1945 оны намар Холбооны гүрнүүдээс Японы эсрэг явуулсан дайн ялалтаар дууссан билээ. Япончуудын дорно дахинд түрэмгийлэн эзлэх дайныг санаачилсан, өдөөсөн, удирдсан японы цэргийн болон улс төрийн эрхэтнүүдийг олон улсын цэргийн шүүхэд шилжүүлжээ. Олон улсын шүүх тэдгээр гэмт хэрэгтнүүдийг 1948 онд Токио хотноо шүүж шийдвэрлэсэн байна.
БНМАУ-ын Засгийн газраас Олон улсын шүүхийн үйл ажиллагаанд оролцох өөрийн улсын гэрчээр 1939-1945 онд эх орныхоо хил дээр японы түрэмгийлэгчидтэй баатарлагаар тэмцэж явсаи Тамсагийн отрядын дарга хошууч П.Чогдонг томилон оролцуулжээ. Энэ тухай П.Чогдон баатар ийнхүү дурсан ярьж байлаа.
"Намайг 1947 оны аравдугаар сард маршал Х.Чойбалсан гэнэт дуудаж "Нам улсын чухал даалгаврыг биелүүлэх үүрэг өгч байна. Энэ даалгавар бол олон улсын хэмжээнд БНМАУ-ыг төлөөлөх том үүрэг шүү. Маргааш Москвад очиж Зөвлөлтийн нөхөдтэй хамт бэлтгэлээ хий. ЗХУ-аас явах хүмүүстэйгээ сайн танилцаж тэднээс тодорхой тусламж ав. Залуу зан битгий гарга. Төлөв буурьтай байгаарай. Архи уух явдал тохиолдож магад, хэтэрхий ууж болохгүй" гэсэн товчхон үүрэг өгч билээ.
Эх орныхоо энэ үүргийг биелүүлэхээр 1947 оны аравдугаар сарын 26-нд Улаанбаатараас Дуглас гэдэг суудлын онгоцонд сууж Краснярск, Свердловск хотуудад нэг нэг хонож 28-нд Москва орж 29-нөөс уг ажлын бэлтгэлд орж хоёр cap шахам бэлтгэл хийж дипломат ажпын анхны мэдэгдэхүун, олон улсын шүүхэд мэдүүлэг өгөх журам, цэргийн хичээл заалгаж зохих мэдэгдэхүүнтэй болоод 1947 оны арванхоёрдугаар сарын аравдаар Москвагаас галт тэргээр гарч 12 хоногдээрээ Владивосток орж тэндээсээ усан онгоцоор явах гэж найм хоног саатаад арванхоёрдугаар сарын 31-нд Зөвлөлтийн Баррикад гэдэгтом хөлөг онгоцоор япон далайд орж дөрөв хоног аялж, Токиод 30 км ойртож очиход Америкийн цэргийн олон жижиг онгоц тойрч бүслэн усан буудалд очиход буух зөвшөөрөл өгөхгүй хэдэн цаг хүлээлгэж байв.
Биднийг Зөвлөлтийн шүүхийн орлогч яллагчаар ажиллаж байсан Лев Николавич Смирнов /одоо СССР-ийн Дээд шүүхийн дарга/ маш дотно хүлээн авсан юм. Очсоноос хойш олон улсын шүүхийн хуралд монголоос гэрчлэгчээр хүн оруулахгүй гэх эсвэл еөрсдөөсөө монгол хэлмэрч авна гэх мэтээр олон талын шахалт хавчилт үзүүлсэн боловч эцэст нь зөвлөлтийн төлөөлөгчдийн дэмжлэг, идэвхтэй ажиллагааны үрээр хуралд оролцох болсон юм.
Японы харгис цэргийн гэмт хэрэгтнүүдийн хэргийг шүүх олон улсын шүүх хурлын бүрэлдэхүүнд ЗХУ, АНУ, Франц, Хятад, Энэтхэг, Филиппин, Индонези, Канад, Австрали, Шинэ Зеланд зэрэг 11 орон оролцсон. Олон улсын шүүх хурлын ерөнхий шүүгч нь Австралийн Вильям Үэбб гэдэг хүн байлаа. Мөн тус улс тус бүрдээ шүүхийн даргатай байлаа.
Хурал японы 2000 хүний суудалтай хурлын зааланд болж, заалны гол суудалд суусан ерөнхий шүүгчийн урд том хэнгэрэг байх бөгөөд тэр нь цагаан, хар хоёр дохиуртай, цагаан дохиураар хэнгэргийг цохивол ярьж буй хүний яриаг үргэлжлүүлэн сонсоно гэсэн дохио. Хар дохиураар цохивол үг хэлж буй хүний үгийг хүлээж авахгүй гэсэн утгатай байлаа.
Монголын гэрч төлөөлөгчийг 1948 оны гуравдугаар сарын 11 -нд үг хэлэх зөвшөөрөл олгосны дагуу үг хэлэхээр индэр очиход БНМАУ-ын далбааг тавьсан маш олон зурагчин зураг авч, хурлын заал пиг дүүрэн хүнтэй байсан. Тэгэхэд би орчуулгатай хоёр цаг ярьж билээ. Яриаг н.Илан орос хэл дээр орчуулж, англи, япон хоёр хэл дээр нэвтрүүлсэн юм.
Миний үгийн гол утга санаа нь Япон 1927 оноос эхлэн БНМАУ-ыг түрэмгийлэн эзлэх төлөвлөгөө боловсруулж, 1936-1937 оноос манай улсын хил хязгаарт халдан довтолж, Халхын сүм, Улаанхудаг зэрэг газраар түрэмгийлэл үйлдэж байсныг баримтаар нотлон ярьсны дээр 1939 онд манай улсын эсрэг зарлаж мэдэгдэлгүй довтлон халдаж Халх голын районд дайн өдөөсөн, энэ дайнаас манай улсын хөгжилд учруулсан саад хохирлыг баримтаар нотлон хэлсэн билээ.
Хурлын ажлын хоёр дахь өдрийн эцэст ерөнхий шүүгч Вильян Үэбб цагаан дохиураар хэнгэрэг цохиж БНМАУ-ын гэрчийн хэлсэн үг, мэдүүлэг нь олон улсын шүүхийн хурлын материалд үнэтэй хувь нэмэр болж үлдэнэ гэж дүгнэснээр манай гэрч мэдүүлгийн ажил дуусч билээ.
Олон улсын шүүхээр яллагдахаар баригдаж ирсэн японы ерөнхий сайд Тоузио, генерал Араки Того зэрэг 28 хүнээс нэг нь галзуурч, нэг нь үхэж үлдсэн 26 этгээдийг шүүж гол хэдэн хүнийг цаазаар, заримыг нь насаар нь хорих ял ноогдуулсан билээ" хэмээн өгүүлж билээ.
Бэлтгэл хурандаа Г.Хүүжий
Эх сурвалж: "Эх орны манаа" сонин
Сэтгэгдэл0
… Өөрийнхөө төлөө амьдардаг бүхэн эцэстээ юу ч үгүй мухардаж дуусдаг. … Эх орон, ард түмнийхээ төлөө амьдардаг хүн Монголчуудынхаа сэтгэл зүрхэнд Чингис хаан шиг, Д Сүхбаатар шиг , С Зориг шиг үүрд хайрлагдан , сайнаар дурсагдан , амьд улаан гал мэт асаж дүрэлзсэн ариун зүрх сэтгэл нь үүрд хадгалагдан үлддэг . ... Өнөөдөр идэх хоол өмсөх зүйлсээр олон түмэн дутаж байгаа гэхдээ асуудалын гол нь тэс өөр зүйлд байгаа юм . Бидний xөх тамгат Mонголчууд , … Mонголоо алдаж байгаад бухимдаж байна. !!! … Энэ нийгэм xэт анархи, харийнхны төлөө нийгэм болсон учраас тайвширч чадахгүй байна. … Монгол хүнийг зөвхөн xөх тамгат Mонгол хүн л ойлгоно . Өглөө эртлэн босоод адуун сүргийнхээ зүг очиж буй Mонгол эр xүн замдаа саадгүйгээр салхи исгэрүүлэн давхих дуртай. Энэ бол хөх тамгат Монголчуудын эрх чөлөөт нүүдэлчин амьдралын хэв маяг мөн . Харин хэдэн хужаа нар гарч ирээд газар нутгийг нь цөөхөн урвагчдын тусламжтайгаар өөрийн болгоод нөгөө адуучин эрийн гэрийг тойруулан хашаа босгоод эхлэхэд л жинхэнэ ардчилалын нүүр царай , эзлэн түрэмгийлэх мөн чанарыг нь тэр адуучин ойлгож эхэлдэг. … Эрх чөлөөг эрхэмлэгч Монгол Aдуучин цаг нь болоход дэлхийн хэмжээнд сэтгэж чаддаг . Учир нь тэрээр оюун ухаанаа ямар нэгэн хашилтаар боомилоогүй , Тэнгэрлэг ахуйд амьдардаг учраас .. Харин хужаа хүн тэр хязгаарлалтыг огтхон ч тээршaaхгүй бөгөөд түүнд идэх хоол , мөнгө л байвал, тэрээр хашаан дотроо сэтгэл хангалуун амьдарна. Бао баабар тэргүүтэй харь цустангууд хужаагаараа харж сэтгэдэг , … бид Mонголоороо харж сэтгэдэг . Би хэрэв Хятадад очоод Монгол хүний амьдралын дүрмийг Xятадуудад тунхаглавал тэнд хэн ч ойлгохгүй . Тэнд би өрөвдөлтэй тэнэг Mонгол тэдний дайсан, түрэмгийлэгч болж хувирна. Энэ дэлхий дээр амьдрагч хүмүүн нь Мөнх Тэнгэрээс заяасан газар нутаг дээрээ бүрэн эрх чөлөөтэйгээр өөрийн үндэстний зан заншил , соёл амьдралын хэв шинжийн дагуу амьдардаг . Тэд өөр хоорондоо ямар ч асуудалтай байж болно. Энэ нь тэдний л асуудал.. Гэтэл нэгэн хужаа Mонгол хүний нэрийг барьж тэр үндэстэнд хортой үгсийг элдэв амттай хачрын дундуур шургалуулж өгөөд мэдрэхүйд нь хаалт хашилт хийх гээд байвал үүнийг мэдсэн нэгэн заавал ч үгүй эгдүүцэн түүний хорон санааны эсрэг тэмцэхгүй гэж үү. !!! … Хэн нэгэн чиний хүүхдэд хар тамхийг худал магтаж өгөөд хар тамхичин манкурт боол адил болгох гээд байгаа бол чи үүнийг эсэргүүцэн хүүхдээ хамгаалахаар эрслэн босохгүй гэж үү. !!! … Тэгвэл ард түмнийхээ хамгийн үнэ цэнэтэй зүйл болох цэвэр ариун оюун ухаан, нүүдэлчин хэв маягтай үндэстнийхээ өвөрмөц онцлогыг хадгалсан зан заншлыг харийн хэн нэгэний оюуны халдлагаас хамгаалахаар Тэнгэрээс заяагдсан ариун үүрэг хүлээсэн хэсэг хүчин оршин байдаг гэдгийг ойлгох гэж оролдогтун . !!! … Мөнх Тэнгэр тэдэнд алив хорон муугийн заль мэхийг харуулж , хамгаалах ухааныг өгсөн гэдэгт итгэгтүн. !!! … Тэд үүнийг мөнгөний төлөө хийдэггүй . Монгол эх орноо зүрхнээсээ хайрладаг учраас өөрийн цус нэгт Монголчуудаа харийнхны худал үг , уран мэхлэлтэнд хууртчих вий гэдгээс эмээж тэднийгээ аврахын тулд бичдэг. Ойлгох нэгэн нь ойлгог. !!! … Бидний Монголчууд бол Мөнх Тэнгэрийн ард түмэн . Хэрэв чи үүнийгээ мэддэг бол , ойлгодог бол хүн төрөлхтөний өмнө хүлээсэн үүрэг хариуцлагаа ухамсарлан өөрийгөө зөвт байдалд захируулан амьдрах ёстой. !!! ... Архи ууж зугаацан цэнгэж , мөнгөний төлөө үхэн хатан зүтгэх ёсгүй гэдэг ээ ойлгоx хэрэгтэй . !!! ... Xарин цэвэр ариун ёс суртахуунтай нэгэн байж жинхэнэ хөх тамгат Mонгол хүн болж бусдад тустай амьдрах нь чиний заавал хийх ёстой амьдралын эхний алхам байх ёстой. … 2011 oн .
mun tsetsen tselmeg onoj xeljee.shar murnii ursgal shig l xuvurch bna shyy.ai zorig xyy tsaash aildvaa...saixan bainaa shyy,xai
… Би хэрвээ өөрийнхээ төлөө амьдардаг бол энэ амьдрал дэндүү уйтгартай дэндүү өрөвдмөөр арчаагүй биш үү. Эд хөрөнгө мөнгө тийм их хэрэгтэй гэж үү. Мэдээж хэрэглээ байдаг учраас түүнийг ямар нэг баялгаар хөдөлмөрөөр бий болгох боломжтой. Гэхдээ энэ нь зүгээр л эд зүйл шүүдээ. Амьдрал асар уудам орон зайнд ер бусын байж л хүн гээч нь өөрийн эрхэм нэрийг хадгалан, амьдралын аагыг амталдаг . Энэ сэтгэлийн гүн их баялгийг бүтээгч хайрыг хэлж байгаа юм. Эх хүн үрийнхээ төлөө юу ч хийхэд бэлэн байдаг . Тэр өөртөө байгаа бүхнээ өгөөд үр хүүхдээ аврахыг хүсдэг . Монголын ард түмний хайртай хүү Д Сүхбаатар юугаараа тийм агуу юм бэ . ??? ... Ардын хувьсгалын үед бүх цэргийн жанжин байснаараа юу . … Үгүй ээ тэр улс орныхоо тусгаар тогтнолын төлөө , Монгол улсын сайн сайхан ирээдүйн төлөө өөрийн амь насыг хайрлахгүйгээр урвагч дайснуудтайгаа тэмцэж алтан амиа алдсан . Зүй нь та нарын бодлоор бол тэр урвагчидад бууж өгөөд түүнийхээ шанд мөнгө аваад асуудлаа шийдэх байсан . Уучлаарай, !!! … Эх орон , ард түмнээ чин зүрхнээсээ хайрласан хэн ч байсан амин хувийн эрх ашгаас , улс орныхоо эрх ашгийг дээгүүр тавьдаг юм . Тэд өөрийгөө ард түмнийхээ төлөө өгөхдөө огтхон ч эргэлздэггүй юм . Эргэлзсэн бол тэдэнд ийм агуу хувь тавилан оногдохгүй байсан . Тэгвэл өнөөдөр Бао баабарын хүмүүжлийн дагуух хүмүүс АН , МАXН , МАН аар дүүрэн байна. Тэд Монголыг цөлбөж идчихээд одоо ичих ч үгүй шударга ёсны тухай хичээл заагаад явж байна. Төр захиргааны байгууллагаар мэргэжлийн хулгайчууд , Бао баабарчууд дүүрэн байна. Тэд өөр хоорондоо өрсөлдөн би л авахгүй бол , би л хулгайлахгүй бол бусад нь хулгайлна, зөвхөн би л өөрийнхээ төлөө байхгүй бол хэн ч намайг гэхгүй гэж өөрсдийгөө худал зөвтгөөд улс орноо цөлбөн дээрэмдэж байна. Энэ хандлага , энэ үзлийг Бао баабаризмийн ялалт буюу түүний 20 жилийн ажлын бүтээл гэвэл илүү таарна. Эсрэгээрээ хэрэв чи Монгол хүн юм бол , ... хэрэв чи дахин хүн шиг хүн байхыг хүсэж байгаа бол , ... эрдэм сурсан ч , ажил хийсэн ч аливаад шударгаар хандаж, чи хийсэн ажлаараа улс орны хөгжилд өөрийн хэмжээгээр тус хүргэн түүнийг урагшлуулахад хүч нэмрээ өгч байгаа гэж бодож сэтгэн хөдөлмөрлөвөл, ... уран бүтээлээ туурвивал амьдрал чинь амар тайван байж сэтгэл зүрх чинь юутай ч зүрлэшгүй баяр хөөрөөр дүүрэн болох биш үү. !!! … Улс орон хүн бүрийн хүчин зүтгэлээр хөгжин мандаж чиний амьдрал ч тэр хэмжээгээр дээшлэх ёстой бус уу. !!! … Би Mонгол улсынхаа төлөө шударгыг барин зүрх сэтгэлээсээ хөдөлмөрлөх болно. Ажил хийвэл ам тостоно гэдэг шиг миний амьдрал ч амар тайван , хангалуун байх болно. Хамгийн гол нь би бусдыг хайрласнаараа , ... өөрийгөө оршин тогтнож байгаа нь бусдад хэрэгтэй гэдэг ээ мэдэрч амьдрах болно. Үүгээрээ би аз жаргалыг амтлан амьдрах болно. Эмч хүн өвчтөн нь эдгэрэхэд, багш хүн шавь нь амжилт гаргахад, Улс орны хүү нь олимпийн медаль авахад баярлан хөөрч сэтгэлийн цэнгэл эдэлдэг . Үүнийг мөнгөөр хийдэггүй , хувиа хичээлтээр ч хийдэггүй , зүрх сэтгэлээ бусдын төлөө зориулан цэвэр ариунаар хөдөлмөрснөөс олж авдаг юутай ч зүйрлэшгүй сэтгэлийн баяр хөөр билээ . Энэ хосгүй мэдрэмжийг та амьдралдаа ганц удаа ч гэсэн амсаж үзсэн л байж таарна . Яагаад гэвэл та ХҮН шүүдээ. Аавын ээжийн хүү , охин бас хэн нэг хүүгийн , охины аав нь , ээж нь ТА шүүдээ. Бүү өөрийгөө хуур . Өөртөө байгаа сайн сайхан чанараа нээ . ... Тэгээд аз жаргалтайгаар амьдар, … Хөх тамгат Монгол ахан дүүс та бүхэндээ би хайртай . … хүндэтгэсэн Zorig. … 2011 oн.
… Ардчилалыг чухам юугий нь аврах юм бэ. ... !!! ... Ардчилсан хужаа нарыг Монгол төрийн толгойд гаргаж өгсөн , … Монголчуудыг ардчилсан ба хувьсгалчаар нь талцуулсан , … Xарийнхан өөрийн бодлогоо Монголд хүчээр тулган хүлээлгэж энгийн ядуу Mонгол ардууд нүдэндээ нулимстай шоовдорлогдон амьдрах нөхцөлд хүргэсэн , … Mэдлэгтэй чадвартай нэг нь эх орноосоо дайжин явахаас өөр аргагүй байдалд оруулсан , … Mонголын газар нутгийг улаар нь эргүүлэх боломжийг гадна, дотрын шунахай луйварчдад олгосон , … Монгол хүүхэд ... Mонгол ахуй, Mонгол хэлээ ад үзэж харийн хэл , соёлыг шүтэж мөнгийг дээдэлж, завхай зайдан дэг журамгүй амьдралд сургаж өгсөн Aрдчилалыг яагаад аврах хэрэгтэй гэж ... !!! , 1990 онд Ардчилсан нийгмийг байгуулахын тулд бус Монгол хүн өөрөө өөрийнхээ tolgoig мэдэж амьдрахын төлөөх буюу хүүхэд өсөж том болоод эцэг эхтэйгээ зөрчилдөн бие даан амьдрахыг хүссэн тэмүүлэлтэй адилтгах хэмжээнд өрнөсөн тэмцэл байсан .Тиймээс цус урсгалгүй бүгдийг өөрчлөх боломж бидэнд олдсон . Энэ дэлхий дээр өөрт оногдсон хувь тавилангаа үүрч амьдрахын тулд , хатуу, хүтүү нугачаа ихт өөрчлөлт хувьслын замаар орж алхахын тулд өндийн боссон Монголчуудын сэтгэлгээний өрнөлтийн нэг хэсэг байсан . Гэхдээ энэ замд ороход бид хорон муу хүмүүстэй тэмцэх сэтгэлзүйн бэлтгэл байхгүй , тэдний санааны муухайг мэдэх амьдралын туршлага гэж бараг байхгүйтай адил байсан . Бидэнд зөвхөн эр зориг , хүсэл эрмэлзэл өвөг дээдсийн үлдээсэн Монгол гэдэг эрхэм ариун нэр , овог л байсан . Зөвлөлтийн тусламжтайгаар тусгаар тогтносон эх орондоо авсан боловсрол мэдлэг харьцангүй өндөр түвшинд, сэтгэлгээний хувьд харьцангуй цэвэр , бие бодьгалийн хувьд харьцангүй эрүүл байсан . Одоо 20 гаран жилийн дараа Mонголчууд бид харьцангуй хэмжээнд өсөж өндийн эрийн цээнд хүрэх дөхжээ . !!! ... Монголчууд хэн нь , хэн бэ гэдгийг ялгаж салгадаг болжээ. Чухам юуны учир, … Хятадууд мөхөөгүй гэдгийг өдөр бүр надад сануулж бай … хэмээн Чингис хаан зарлиг буулгах болов гэдгийг ойлгох хэмжээнд хүрчээ. Харин Aрдчилал гэж буруу тайлж орчуулсан , ... Демократ буюу олонхийн засаглал, ... Монголоор бол Ардын засаглалын мөн чанар ухагдхуун жинхэнэ утгаараа Монголоос гаралтай гэдгийг хүмүүс мэддэг болов уу. … Монгол төрийн төлөө зүтгэх чин зүрхнээсээ хүсэлтэй чигч шударга , мэдлэг чадвартай хүчирхэг ямар ч ардын хүүхдийг угсаа залгамж , баян хоосноор ялгахгүйгээр авч хэрэглэж чаддаг байсан нь Чингис хааны байгуулсан Монгол төрт ёсны нэгээхэн онцлог шинж чанар байсан . Монгол төрийн тэргүүнээ Их Хурилдайгаараа сонгож , … ард нийтээр сонгосон Эзэн хааны эрх мэдлийн өөдөөс тэрсэлсэн хэн боловч үхэх ялтай гэдэг жинхэнэ Монгол төрийн мөн чанар оршиж байсан . Үүнийг Aрдын төр гэдэг . Харин өнөөгийн Aрдчилал бол анархизмийг буюу төргүй оршин тогтнох үзлийг илтэд дөвийлгөн хөлөөрөө толгой хийх боломжийг олгосон , тархигүй хүмүүст зориулaгдсан Монгол төрийг мөхөөх , Mонголын ард түмнийг устгах далд хорон бодлогыг дотроо агуулсан бусармаг нийгмийн тогтолцоо гэдгийг ойлгогтун . ... Мөн Харийнхан Монголыг далдуур эзлэн түрэмгийлсэн цаг үеийн дагуух нэгдмэл хүчийг сарниулагч үзэл суртлын зэвсэг гэж ойлгох хэрэгтэй . . . Энэ бүгдийг ойлгож ухаарах нь өөрийгөө хөх тамгат Монгол хүн гэдэг ээ мэддэг хүн бүрд зайлшгүй хэрэгтэй зүйл гэдгийг ухаарагтун . !!! … Мөнх Тэнгэр бидэнд асар их боломжийг өгсөн мөн биднийг үргэлж харж хамгаалдаг .Өөрийн хүүхдүүдээ хал үзэж хашир суулгахын тулд эдгээр хүнд цаг үеийг Монголчууд бидэнд зөвшөөрсөн гэдгийг ойлгоцгоогтун . !!! … Хэн ухаарч ойлгон зөвийн замаар алхана , тэр нэгэн … Мөнх Тэнгэр Эцэгийн минь Mонголчуудад зориулсан Тэнгэрлэг цаг үед амьдрах хувьтай болох болно гэдгийг сайтар ухаарагтун . !!! … Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Mонгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно.