнее утро" гэдэг гайхамшигт шүлгээ бичсэн. Монгол ардын дуунд зуны нар, зундаа дулаан, өвлийн нар, өвөлдөө дулаан гэдэг нь найруулга зүйн үүднээс хэл шинжлэлийн ондоо агуулга гараад ирдэг.
Яруу найраг, зохиолыг эхлээд хэл найруулгын талаас нь авч хэлэлцэх учиртай. Хэл муу сайн зохиол гэж огт байдаггүй. Үндэсний хэлний талаар унтаж байснаа сэрсэн мэт хүн бүр ярих гээд, хэлэх гээд байгаа энэ үед бага ч гэсэн чихэр нэмэх гээд байгаа хэрэг. Энэ маань тэгтэл чихэр болчихов уу, давс болчихов уу.
Д.Нямаагийн энэ шүлгийн найрлага зүйн талд Ардын уран зохиолч Д.Пүрэвдорж агсны "Дөрвөн цагийн тал" гэдэг дууны үг их нөлөө үзүүлсэн байх. Надад ч гэсэн итгэл үнэмшилтэй бодогдоод байдаг. Өвлийн тал тийм тийм, зуны тал тийм ийм гэх мэт хэллэгтэй их алдартай дуу л даа.
Бас энэ дууны үг шиг өвлийн тал, зуны тал гэснээс талд өвөл, талд зун гэвэл яасан юм бэ гэж тэр дууг сонсох бүр бодогдоно. Дэндэвийн Пүрэвдоржийг би шилдэг яруу найрагч гэдгийг үгүйсгэхгүй. Монголын хувьд сонгодог шүлэгч. Харин нэлээд дууны үгэндээ гэнэ сэрэг найрлага зүй, утга агуулгын алдаа гаргачихсан найрагч. Энэ бол бас үгүйсгэл биш. Бодоод үзье.
"Хөөрхөн хос жараахай болоод
Хөвж явна гэж урьд шөнө би зүүдэллээ
Урьд шөнө чи зүүдлэв үү..." гэх шиг дууны шүлэг бий. Хэн нэг хүн жараахай болж зүүдэлбэл сайхан зүүд зүүдэллээ гэх үү. Хар дарж, муухай зүүд зүүдэллээ гэх үү. Бодох л хэрэгтэй.
Ер нь манай орчин цагийн яруу найрагт хүнийг доош нь хийж, өвс ургамал, адгуусан амьтны хэмжээнд унагаж зүйрлэх явдал хавтгайрч байна. Хайртай дуртай хүүхний тухай бичихдээ голдуу алаг цэцэг шиг гэх нь бүр улиг болоод байна. Цэцэг гэдэг маань зүгээр л нэг өвс ургамал шүү дээ.
Гайхамшигтай сайхан хүүхнээ гандаж, ургаж, унаж, хагдардаг өвс ургамалтай зүйрлэн зэрэгцүүлэх нь хэр зохимжтой вэ. Бядтай, бяртай эрчүүдээ бугатай жиших нь хэр вэ. Сайхан дуулдаг хүнийг алтан гургалдайтай адилтгаж зүйрлэнэ. Эрэлхэг баатарлаг хүнийг арслан барс шиг гэж зүйрлэнэ.
Эрдэмт хүмүүнийг өргөж байна уу, унагаж байна уу. Наад захын иймэрхүү аар саархан, зах зухын жишээний сэдэв. "Утга зохиол, урлаг" сонинд цуврал бичдэг ч юм билүү гэж бодож байна. Унших хүний цаг бага үрэх, нийтлэх сонинд зай бага эзлэх, хар ухааны утга уянгын жижиг санамжийг эрхлэгч нь зөвшөөрвөл цувралаар...
Төрийн шагналт, Соёлын Гавьяат Зүтгэлтэн, Яруу найрагч З.Дорж
Сэтгэгдэл0
З. Дорж гуай хүмүүст ухаарал өгөх зүйл бичжээ. Бичлэг нь өнгөн дээрээ сайхан мэт боловч утга агуулга талаасаа буруу зүйрлжл, хэллэгтэй зохиол олон нэртэй гэгдэх хүмүүсийн уран бүтээлд байдаг үгээмэл алдааг хэлжээ
bi jiriin neg injener hun. Utga zohiold zuirlel, adiltgal, hetruulel, chimeg ug geh met baidag gej boddog. Toriin shagnalt, gavyat zutgelten hun maani ingeed bicheed ehleheer ene hel zohiol chini haana yavna ve. Mongol hel, utga zohioliin baahan erdemten mergen geh nertei humuus baidag biz dee. Purevdorj guain shulgiig shuumjilsen ni iluudej de, Dorj guai mini. D.Purevdorj bol aguu hun.
zaluu mini hynees sain muu ch yg sonsoj syr!!!!yagaad ene tailbariig hiij bolohgyi gej ta injener hyn gehed taniig ajilchid chini aldaa madagiig syymjilej bolohgyi gej yy?Pyrebdorj gyaid ch gesen syymjlel baij l taaraa!ene bol dorj gyain helseneer harin ch bodoh l zyil dee!!aldartai hyn geed aldaa madaggyi gej yzeh bol ardchilaliin yed taarahgyi yg!bna.
Манай ерөнхийлөгч ард түмнээ хошгоруулна гэдэг. Сайхан зүйрлэл үү, доромжлол уу.
Arai Dorj guai bicheegui bailgui dee
Er ni tegeed ingeed aldaa dutagdaliig mini uneneer ni uuriiguu sohor zoosmii uneguigeer zolin zolin heleh hun haana bna.Dorj guad mash ih bayrlaj bna.Avrga hun geheer zaaval davna gesen yum baohgui tuuntei afil yumiig buu sphoroor shut gedegiig l dalduur heleed baigaag oilgooch humuusee bod nar chini madh tuildjiramtgai humuus tend neg zun bilegch irlee end neg solongos hujaa emch irlee gevel yuugiin ch medehgui baoj ur zeel tabiad tavihaj pcjood ur dingui butsaj irdeg tabilantai bolvhihloo.Ene uzegdel chini eruul bish uvchintei niigemiig haruulj bna.Dahin helhed unetei surgamjaa hairalsan Dorj guad aa mash ih bayrlaj dahin dahin bolomjooroo ene metiig helj zahij durgaj baihiig chin setgeleesee husej eruul enh sain saihniig hisie.
За тгэхээр таны нэгэн шулэг бдаг Их л залуухан санагдана даа бодогдно доо ... элээсэн оймсоо тоолохууд аа болихуу даа...энэ шулег ньмартамхай хун уу уймраа хун уу
martamhai ch bish uimraa ch bish! Zugeer l "cham" shig teneg ene orchlond olon baidag aa gej baigaam daa!
Миний бодлоор Нямаа гуай "Талд шөнө адуу янцгаана" хэлж чадахгүйдээ энэ мөрийг бичээгүй. Монгол шүлгийнхээ айзам хэмнэлд зохицож "Оддын дунд ижлээ үзсэн юм шиг Шөнийн талд адуу янцгаана " гэж зориуд урласан байж таараа. Энгийн хэллэг, яруу найраг хоёрын ялгаа нь энэ.
tim shvv helj chadahgvide ingj helsn ym bish bh. minii bodlor mongolin yruu nairagt ene shvlgig dawj unah shvleg unuudrig hvrtel garagv bh gj boddg vneher gaihalt shvleg. jinhene medremj
Z.Dorj guai namaig surguulid baihad l ih eh oronch hun shig sanagddagsan,getel hudla l baisan yum bilee...
dorj guai arai bicheegui bailgui dee. bichsen bol haashaa harj uhnee neeree. Uur hun bichsen bol Estoi huts geeyee.