Энэ удаад иж бүрэн судалгааг яаж хийдэг, түүхэн олдворыг яаж олдог хийгээд тэр нь манайтай хэрхэн холбогддог тухай өгүүлэх гэсэн юм. Монголын түүхийг түүхчид архивт суугаад бичдэг юм биш л дээ. Маш олон шинжлэх ухаан хавсарч, маш олон жил судалж байж шинжлэх ухаан, түүний дотор түүхэн судалгаа амжилт олдог юм. Энэ тухай өгүүлсү…
Үхэгийг судалсан түүхээс
Эхлээд үхэг гэдэг үгийн тухай. Одооны залуус энэ үгийг үхэх, сөнөх гэж л ойлгох учраас тэр. Монгол хэлэнд “үхэг” гэдэг нь: 1. “нүүж суухад нялх хүүхдийг агуулж тээх, юм хийхэд зориулан үйлдсэн авдар мэт сав”, 2. “гал тогооны хэрэглэл хадгалах шүүгээ”-г хэлдэг. Манай Таван богдын оргилын Монгол, Хятад, Казакстан, Оросын хил залгаж байгаа уулсын тэгш шилийг (өндөрлөг) нийтэд нь Үхэг гэж нэрлэдэг. Энэ нь оросоор сунжирсаар Укок болжээ. Үхэгийн тэгш шилийн ноён оргил нь Монгол Улсын нутагт байх 4374,0 м өндөр Хүйтний оргил болно. Дашрамд дурдахад түүнийг социализмын үед Найрамдлын оргил гэж нэрлэж байсан юм. Түүнийг залгаад Оросын Уулын Алтайн БНУ залгана. Тэнд ариун дархан гэгдэх алдарт Белуха уул бий. Үхэгийн баруун төгсгөлийг Өмнөд Алтай, Таван Богд Соёны нуруу, хойт хэсгийг Өмнөд Чуйн нуруу тусгаарладаг. Ер нь бол оросоор Укок гээд байгаа болохоос нийтдээ бол манай Алтай Таван Богдын орост хамаарах уулсын хэсэг юм.
Алтайн энэхүү Белуха хавийн уулсын хэсгийг ариун дагшин гэж үздэг бөгөөд алдарт Н.К. Рерих энэ хавиас Шамбалын орныг хайж байсан юм. Энэ талаар миний ganaa.mn блогт байгаа “Шамбал” болон Н.К.Рерихийн тухай бусад өгүүллээс үзэж болно.
Үхэгийн тухай анхны мэдээлэл Орос Манжийн хилийг тогтоож байсан Чугучакийн гэрээний үед буюу 1864 онд дурдсан байдаг. 1860-аад оны сүүлчээр Үхэгийн тэгш шилд И.Ф. Бобковын экспедици иржээ. Тэр эрдэмтэн Чингистай тосгоноос Ак-Алахи голыг өгсөн Үхэг хүрсэн гэх мэдээ бий. Тэгээд байгалийн ерөнхий байдал, түүнийг аж ахуйн талаар ашиглах зөвлөгөө өгсөн бүтээл хийсэн байна.
Дараа нь 1878 онд М.В.Певцовын экспедици 200 гаруй төрлийн ургамал, 100 гаруй төрлийн эрдэс, уулын чулуулаг цуглуулжээ. Үүнээс 10 жилийн дараа бидний сайн танил П.К.Козлов ирж Үхэгээс Ховд хүртэлх уулсын тэгш өндөрлөгийг судалжээ. Тэр анх удаа Үхэгийн өмнөд хилийг тогтоохыг оролдсон юм.
Гэхдээ энэ бүх ажил ХХ зуун нэлээд гартал газар зүйн ажил болон зургуудад орж байгаагүй юм. Үхэгт хийж байсан бүх ажлыг Монголд ажилласан экспедицүүд хавсарга байдлаар хийж байсан аж.
ХХ зуун гарахад В.В. Резниченкогийн экспедици Өмнөд Алтайн мөстлөгийн эртний ба орчин үеийн тодорхой зургийг гаргасан байна. Тэгээд геологийн хувьд харьцангуй “саяхан үед” өнөөгийнхөөс хавьгүй том дөрвөөс доошгүй мөстлөг Алтайд болсныг олж тогтоожээ.
XIX-XX зууны заагт ах дүү хоёр Тронов эцгийнхээ ажлыг үргэжлүүлэн Алтайн өмнөд хэсгийн гляциологийн буюу мөстлөгийн судалгааг үргэлжлүүлэн хийжээ. Судалгааг ингэж удам залган хийх нь Оросын болон европын гайхамшиг юм. Эцэг хүү алдарт Троновууд: “бүхий л Алтайн уулсын мөстлөгийн төв нь Таван Богд уулсын зангилаа мөн” гэсэн дүгнэлт хийсэн юм.
Энэ үед 1905 оноос эхлэн Үхэгэд буюу Таван Богдын уулсад Томскийн Их Сургуулийн профессор В.В.Сапожниковын газар зүй-ботаникийн экспедици ажилласан. В.В.Сапожников Жумал голын эх, Калкутины давааны тэндээс хойт талаас нь харж байгаад Монголчуудын “Таван Богд” гэж ерөнхийлөн нэрлэдэг “таван ариун ууланд” нэг бүрчилсэн нэр өгсөн байна. Хамгийн өндрийг нь “Хүйтэн” гэж, цаашаа “Цагаан өргөө” (Белый шатёр), Цасан сүм (Снежная церковь), Петр Петрович (Оросын агуу их газар зүйч П.П. Семёнов-Тянь-Шаньскийн дурсгалд), Сайхан (Красавица) гэсэн нэрүүд өгсөн аж. Цагаан голын дээд эхэд байдаг Потанины мөсөн голыг ч В.В.Сапожников нээжээ.
Үхэгийн уулсын геологи-геоморфологийн судалгааг 1950-иад оноос Бүх Холбоотын Аэрогеологийн Трестийн хээрийн ангиуд хийж эхлэн, иж бүхэн геологийн зураглал гаргах ажил эхэлжээ. Үүний үр дүнд Е. В. Девяткин, Н. А. Ефимцев, Ю. П. Селиверстов, И. С. Чумаков, Е. Ф. Лунгерсгаузен, М. Г. Гросвальд, З. А. Титова, Л. Н. Ивановский нарын судалгааны бүтээлүүд гарсан байна.
1950-аад оноос мөнөөх М.В.Троновын удирдлагаар Алтай Саяны уулсыг системтэй судлах ажилд Томскийн Их Сургууль орсон байна. Үүний үр дүнд 1960-аад оноос Алтайн уулсын эртний болон одоогийн мөстлөгийн тухай М. В. Тронов, Л. Н. Ивановский, В. С. Ревякин, В. П. Галахов, В. П. Голещихин нарын суурь бүтээлүүд гарчээ. Томскийн Технологийн Их Сургууль геологи-геоморфологийн чиглэлээр ажиллаж, П. П. Пилипенко, Д. В. Богданов, А. А. Иностранцев, В. А. Обручев, М. А. Усов, В. А. Хахлов, А. И. Родыгин нарын геологийн алдарт эрдэмтдийг төрүүлжээ. Үүний зэрэгцээгээр Баруун Сибирийн геологичид уулын Алтайн том хэмжээний зураг хийсэн байна.
1980-аад оноос Алтай, ялангуяа Үхэгийн судалгааг иж бүрнээр нь Алтайн Улсын Их Сургууль профессор В. С. Ревякин, В. В. Рудской нарын удирдлагаар хийх болжээ. 1990-ээд оноос Зүүн-Өмнөд Алтай болон Тувагийн Баруун-Өмнөд хэсгийг Санкт-Петербургийн Их Сургууль профессор Ю. П. Селиверстовын удирдлагаар хийж байна.
Эдгээр судалгааны олонхийг Оросын Газар Зүйн Нийгэмлэг ивээн тэтгэж, Үхэгийн экспедицийг энэ нийгэмлэгийн дэд Ерөнхийлөгч профессор К.В.Чистяков өөрөө олон жилийн турш удирдаж байгаа нь энэ төслүүдэд оросууд ямар их ач холбогдол өгч байгааг харуулж байна.
Сүүлийн 30 хүрэхгүй жилд Алтай, ялангуяа түүний дорнод хэсгийн байгаль хийгээд түүний янз бүрийн асуудлаар асар олон суурь бүтээл гарч, А. С. Ревушкин, Н. В. Ревякина, В. В. Бутвиловский, Ю. П. Селиверстов, В. П. Галахов, В. Е. Арефьев, Р. М. Мухаметов, К. В. Чистяков, В. В. Рудской, Р. В. Камелин, А. Н. Рудой, З. В. Лысенкова, А. Г. Редькин, С. Г. Платонова нарын эрдэмтэд төрөн гарав.
Манай Таван Богдын бол уулсын массивтайгаа хамт Төв азийн гадагш урсгалгүй сав газар болон Хойт мөсөн далайн сав газар гэж зааглаж байдаг дэлхийн усны хагалбар юм. Мөн Алтай Таван Богд бол Евразийн бараг төвд байдаг. Дашрамд дурдахад 1963-1991 оны хооронд Алтай, Соёны ууланд 3,5 магнитудаас дээш газар хөдлөлт 1485 удаа болсон байна.
Энэ бүхнийг нуршин дурдахын учир гэвэл том улс судалгаа шинжилгээндээ ингэж хөрөнгө хүч хаяж, судалгаагаа уйгагүй, цуцалтгүй, иж бүрнээр нь, олон жилийн турш хийдэг гэдгийг ойлгуулах гэсэн юм.
Бид бол Алтайн магтаал хагас дутуу хайлж, тууль, хөөмий, цоор, бие биелгээ гэхээс юм мэдэхгүй эх орноо хөгжүүлнэ гээд сууж байгаадаа ичих хэрэгтэй л дээ. Энэ бүхэн хэрэгтэй нь мэдээж, гэхдээ шинжлэх ухаан түүнээс илүү хэрэгтэй…
Гайхамшигт олдвор
Гэтэл 1993 онд гайхамшиг болов. Оросын ШУА-ын Сибирийн салбарын Археологи, Угсаатны зүйн Хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний тэргүүлэх ажилтан, археологич, Оросын ШУА-ын сурвалжлагч гишүүн, түүхийн ухааны доктор Наталья Викторовна Полосьмак Үхэгийн ууланд пазырыкын гэж нэрлэгдэх булшинд малтлага хийж байгаад залуу эмэгтэйн шарил (мумия) олсон нь дэлхийг шуугиулав. Бас л дашрамд дурдахад энэхүү Наталья Викторовна бол дээр дурдсан Сибирийн алдарт Хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээ хариуцсан орлогч захирал, ШУА-ын Сибирийн салбарын нэгдүгээр орлогч дарга, нэрт археологич, академич Вячеслав Молодины эхнэр юм. Гэр бүлээрээ нийлж байгаад судалж байна ш дээ. Уулын Алтайд НТӨ YI-III зууны үеийн пазырыкын соёлын гайхамшигт цогцолбор судалж, нээсний учир 2004 онд эхнэр нөхөр В.И.Молодин, Н.В.Полосьмак нарт ОХУ-ын Төрийн шагнал хүртээсэн юм.
Зураг 1. “Үхэгийн гүнж”
Ийм эртний хүн бүтнээрээ олдох нь нэн ховор учраас түүнийг “Үхэгийн гүнж” (“принцесса Укока”) гэж нэрлэсэн байна. Булшийг Үхэгийн Ак-Алах гэдэг газраас археологийн малтлага хийж байгаад олжээ. Мөнх цэвдэгт байсан учраас маш сайн хадгалагдаж чадсан аж. Үүнийг ХХ зуун төгсгөлийн Оросын археологийн хамгийн том олдвор гэж үздэг.
Энэхүү Ак Аках гэдэг газар нь яг Орос Монгол, Хятад, Казакстаны хил дээр байдаг застав юм. Их дээр үед эртний булш гэдгийг нь мэддэг байж. Бас нэлээд ухаж оролдож үзсэн байна. 1960-аад онд Хятадтай хилийн будлиан болох үед тэр орчимд бэхлэлт барьж эхэлжээ. Ингээд тэр булшнаас чулуу авч бэхлэлтэд ашигласан аж. Гэтэл булшнаас гарсан төмрийн үеийн булшны дороос бүр нэн эртний энэ булш гарч ирсэн юм байна. Энэ булш бүхэлдээ хөлдөж мөсөнд баригдсан учраас хүн хөндөөгүй, бас сайн хадгалагдсан аж. Зөвхөн шарил төдийгүй хялбар мууддаг арьс, ноос, ширэн эдлэл ч бүрэн бүтнээрээ гарч ирсэн байна.
Булшинд эмээл хазаар бүхий зургаан морь, хүрэл хадаасаар хадаж, навчит модоор хийсэн модон хударга гарсан байна. Энд байгаа эд зүйлс язгууртан гаралтай хүн байсныг нотолсон байна.
Ингээд эрдэмтэд энэ булшийг Алтайн пазырыкын соёлын үе буюу НТӨ YI-III зууны үеийнх гэдгийг тогтоожээ. Харин “нэг гэм” нь пазырыкын соёлыг скифтэй холбон монголоос өөр үндэстэнд хамааруулах гэсэн хандлага байдаг. Энийгээ европын эрдэмтэд бүрэн нотолж чаддаггүй.
Зураг 2. “Үхэгийн гүнж”-ийн царайг нөхөн сэргээсэн байдал.Илтэд европ болгосон нь харагдаж байна.
1865 онд Оросын В.В.Радлов малтлага хийж байгаад нэгэн бүлэг булш илрүүлжээ. Тэрийг нь 1929 онд академич С.И.Руденко малтаж овгийн язгууртны бунхан анх олсон юм. Тэгээд олсон газрынхаа нэрээр Пазырык гэж нэрлэжээ. Энэ нь Уулын Алтайн БНУ-ын Улаан (оросоор “Улаган”) аймгийн нутагт байх Пазырык гэгч өвөрмөц газар байсан юм. Уг нь бол пазырык гэж тувагаар булш бунханг хэлдэг. Түүнээс хойш энэ хавиас олсон булшийг пазырыкийн соёл гэж дэлхийд алдаршуулсан хэрэг. “Пазырыкийн соёл” гэдэг бол археологийн нэр томъёо. Археологичид булшнаас гарсан эд өлгийн зүйлээр ангилал хийдэг болохоос нийгэм, хүнийг ангилдаггүй гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. Ингэхлээр пазырык гэдэг нэршил бол “юм олдсон” газрыг л хэлсэн хэрэг. Чингэхдээ газар усны бүр хожмын нэр юм.
Яг түүхэн ёсоор бол энэ нь НТӨ YI-III зууны үеийн төмрийн үед хамаарагдах археологийн соёл бөгөөд манай түрүү Хүн үндэстний үед хамаарагдана. Иймээс Монголтой хамаатай болохоос Европтой хамаа багатай буюу бараг байхгүй. Европ эрдэмтэд л “заншил ёсоороо” европ болгох гэж зүтгэдэг юм.
“Гүнжийн” мумия хөлөө бага зэрэг атиран хажуугаараа хэвтэж байсан. Гар дээр нь маш олон шивээс байсан. Биед нь ноосон цамц, ноосон банзал, эсгий оймс, арьсан дээл (шуба), мөн хиймэл үс (парик) байжээ. Бүх хувцсыг маш их чанартай хийсэн нь энэ эмэгтэйн өндөр зиндааг нотолсон. Тэрээр 25 орчим залуу насандаа нас барсан ба пазырыкын нийгмийн дундаж давхраанд хамаарна.
Булшийг олсны дараа Новосибирскийн Академи хотхонд байдаг Оросын ШУА-ын Сибирийн салбарын Археологи, Угсаатны зүйн Институтын музейд нэг хэсэг хадгалсан. Гэтэл Алтайнхан хэл ам хийсэн учир 2012 оноос мумийг Алтайн Бүгд Найрамдах Улсын Горно-Алтайск хот дахь Анохины нэрэмжит Үндэсний музейд яг энэ үзмэрт зориулсан тусгай зориулалтын байранд хадгалах болсон.
Гэтэл саяхан энэ 2014 оны 8 дугаар сарын 19-нд Алтайн БНУ-ын ахмадын зөвлөл мумийг хуучин хэвээр нь оршуулах шийдвэр гаргажээ. Үүнийг Алтайн БНУ-ын тэргүүн дэмжсэн байна.
Алтайн БНУ-д сүүлийн хорин жилд байгалийн гамшиг тасрахгүй байгаа нь “Үхэгийн гүнжийг” хамаагүй ухаж гаргасантай холбоотой гэж Уулын Алтайн ард түмэн үзсэнтэй холбоотой аж. Энэ жил гэхэд аймаар үер болж сүйд болсон. Уг нь гайгүй байсан чинь Алёна Жаровская гэж нэг “улаан барам” “Алтайн гүнжийн өс хонзон” гэсэн кино хийгээд ОРТ-ээр гаргачихсан чинь Уулын Алтайн бүх хүн амыг солиоруулаад хаясан аж. Манайхантай яг адилхан баагийнууд шиг байгаам. Монгол гаралтай юм чинь адилхан байлгүй яахав…
Бид яах ёстой вэ…
“Гүнжийн” булшийг 1993 онд олжээ. Биднийг ид ардчилал гэж солиорч байх үед. Ингээд бид дэлхийг донсолгосон мэдээллээс хоцорсон байна. Манай эрдэмтэд хүртэл тас харанхуй, мэдэхгүй шахам байхаар ард түмэн мэдэхгүй байх нь аргагүй юм.
Булшийг яг хилийн шугамаас шахам олжээ. Оросын уулын Алтай түүхэн ёсоор хэний нутаг гэдгийг ярих нь илүү зан. Эндээс манай түүхтэй холбоотой их олон сонин олдворууд гарч байгаа. Тухайлбал, Денисовын агуйгаас олсон Алтайн хүний геном. Энэ олдвор бас л дэлхийг шуугиулж байгаа. Энэ талаар би “Алтайн хүн”, “Алтайн хүн-монгол хүн” зэрэг хэд хэдэн өгүүлэл бичсэн. Манайхан өөдөөс “сармагчин бидэнд хамаагүй” гэсэн. Бид нар л өөрсдөө XXI зуунд сармагчин болсон байж магадгүй…
Одоо “Үхэгийн гүнж” гарч ирж байна. Бид хожуу сонсож байгаа ч энэ бол гайхамшиг юм. Энэ бол Монгол Алтайд, улмаар Монгол нутагт нүүдлийн иргэншил нэн эрт төлөвшиж тогтсоныг батлах бодит олдвор мөн. Иргэншил соёл, төр улс Монголоос үүссэн гэдгийг нотлох нэгэн том шижим юм. Би бол “Үхэгийн гүнжийг” монгол хүн л гэж хэлнэ, бас нотлох болно. Хэрэв философич С.Молор-Эрдэнэ л хятад гээд нотолчихгүй бол тэр шүү дээ…
Алтай Таван Богдын нэг талд хүн амьдраад нөгөө талд нь хоосон байна гэж л лав байхгүй. Их том уулсын хэлхээ (массив) шүү дээ. Тэгээд ч Алтай Таван Богдын нэгний орчмоос ийм юм олдож байхад бусдаас нь заавал олдоно гэсэн прогноз бүрэн итгэлтэй хийж болно. Тэр уулс голдуу манай нутаг дээр байгаа нь магадлалыг улам нэмэгдүүлэх юм. Оросын Укок бол манай Алтайн уулсын үргэлжлэл учраас яг адил газар зүйн нөхцөл, агуй хонгил, мөсөн голууд дүүрэн бий. Чухам эндээс бид эртний хүн, иргэншлийнхээ эх үндсийг эрж хайх ёстой…
Өөрөө олж чадахгүй байлаа гэхэд хүний олсон юмыг анхаараад, сонирхоод, оролцоод, хамтраад, ашиглаад, дэлгэрүүлээд, хөгжүүлээд байж болмоор л санагдана. Гэтэл ШУА, эрдэмтэд нь үхсэн мэт, амь нь хаана байна гэмээр суухыг хараад дургүй хүрэм. Оростой хамтраад ажиллахын оронд “оросын шинжлэх ухаан хоцрогдсон” гэж худлаа чалчихаас өөр юм хийхгүй шахам байна ш дээ. Эндээ л худлаа томроод солиороод байхаас өөр чадах юм байдаг юм уу, манай түүхийн эрдэмтэд…
Монголын түүхтэй холбоотой ийм чухал баримтыг бүх нийтээрээ сонсоогүй, мэдээгүй байна гэдэг бол манай шинжлэх ухааны мэдээллийн түвшин хэр доогуур байгааг илт харуулж байна. Үүний хамт шинжлэх ухааныг бүрэн устгасан төр засгийг хараах нь шударга хэрэг болно. Ер нь сүүлийн үед манайд шинжлэх ухаан гэж ярихад үнэн ичмээр болсон шүү дээ…
Сүүлийн үед манайхан ууланд их авирдаг болж. Ялангуяа улс төрчид их авирах болов. Энд багагүй мөнгө зарж байгаа. Ууланд гарч энерги дуудан залбирдгийг нь би мэднэ л дээ. Ядахдаа улс төрчид тэгж балайрч байхынхаа оронд эрдэмтдээ экспедицид явуулж байвал Монгол Улсад хамаагүй хэрэгтэй байхгүй юу…
“Шал дэмий марзан юманд” зарцуулдаг мөнгөө шинжлэх ухаанд зарцуулбал Төрийн Далбааг илүү үр ашигтай мандуулахад нэмэр болох нь эргэлзээгүй…
Судлаач Х.Д.Ганхуяг
Эх сурвалж: ganaa.mn блог
Эрхэм та судлаач Д.Ганхуягийн бусад нийтлэлийг түүний албан ёсны блог ganaa.mn - ээс уншина уу?
Сэтгэгдэл0
Энэ борооны дараахь мөөг шиг доктор магиструудыг жинхэнэ эрдэм судлалынх нь ажилаар нь шүүж тунгаагаасай
НЭГ САЙХАН ХООЛ ИДЭЭД ДУУСАХЫН АЛДАД БААХАН ӨВЧТЭЙ ЮМНУУД ДАВС НЬ ИХДЭЖ БАГАДАЖ ГЭЭД Л ТОГООЧИЙГ ЗАГНАХ ИЙМ ЮМ ИДЛЭЭ ГЭЖ НАМАЙГ ЗАГНАХ...БАНТАН Ч ХИЙЖ ЧАДАХГҮЙ БАЙЖ ДУУГҮЙ ЦУСЛАВАЛ ТААРНА...
ХАДУУРАВ АА ЭНД ЗӨВХӨН АЛТАЙН ГҮНЖИЙН ОЛДВОРЫН ТУХАЙ ШҮҮ.
Buh ymiig mongoloos garaltai gej soliorohoo bolimoor ym yg unendee naad oldvoriig chini heseg buleg humuus tuuhchidl sonirhoh bai mongol gantsaaraa nuudelchin uls baigaagui ganaa harin chi hudlaa eh oronchidiin tuhai ym bicheech naizaa tegvel iluu sonirholtoi sedev bolno amjilt
Shar tolgoit tsagaan aristnuudiin alban yosnii ner ni Caucasian gedgiig medehuu? Yagaad gevel ted kabkazad amidarch baisan kavkaziin ard tumen buguud suuld yamar neg shaltgaanaar europe ruu nuuj europe humuus bolson.
Racistuud ayagui bol Mongoliig europchuudiin nutag gej magadgui shuu. Yagaad gevel negen erdemten delhiin huniig 5 bulegt huvaasan. Mongol (shar), Amerik (ulaan), Malaian (bor), Afrikan (har), Caucasian (tsagaan). 1800-aad ond ug erdemten Gurj ulsiin nutgaas tsagaan arist hunii bulsh olson tul Kavkaz bol evropchuudiin nutag gej zarlaad iim ner ugsun. Uunees uur yamar ch batalgaa baihgui. Ter bulsh ni evropoos kavkazad avchirsan tsagaan arist bool ch yum biluu hen medlee. Gagtshuu europe-oos gadna kavkaz bas bidniih (Orosuudiinh) gesen muihar dugnelt hiisen ni unen.
http://www.kp.ru/daily/26273.7/3150181/
Во всех нынешних бедах виновата Принцесса Укока?Комментарии: 30 Месть алтайской мумии, не сомневаются шаманы, распространяется на весь мир Захоронение с двойным дном На днях совет старейшин республики Алтай постановил похоронить мумию алтайской принцессы (она же Принцесса Укока), чтобы избавиться от проклятия, которое ее сопровождает. Коренные жители не сомневаются: ученые, которые в 1993 году извлекли мумию из могилы, прервали ее охранную миссию. В результате сначала на Алтай, а потом и на весь мир обрушились многочисленные и разнообразные беды. Соцсети Принцесса Укока: шаманы требуют вернуть ее на место Фото: Соцсети Мумию обнаружили во время раскопок, которые вели на высокогорном плато Укок российские археологи - сотрудники Сибирского отделения РАН под руководством Анатолия Деревянко и Натальи Полосьмак. Ученые сначала нашли одно захоронение - весьма обыденное. Хотели уж зарыть его, но что-то заставило копнуть глубже. Копнули. И наткнулись на глыбу льда. Члены экспедиции осторожно растопили ее, поливая кипятком из кружек. Подо льдом оказался деревянный гроб с мумией. Рядом с ним были закопаны шесть коней со снаряжением. Эта находка стала археологической сенсацией. РИА Новости Могильник, в котором нашлит мумию Фото: РИА Новости Девушка, непохожая на других В гробу находилась мумия - лежала на боку. Одежда - богатая: шерстяная юбка, вышитая шелковая блузка, высокие войлочные сапоги для верховой езды, шуба, парик, золотые украшения. Тело было забальзамировано. Как в древнем Египте. И при жизни принадлежало молодой девушке. Она умерла в возрасте 25 лет примерно 25 веков назад. От чего, непонятно. Ученые не смогли определить. А рентген не выявил каких-либо нарушений костей и кожных покровов. Девушка была блондинкой. И анализ ДНК показал: генетически она не связана с коренным населением. И лицом не похожа на алтайских женщин. Оно у нее скорее европейское - удлиненное, нос прямой, глаза большие. Ученые не знают, кем была девушка. Наталья Полосьмак, не исключает, что она могла быть знатной шаманкой. Соцсети Так Принцесса Укока выглядела при жизни Фото: Соцсети Белая госпожа не на своем месте О находке быстро узнали местные шаманы. И объявили, что мумия это Алтайская принцесса Очи-бала, она же Белая Госпожа Ак-Кадын - прародительница алтайцев, хранительница покоя, которая стояла на страже, защищала от зла, не давая ему проникнуть в наш мир из других. Название Принцесса Укока дали уже журналисты. Как теперь уверяют энтузиасты, местные жители сразу же предупредили ученых, что лучше бы оставить принцессу в покое - иначе жди бед. Но достоверных свидетельств об этом нет. Факты же таковы. По свидетельству самих археологов, как только они наткнулись на гроб с мумией, грянул гром - с ясного неба. Извлекли мумию - началось землетрясение. А как прибыли с мумией в Новосибирск, так вообще путч 1993 года грянул и последовавшие за ним экономические неприятности. РИА Новости Принцессе создали отличные уловия Фото: РИА Новости С проклятием Принцессы Укоки связывают даже войну в Чечне - ту, которая началась в 1995 году, как раз тогда, когда мумию готовили к публичной демонстрации. В 2003 году шаманы сообщили новые подробности: Принцесса ушла из жизни добровольно, чтобы прикрыть собой ворота зла. Объявили: якобы существует пророчество, что принцессу потревожат и это повлечет за собой неприятности местного значения. А если ее не вернут на место, то катаклизмы охватят весь мир. Припугнули уже глобально. И результат не заставил себя ждать. В конце сентября на Алтае случилось сильнейшее землетрясение - толчки достигали 9 баллов. Некоторые горы пошли трещинами длиной в десятки километров. Хотя ни один алтаец не погиб. А уже в 2004 году кошмарное цунами обрушилось на несколько прибрежных стран. Ну, и после этого случилось и ныне происходит много всего такого, что можно было бы списать на гнев Принцессы. ВМЕСТО КОММЕНТАРИЯ Никакая это не "принцесса" Вот что еще 7 лет назад во время очередных баталий с требованиями вернуть Ак-Кадын на Алтай говорил историк и археолог, академик Вячеслав Молодин из Сибирского отделения РАН, отвечая на вопросы журналистов: - Не стоит называть ее «принцессой». Никакая это не принцесса, это представитель среднего слоя. Шумиха вокруг нашей находки возникает тогда, когда на Алтае происходят какие-то события: или выборы, или землетрясения, или дефицит местного бюджета. Тут же эту самую «даму» поднимают на щит: все беды происходят потому, что она в Новосибирске, а не на Алтае. Даже политические партии пытаются это использовать: мол, вы нас избирайте — а мы вернем «принцессу» на Алтай. Все это политиканство самого низшего пошиба. В 1993 года извлеченную из могилы мумию отправили в музей Института археологии и этнографии СО РАН в Новосибирском Академгородке. А в 2012 году по сути вернули на родину - перевезли в Горно-Алтайск, в новый зал Национального музея имени Анохина и поместили в специально сооруженный саркофаг - не хуже, чем у Ленина. По словам главы Республики Алтай Александра Бердникова, на сооружение всего комплекса было потрачено 765 миллионов рублей. Шаманов и примкнувшим к ним некоторых политических деятелей нынешнее положение мумии все равно не устраивает. Они добиваются, чтобы ее вернули туда, откуда взяли. Мол, хватит исследовать. Настаивают, что мумия недовольна и что именно она наслала на Алтай недавнее наводнение. И вообще это из-за нее во всем мире раздрай и смертоубийство. Из последних подробностей: у Принцессы Укока есть сестра, захоронена где-то на плато с той же защитной целью. Но оставшись одна, не справляется. Слова академика Молодина оказались пророческими. Да и опять же - на Алтае скоро выборы. ЗАГАДКИ ОСТАЮТСЯ Что она хотела сказать? Самая большая странность - сложные татуировки, которые были нанесены на руки, ноги, грудь и спину мумии. Ученые не исключают, что они несут какую-то информацию, может быть, предназначенную для потомков. Может быть, даже некое пророчество. Но расшифровать его пока не получается. Одна из татуировок Принцессы Укоки Татуировки располагались по всему телу Принцессы Укоки Самые известные "мстители" Помимо Принцессы Укоки есть еще две мумии, известные на весь мир своей мстительностью. Это фараон Тутанхамон, с проклятием которого связывают 25 смертей, и "ледяной человек" Отци, погубивший семерых. Ученые, далекие от мистики, конечно же видят во всем этом лишь случайные совпадения. В свое время они даже провели специальное расследование, которое показало: абсолютное большинство участников экспедиции Картера, на которых якобы пало смертельное проклятие, на самом достигли преклонного возраста. И средняя продолжительность их жизни составила 74,4 года. Более того, "нарушители покоя" не сразу, а на протяжении нескольких лет умерли от вполне обычных болезней. Лишь гибель некоторых участников была связана с грибком Aspergillus niger, обитающим в мумиях, пирамидах и склепах. Грибок провоцирует лихорадку и сильнейшее воспаление дыхательных путей. Но самое главное: информация о том, что на двери гробницы имелась надпись " Смерть пронзит того, кто нарушит покой фараона", оказалась выдумкой. Мумия Отци пролежала в альпийских ледниках более 5 тысяч. И с тех пор, как она была найдена скончались семеро из числа тех, кто хоть как-то контактировал с "ледяным человеком". Но вот уж лет десять, как он не тянет никого на тот свет. То ли проклятие исчезло, то ли его и не было.
Mash saixan medeelel niitlel boljee
Erdemted uund anhaaraasai. Manaihan mungu mungu gej yavsaar shinjleh uhaan, moral, oyunii unet zuilsee geechiheed sarmagchin bolchihood baigaa. Chingis haan yu gej hellee? Torgo durdand hulburj, saihan avgai teverch erhlelj bolohgui geh utgatai goyo ug helj noyoduuddaa zahidag. Us gol bohirduulj, usnii undarga ruu sheej bolohgui gej Ih Zasag huulind zaaj ugsun. Odoo bol ene huuliig zurchij baigaa humuus tsaazaar avhuulah yaltai.
За. Ганхуяг гуай багцаатай тууна шүү. Пазырыкийн соёл бол хараахан Монгол биш юм. Биологийн хувьд, Европ-Ази төрх нэлээд холилдсон, гэхдээ яг ч тийм аймаар Монголжуу биш ард түмэн байсан ба, нарийн ярьвал, Иран хэлтэй байж ч магадгүй гэж үзэж байгаа. Гэхдээ, яг ямар хэлтэйг бүрэн баталж чадаагүй л байна. Бас, Монгол буюу түүний өвөг хэлтэй ойролцоо хэлээр ярьдагийг ч батлах боломжгүй. Ер нь, эртний Монголын Алтайн хэсэгт, Пазырыкаас өмнө буюу одоогоос 2000 жилийн өмнө Иран гаралт Скифүүд нүүдэллэн амьдарч байсан гэдгийг (2006 онд гэж санаж байна) Герман-Монголын эрдэмтэд Баян-Өлгийгөөс олдсон шаргал үстэй Европ хүний мумигаар гарцаагүй баталчихсан юм. Скифүүд бол аж ахуй, амьдаралын хэв маяг нь яг л нүүдэлчин Монгол шиг ард түмэн. Дээрх олдвор бас л дэлхийд шуугиан тарьсан даа. Гэхдээ, яагаад ч юм, тэдгээр Скифүүд МЭӨ 8-р зууны үе гэхэд Баруун зүгт олноор нүүдэллэсэн байдаг юм. Тэд явсаар баруун зүгт Грекүүдтэй учирсан талаар Грекийн түүхч, "Түүхийн эцэг" гэгдэх Гередот морьтон Скифүүд дорно зүгээс нүүдэллэн ирсэн гэж тэмдэгдэн үлдээсэн нь бий. Скифийн их нүүдэл нь ган гачигаас болсон байх талтай. Гэвч, өөр нэг таамаг байдаг нь өнөөх Пазырык юм л даа. Скифүүдийг зүүн талаас нь буюу Дорнод Монголоос Ази төрхтэй өөр нэг ард түмэн шахаж гаргасан байх бололцоотой. Үүний нэг илрэл нь Ази-Европ төрхийн холимог Пазырыкчууд байж магадгүй гэж үздэг. Хожим тэд хэл, соёлоо аажмаар гээсэн байна. Гэхдээ үүнээс гадна их чухал сэжүүр байдаг нь Монголын Дорно зүгт мандсан Хүннү нар болон Юэжи гэх Скиф гаралт, Иран хэлт ард түмний хооронд болсон их тэмцэл, тулаанууд. Энэ тулаанд эцэстээ Хүннүгийн Модун шанью бүрэн ялалт байгуулж, тэднийг баруун зүгт улам бүр шахан гаргасан. Эндээс үзвэл, эртний Скифүүд өнөөгийн Монгол эх нутгаа орхин гарсан нь дорно зүгийн Ази төрхт өөр нэг ард түмэн, түүний дотор Хүннү нарт дийлдэн гарсан байх гэж бодохоос аргагүйд хүргэж байгаа. Гэхдээ Хүннү нар Скиф гарлын хүмүүсийг олноор олзолж авч, холилдож байсан нь Хүннүгийн гэгдэх булшнаас гарсан хүмүүсийн 10 орчим хувьд Европ-Ази холимог төрхтэй байснаас харагдаж байна. Ингээд Скиф гаралтаныг залган Монголын нутагт Хүннүгийн эрин үе эхэлж байгаа юм. Харин Хүннү нар Монгол уу, Түрэг үү гэдэг нь одоо хүртэл тодорхойгүй, маргаантай байгаа юм. Гэхдээ Түрэгүүд Монгол нутагт анхандаа байгаагүй, Бага Азиас гаралтай ард түмэн гэж үзэх түүхийн сэжүүр гарч ирдэг. Гэхдээ үүнийг манайхны хэн ч гарган тавьдаггүй нь харамсалтай. Мөн, Хүннү болоод Монголын түүхийг судлахад Алтай язгуурын хэлний онол гэж нэрлэсэн, ШУ-ны хувьд хүчингүй нэг балай таамаг үргэлж саад болж ирсэнийн хэлэх хэрэгтэй.
ta xamaagyi onoldoj bj Ganaa axiin uuriig xyrgevee! buun yu bolno shyy.
чиний наад үг чинь манай төөрөлдсөн эрдэмтэдийн төлөөлөл үг аргагүй мөн дөө
Танай Европын хэвшсэн үзэл сөнөж мөхөж байгаа. Тэгж ярих юм бол скифүүд Дорно зүгээс ирсэн гэж Геродитын өөр нэг бичвэрт байдаг. Та нар тэрийг нь анхаарахгүй яасийм. Монгол нутаг бол монгол хүний нутаг. Та нар битгий мөнөж сөнөсөн европ онолоо гайхуулаад бай, муусайн залхуу лаларууд. Эсвэл Та нар ажлаа сайн хий... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Мөн хөгийн залхуун археологич чамайг хоншоор чинь хүрвэл нэрээ ил хэлээд олон түмний өмнө мэтгэлцэхийг уриалж байна. Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
kazakuud bol bvr alj bnaa, haa hamaagui iran garalt skifiin ard tvmeniig oorsdiin obog deedes geed l sayhan 14-15 zuund vvsen ard tvmen baij tvvhiig alj ogch bnaa??
Мэргэжлийн бус хүн гээд ч, ингэж хамаагүй дураараа тууж болдоггүй юм аа. Аягүй бол, Монгол хүнийг Молор-Эрдэнэ нь Хятад хүнээс гаралтай, Ганхуяг нь Денисовоос гаралтай болгох гээд, таар ч дээ та 2. Денисовчуудын олдвор 40,000 жилийн өмнөх, харин Денисовтой маш ойр төрөл Сима агуйн хүн Испаниас олдсоныг 400,000 жилийн өмнөх хүн гэж тогтоосон байгаа. Ганц Денисовоор шийддэг юм биш. Тэр Денисов, Сима агуйн хүн чинь нарий яривал, Нендартал хүнтэй их төстэй басйан гэж гэж үзэж байгаа. Харин бидний өвөг бол өөр л дөө. Африкаас гаралтай. Монгол, Хятад, Орос байна уу, бүх хүний өвөг дээдэс Африкаас гаралтай гэдгийг дэлхийн шинжлэх ухаан баталчихсан юм. Харин та сэтгэгдэл бичиж буй хүмүүс рүү ерөнхийлж дайраад, тэдэнтэй хэрэлдээд ач холбогдолгүй. Тийм л овоо юм бол ШУА-ийн тэр гэдэг археологич эрдэмтэн, МУИС-ийн тэр багш тэгж бичсэнийг БИ НЯЦААЖ байна ил тод биччих. Чадахгүй л дээ.
Алтайн хүн "нийгэмшсэн хүн" юм. Тэгээд бас "монгол хүн" юм. Учир нь иргэншлийн монгол гэсэн голомтод байсан юм. Манай эрдэмтдээс бол би ганцхан "сахал" Эрдэнэбаатараас иш татна... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Монголын археологийн эрдэмтэд бол дандаа гадаадын гипотезээр судалгаа хийдэг, тэдний мөнгөнд нь болоод аялдан дагалддаг, өөрийн үндэсний гэсэн зорилтот таамаглал, хэтийн зорилго байхгүй, түүхэн философи хийгээд ш/у-ны ерөнхий арга зүй огт мэддэггүй учраас хайж олсон үй түмэн юмныхаа учрыг олж нэгтгэн дүгнэж чаддахаа байсан хөгийн амьтад...Энэ дүгнэлтийг няцаах гэсэн хүн нэрээ ил хэлээд надтай маргалдаж болно... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Tsagaan aristnuudiig kavkaziinhan (Caucasian), mongol hyatad japan solongosuudiig bugdiig ni mongolchuud (Mongoloid) geed evropiin racistuud yariad baigaag zalruulj yalgaj salgaj shinjlen uhaanii nomloliig ni uurchluud uguuch Ganaa ahaa. Ih gurnuud tuuhiig guivuulan bichseer heden myangan jiliin daraa zuvhun europe, hyatad gesen 2-hon hun uldeh vii dee.
Чам шиг усан тэнэг лаларт түүхийн хичээл заагаад сууж байдаг нь би биш. Явж гадаа тогло. Х.Д. Ганхуяг
Чаддаг юм бол миний 49.0.132.117 IP-г дуурайчих л даа. Та нар бүр аргаа ядаж байх шив.э.. Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
... Хүн төрөлхтөн Африкаас гаралтай гэдэг зохиомол онол чинь орчин үеийн тёхнологийн шийдлээр бүрэн бут үсэрсэн . Сүүлийн үеийн олдворуудад хийсэн ДНК гийн шинжилгээгээр Европод боловсрогдсон хүний үүслийн тухай онол чинь худал гэдэг нь батлагдсан . ... Генийн нарийвчлалтай шинжилгээ , ДНК гийн төвшин дэх судалгаа асуудлыг цоо шинэ шатнаас эхлэх ёстойг эрдэмтдэд анхааруулсан . ... Денисовын хүний олдвор энэ тал дээр томоохон асуудлыг дэвшүүлэх эхлэл болсныг заавал ч үгүй тооцоондоо авах хэрэгтэй . ... Ер нь хүн төрөлхтөн Монгол газар нутагт анх үүссэн гэдэг нь нэгэн цагт зайлшгүй батлагдах болно. ...
http://www.kp.ru/daily/26273.7/3150181/
Археологи aa, skiff uudiig Angliar yu gej nerledgiig ta helj ugch tus bolooch. Wikipidea aas skiff uudiin talaar unshij sudlah gesen yumaa. Tanaas anh udaa skiff uudiin talaar sonsood mash ih sonirhol turluu. Bi Beijing d ochson iag Khan undestnuud tas har ustei baidag yum bilee. Manai mongolchuud shar huuhnuud n bol er n bor ustei baidag daa, deer ued skiff uudtei holildood Khan undestnees iluu undur nuruutai bor ustei boltson yum yum biluu hen medlee. Manaihan yum l bol Chingisiin yed baahan europe ohiduud huchindeed bor ustei boltson geed yum bolgoniig Chingis tei holboh geed getsuu baidag. Tanaas Manai erinii umnuh yed odoogiin bidnii amdarch baigaa nutagt er n iamar iamar humuust bie bieniihee soyol irgenshliig turen, gargaj, togtoon hogjuulj baisan talaar jaahan wiki deh gesen yum. Bayarlalaa.
Залруулга: Ер нь, эртний Монголын Алтайн хэсэгт, "Пазырыкаас өмнө буюу одоогоос 2000 жилийн өмнө" биш, 4000-3000 жилийн өмнө Иран гаралт Скифүүд нүүдэллэн амьдарч байсан гэдгийг (2006 онд гэж санаж байна) Герман-Монголын эрдэмтэд Баян-Өлгийгөөс олдсон шаргал үстэй Европ хүний мумигаар гарцаагүй баталчихсан юм.
хэхэ шаргал үст европ, хаха герман хүн гэчихгүй яасийн
Фашист германы Аненэрбе институт 1939 онд Түвдэд ажиллаж эртний иргэншил хайж байсан шиг юм. Ganaa.mn блог: "СС-ийнхэн Шамбалын эрэлд" өгүүллийг үз...
археологи гэсэн нэртэй нөхөр хальт хальт юм уншсан хүүхэд бололтой. миний санаж байгаагаар гэж шинжлэх ухааныг ярьж болохгүй л дээ. Тэр баримтат киногоо эндээс үзээрэй.https://www.youtube.com/watch?v=T89pk1uRrKM
Znaika sonin uytai? Naana chini gadaadiin buduun darga nar ireed boon um bolj baina. Uyn Altain nuruunii holduu tsebdeg.
их баярлалаа, Та шуудангийн хаягаа энд бичиж болох бол уу?
Үнэхээр л үнэн зөв дүгнэлт хийсэн хэрэгтэй сэдэв хэрэгтэй мэдээллийг судлаач Х.Д.Ганхуяг бичих юм даа. Баяр хүргэе.
http://films.imhonet.ru/element/9779608/movie-online/
сайхан зүйлд дуудсан байна. Танд баярлалаа.
mongoliin tuuhchid arhivt suuj oor ornii humuusiin hiisen sudalgaanuudiig l haritsuulj huuldag biz dee.
Unendee ene hooson tolgoitoi hudlaa erdemted sudlaach nar Ganaagiin hajuud bol shal tuuhii yu ch medehgui garuud baij hunii bichij ugsuniig chimeeguihen unshaad oilgood avaach! Yamar nerelheed neree ideh bish.
Миний сонссоноор, эртний хятадын ханзаар нүүдэлчин, европ хоёр адилхан бичлэгтэй байдаг гэнэ. Энэ судлаачдад багагүй түвэг учруулдаг бололтой. Нүүдэлчний тухай яриад байна уу, европ хүний тухай яриад байна уу гэдгийг ялгаж салгахад түвэгтэй. Эндээс дүгнэхэд анхны нүүдэлчид европжуу төрхтэй байсан бололтой. Өнөөгийн цагаан хэрэм бол Мин улсын хавьцаа боссон бүтээл. Харин эртний цагаан хэрмийн үлдэгдэл Хятадын гүн рүү байдаг бололтой. Онцлог нь хана нь урагшаа, хаалга нь хойшоо байрлалтай гэнэ. Тэгэхлээр хятадуудаас хамгаалсан хана байж таарна. Үүнийг босгосон хүмүүс нь жужанууд юм байх. Жужанууд нь европ төрхтэй, нүүдэлчин хүмүүс байжээ. Тэд өнөөгийн өвөрмонголын нутаг дээр амьдарч байсан байна. Жужануудыг өнөөгийн славянчууд, түүний дотор оросуудын дээд өвөг гэж үздэг судлаачид бий. Санскрит хэлний дурсгал дэлхийн бүх тивүүдэд жигд тархсан байдаг гэнэ. Үүний дотор Хятадад. Харин санскрит хэлийг өнөөгийн орос хүн бараг л орчуулаггүй шууд ойлгож чадна. Миний бодлоор, орос, монгол хоёр гарал үүсэл ойролцоо. Магадгүй эртний монголчууд европжуу төрхтэй байсан байж мэднэ. Харин түргүүд ази төрхтэй. Хожим монголчууд ази төрхтэй, харин түргүүд европ төрхтэй болж солигдсон. Энэ нь газар нутгийн онцлогоос болсон боловуу. Чингисийн үед лалын ертөнц хүчирхэг, европ тив сул дорой байсан. Гэтэл монголчууд лалын ертөнцтэй басамжилж харьцаад, европчуудтай болохоор хамтрая, түншлэе гэсэн нөхөрсөг байдлаар харьцаж байсан. Европыг ч бас байлдан дагуулаагүй, гол хүчийг нь бут ниргээд гэдрэг буцсан. Рашид ад Дин түүхийн номондоо Чингисийн удмынханыг шар үс, цэнхэр нүд, өндөр биетэй европ төрхийн хүн гэж тодорхойлсон. Үүнийг алдаж бичээгүй байх. Баруун монголчуудад европ ген зонхилох хандлага бий гэдэг. Мөн сүүлийн жилүүдэд төрж буй монгол хүүхдүүд ихэвчлэн шар үстэй төрж байна гэж нэг эх баригч эмч ярьж байсныг санаж байна. Энэ мэт жишээнүүдээс харахад эртний монголчууд европ төрхтэй байсан байж мэдэхээр байна. Тэгээд ч монголчууд европт элэгтэй байдаг. Зөнгөөрөө гарал үүслээ мэдрээд байгаа юм бишүү? Энэ үүднээсээ Үхэгийн гүнж европ төрхтэй байлаа гэхэд би лав хувьдаа гайхахгүй, бас эмзэглэхгүй. Ёстой юм ёсоороо л болж байна. Ази, европ хүмүүсийн антропологийн шинжүүд өөр шүү дээ. Биеийн ерөнхий харьцаа, мөчний урт, гавлын яс гээд эрс ялгаатай. Тэгэхлээр үүнийг үндэслэж дүгнэлтээ гаргасан байж таарна.
Научные исследования мумии "принцессы Укока" продолжаются, и вопрос о захоронении "уникального материала" рассмотрению не подлежит, при этом мумия не может быть прародительницей алтайцев, так как анализы показали, что она принадлежит к европеоидной расе, считает директор новосибирского музея археологии и этнографии СО РАН Ирина Сальникова. РИА Новости http://ria.ru/science/20140820/1020734430.html
Согласно нашим исследованиям, которые подтверждаются историческими летописями, теорией PIE и последними генетическими изысканиями, документально подтвержденное место появления первых славян это территория Внутренней Монголии, южной части Алтая и Северного Китая [1–3]. Считается, что на этой земле в 1254–1123 годы до н.э. появился народ жун (Rong, Hirong, Western Rong). Жун рассматривают как протомонгольские и прототангутские племена. Древние китайцы описывали их как людей со светлыми глазами и густыми рыжими бородами, типичными европеоидами. Эти признаки прослеживались до III—IV веков, после чего монголоидный тип становится доминантным. Сообразно источнику [5], Бэйши, гл. 98; Вэйшу, гл. 103, описывающему период 391–556 годов истории Жуань Жуаня, первого кагана жужаней звали Мугулюй, а его сына – Гюйлухой. Если откинуть китайский акцент, то получатся имена Мигуля и Глухой. Третьего кагана жужаней–славян звали Шелунь (это по–китайски, как по–русски). Китайцы обрисовали первого славянина Мигулю [5], /205/: «Еще в конце царствования Шень–юань–ди [из дома Сяньби–Тоба, предшествовавшего династии Юань–Вэй] объездные взяли одного невольника, у которого волосы были наравне с бровями, и который не помнил ни имени, ни прозвания своего. Владелец его имел именование Мугулюй, а Мугулюй значит: плешивый» Там же: «По смерти /206/ Мугулюя, сын его Гюйлухой, человек храбрый и сильный, первый собрал аймак, и дал ему название Жеужань или Жужань» Полагают, что уже в 402 году существовал независимый Жужаньский каганат [6]. Однако в середине VI века (552 год) Жужаньский каганат потерпел серию военных поражений во Внутренней Монголии и Алтае от войск тюрков, которые впоследствии создали свой собственный Тюркский каганат на просторах Евразии от Средней Азии вплоть до Тихого океана [6]. Новый тюркский народ был образован путем смешения остатков жужаней и победителей тюрков, неоднородных генетически. Насильственно был навязан тюркский язык в качестве основного средства общения для выживших славян и монголов. Жужаньский каганат прекратил своё существование в 555 году. В соответствии с нашей гипотезой, значительное количество вооруженных жужаней – славян была вынуждена мигрировать на Запад Евразии вдоль широт. Часть монголов – славян осели на территории дружественного им царства Эфталитов (Hephthalite Empire, 408–577) в Средней Азии [7], западного соседа Жужаньского каганата. Эфталитов часто именуют белыми гуннами. Беженцы составили основу будущих народов уйгуров, таджиков, киргизов и пуштунов. Доля славянского населения в Таджикистане, Киргизии и Афганистане сегодня составляет от 51 до 64 процентов. Заметим, что сами себя они славянами не считают, но на самом деле принадлежат к гаплогруппе R1a1. Мы предложили называть эти народы Средней Азии восточными славянами. Более агрессивные и активные беженцы переместились со своей ордой далее на Запад, двигаясь через северные пустыни Средней Азии, Нижнее Поволжье, Кубань, Причерноморье и Балканы. Славяне шли по стопам своих предков, которых впервые в Европу в 380–450–х годах привели каганы Арбат и Аттила – этнические финно–угоры. Переселение прошло успешно, так как эти регионы принадлежали Аварскому каганату, дружеского государства для народа жужаней. Монголы – славяне попали на Балканы и южную часть Центральной Европы, в зону интересов и контроля Византийской империи, в 550–х годах. Эти события были сразу зафиксированы в византийских хрониках Феофана [8] за 551 год. С этого момента доселе неизвестная народность славян стала субъектом византийских и европейских летописей. «В том же году 99 появилось во Фракии великое множество гуннов 100 и славян, и повоевали они Фракию, и многих убили и взяли в плен» Там же, 576 год: «Комментиол нечаянно напал на варваров, множество их перебил, остальных прогнал. А достигши до Адрианополя 156, встретился с Ардагастом, который вел множество славян с добычею, и, напав на него, добычу отнял и одержал великую победу» Там же, 583 год: «На другой день 162 захвачены были римлянами три славянина без всяких железных доспехов, с одними только гуслями. Царь спрашивал, откуда они, и где живут. Они отвечали, что они родом славяне, а живут у края западного 163 океана. Каган прислал к ним послов и дары их родоначальникам 164, чтобы они вместе с ним воевали против римлян. А начальники 165 славян послали их ответить кагану, что по причине дальности пути не могут прислать ему вспомогательного отряда. Эти славяне говорили, что они шли 18 месяцев 166, пока наконец попались в руки римлян. Они говорили, что носят гусли и не умеют облекаться в доспехи, потому что страна их не знает железа» http://www.kubarev.ru/ru/content/387.htm
Та нар юу ч хийхгүй, зүв зүгээр сууж байгаад намайг юм бичингүүд л ухаан орсон юм шиг толгойдоо орсон юмаар элдэв солиотой коммент бичих юм. Та нараас ганц ч хүн уншиж мэдсэн иймэрхүү мэдээллээ ард түмэнтэйгээ сэтгэл гарган хуваалцаж юм бичиж байгаагүй. Дандаа намайг бичсэний дараа олон юм хуцна аа. Тэгэхдээ зөвхөн комментоор шүү... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Чиний хэний тухай, юуны тухай ярих нь надад огт падгүй. Үхэгийн гүнжийн тухайд гэвэл энэ тухай баримтат киног нь би хэдэн жилийн өмнө үзэж байсан юм. Хятадын хойд зүгээс олдсон европжуу төрхтэй муминуудын талаархи баримтат киног ч бас үзэж байлаа. Нэг их гайхаад сүр бадруулаад байх зүйл ч биш. Яахав нэг хүн энэ талаар бичсэн байхыг нь хараад сэтгэгдлээ үлдээлээ. Сэтгэгдэл бол ямар нэгэн зүйлийг үзэж, харж, уншсны дараа төрж, бий болдог зүйл. Зарим тохиолдолд санаагаа тодотгох, үндэслэлтэй болгохын тулд дэлгэрүүлж ярих шаардлага гардаг. Ялангуяа нэр томъёо, ухагдахуунууд өөр өөр утга санаа, агуулгатай байх тохиолдол элбэг. Энэ бол байдаг зүйл, байх ёстой ч эд. Өөр өөр үзэл бодолтой, өөр өөр итгэл үнэмшилтэй байлаа гээд амьдрал сөнөчихгүй. Чамаас өөр бодолтой, өөр итгэл үнэмшилтэй хүн байлаа гээд солиотой хүн болохгүй. Миний бичиж байгаа зүйл ч бас системтэй, цогц мэдлэгээс ургаж гарсан зүйл. Хаа хамаагүй зүйл хамж шимж ярьсан зүйл байхгүй. Үндэслэлтэй болоод л хэлж ярьж байна. Яахаараа заавал чиний зөв байх ёстой юм? Ёстой хөх инээд хүрчихлээ. Дандаа хүний тархи угааж, хүнийг эргүүтүүлж, мангартуулах гэж оролдоно. Үүнийг чинь зүгээр харж сууж тэвчихгүй болохоор үгээ хэлж байна. Зүгээр хүн шиг юм бичиж байвал өөр хэрэг. Тэгвэл би дуугай байж болно. Дандаа хүний ухаан санааг хордуулах гэсэн, хүнийг уурлуулж бухимдуулах гэсэн хорлонтой юм бичдэг. Юм хийж, бүтээж буй хүмүүсийг дандаа гутааж доромжилно. Монголчууд шиг тэнэг хүн байхгүй гэж солиорно. Гэтэл эргэн тойрноо хар. Монгол улс яаж хурдтай хөгжиж байна? Хүмүүсийн амьжиргаа яаж дээшилсэн байна? Хот, хөдөөгүй. Авч байгаа цалин хөлсөө хар. Тэтгэвэр тэтгэмжээ хар. Нефть зардаг Орос, Казакстан мэтийн цөөн орныг эс тооцвол хуучин ЗХУ-ын бараг бүх орноос бидний цалин хөлс, ашиг орлого түрүүлээд явчихлаа. Наад захын жишээ. Тийм болохоор би монголчуудаа өмөөрч үгээ хэлдэг юм. Надад тийм эрх бий. Яахаараа юм бүхнийг үгүйсгэж, дайрч доромжилж байж бах таваа хангадаг адгийн шаар вэ, чи?
Чиний наад хэлж ярьж буй санаа чинь сонин санаа байна, баримт материал нь хаана байна? Энэ талаар хаанаас дэлгэрүүлж үзэж болох вэ гэдэг ч юмуу хүн шиг яриа хөөрөө дэлгэвэл өөр хэрэг. Тэгвэл би хаанаас хэн гэдэг хүний ямар ном, материал уншиж болох вэ, энэ талаар гарсан ямар баримтат кино ч юмуу байдаг вэ гэхчилэн хариу хэлж болно. Хэрвээ миний санаа хэн нэгэнд сонирхолтой санагдвал тэр шүү дээ. Надад үзэл бодлоо хүнд тулгах ямар ч шаардлага байхгүй. Уул нь янз бүрийн үзэлтэй хүмүүс нийлээд ярихад сонирхолтой байдаг даа. Урьд нь ингэж төсөөлж байгаагүй юм байна, санаа авууштай эд байна, бодмоор юм байна гэхчилэн яриа ундардаг. Нээрээ ингээд үзвэл яадаг бол гэх мэт Сонин шүү дээ. Гэтэл ингээд эрүүл хүн шиг ярихын оронд дандаа хэрүүл өднө, дандаа бусад руу дайрч давшилна. Өвчтэй, солиотой юмуу хайшаа юм?
Чи хэдэн жилийн өмнө нэг кино үзээ л биз. Чи усан тэнэг юм чинь ойлгоогүй болоод одоо болтол таг чиг байсан. "Үхэгийн гүнж" ач холбогдолгүй болоод Оросууд нээсэн хүмүүст нь Төрийн шагнал олгоо юу ?! Чи мал юм чинь бас л ойлгоогүй байна !!! Тэгээд би одоо ойлго гээд үүнийг бичиж байна, санаа дэвшүүлж байна, шинэ юм хэлж байна. Чи кино үзээд ч юм ойлгодоггүй, уншаад ч юм ойлгохгүй усан тэнэг шаар байж монголчуудын танин мэдэхүйд бүү саад бол...Тэгээд ч чам шиг баас яаж ч оролдоод надад саад болж чадахгүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Угаасаа хүн төрөлхтөн нэг гаралтай. Бичиг үсэг нь ч тэр, хэл яриа нь ч тэр, соёл нь ч тэр нэг л үүсэлтэй. Жишээ нь ямар ч бичиг үсэгтэй төсгүй мэт хятад ханз гэхэд л зурлагуудыг нь задлаад харуулахад латин ч юмуу кирилл үсэгтэй яг ижил эхтэй болохыг харуулсан тайлбарыг үзэж л байлаа. Надад бол үнэмшилтэй л санагдсан. Хэл яриа ч ялгаагүй. Түүхийн явцад хувирч өөрчлөгдснөөс бус анхандаа нэг л хэл байсан биз. Хүний антропологи бол хувиршгүй зүйл биш. Жишээ нь 800 жилийн тэртээ Хятадад суурьшсан оросуудыг гаднаас нь хараад хэн ч орос гэхэд үнэмшихгүй. Яг л ази хүн, хятад хүн. Харин ёс заншил, байр сууц, сүм хийд нь яг хуучнаараа, орос маягийн. Тэдгээр хүмүүсийн өнөөгийн антропологи нь ази, хятад. Оросын сонгуулийн хорооны дарга Чуров гэж нөхөр бий. Антропологи нь европ, орос. Гэтэл тэр хүн өөрийгөө арвандолдугаар зууны үед орос руу дүрвэсэн монголын удам гэж ярьж байна. Хүний антропологи хаашаа ч, яаж ч өөрчлөгдөж болно. Тийм болохоор би иймэрхүү дуулиан, шуугианд ач холбогдол өгдөггүй. Англид гэхэд л хамгийн эртний англи хүний булш оллоо гэтэл тэр нь ази төрхтэй, нүүдэлчин хүн байх жишээтэй. Тэр нь анхдагч, энэ нь эртний гэж ярих нь ёстой утгагүй яриа. Яахав эртний булш бунхан оллоо, судалж шинжиллээ гэдэг утгаараа хэсэг хүн шагнуулаа л биз. Оросуудын асуудал маньд ёстой падлий алга. Харин монголоос эртний ховор сонин олдвор олдвол надад сонин байж магадгүй. Байгаль нуур хавиас жараад онд билүү европ төрхтэй хүүхдийн цогцос мөнх цэвдгээс бараг хэвээрээ шахуу гарч ирээд тэр үедээ бас л баахан шуугисан. Дараа нь хятадын говиос тохар хүмүүс ч билүү бас л баахан европ төрхтэй хүмүүсийн цогцос бөөнөөрөө олдсон. Баримтат киног нь ч сониучархаад үзэж л байлаа. Өөр хоорондоо сонин болгоод ярьж л явлаа. Гээд яривал Тувагийн энэ олдвор нь нэг их гайхаад байх шинэ сонин мэдээ биш. Дахин хэлье, хүн төрөлхтөн нэг гаралтай. Эргээд нэг гэр бүл болохоор тэмүүлж байна. Монголчуудын 800 жилийн өмнө эхлүүлсэн үйл хэрэг үргэлжилж байна. Анхдагч болох нь улс төрчдийн л сонирхол. Үндэсний үзэл, үндэсний бахархал гээд л ярьдаг шүү дээ. Өнөөгийн Орос гэхэд л дэлхийд гайхуулах зүйлээр маруухан, аргаа барахдаа үндэсний бахархал нь түүх болох маягтай. Дэлхий нийтийн чиг хандлагатай шөргөөцөлдөөд баатар болж байгаа царай нь тэр юм байх даа. Ийм үзэл сурталжсан оронд түүхчиддээ өндөр ач холбогдол өгдөг нь бараг л жам ёсны үзэгдэл. Фашист Герман ч бас энэ үзэгдлийг тойроогүй. Түүхэнд өндөр ач холбогдол өгч, Түвд рүү хүртэл судалгааны баг явуулж байсан хүмүүс шүү дээ. Сталин ч бас Гитлерээс дутаагүй. Үндэсний үзэл, үндэсний бахархал гэдэг нь өөрийгөө дөвийлгөх гэсэн санаа шүү дээ. Бусдаас илүү, бусдаас онцгой гээд л үргэлжилдэг. Энэ бол үзэл суртал. Миний бодлоор, дэлхийн нэгдсэн нэг музей байвал зүгээр. Хаанаас хэзээ ямар олдвор олдсон гэдгийг тайлбарлана биз. Үүнийг аль нэг орон өмчилнө гэдэг дэмий зүйл. Түүх бол бидний хамтын өмч, эртний хүмүүс бол бид бүгдийн өвөг дээдэс. Жишээ нь монгол орны газар нутагт түүхийн янз бүрийн үеүүдэд, янз бүрийн хэв шинж, янз бүрийн хэл соёлтой хүмүүс нутаглаж байсан. Энэ бүхнийг өмчлөөд миний юм, манай юм гэж зүтгэх нь ач холбогдол багатай. Харин бид бүгдийн өмч, дэлхий нийтийн өмч гэж яривал дээр. Ялангуяа цагтаа дэлхийг зангидаж, нэгтгэж явсан орны үр сад жалга довны үзэлтэй байж таарахгүй. Бид дэлхийн цараатай бодож, сэтгэж, ажиллаж байж амжилтанд хүрнэ. Энэ бол миний итгэл үнэмшил.
Тэгвэл чи дэлхийнхээ түүхийг бич, би монголынхоо бичье. Чамд Монголын түүх хамаагүй учраас Монголынхоо түүхийг сонирхож байгаа Монгол судлаач болон Монголчуудад бүү саад бол !!! Дашрамд дурдахад чам шиг космополитик эргүү малууд дэлхийн түүхэнд үй олон байсан ба одоо бараг байхгүй. Дэлхийн түүхийг бичиж болдоггүй учраас тэр... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Өнөөгийн монгол хүүхдүүд өсөх хандлагатай боллоо гэж ярьж байна. Биеийн мөч, чац нь уртасч байна. Япончууд ч бас үр хүүхдүүд нь сунаж өсч байгааг хоол хүнстэй холбоотой байж магадгүй гэж ярьж байна. Эртний монгол цэргийн хуяг дуулга гэхэд л нэлээд чацтай, биерхүү хүнийх гэмээр байдаг. Энэ хугацаанд монгол хүний бие, галбир өөрчлөгдсөн байна шүү дээ. Магадгүй 500 жилийн дараа монголчууд нуруулаг, европ төрхтэй болон хувирахыг үгүй гэх газаргүй. Шалтгаан нь ямар ч байж болно. Тэгвэл тэд өнөөгийн биднийг яаж дүгнэхэв? Энэ ази төрхтэй хүмүүс байна, тэгэхлээр бидний өвөг дээдэс биш байна гэх үү? Өнөөдөр анагаах ухаан өндөр түвшинд хүрч хүний хүйсийг сольж байна, бие гальбарыг өөрчилж болж байна, арьсны өнгийг ч хүртэл өөрчлөх боломжтой. Дахиад 10 жил, 50 жил, 100 жилийн дараа анагаах ухаан ямар түвшинд хүрэхийг таашгүй. Ийм ололт амжилтыг дэлхийн ямар ч хүн хүртэх боломжтой болно. Ер нь техник, технологи гэдэг нь дэлхий нийтийн өмч байдаг шүү дээ. Үр шимийг нь бүгд хүртдэг. Нэг шинэ технологи гарлаа гэхэд л дэлхий нийтээр бүгд суралцаж эзэмшдэг. Тэгвэл түүх яагаад нийтийнх байж болохгүй гэж? Дэлхийг өөрчлөхөд нөлөөлсөн суутнууд гэж бий. Эрдэмтэн, улс төрч, инженер гээд янз бүрийн хүмүүс бий. Чингис хаан бол ийм хүмүүсийг нэг. Эд бол дэлхийн хүмүүс. Тэднийг аль нэгэн орон өмчлөх нь утгагүй. Дундад зууны Газан хааны үеийн зураг бий. Тэнд Исус ч тэр, Мухаммед ч тэр, Будда ч тэр бүгд монгол болж дүрслэгдсэн байдаг. Орон орны түүх тус тусдаа. Хятадын түүх, арабын түүх, европын түүх гээд бүгд өөр өөр. Тэгсэн хэрнээ бүгдээрээ монголын түүх. Хубилай хааны үеийн монгол хүний зураг гэж бас бий. Энэ зурганд морь унасан дээлтэй монгол нь ази төрхтэй ч хүн байна, европ төрхтэй хүн ч байна, бас африк төрхтэй хар арьст хүн ч бас байна. Эндээс монгол хүн гэдэг нь дэлхийн хүн гэсэн санаа гарч байна. Тэгэхлээр монголын түүх гэдэг нь дэлхийн түүх гэсэн санаа. Дэлхийн бүх хүмүүс, дэлхийн бүх хүмүүсийн түүх нэгдмэл гэсэн агуулга энд байна шүү дээ. Бид энэ санагаа л цааш нь лавшруулж авч явах хэрэгтэй. Тэгвэл бид жинхэнэ монголчууд болно.
... Хүн төрөлхтөн Африкаас гаралтай гэдэг зохиомол онол чинь орчин үеийн тёхнологийн шийдлээр бүрэн бут үсэрсэн . Сүүлийн үеийн олдворуудад хийсэн ДНК гийн шинжилгээгээр Европод боловсрогдсон хүний үүслийн тухай онол чинь худал гэдэг нь батлагдсан . ... Генийн нарийвчлалтай шинжилгээ , ДНК гийн төвшин дэх судалгаа асуудлыг цоо шинэ шатнаас эхлэх ёстойг эрдэмтдэд анхааруулсан . ... Денисовын хүний олдвор энэ тал дээр томоохон асуудлыг дэвшүүлэх эхлэл болсныг заавал ч үгүй тооцоондоо авах хэрэгтэй . ... Ер нь хүн төрөлхтөн Монгол газар нутагт анх үүссэн гэдэг нь нэгэн цагт зайлшгүй батлагдах болно. ...
Өнөөдөр дэлхий дээр хаа сайгүй жил бүр төрөл бүрийн соёлын наадам болж байна. Олон үндэстнээс бүрдсэн Орос, Хятад мэтийн орнуудын соёлын наадам бол гайхамшигтай. Соёлын өвөө хадгалж хамгаалахыг орон бүр чармайж байна, Юнескогоос ч иймэрхүү санаачлагыг дэмжиж тусалж байна. Ийм л олон янз байж бидний амьдрал сонирхолтой болно. Нөгөө талдаа дэлхий нийтээр хүмүүсийн ажил, амьдрал хоорондоо улам төстэй болж байна. Иддэг хоол, өмсдөг хувцас, унадаг машин, барьдаг утас гээд хаана ч ижил. Ажилдаа явлаа гэхэд л ажлын багаж хэрэгслэл, тоног төхөөрөмж, машин механизм бас л адилхан. Өнөөдөр дэлхийн аль ч орны иргэн дэлхийн аль ч оронд очсон төөрч будилах асуудал бараг гарахгүй. Хүмүүсийн дадал, зуршил, амьдралын хэв маяг адилхан болж байна. Энэ бол хэн нэгний космополитон үзэл санаа, мөрөөдөл биш, энэ бол өнөөгийн дэлхий ертөнцийн бодит нүүр царай. Европын Холбоог аваад үз. Холбоон дотор нь хил, гааль гэж алга. Нэг мөнгөн тэмдэгттэй. Хэн нь ч хаана ч очоод ажиллаж, амьдарч болно. АСЕАН-ны орнууд гэж байна, тэд бас л европын холбоо шиг иргэд нь хоорондоо чөлөөтэй орж гарч, ажиллаж амьдардаг болохыг зорьж яваа. Африкийн Холбоо ч бас иймэрхүү зам руу явж байна. Энэ бүхэн бол өнөөдөр бодитойгоор хэрэгжиж буй бодит үйл явц. Эрт орой хэзээ нэгэн цагт дэлхий нэг гэрт орох нь гарцаагүй. Үүнийг хэн нэгэн бодож сэтгэж санаачилж хийж байна гэхээсээ илүү жам ёсны үзэгдэл. Яагаад гэвэл технологи биднийг нэгтгэж байна. Тийм болохоор миний санаа бол санаа гэхээсээ илүү бодит үнэний тусгал юм.
Тэгээд яагаав ?! ЮНЕСКО "Үхэгийн хөндийг" олон улсын түүхийн өвд бүртгэчихээд байна. Чи муу тэнэг лалар ЮНЕСКО гэж орилчихоод "манай түүхийг" үгүйсгэх чинь ёстой инээдтэй байна. Үнэн тэнэг шаар юм аа чи... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Юнеско чинь дэлхийн өвд бүртгэдэг байгууллага. Оросын ч өв, Хятадын ч өв, Монголын ч өв, Африкийн ч өв. Дэлхийн хүн бүрийн өв. Үүнийг аль нэгэн улс орон өмчлөх нь ач холбогдол багатай. Ингэж бүртгүүлсэн өв хэдэн мянгаараа, хэдэн саяараа байна. Үүнд онцгой юм юу ч байхгүй. Дэлхий нийтийн өв болн гэдэг нь хэн нэгнийг үгүйсгэж буй хэрэг биш. Ухаандаа хөөмий ч юмуу уртын дууг дэлхийн өвд бүртгэлээ гэдэг нь монголыг үгүйсгэж буй асуудал биш. Тэгээд ч Тувагаас юмуу Монголын газар нутгаас ямар нэгэн булш, бунхан олдлоо гэхэд нь энэ заавал монгол хүний булш бунхан байна гэсэн ямар ч нотолгоо байхгүй. Ялангуяа оршуулгын зан үйл дэлхий нийтээр түгээмэл, адилхан байдаг. Монголоос олддог зан үйлтэй адил төстэй оршуулга, булш, бунхныг ази, европын аль ч хэсгээс олж болно. Энэ булшны тухайд гэвэл эртний хүний бараг бүрэн бүтэн хадгалагдаж ирсэн цогцос гэдэг утгаараа сонирхолтой болохоос бус энэ хүн нь монгол хүн үү, орос хүн үү, хятад хүн үү, оросын нутгаас олдов уу, монголын нутгаас олдов уу, эсвэл африкийн элсэн цөлөөс олдов уу гэдэг нь тийм чухал биш. Эртний үлэг гүрвэл арьс үстэйгээ бараг бүтнээрээ олдвол сонин шүү дээ. Үүнтэй л төстэй зүйл.
Дэлхийн түүхийг өөрчилсөн сод хүмүүсийг дэлхийн хүн гэж үзэх нь зүйтэй. Магадгүй түүхийн хосгүй олдворуудыг дэлхийн өвд бүртгэж нэгдсэн музей байгуулж болно. Тухайн олдворыг хэзээ хаана аль улсаас илрүүлэв гэсэн тайлбар байна биз. Сонирхсон хүндээ энэ мэдээлэл хэрэгтэй л байх. Үзэж харж буй хүндээ энэ бол ердөө л үзмэр төдий зүйл шүү дээ. Үүнийг голограф технологиор орлуулж болно. Ингэхэд жинхэнээсээ бараг ялгагдахгүй. Голограф дүрсийг хэд л бол хэд хувилж болно, хаашаа л бол хаашаа илгээж дамжуулж болно. Энэ технологийг өнөөдөр зайн сургалтанд ашиглаж байна. Америкт байгаа багш Энэтхэгт байгаа сургуульд өөрийн биеэр очсон мэт харагдаж хичээл зааж болж байна. Шоу ертөнцөд амьд жүжигчид, хүүхэлдэйн киноны баатруудтай нэг тайзан дээр зэрэгцээд тоглолт үзүүлж болж байна. Дэлхийн олон оронд салбартай компани голограф дүрсээр зайн хурал хийж болж байна. Яг л нэг өрөөнд, нэг дор сууж байгаа мэт сэтгэгдэл төрнө. Удахгүй технологи нь хөгжиж үнэ нь хямдрахаар айл бүрийн, хүн бүрийн хэрэглээ болох биз. Яг л гар утас, зурагт шиг. Ямар нэгэн зүйлийг нийтийн хүртээл болгоно гэдэг нь тухайн зүйлийг үгүйсгэж буй хэрэг гэсэн дүгнэлтийг яаж гаргаж байгаа чинь надад харин сонин байна. Үүнийгээ тайлбарлаач гэвэл тайлбарлаж чадахгүй өмнөөс баахан хараал урсгах биз. Чамд тайлбарлах хэрэггүй, мэдээжийн юм, чи ойлгохгүй, усан тэнэг, чиний хоолыг бэлдэхгүй гээд хадуураад алга болно. Тайлбар хэлж чадахгүй болохоор аргагүй шүү дээ.
Юуг нь тайлбарлах юм ?! Би бичдэгээ биччихсэн. Тэгээд монголын түүхийн судалгааг эрчимтэй хийх хэрэгтэй, монголчууд түүхээ анхаарах хэрэгтэй гэж байна. Чи л надад хамаагүй гэж байна. Чамд хамаагүй юм бол олон юм хуцалгүй далд ор. Түүхээ сонирхсон монголчуудад бүү саад бол... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
ЮНЕСКО "Үхэгийн хөндийг" олон улсын түүхийн өвд бүртгэчихээд байна. Чи муу тэнэг лалар ЮНЕСКО гэж орилчихоод "манай түүхийг" үгүйсгэх чинь ёстой инээдтэй байна. Чи энэ хэлсэн үгээ хэзээ, хаана, яаж тайлбарласан юм? Хэлсэн үг чинь энд алга. Худлаа гэвэл тайлбар нь энд байна гээд харуулчих. Монголыг түүхийг хэн үгүйсгээд байгаа юм? Чи хариулдаа. Хариултыг чинь хүлээж байна. Археологи, түүх хоёр бол хоёр өөр зүйл. Холбох зүйл байвал холбож болно, хоорондоо заавал холбогдох албатай биш. Үхэгийн гүнжийн асуудал бол зүгээр л археологийн олдвор. Ердөө л үзмэр. Эртний хүн гэдэг утгаараа сонин биз. Монголын түүхтэй ямар ч хамаагүй. Монголын түүхийн хувьд тэр бол хэн ч биш. Харин антропологийн хувьд хятадын эртний түүхэнд дурдагдсан европ төрхтэй байгаа нь надад сонин байна. Бидний өвөг дээдэс европ төрхийн хүмүүс байсан байхыг үгүйсгэх арга алга. Ингэж үзлээ гээд монголын түүхийг үгүйсгэсэн асуудал огт байхгүй. Харин чиний бодлыг үгүйсгэсэн байж мэднэ. Харин чиний бодлыг үгүйсгэнэ гэдэг нь монголын түүхийг үгүйсгэсэн асуудал огт биш. Өөрийгөө одоо хэн гэж бодоод байгаа мал вэ, чи. Эцсийн эцэст хүний бие галбар, гадаад төрх яаж ч өөрчлөгдөж болно. Орчин үеийн анагаах ухаан хүнийг яаж ч өөрчлөх хэмжээнд хүртлээ хөгжөөд байна. Ийм нөхцөлд хүний бие галбир, антропологи ямар байх нь сонин биш болоод байна. Зүгээр л хятадын эртний түүхэнд тэмдэглэгдсэн европ төрхийн нүүдэлчний тухай тэмдэглэл, үхэгийн гүнжийн европ төрх хоёр адилхан байгаа нь сонирхол татаж байна. Ази, европ хүний антропологи өөр. Бодитой үндэслэл байгаа болоод л европ төрхтөн гэж дүгнэсэн байгаа. Түүнээс бус өмссөн дээл хувцас, оршуулгын зан үйлийг хараад энэ бол ази хүн гэж хэлэх ямар ч боломжгүй. Эртний европчуудын дээл хувцас, зан үйл монголчуудынхтай бас л адилхан байсан. Харин хүний антропологоор, араг ясаар нь ази төрхтөн үү, европ төрхтөн үү гэдгийг тодорхойлоход төөрч будилаад байх асуудал бараг гарахгүй болов уу. Дахин хэлье, соёл бол маргаантай зүйл, будилах магадлал өндөр, харин хүний араг яс бол тийм биш. Тийм болохоор энэ гүнж европ төрхтэн байсан гэдэгт би итгэж байна. Ингэж үзлээ гээд монголын түүхийг үгүйсгэсэн асуудал огт биш. Магадгүй бидний өвөг дээдэс европ төрхтнүүд байсан ч юм билүү? Чинийхээр бол би монголын түүхийг үгүйсгээд байна уу? Тйим гэж үзэж байгаа бол яагаад гэдгээ тайлбарлаадах.
Чи жишээ нь Үхэгийн гүнжийг европ төрхөн биш, ази төрхтөн гэж солиорсон байна. Сэргээсэн дүрийг нь хараад монгол царайгүй, орос царайтай байна гээд шууд голж байна. Хайшаа юм, чамд таалагдах гээд энэ гүнжийг монгол царайтай дүрслэх ёстой юмуу? Ёстой яршиг л байна. Орчин үеийн криминалистикийн шинжлэх ухаан хүний ганц ширхэг хялгасаар ч бүрэн дүрийг нь сэргээх түвшинд хүрээд байна. Ингэхэд чи ази хүний антропологи, европ хүний антропологи ямар ялгаатай байдгийг мэдэх юмуу? Энэ ажлаар дагнасан хүрээлэнгийн захирал европ төрхөн гэж хэлсэн л бол ингэж үзэх үндэслэлтэй гэсэн үг. Өөр хүмүүс шинжилсэн ч бас л адилхан үр дүн гарна. Монгол төрхтөн гэдгийг чи юугаар нотлох юм? Ахуй, соёлоор нь ингэж нотлох ямар ч боломж байхгүй. Арай Алтайд олдсон болохоор гарцаагүй монгол төрхтөн мөн гэж солиорох юм биш биз?
Мэднэ. Би олон судалгааг бүгдийг нь мэддэг болоод бичиж байна. Цаашаа ч бичнэ. Харин чи зөвхөн намайг бичсэний дараа комментоор нулимахаас өөр юм чадах биш. Би бүр эрдэм шинжилгээний өгүүлэл бичнэ. Чаддаг мэддэг хүн тэгдэг юм. Чи харж л байгаарай. Чи шүлс чинь хүрдэг юм бол комментоо бичиж л байна биз, тэгээд бас нэргүй коммент шүү...Чааваас амьтан даа, чи.. Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Мэдэж байгаа юм бол түүнийгээ нотлоод бичээч. Хэн хориглосон юм? Чамд ямар ч нотолгоо алга. Эртний монгол нутгаас олдсон гэхээрээ л заавал ази төрхтөн байх ёстой юмуу? Би чамаас ердөө асуулт асууж байна. Комментоор дамжуулан асууж байна. Чиний хэлж байгаа санааг өөрийн үндэсдлэлээр дамжуулан няцааж байна, чиний санааг би үгүйсгэж байна. Гэхдээ би монголын түүхийг үгүйсгээгүй. Зөвхөн чиний санааг үгүйсгэж байна. Чи тэгээд миний эсрэг юм хийл дээ. Санаагаа тайлбарлаад бичээч. Чаддаг юм бол. Чи чадахгүй л дээ. Сачий чинь хүрэхгүй.
Үхэгийн гүнж бол ази төрхтөн мөн гэдгээ нотлох ядаж ганц үндэслэл, үгүй ядахнаа ганц сэжүүр гаргачихаад дараа нь том дуугар. Яадаг муу мал вэ? Чи өөрийнхөө санааг хүнд ойлгуулж нотолж чадахгүй бол өөрийгөө судлаач гэж битгий дөвийлгө. Судлаач гэж баримттай, нотолгоотой, гаргалгаатай бичдэг хүнийг хэлдэг юм. Чам шиг ингэж өөрийнхөө санааг бусдад хүчээр тулгадаг хүнийг судлаач гэж хэлдэггүй, харин тархи угаагч гэж хэлдэг юм.
Монгол гэлтгүй, Төв азийн нутаг эртнээсээ гадаад ертөнцтэй маш өргөн харилцаатай байжээ. Өнөөдрийн технологи гэхэд л дэлхий даяар тархсан байна. 2 мянган жилийн тэртээ ч тэр, 20 мянган жилийн тэртээ ч тэр, тухайн цагийн технологи, соёл нь дэлхий нийтээр тархан түгэж байжээ. Үүнийг түүхийн олдвор, археологийн баримтаар нотлон харуулсан янз бүрийн кинонууд үзэж явлаа. Зөвхөн монголын соёл гэж ойлгож байсан тэр зүйлүүд маань дэлхий даяар тархсан түгээмэл соёл байсныг иймэрхүү кинонуудаас үзэж харсны дараа монгол гэж юу вэ гэдгийг тодорхойлоход тун хэцүү болсон. Балар эртний үед дэлхийн бүх улс орнууд нүүдлийн соёлтой байжээ. Хар, шар, цагаан арьстнууд бүгд л ингэж амьдардаг байж. Амьдралын өөр хэв маягийг мэдэхгүй. Тэр цагийн соёл нь өнөөгийн монголчуудын соёлтой бараг л адилхан. Аажмаар хүмүүс газар тариалан эрхэлж, хот суурин бараадах болсноор амьдралын хэв маяг өөрчлөгджээ. Харин монголчууд өнө эртний соёлыг өнөө хүртэл өөрчлөхгүйгээр дамжуулж ирсэн гэдгээрээ дэлхий нийтийн өмнө гавъяа байгуулсан байж магадгүй. Энд би монголын соёл гэдгийг дэлхийн соёл гэдэг утгаар ярьж байна. Үүнийг анх хэн бий болгосныг хэн ч мэдэхгүй. Хаана үүсснийг ч мэдэх аргагүй. Гэрийн анхны тэжээмэл амьтан, малын хамгийн эртний олдвор нь хоёр мөрний сав газар байсан санагдаж байна. Үзсэн киногоо одоо сайн санахгүй байна. Миний сайн санаж байгаагаар манай монголын соёл гэдэг нь цагтаа дэлхий нийтийн соёл байжээ. Монголын нүүдэлч малчид бол тэр соёлын улбааг хадгалж яваа хүмүүс. Гал голомтоо сахигчид гэхүү дээ. Бусад нүүдэлчид ч бас ялгаагүй. Тэгэхлээр монголчууд өөрийнхөө соёлын өвийг өөр улс орнуудад байхыг харчихаад энэ манай юм гэж ярих нь учир дутагдалтай болж байна. Ялангуяа эртний түүхийн археологийн олдворын тухайд. Хаа сайгүй түгээмэл тархсан нийтлэг зүйлийг аль нэгэн улс үндэстэн өмчлөх боломжгүй болж байна. Нүүдлийн соёл бол ийм л зүйл. Тийм болохоор би монголын, хасгийн, түргийн соёл гэж ярихгүй дэлхийн соёл гэдэг утгаар ярьж байна. Нүүдэлчин удмын гэгдэх улсууд бүгд л хоорондоо соёл, түүхээ булаацалдаж бие биенийхээ дээр гарахыг чармайдаг шүү дээ. Цагтаа би ч бас иймэрхүү бодолтой явлаа. Харин түүхийн ул үндэслэл, баталгаа, нотолгоо сайтай баримтат кинонууд үзсэний дараа миний үзэл бодол эрс өөрчлөгдснийг хэлэх хэрэгтэй. Дэлхий нийтээрээ нэгдмэл соёлтой байжээ гэдэгт би улам бүр итгэх болсон юм. Итгэхгүй байхын аргагүй, үнэмшихгүй байхын аргагүй түүхэн олдворуудыг хараад тэр шүү дээ. Ийм зүйлийг л би судалгаа, шинжилгээ гэж хэлнэ. Гарцаагүй нотолгоо, баримтуудыг хараад гаргалгаа нь өөрөө л хар аяндаа урган гарч ирж байна. Ийм зүйлтэй танилцсны дараа аливаа эргэлзээ алга болдог. Би энэ зарчмаар л асуудалд хандаж байна.
Nuguu tuuh maani haana bnaa
Хүн хэмжээгээ мэднэ, бас хүний улаан нүүрээс айж ичнэ гэж бас байдаг байлгүй дээ... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Zailuul ene sudlaachhan Ganaa geh saihan orchuulga hiij haltuurdah yum aa. Medej bvlter gej neg ug baih. Medehgui yumaaraa oroldoh osoltoi gej. Yadaj olin niitiin hevleleer niitlel nertei yum bichij baigaa yum bol jaahan logictoi bichij surchihaad door ni orchuulagch ganaa gej bich. Zailuul.
Ийм баримтыг яг ингэж бичдэг юм. Бүр олон улсад ингэдэг дүрэм, журамтай. Шалгая гэвэл газар усны нэр, он сар өдөр, хүний нэр бүгдээрээ байгаа. Эдгээрийг яаж "зохиох юм". Эргүү мал аа... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Tand baiarlalaa. ochigdor bi BBC, germanii hamtarsan arheologiin nevtruulgiig buten odor uzlee, orchin yuiin hun, neandertal hun, denisoviin hunii tuhai, bi gants iumiig l endees oilgoloo, ter ni iu ve gevel busad gazar orond arheologiin shinjleh uhaaniig iamar ondor hemjeend tejeen tetgej iamar obdor hemjeend hogjuulee ve, iamar ich ach holbogdol ogch, tuhain ornii ard tumen ni ch ene talaar ich medlegtei, arheologchid ni iamar ich orchin yuiin bagaj laboratortoi baigaag harj medlee, mongol ene talaar iamar ochuuhen doroi, sul archaaguig olj medlee, tovchoor helbel oorsdoosoo ich ichlee, hiatad ulsiin arheolog sudlal gaihamshigtai hogjjee. oldvor Olson gazar nutgiig toriin hamgaalaltad avch nuutsaldag ium baina. tegehed bid jisheelbel ongorson Jil neg mongol dunhuu shuren honjiltei suvdan huvtsastai bulsh bulgan aimgaas olood shuren honjliig ni hiatad Hund hedhen zoosoor zarjee
Ганаа ахад амжилт. Тэр 177 энэ тэр больсон нь дээр.
bitgii doligno
177 түүх бол үнэхээр итгэл үнэмшлийн хувьд бол төлөвшөөгүй нөхөр. Хэлээд яриад байгааг нь харахад барууны чин аяс харагддаг ч, үнэндээ баруунны идеологи нь бүтээлийн онолд суурилагдан бүхий л зүйлс түүнээс цацран гарах гарах гэрэл лугаа өрнөдөг. Мань нөхөр энэ тал дээр үнэхээр таг..
177-г дэмжиж байна гэхдээ ганхуягийг унших сонирхолтой байдаг, ганцхан янз бүрийн гаж үг хэллэг хэлж, хүн рүү дайрч давшилж байгаа нь жаахан юмтай хүн юм уу, зүгээр өнөөгийн нийгэмд тааруулан өөрийгөө дөвийлгөж байгаа царай нь юм уу ойлгохгүй юм, Монголын түүх энэ археологийн олдвор, бусад санаануудын хувьд 177-г дэмжиж байна.Раш ад Диний номонд чингисийн удмыг яах аргагүй шар үстэй, цэнхэр нүдтэй гээд эднийхнээс Хубилай анх хар үстэй гарч олныг гайхшруулсан гэдэг. Дээр нь нэмж хэлэхэд Хүннүгийн ойг монголын тулгуур төрийн ой болгон тэмдэглэх нь манай төр, элбэгдоржийн ёстой том солиорлын жишээ юм, дэлхийн ямар ч эрдэмтэн хүннүг монгол хэлтэн байсан гэж нотлоогүй байна харин түрэг талдаа гэсэн санаа элбэг. Гумилевийн номонд хүннү гүрэнг аав-хаантайгаа тэрсэлдсэн хятад омогийн хүн элсэн говийг гатлан зугтаж, нутгийн аброгенуудтай нэгдэн байгуулсан гэсэн байдаг, дээр нь хэн бүхний мэдэх хүннүгийн хаад хятад хатадтай байсныг тооцвол энэ нь цаагуураа монголчууд хятадууд гэсэн санааг шууд агуулна.Энийг л монголын түүхчид, улс төрчид тооцохгүй төрийн наадмаа хийж байх нь гутамшиг, эсвэл бүүр зориудаар алсаар ийм зүйл явуулж байж мэднэ, ер нь монгол орны газар усны нэр, археологийн олдворуудг хараад байхад өнөөгийн манай нутаг дээр тюркууд, харин бид /монгол, монголжуу хэлээр ярьдаг хүмүүс/ буйр нуур,онон эргүнэ гол, одоогийн орос, монгол, манжуурын зааг орчим амьдарч байсан юм шиг ээ
Ингэхэд байна аа. "Үхэгийн гүнж" өгүүллийг би бичсэн. Харин наад 177 чинь монголд хамаагүй, нэг их сүртэй юм биш гэсэн. Чи 177-г дэмжиж байна. Ер нь Та нарт Монголын язгуур үндсийг үгүйсгэсэн "юм бүхэн" таалагддаг юм байна. Новшнууд Та нарыг монголчуудад бүү саад бол, саад болох гэвэл "ална" шүү гэж л сануулж байна. Өөр яачихаав... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Odoo bur Hunnu hyatad, mongoliin gazar Turkiinh, mongol nutagt tsagaan aristnuud anh amidarch baisan. Hunnu-iin haan hyatad, Chinggis haan evrop baisan. Uheg-iin gunj evrop turhtei tsagaan aristan. Mongold shar ustei, nogoon nudtei evrop huuhduud turj baina. Jinhene Mongolchuud Buir nuur havid baisan abrogenuud bolood yavchlaa. Bid bol busdad ezlegdej yavsan booliin udam baihnee?
Чи тэгвэл энэ гүнж монголын түүхтэй холбоотой гэдгээ нотлооч. Энэ гүнж монголын түүхэнд юу хийсэн юм? Энэ гүнжийн талаар түүхэнд юу гэж бичсэн байна? Миний хувьд энэ бол ердөө л археологийн олдвор. Магадгүй энэ гүнж нь оросоос ч юмуу европ зүгийн харь нутгаас ирсэн бэр ч байж мэднэ. Эсвэл эртний монгол хүн европ төрхтэй байсан ч байж мэднэ. Ингэлээ гээд монголын түүхийг хэн үгүйсгээд байгаа юм? Монголын өвөг дээдэс заавал ази төрхтөн байна гэж хэн хэлээд, нотлоод байгаа юм? Тийм нотолгоо байвал түүнийгээ хүн үнэмштэл нотлоод харуулаадах. Монголын язгуур үндсийг үгүйсгэлээ ч гэх шиг. Монгол хүн ази төрхтөн байхаараа язгуур үндэс нь үнэн байдаг юмуу? Ёстой яршиг л байна.
Wikipedia deer bichseneer Mongol gazar nutag bol taria nogoo urgadaggui, urjil shimgui, ers tes huiten haruu uur amisgaltai tul hun amitan tsuun. Nuudelchin arduud ni zud bolohod uhehguin tuld urd hyatad ruu dovtoldog. Esvel Hyataduud hudaldaanii horig tavibal heregtsee shaardlagiin ulmaas uragsh dovtolj deerem tonuul hiideg. Olon udaa ingej hyatad tariachdiig deeremdej yadargaa bolood baigaa tul neg musun tusgaarlay geed herem barisan gej bichsen baina lee. Yuan gurnii uyed mongolchuud hun amidrahad taalamjgui nutgaa orhiod hyatadad buunuuruu nuuj irsen tul nutag ni ezengui hooson bolson. Yuan guren unahad amid uldsen heden Mongol ezengui gazar ruugaa butsaj suurishsan gej neg niitlel bas baisan. Zasgiin gazar arga hemjee avahgui bol ingeed Mongolchuudiig doosh ni hiigeed baina. Odoo delhii dayaar tarhsan Mongolian BBQ gehed l zavaan hyataduud ajilluulj gutaaj baina. Gadaadiin TV suvgaar dandaa tolgoi, tsuvdai, hurganii zasaa idsen bichleguudiig gargana.
Монголчуудын антропологи түүхийн явцад өөрчлөгдсөн байх өндөр магадлалтай. Европ төрхтэй байж байгаад ази төрхтэй болсон ч юмуу дараа нь буцаад европ төрхтэй болох ч юмуу. Чингисийн үед гэхэд л монголчууд дэлхийгээр нэг тархаж цацагдан суурьшсан. Тэднийг боолчлогдож явсан гэх нь хайшаа юм. Ер нь хүний антропологи өөрчлөгдөнө гэдэг дарлах, дарлагдахтай хамаагүй асуудал. Тун удахгүй бид гадаад төрхөө хүссэнээрээ өөрчилдөг болно. Хүсвэл ази төрхтэй болж болно, хүсвэл европ төрхтэй болж болно, хүсвэл африк төрхтэй болж болно. Хүний гадаад төрх, антропологи нь хувирч өөрчлөгдөж болдоггүй зүйл биш. Тийм болохоор хүний гадаад төрхөнд нэг их ач холбогдол өгөх нь дэмий.
Хамгийн сүүлийн үеийн судалгаагаар 400.000-700.000 жилийн өмнө амьдарч байсан хүн болон мөн Алтайн хүн (40 мянган жилийн өмнө) монголжуу арьсан байсан юм. Тэгээд л ингэж байна. Чи монголчуудыг европ болгох гэсний хэрэггүй. Чи орчин үеийн "юм" уншиж бай, хоцрогдсон лалар аа. Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
202.9.47.177-t. Chi uuriiguu evropchuudad boolchlohdoj baisan bool, evropchuud baruun tiish nuuhed gazar nutag deer ni uldej ezen suusan gej notlood baina uu ugui yu? Tiim bish bol mongolchuud evrop turhtei baij baigaad daraa ni tsarai zus, aris, bieiin galbir ni uurchlugduud azi bolson gedgee ehleed notolchih. Daraa ni bi notloy.
Нэгдүгээрт, боолчлол антропологи хоёр хоорондоо ямар ч холбоогүй, тусдаа өөр ойлголтууд. Хүн бусдын боол болохоороо зүс царай, биеийн хэмжээ, галбир нь өөрчлөгддөг юм биш. Боол хаана ч байсан. Европт ч тэр, Азид ч тэр. Тэглээ гээд хүний антропологи өөрчлөгдөх албагүй. Тийм болохоор, антропологи юмуу ази, европ төрхтөн гэж ярихад боол гэж ярихаа боль. Энэ бол шал тусдаа үзэгдэл. Өнөөгийн америкийг хар, европыг хар. Зүсэн зүйлийн үндэстнүүд хоорондоо холилдон амьдарч байна. Тэднийг боолчлогдож байна гэж ярьж болох уу. Хүчирхийлэл бол хаана ч гардаг. Монголд ч, Орост ч , Хятадад ч, Америкт ч, Европт ч тэр. Энэ бол шал өөр яриа. Монголчуудын европ төрхийн тухайд гэвэл энэ нь таамаглал маягийн зүйл. Ингэж үзэх үндэслэлүүд байгаа болоод тэр шүү дээ. Энэ үндэслэлүүдээс би дээр дурдсан. Хятадын эртний түүхэн тэмдэглэл, Рашид ад Диний түүхийн бичлэг, Хятад, Орос, Монгол гээд эртний монголын газар нутгаас олдож буй булш бунханууд гэх мэт. Бараг тавин хувь нь европ төрхтөн байдаг, үүнээс болж манай, танай гэсэн хэрүүл маргаан их гардаг гэсэн байх шүү. Ялангуяа баруун монголчуудын генд европ ген бараг тавин хувьд хүрдэг тохиолдол элбэг гэсэн байхаа. Энэ нь гэхдээ маш эртний улбаа гэнэ. Хүннү, сүннүгээс ч өмнөх үеийн явдал. Гэх мэтчилэн эдгээр баримтууд хоорондоо холбоотой байх магадлал өндөр. Алтан ордын үе үеийн хаадын булш бунхан Орост бий. Антропологийн судалгаагаар эхний хаад нь ази төрхтөн гэж гарсан бол ойролцоогоор 150 жилийн дараагаас зуун хувь европ төрхтөн болж өөрчлөгдсөн байна. Ази төрхнөөс өчүүхэн ч ул мөр үлдээгүй гэнэ. Энэ бас л сонирхолтой судалгаа.
Жишээ нь орос хүн хэрхэн хятад хүн болон хувирсныг эндээс хараарай. http://russian.people.com.cn/31516/4298977.html
Kkk. Heden zuunii daraa evropchuud azi tsarai, galbirtai, 2 terbum garui hyataduud evrop tsarai, galbirtai bolohiig uguisgeh argagui yum baina daa. Kkk. Mongolchuudiig evrop hun bolgoh geed yadchih yumaa. Hunnuchuud evropoos tsagaan aristnuudiig azid avchirch boolchilj baisan bolovuu gej bodson chini esregeeree evrop turhtei mongolchuud aziidiig boolchilj baigaad aziuddaa uusaad azi bolchihson bolj taarlaa. Chinggis haan nogoon nudtei, ulaan ustei evrop hun baisan gej Rashid Ad Din helsen genee? Harin Chinggis haan ezelsen ornuudaasaa olon say huniig bool bolgoj Mongoliin gazar shoroon deer avchirch hot baiguulj baisan, Huvilai haan bas olon boolchuudaar Beejin hotiig baiguulsan gej sonsson yum baina.
Түрэгүүд их сонирхолтой угсаатан, бас түүхийн судалгааны сонин, хэцүү сэдэв л дээ. Монголчууд бид ч өөрсдөө Түрэгүүдийг их сайн судлах хэрэгтэй гэж бодно. Түрэгийн түүхийг судлаагүйгээс, ойлгоогүйгээс болж өнөө хэр Монголын түүх, Монголчуудын гарал үүсэл дээр ч ихээхэн төөрөгддөг, андуурдаг юм. Ингэхэд, Түрэгүүд анхандаа Зүүн Ази, Сибирь, Манжуур хавиас гаралтай ард түмэн байв уу, эсвэл алс язгуураасаа Бага Ази, Хар тэнгис, Газрын дундад тэнгисээр нутагтай ард түмэн үү? Эсвэл бүр, эртний Шумерын Хоёр мөрний хавиас үүсэлтэй юу? Түрэг хэлт ард түмнүүд царай төрхийн хувьд гайхамаар ялгаатай. Бага Азийн Турк улсын түрэг хэлт хүмүүс нь грек, персүүд шиг, тэндэхийн хүмүүсийн царай зүстэй бол зүүн талд Оросын Сибирьт Монголчуудаас ч Ази хавтгай царайтай, онигор нүдтэй Якутууд болдог нь сонин. Тэгэхээр, нэг хэлээр ярьдаг энэ угсаатан эхэндаа Якут шиг Азиуд байж байгаад баруун тийш ээ тэлсээр, замдаа бусад үндэстнүүдтэй холилдож царай төрх нь өөрчлөгдөв үү? Эсвэл Бага Ази, Хоёр мөрнөөс нааш тэлсээр Сибирь хүртэл тархаж, Сибирийн олон овог аймгуудад хүрч нийлэв үү? Бас нэг асуудал нь, Түрэгүүд хэзээ ч нэгдсэн төр улстай байгаагүй. Монголдд байсан Түрэгүүд Баруун зүгийн Түрэг хэлтнүүдээсээ маш өөр, нэлээд Ази хүмүүс байв. Харин хэл, усаар хөөвөл тэдэнтэй хамгийн ойролцоо хэлтэй хүмүүс нь өнөөгийн Тува нар байгаа юм. Тэгэхээр Алтай нурууны цаанаас Жужан улсыг мөхөөж орж ирсэн Түрэгүүд нь анхандаа Монгол нутагт байгаагүй бололтой. Үүнээс гадна, Сүүлийн үед Алтай хэлний Онол Монголоос өөр газарт бол үндсэндээ "үхчихсэн" гэж хэлж болно. Алтай хэлний онолоор, Монгол, Тунгус, Түрэгүүд анхандаа нэг хэлтэн байж байгаад салсан хэлнүүд гэж үзэх ба үүгээр Түрэг, Монголчууд нэг гаралтай байж таарах юм. Гэтэл одоо барууны ихэнх судлаачид, бас Оросын нэр бүхий эрдэмтэд "Алтай" язгуурын хэл гэж байгаагүй гэдэг дээр санал нэгдэж байна. Бүр Алтай хэлний онолыг дэмждэг байсан судлаачид ч байр сууринаасаа буцаж эхэлж. Тэд юу хэлж байна вэ гэхээр, нэг гаралтай Алтай язгуурын хэл гэж байгаагүй, харин Монгол, Тунгус, Түрэг хэлтнүүд бие даан үүссэн тусдаа хэлнүүд байж байгаад нэг нэгэндээ уусан нөлөөлсөн гэж дүгнэж байна. Энэ нь хэлний шинжлэх ухааны хувьд, их сонирхолтой үзэгдэл, энэ хэлнүүдээр дамжуулан ер нь хэлний овог язгуур гэж юу болох, өөр өөр хэл хэрхэн ижилсдэг, ямар зүй тогтлоор тухай асуудлыг дахин сөхөхөд хүргэж байгаа юм байна. Ингээд, Алтай овгийн хэл нь бие даасан тусдаа хэл байсан гэж, үзвэл Монголчуудын гарал үүсэл, Түрэгүүдийн гарал үүслийн асуудлы өнөөгийнхөөс их өөр өнцгөөс харах хэрэгтэй болно. Миний бодлоор, Монгол хэлт угсаатан эрт цагаасаа өнөөгийн Дорнод Монгол, Манжууртай залгаа нутагт оршин өнө удаан тогтнож байгаад аажмаар нөгөө Скиф гаралтай ард түмний нутаг болох Баруун Монгол тийш тэлсэн байж таарна. Энэ асуудлын сайн хөөвөл өнөөгийн Монгол нутаг нь эхэндээ Түрэгүүдийн өлгий нутаг биш байх магадлал тун их байгаа юм. Харин Түрэгүүд Оросын Алс Дорнод Якут, Хакас хавьцаагаас тархсан, эс бөгөөс Бага Азиас зүүн тийш тархсан байж таарна. Ямартай ч манай Монгол Улс бол Түрэгүүдийн өлгий нутаг яав ч биш.
Ямартай ч манай Монгол Улс бол Түрэгүүдийн анх үүссэн өлгий нутаг яав ч биш байж магадгүй юм.
202.9.47.177 chin tuuh bna. Alga bolchood bailgui garch irj sanaa bodloo bichej baigaarai.
Энд судлаачийн буруу алга. Ийм судалгаа явагдаж байна. Харин бид бодох ёстой гэсэн сануулга байна.Уншаад судлаад санаагаа бичиж. Манай эрдэмтэдийн сул тал бол өөрийнх нь санаагүйг санасных нь төлөө няц дарах, мөнгө өгсөнд үйлчлэх.. Энэ асуудал бүх салбарт байгаа. Би ч бас мэдэрсэн.
Medehgui yum bhgui gatsaa
Ene gankhuyag owoo ymu geed unshihaar comment deer n bichij bgag n haraad shal durgui hurchih ym ym ymruu sarwaij bgag n harahaar yaw ch zugeer tolgoi bishee iim ymiig bitii www.sonin.mn deer niitlel tawiulj baigach unshigchdaa hundleech erguu muu dagz we
dsfasdv
casfs<dv xfbydfb fbydfb
Судлаач Д.Ганхуягт Баярлалаа.Алив нийтлэлдээ зөв дүгнэлт гаргаж байдаг эрдэмтэн хүн юм гэж тун олзуурхан хүлээж авдагдаа.Амжилт хүсъеэ.
Үнэн тэнэг шаар юм аа чи. Хэн чамайг баярлуулах гэж нийтлэл бичсэн юм. Би хийдэг ажлаа хийж байгаа. Чам шиг усан тэнэг лаларт түүхийн хичээл заагаад сууж байдаг нь би биш. Чамд хамаагүй юм бол олон юм хуцалгүй далд ор... Судлаач Х.Д.Ганхуяг
177-г дахин дэмжиж байна. Олж уншсан зүйлээс минь чингисийн удам шар үстэй, ногоон нүдтэй, өргөн духтай байсан анх Хубилай л хар үстэй төрсөн гэж раш ад дин /үнэндээ чингисийн шууд угсааны хаад/ бичиж үлдээсэн нууц товчоонд чингисийн дээд удам далай тэнгэс гатлан ирсэн монгол бичгийн ганц хадгалагдан үлдсэн чингисийн чулууны бичиг онон мөрний адаг Чита хавиас олдсон зэргээс л чингисийн дээд өвөг европ маягийн төрхтэй байсан юм биш биз гэсэн өөрийн гэнэн таамагаа л дурьдсан болохоос таны цоллосоноор лалар нь өөр ямар нэгэн хорон муу санаа агуулаагүй болно. Харин хорон муу санаа хувьд хүннү гүрний ойг төр улсын хувьд тэмдэглэж буй нь их урт түүх соёлтой улс үндэстэн байсан гэх монголчуудын хийрхэлээр дамжуулан хэн нэгэн та нар хятадын төрөл угсаа гэдгийг төр засгаар нь дамжуулан хэлээд байгаа юм биш биз гэсэн санаа гаргасан юм.Өнөөдөр хаанахын хэн гэдэг эрдэмтэн хүннү гүрэн монголын төр улсын эхлэл гээд нотолчихсон юм, мэдэхгүй л юм байна, ихэнх судлаачид тюрк талд нь бичдэг шүү дээ,яг нотолчихоогүй ч, харин хүннү гүрний эхлэл хятадаас эхтэй гээд биччихсэн үнэн ч бай худлаа ч бай хятад эх байж л байна, дээр нь хүннүгийн бүх үеийн хаад хятад хатадтай байсан гэдэг хөдөлшгүй баримтыг тооцвол бид тэгээд хэн болж таарах вэ, ер нь энэ монголын түүхч нэртэй хүмүүс, төр засгийн байгууллагууд, амныхаа зоргоор бурдаг ерөнхийлөгч энэ тэр маань жоохон бодолтой юм ярьж хэлж баймаар юм. Эцэст нь уул усны нэрийг хараад байхад өнөөдрийн бидний амьдарч буй газар усны нэр ихэнхдээ тюрк, харин дорнодын зүүн хойд тал онон мөрний адаг, буйр, далай нуур, эргүнэ мөрний орчмын газар ус монгол нэртэй байгаа юм би хэл судлалын хүн биш ч уншиж ойлгосноор өнөөгийн монгол хэлтэй ойр төрөл хэлтэй хүмүүс мөн энэ орчим байдаг юм биш үү
Монголчууд Европ төрхтэй байсан гэдэг үндэслэлгүй зүйл л дээ. Зүгээр л түүхийн факт унш. Францийн санваартай Рубрук Монголд аялахдаа замын тэмдэглэл хөтөлсөн ба, түүндээ Монгол хүнийг өргөн нүүртэй, онигор нүдтэй, бахим биетэй, богино хөлтэй гээд тодорхой биччихсэн байгаа. Яг л өнөөгийн Монгол доо. Яахав, Рашид бол Ад Дин Ил хаадад зориулж номоо бичсэн хүн. Ил хаад тэр үед Араб, Персүүд гүнжтэй сууж, цус холилдоод өөрчлөгдсөн ч байж болно. Эсвэл тэгэж бич гэж үүрэгдсэн ч байж болно. Эсвэл бүх зохиож бичсэн ч байж болно. Ер нь Рашид Ад Динд Фантазалж бичсэн зүйл нэлээд бий гэж судлаачид үздэг. Монголчууд эхэндээ Европ төрхтэй басйан энэ тэр гэдэг бол их төөрөгдөл юм шүү. Мэдээж хэрэг Еврод гаралтнуудыг олзолж, тэдэнтэй гэр бүл болсноос заримдаа Европ төрхтэй хүмүүс таардаг байсан нь мэдээж.
Монголд анхандаа Түрэгүүд байсан гэдэг бол Түрэгүүдийн үндсэрхэг үзлээс үүдэлтэй санаа. Харин хүрэл зэвсгийн үед Түрэгүүд биш, Иран гаралт Скифийн агуу соёлт ард түмэн баруун Монголын нутагт байсан гэдэг нь факт. Түрэгүүд их слнирхолтой ард түмэн. Тэдний эх нутаг Енисэй Хакас, Якут байж мэднэ. Эсвэл Бага Ази байж мэднэ. Монгол л лав биш. Харин Монголд төрөө байгуулж байгаа мөхсөн Түрэгүүд нь Алтацгаас давж Монгол руу орж ирсэн гээд түүхийн сурвалжид биччихсэн байгаа. Гхэдээ тэд нар нь өнөөгийн Турк буюу Кипчак ч биш, Тува нартай ойролцоо, өөрөөр хэлбэл бас л Монголжсон, Ази төрхтэй хүнүүс байсан байна. Үүнийг Билгэ хааны хөшөөний толгойноос, бас Түрэгийн олон хөшөө дурсгалаас харж болдог.
http://www.kp.ru/daily/26273.7/3150181/ Во всех нынешних бедах виновата Принцесса Укока?
Интернэтийн хог түүж уншчихаад эвтэйхэн энд тэндээс нь түүж эвлүүлж өөрийн болгож бичиж цэцэрхээд маш их юи үзсэн судалсан мэт сэтгэгдэл олон нийтэд төрүүлээд байвал өнөөдөр бичиг үсэг тайлагдсан хэн ч археологч, түүхч, эмч, багш, сэтгэл зүйч ер нь ямар ч мэргэжлийн нэрт төлөөлөгч болоход амархан болж дээ. Гагцхүү жинхэнэ баримт эх сурвалж, артифактыг /энэ тохиолдолд түүхийн шинжлэх ухааны/ нүдээр үзэж гараар барин суурь тулгуур судалгаа хийдэг эрдэмтэн мэргэдийн нойр хоолоо хасан байж, өдөр шөнөгүй сууж олж тогтоосныг зарим хүн ийнхүү "өөриймшүүлж" байгаа нь ажиглагддаг.
Тэгээд уг "бүтээлийг" нь уншихад авах ч хэцүү, хаях ч хэцүү юм болсон байдаг даа.
Лалын шашинд бурханыг зурах, дүрслэхийг хориглосон байдаг. Учир нь улс бүр, үндэстэн бүр бурханыг дүрслэхдээ өөртөөгөө адилтган зурж, дүрсэлж болзошгүй. Тэгвэл өнөөх бурхан маань аль нэг жалга довны эзэн маягтай болж хувиран, хүмүүсийн дунд энэ бурхан зөв, тэр бурхан буруу гэсэн хэрүүл тэмцэл гарч мэднэ. Жишээ нь Чингис хаан болон монголын их хаад өөрсөддөө ямар нэгэн хөшөө дурсгал, зураг хөрөг зурж үлдээгээгүй. Өөрсдийгөө хаадын хаан гэж нэрлэсэн тэдгээр хүмүүс өөрсдийгөө аль нэгэн улс үндэстэнд хамаатуулж доошоо орон жижигрэх хүмүүс биш. Өөрсдийгөө бурхантай адилтгаж байна. Гэтэл өнөөдөр Чингисийг дүрслээд эхэлтэл юу болж байна? Хятад дүртэй, Монгол дүртэй, Европ дүртэй гээд л маргаан эхэлж байна. Би хувьдаа Чингисийг дүрслэх хэрэггүй, шаардлагагүй гэж боддог. Бурхан хүн бурхан чигээрээ л үлдэг. Чингисийг олон зууны турш хүмүүс бүдүүлэг тэнэг алуурчин, дээрэмчнээр нь дуудаж ирсэн. Гэвч даравч далдайна, булавч бултайна гэгчээр их хаан суут хүн байжээ, хүн төрөлхтний төлөө агуу их зүйл хийжээ гэдэг нь улам бүр тодорсоор байна. Энэ түүх нь Исусын түүхтэй тун төстэй байна. Исус бол бурханы хүү, хүн төрөлхтний бүх хараалыг өөртөө үүрч тэнгэрийн оронд очин дахин амилсан гэж Библид өгүүлдэг. Үүн лүгээ адил Чингис хаан ертөнцийн хамаг хүмүүсийн хараалыг өөртөө үүрч аль муухайгаар доромжлуулан гутаагдаж ирсэн боловч цагийн аясаар нэр нь цэвэршин алдрын титмыг хүртэж эхэлж байгаа нь дахин амилснаас өөрцгүй. Өнөөгийн ертөнцийг үндэслэгч Чингис хаан номын зохиогч иймэрхүү санаа гаргасан байдаг шүү дээ. Би бол үүнтэй санал нийлнэ. Тийм болохоор би Чингис хааныг бурхантай адилтган хөрөг дүрийг нь зурах, дүрслэх шаардлагагүй гэж үздэг. Тиймийн учир би Чингис хааныг ази төрхтэй юу, европ төрхтэй юу, африк төрхтэй юу гэдэгт ач холбогдол өгөх хэрэггүй гэж үздэг. Энэ нь монголыг үгүйсгэсэн асуудал огт биш. Харин монгол гэж хэн бэ гэдгийг тодотгож өгч байна. Бид бол жалга довны үзэлтэй хүмүүс биш, харин бурханлаг үзэлтэй хүмүүс, өөрөөр хэлбэл дэлхийн хүмүүс гэсэн санааг товойлгож байна. Өнөөгийн шинжлэх ухааны түвшинд юу яригдаж байна? Жишээ нь хүнд байхгүй цоо шинэ эрхтэн бий болгож хүнд суулгах тухай ярьж байна. Жишээ нь цахилгаан үүсгэгч эрхтэн. Ийм эрхтэнтэй ургамал, амьтад байдаг. Хэрвээ хүнд ийм эрхтэн суулгавал жишээ нь гар утсаа цэнэглэе гэвэл биеэсээ цахилгаан гаргачих жишээтэй. Хээр хөдөө аялж явахдаа биесээ цахилгаан ялгаруулан аяга цай чанаад уучих ч байдаг юмуу. Хүнд байхгүй цоо шинэ эртхэн бүтээх, бий болгох тухай асуудал ид яригдаж байхад хүний антропологи, зүс царай, бие галбирын тухай яриа бол дэндүү жижиг яриа. Хүний гадаад төрхийн тухай яриа хөөрөө нь антропологичдод юмуу түүхчдэд, эсвэл улс төрчдөд сонин байж мэднэ. Харин технологи сонирхсон хүмүүсийн хувьд миний бие галбир, миний антропологи ямар байх вэ гэдэг асуудлаас илүү ямар шинэ эртхэн байвал надад илүү хэрэгтэй, ашигтай вэ гэдэг санаа сонин. Энэ үүднээсээ бидний өвөг дээдэс, эсвэл Чингис хаан ямар төрхтэй байсан бэ гэдэг нь сонирхолтой оньсого таавар төдий зүйл. Мэдээж энэ оньсгыг зөв таавал зугаатай л байх. Гэхдээ энэ оньсгыг зөв таалаа гээд юу ч өөрчлөгдөхгүй. Ердөө л наргиа. Харин шинэ эд эрхтэн зохион бүтээх, ургуулах тухай яриа бол наргиан биш. Энэ бол шинжлэх ухаан, энэ бол технологи. Бидний амьдралыг үргэлж өөрчилдөг зүйл. Энэ бол харин өөр яриа.
Тэрийгээ чи генетик, анагаах ухааныханд очиж хэл. Хадуурна хадуурна гэхэд арай хэтэрч байна. Энд чамд огт хамаагүй МОНГОЛЫН ЭХ ТҮҮХ гэдэг юм ярьж байна... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Технологи, түүх хоёр хоорондоо слашгүй холбоотой зүйл. Хүний хөгжлийн түүх бол мөн чанартаа технологийн хөгжлийн түүх. Технологи өөрчлөгдөхөд хүний ухамсар, ертөнцийг үзэх үзэл, асуудалд хандах хандлага дагаж өөрчлөгдөнө. Өнөөгийн онгоц машин хөлөглөж, гар утас, компьютер барьсан хүмүүсийн ухамсар, сэтгэлгээ, ертөнцийг үзэх үзэл 100 жилийн өмнөх хүмүүсийнхээс тэс өөр. Гэртээ сууж байгаад л дэлхийн аль ч өнцөгт өрнөж буй халуун үйл явдлыг нэгэн зэрэг үзэж, харж болж байна. Онгоцонд суугаад л хэдхэн цагийн дотор хаа дуртай орондоо аялж, зугаалж, ажиллаж, амьдарч болж байна. Үүнд өнөөдөр хэн ч гайхахгүй. Харин 100 жил, 200 жилийн өмнө бол гайхна, итгэхгүй, үнэмшихгүй. Өмнө ямар байв, одоо ямар болов? Юу өөрчлөгдөв? Яаж өөрчлөгдөв? Хэзээ өөрчлөгдөв? Энэ бол түүх. Энэ бүх өөрчлөлтийн үндэс нь технологи. Ердөө 100 жилийн тэртээ Америкаас Европ руу цахилгаан долгион илгээхэд энэ долгион нь замдаа далайд нороод живэхгүй юу хэмээн нэлээд боловсролтой, боловсон маягийн хатагтай асууж байсан гээд бодоод үз. Өнөөдөр ингэж асуух хүн байх уу? Технологи бидний оюун санааг өөрчилж байна. Тэр хэрээр түүхийг өөрчилж байна. Жишээ нь хүний бие мах бодь гэдэг зүйл нь эхээс ямар төрсөн байна, үхэхдээ тийм л байна гэсэн ойлголт хүмүүст байдаг. Гэтэл генетикийн ухаан, орчин үеийн технологи энэ ойлголт, төсөөллийг эвдэх түвшинд хүрч байна. Ингэснээр бие мах бодь, анатоми, антропологид хандах хандлага үндсээрээ өөрчлөгдөж эхэлж байна. 100 жилийн дараа гэхэд хүмүүсийн төсөөлөл нь одоогийнхоос шал өөр болно. Энэ бол бас л түүх. Технологийн хөгжлөөс ангид түүх гэж байхгүй. Монголчууд асуудлыг иж бүрнээр нь, цогцоор нь харж чаддаггүй гэж чи байнга бусдыг доромжилдог. Гэтэл асуудлыг цогцоор нь гаргаж тавиад холбоо хамаарлаас нь цухас дурдаад эхэлмэгц юу гэж байна? Хаа хамаагүй асуудал ярилаа гэж агсарч байна. Наад авир чинь л жинхэнэ оюуны хоосрол, мунхаглал мөн.
Тийм. Дөрөө, дугуй, өмд, дарь, цаас, мөнгө гэх мэт олон технологийг монголчууд зохиосон. Тэр нь түүхийн болон археологийн судалгаагаар баталгааждаг. Чи олон юм хуцалгүй миний бичлэгийг хараад байж бай... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Онцлог нь чиний бичлэгт хүн доромжлохоос өөрөөр, хүнд санаа авах ямар ч шинэлэг зүйл алга. Анхдагч болохыг зүтгэгчид нь ердөө л өөрийгөө дөвийлгөгчид. Чиний наад яриад байгаа технологийг санаачилсан хүмүүс нь монголчууд гэдгийг хэн ч нотолж чадахгүй. Жишээ нь цаасан мөнгө байна. Хамгийн эртний олдвор нь Хятадаас гарсан. Бараг 3000 - 4000 жилийн өмнө байхаа. Чингис хааныг сураггүй байхад шүү дээ. Тэр цагт цаасан мөнгийг хийморь буюу далавчтай нисдэг мориор дүрсэлдэг байжээ. далавчтай нисдэг морь шиг хурдан шуурхай гэсэн санаа юм шиг байгаа юм. Дарь гэхэд л асар эртний түүхтэй. Ази, европгүй тархаж байжээ. Яг тэнд үүссэн, энд үүссэн гэж нотолоход түвэгтэй. Чингисийн үе гэхэд л бараг саяхны түүх. Энд би өөрийн санаагаа хэлж байна, Хэн нэгэнд таалагдах, эс таалагдах нь тухайн хүний хэрэг. Харин чамд хүн доромжлох байхгүй.
Интернэтийн элдэв хог түүж уншчихаад энд тэндээс нь түүж эвтэйхэн эвлүүлж өөрийн болгож цэцэрхээд маш их юи үзсэн судалсан мэт сэтгэгдэл олон нийтэд төрүүлээд байвал өнөөдөр бичиг үсэг тайлагдсан хэн ч археологч, түүхч, эмч, багш, сэтгэл зүйч ер нь ямар ч мэргэжлийн нэрт төлөөлөгч болоход амархан болж дээ. Гагцхүү жинхэнэ баримт эх сурвалж, артифактыг /энэ тохиолдолд түүхийн шинжлэх ухааны/ нүдээр үзэж гараар барин суурь тулгуур судалгаа хийдэг эрдэмтэн мэргэдийн нойр хоолоо хасан байж, өдөр шөнөгүй сууж олж тогтоосныг зарим хүн ийнхүү "өөриймшүүлж" байгаа нь ажиглагддаг. Тэгээд уг "бүтээлийг" нь уншихад авах ч хэцүү, хаях ч хэцүү юм болсон байдаг даа.
Артифактыг Та нар биш, би байнга үзүүлдэг. Та нар, тухайлбал чамайг олон жил худал хуцсаныг мэдэх болохоос хүнд хэрэгтэй ганц ширхэг баримт үзүүлж байхыг чинь Монголд хэн ч хараагүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Баримт хэрэгтэй гэвэл хаанаас үзэж болохыг би хэлж чадна. Хаана юу гэж бичсэн байдгийг би багцаалж хэлж байна. Санаа аваг гэдэг үүднээс. Мөнгөний түүх гээд ном байдаг, бас баримтат кино бий. Тэнд бараг л чулуун зэвсгийн үеэс авахуулаад манай өнөө үе хүртэлхи бүх төрлийн мөнгөний хэрэгслэлүүд бий. Дандаа түүхийн олдворууд, артифактууд. Нүүдлийн соёл, мал аж ахуйн тухай баримтат кинонууд бас бий. Морь, мал, дөрөө, дугуй, тэрэг гээд хамгийн эртний олдворууд, артифактууд энэ кинонд янз янзаараа бий. Монголоос олдсон хамгийн эртний олдвор гэж л би лав дуулсангүй. Хүн бүр, улс болгон л манай олдвор хамгийн эртнийх, манайх анхдагч гэж зүтгэдэг. Ямартаа ч тухайн киног хийсэн хүмүүс нь нийтэд хүлээн зөвшөөрөхөөр баримтуудыг дэлгэсэн гэж ойлгож байна. Маргаантай, эргэлзээтэй баримтуудыг дэлгээгүй болов уу. Дахин хэлье, үзсэн харсан зүйлээ л хэлж ярьж байна. Сонирхолтой гэж үзсэн зүйлээ шүү дээ. Санаанаасаа зохиож юу ч яриагүй.
Ер нь бол чи миний хэлсэн санааг огт ойлгоогүй бололтой. Технологи бол дэлхий нийтийн өмч. Үүнийг манай, танай гэж өмчлөх нь ач холбогдол багатай. Чинийхээр анхдагч технологиуд монголынх гэдгийг зөвшөөрье. Тэглээ гээд энэ нь бидний амьдралд ямар ч хэрэгцээгүй. Үзэл сурталжсан нийгэм л иймэрхүү хийрхэлтэй байдаг. Бидэнд ийм хийрхэл, сагсуурал хэрэггүй. Европын агуйнуудад хийсэн одон оронтой холбоотой судалгааны ажлууд бас бий. Балар эртний, чулуун зэвсгийн үеийн агуйнууд. Дурын агуй биш, яг тодорхой цэг дээр байрласан агуйнууд. Яг тодорхой цагт эдгээр агуйны тодорхой хана, байршил дээр одот ертөнцийн зураглалууд харанхуйгаас гэрэлд гарч ирдэг юм байна. Тэдгээр зургууд нь маш өндөр нарийвчлалтай. Гариг эрхсийн хөдөлгөөнтэй яв цав давхцдаг юм байна. Энэ тухай маш сонирхолтой баримтат кино үзэж байлаа. Энд биднийг газар дэлхий, морь малхан ярьж хэрэлдэж суухад тэнд сансар огторгуйн тухай ярьж байна. Гэхдээ бүр балар эртний. Ингэхдээ энэ газар ийм баримт олдлоо гэж ярьж байхаас бус үүнийг германчууд эсвэл францчууд хийсэн гэж хэн ч ярихгүй байна. Монголоос ч бас иймэрхүү баримт олдож болно. Тэгвэл монгол газраас ийм олдвор олдлоо гэж ярихад л хангалттай. Тэр нь заавал монголчуудтай холбоотой байх албагүй. Европын шинжлэх ухааны хандлага нь ийм л байна. Оросууд шиг тэр манайх, энэ минийх гэж шогтох хэрэг бидэнд байхгүй.
Монголчууд Европ төрхтэй байсан гэдэг үндэслэлгүй зүйл л дээ. Зүгээр л түүхийн факт унш. Францийн санваартай Рубрук Монголд аялахдаа замын тэмдэглэл хөтөлсөн ба, түүндээ Монгол хүнийг өргөн нүүртэй, онигор нүдтэй, бахим биетэй, богино хөлтэй гээд тодорхой биччихсэн байгаа. Яг л өнөөгийн Монгол доо. Яахав, Рашид бол Ад Дин Ил хаадад зориулж номоо бичсэн хүн. Ил хаад тэр үед Араб, Персүүд гүнжтэй сууж, цус холилдоод өөрчлөгдсөн ч байж болно. Эсвэл тэгэж бич гэж үүрэгдсэн ч байж болно. Эсвэл бүх зохиож бичсэн ч байж болно. Ер нь Рашид Ад Динд Фантазалж бичсэн зүйл нэлээд бий гэж судлаачид үздэг. Монголчууд эхэндээ Европ төрхтэй басйан энэ тэр гэдэг бол их төөрөгдөл юм шүү. Мэдээж хэрэг Еврод гаралтнуудыг олзолж, тэдэнтэй гэр бүл болсноос заримдаа Европ төрхтэй хүмүүс таардаг байсан нь мэдээж.
Yer ni garal uusliin talaar evgui yarival racism bolchih geed baidag shuu. Odoo mongold baigaa shar tolgoitnuud neg bol ert deer uyiin humuusiin uldegdel, ugui bol suuld bool bolj olzlogdoj irsen tsagaan aristnuud, esvel jinhene tsagaan arist Chinggis haanii udmiin tsagaan aristnuud bolj taarlaa. Mongoloor duuren Borjigon ovogtnuud buyu haanii udmiinhan baina. Zarim ovogtnuud ni ezlegdsen, olzlogdson booliin udamtai geed l evguiteed yavna shuu.
Энд эртний хүн сүрийнхэн Монголчууд байсан, эсвэл Монголчууд 800 хан жилийн өмнө Европ буюу цагаан арьстан байсан байж болно гэж бичжээ. Аль аль нь үндэслэл муутай юм. Монгол хэлтэй, Монгол угсаатан анх бий болохдоо л Азиудаас үүсссэн нь тодорхой. Гэхдээ Азий байлаа гэхээр Хятад, Солонгос болчихгүй. Гол нь Монгол хүний гадаад төрх өнөөгийнхтөй яг ижил байсныг Рубрук, Плано Карпини нарын тэмдэглэлд яг л харуулсан байгаа юм. Тэдний тэмдэглэлд, Монгол хүнийг өргөн нүүртэй, онигор нүдтэй, бахим биетэй, богино хөлтэй гээд тодорхой биччихсэн байгаа. Үүнийг факт гэнэ. Монгол хүн Ази арьстан болохыг мэдээж батлах зүйлс зөндөө. Гхэдээ Монголчууд өөр арьстантай холилдож байсан нь ч үнэн. Үүнийг заавал дан боол болгон олзлогдогсын үр хойчис гэж үзэх нь дутагдалтай. Зүгээр л ураг барилдсан нь ч зөндөө байж болно. Харин Расизм бол саяхны л үзэгдэл шүү дээ.
Монголчууд Чингисийн үед үүсээгүй. Харин Чингисийн үед монголчууд хэдийнэ Ази төрхтэй болсон биз. Харин Хүннү гүрний хавьцаа монголчууд европ төрхтэй байсан байх магадлал бий. Орост хийсэн малталтаар монгол хаадын төрх ази байснаа европ болон солигдоход ердөө л 150 жил хангалттай байсан байна. Чингисийн үед монголчууд Ази төрхтэй байсан гэвэл би үүнтэй маргахгүй. Тэр цагийн цэрэг эрсийн хуяг, дуулга, өмсгөл, зэр зэвсгээс харахад европ төрхийн ул мөр үлдсэн байж болно. Магадгүй хожим европ гарал үүслээ бүр мөсөн мартах вий гэсэндээ Рашид ад Динээр Чингисийн төрх байдлын талаар зориуд үг унагаасан байх. Монголчууд бол морины соёлтой, адуу малынхаа гарал үүсэл, угсаа удмыг сайн мэддэг. Хурдан морины шинж гээд л биеийн галбир төрхийг андахгүй. Өнгө зүсний талаар ч бас ярина. Ийм уламжлалттай хүмүүс Чингисийн төрхийн талаар алдаж ам ангайна гэж байхгүй. Үүнийг би үндэслэлтэй мэдээ баримт гэж харж байна.
Юуны өмнө, Чингис хааны тухай, гэхдээ аль болох эртний фактууудыг, мөн аль болох бүгдийг нь нэгтгэж үзэж байж дүгнэлт хэлэх хэрэгтэй л дээ. Чингис хааны тухай зөвхөн Араб, Перс сурвалжаас иш татах нь учир дутагдалтай. Тэд Чингис хааныг Араб, Перс маягаар л төсөөлнө. Бас эхийн талаасаа Египет болон бусад Кавказойд үндэстний хольц болсон, эрлийз хурлийз Алтан Ордны хаадаар дамжуулан таамаглах ч найдваргүй (Батын удмын Алтан Ордны хаад эзэлсэн ойр орчмын буюу холбоотон болох Мамлюкуудтай гүн гүнзгий ургийн холбоотой байснаас үүдэн Европ төрхтэй болсон). Тэгэхээр, хэд хэдэн фактаас аль нь чухал, үндэстэй факт вэ гэдгээ харах хэрэгтэй бол. Яг үнэндээ ЧИнгисийн хөрөг зураг гэдгийг хайх юм бол бас байна аа. Одоо Тайваний Үндэсний музэйд байгаа Чингис хааны хөрөг бий. Энэ хөргийг Хубилай хаан зуруулсан гэж үздэг. Бас л өргөн Монгол төрхтэй, уужуу саруул ухаантай нүдтэй гэмээр хүн харагддаг. Хубилай хаан өвөөгөө мэдэх учиртай ба энэ зургийг хэлж зуруулж, өөрөө баталгаажуулсан байж таарна. Тэгээд ч, манай судлаачид Чингис хааны энэ зургийг арай дөхүү болсон гэж үзэж, үүнийг баримталдаг. Одоогоор бидэнд байгаа факт энэ л байна. Магадгүй, хэзээ нэгэн цагт Чингис хааны шарил олдвол, энэ бүхэн бүр тодорхой болж ч магад.
Персийн түүхчид дэлхийн түүхийн тухай есөн эрдэнээр урлаж хийсэн номондоо дэлхийн түүхийг монголын түүх болгон бичиж, зураг чимэглэлдээ бүх хүмүүсийг монголжуу, ази төрхтэй болгон дүрсэлсэн байдаг. Тэгсэн хэрнээ яг Чингисийн дүр төрхийг европ хүн шиг дүрсэлсэн байна. Ингэж юм бүхнийг уйгагүй монголчилсон хэрнээ яагаад Чингис дээр алдаа гаргаж өөрөөр дүрслэв? Би үүнийг монгол хаадын захиалга гэж үзэж байна. Магадгүй ингэж бичиж үлдээх захиа даалгаварыг эцэг өвгөдөөсөө авсан байх. Гарал үүслээ мартахгүй гэсэн үндэслэлээр. Өөр ямар шалтгаан байж болох вэ?
Би таны асуултад хариулахын тулд, эхлээд Персийн уран зурагт хүнийг хэрхэн дүрсэлдэг байсан, онцлог нь ямар байсныг сайн мэдэх хэрэгтэй. Ямар ч байсан харж байхад, Персийн хоёр хэмжээст зургууд нь сонгодог үеийн Европын гурван хэмжээст, хүнийг бодитоор нь дүрсэлдэг уран зургийг бодвол, нэлээд болхи, хүний дүрсийг зөв дүрсэдэггүй юм шиг санагддаг. Гэхдээ, магадгүй үүнийг ойлгохын тулд Персийн уран зургийг судалж, PhD-ийн судалгаа хийгээд ч амжихгүй байж мэднэ. Ийм асуудлыг яаж ч маргалаа гээд 100 хувь батлах хэцүү. Гэхдээ миний хувьд, Чингис хаан Ази хүн байх магадлал нь өндөр байгаа. 100 хувь батална гэвэл, за даа ер нь Чингис хааны шарил олдох цагийг л бүгдээрээ хүлээе дээ.
Ер нь Чингис хаан Европ, Перс, Турк төрхтэй байсан гэдэг санааг Турк, Казахстаны үндэсрэхэг үзэлтнүүд, шовинистууд их өдөөдөг юм шиг санагддаг.
Энд би иран, ирак, америк, англи гэхчилэн дэлхийн олон орны эрдэмтдийн санал нийлдэг зүйлийн тухай ярьж байна. Тэд персийн дүрслэх урлагын онцлогыг мэддэг болоод ингэж ярьж байгаа. Энэ зурагт хүмүүсийг монголжуу маягаар дүрсэлжээ гэж тэд дүгнэсэн байна. Түүнээс биш би тэгэж бодоод эсвэл тааварлаад байгаа юм биш. Би бол урлагын хүн биш, тийм болохоор би урлагын талаар ямар нэгэн таамаглал юмуу санаа оноо дэвшүүлж чадахгүй. Харин урлагын хүмүүс нь хүмүүсийг яагаад монголжуу маягаар дүрсэлсэн юм бол гэдэг асуулт гаргаж тавьж байгаа болохоор би өөрийн хувилбараар хариулт хэлж байна.
Чи Чингисээс өмнөх үед, жишээ нь Хүннүгийн үед Монголын өвөг дээдэс Европ, Оросжуу төрхтэй байсан гэж үзэж байна. Чиний энэ санаа дээхэнэ үеийн Зөвлөлтийн судлаачдын санаа бараг тэр чигээрээ байна л даа. Гэхдээ нэг ялгаа бий. Тэд эрт дээр үед Монгол оронд, Байгал нуурын хавиар Монголчууд бус, тэднээс өөр гаралтай өөрөөр хэлбэл, Орос маягийн Индо-Европ гаралтай ард түмэн, эсвэл Түрэг гарлынхан оршин сууж байжээ гэсэн дүгнэлтийг гаргасан юм. Харин энэ үе Ази төрхтөн Монголчуудын өвөг дээдэс нь Монголд ерөөсөө байгаагүй, Өнөөгийн Хятад, Эсвэл Манжуурын хаа нэгтэй байсан бололтой. Жишээ нь, бидний шүтээд байдаг нөгөө Лев Гумилев чинь Монголын эртний оршин суугчид Хүннү нар нь эхэндээ Хятад хүмүүс байж байгаад тариа тарьж сууршихгүй, иргэншихгүй, Хуандийн төрд захирагдахгүй хэмээн зөрүүдэлэн тасарч гараад, Хойд зүгт элсэн говийг туулан Монголд ирж малчин, нүүдэлчин болсон тухай бичсэн байдаг. Гувилев Чингисийг магтдаг ч гэсэн, өөрөө бол түүхэн дэх Түрэг угсаатныг гегомонийг улайран дэмжигч байсан юм билээ. Одоо Гумилевийг энэ Казахстан овжин ашиглаж, нэрэмжит их сургуулийг нь хүртэл байгуулаад байна шүү дээ. Гэхдээ, эргээд археологийнхоо факт руу оръё. Миний бодлоор, Оросын нэгэн судлаач нөгөөдүүлээсээ арай шударга байсан санагддаг юм. Э.Новогородова гэж ЗХУ-ын археологич эрдэмтэн ирдэг байлаа. Тэр болохоор нөгөөдүүлээсээ арай өөр санал дэвшүүлсэн байгаа юм. Эрт дээр үед буюу одоогоос 3000 жилийн өмнө Монгол нутагт хоёр өөр арьстан зэрэгзэн оршиж байжээ гэж тэр үзсэн. Новогородова Монгол дахь судалгааны энэ үр дүнгээр олон улсын хуралд ч илтгэл тавьсан байдаг. Тэр их сайн судлаач, бас Дорнод Монголын эртний оршин суугчдын антропологи төрх Азиуд байсан гэдэг фактыг нуулгүй ил гаргаж тавьсан. Тэгэхээр, Монголын дорнод хэсэгт бидний өвөг байж болох Ази төрхтөн, баруун талд нь Европ төрхийн Скифүүд байсан гэдэг нь Монголчуудын гарал үүслийг судлах үндэс болж байгаа. Харин түүхийн явцад Скифүүд нүүж баруун зүгт одсон байна. Гэхдээ хаяа Монголд, бас хөдөөгүүр явж байхад, ногоон нүдтэй, өндөр хамартай хүмүүс мэр сэр тааралддаг. Энэ нь тэдний дээд өвөг Скиф гаралтай байсныг илтгэж болно. Хүннүгийн үеийн гэж яриад байгаа булшнаас гарсан антропологийн хэв шинжийн тухай барнууны эрдэмтдийн нэг өгүүллийг уншиж байсан юм. Тэнд бичсэнээр Монгол дахт Хүннү гэж яриад байгаа булшнаас олдсон хүмүүсийн 10 хувь нь Европ төрхтөн, 90 хувь нь Ази гэж тогтоосон байна лээ. Тэр 10 хувь Ази төрхт манай өвөг дээдэстэй холилдсон нөгөө Скифүүд байж болох юм.
Миний гол санаа бол хэн ямар төрхтэй байх нь чухал биш, түүх бол бид бүгдийн өмч, Америкийн түүх ч бидний түүх, европын түүх ч бидний түүх, хятадын түүх ч бидний түүх, түрэгийн түүх ч бидний түүх, монголын түүх ч бидний түүх. Хүн төрөлхтнийг нэгтгэж байгаа зүйл нь шинжлэх ухаан, технологи. Үүнийг аль нэгэн орон дангаараа бий болгоогүй, дангаараа хөгжүүлээгүй. Дэлхий бүхий л улс орнууд хувь нэмрээ оруулсан. Энэ өнцгөөс л би түүхийг харж байна, хөгжлийг харж байна. Дэлхийн техник, технологи, шинжлэх ухааны үүх түүхийг өгүүлсэн өрнөдийн гоё гоё баримтат кинонууд бий. Тэд миний хэлж буй яг энэ өнцгөөр киногоо хийдэг, тайлбарладаг. Энэ бол миний гол санаа. Монголын түүхийг онцолж яривал бас нэг ийм санаа миний анхаарал татдаг. Юу гэвэл Эртний Грект хүний амын 90 хувь ази төрхөн, 10 хувь европ төрхтөн, эртний монголд мөн адилхан хүн амын 90 хувь ази төрхтөн, 10 хувь европ төрхтөн. 10 хувь гэдэг нь алтан ургийнхан буюу язгууртнууд. Боржгон гэх үг нь мөн европ төрхийг илэрхийлсэн утгатай үг. Ингэж үздэг хүний нэг нь жишээлбэл Кубарев. Би үүнийг бас байж болох хувилбар гэж үздэг.
Монголын их хаадтай, жишээ нь Мөнх хаантай өрнө, дорнын сэтгэгчид, лам нар сонирхолтой яриа хөөрөө, ном хаялцсан түүхүүд байдаг. Эндээс монголын их хаадын баримталж байсан үзэл бодол, итгэл үнэмшил сонирхол татдаг. Жишээ нь бүх шашин адил тэнцүү, аль нэг шашин нөгөөгөөсөө илүү юмуу дутуу биш, харин нэг зүйлийг өөр өөр өнцгөөс харсан өөр өөр үзэл бодлын тусгалууд гэж тайлбарлсан байдаг. Ухаандаа Чингис хааныг гэхэд гурван өөр өнцгөөс харж болно. Нэг талаас нь харвал Аврагч Исус (Исүсийн монгол нэр нь Зүчи буюу урилгагүй зочин), нөгөө талаас нь харвал Зөнч Мухаммед, дахиад өөр талаас нь харвал Гэгээрсэн Будда. Чингис хаан өөрийн гэрээслэлдээ Гэрээний онолыг алттай адилтгасан байдаг. Чингисийн гэрээний онол нь Мухаммедийн нийгмийн гэрээний онолын илүү сайжруулсан хувилбар. Энэ онолыг сайтар судалсан хүний нэг нь оросын ЕвроАзийн хөдөлгөөнийг үндэслэгчдийн нэг, түүхч, гүн ухаантан Александр Дугин юм. Тэрбээр үзэхдээ Чингисийн хууль цааз бол агуулгаараа лалын хууль цааз мөн, гэхдээ яг Мухаммедынх бас биш, харин Чингисийн онцлогтой лалын цааз мөн гэсэн гаргалгаа хийсэн байна. Нийгмийн гэрээний онол нь өнөөгийн хэлээр бол Үндсэн хуульт засаглал. Ийм засаглалын анхны шавыг Мухаммед тавьжээ. Чингисийн Их Засаг буюу Их Яса нь энэ засаглалын илүү боловсронгуй шат ахисан хувилбар юм. Жишээ нь Мухамедын хуулинд хувийн өмч, бизнесийг хүлээн зөвшөөрдөг боловч энэ нь зөвхөн цөөн тооны хүмүүст хамаатай, харин нийт иргэдийн хувьд хориотой зүйл. Харин Чингис хаан энэ эрхийг хүн бүрийн өмнө нээж өгсөн. Хүн бүр хувийн өмчтэй байх, мөн бизнес эрхлэх эрхтэй. Мухаммедын хуулинд хүний шүтэх эрхийг чөлөөтэй гэж заасан байдаг боловч дагасан шашиндаа үнэнч байхыг шаарддаг. Харин Чингисийн хуулинд хүн өөрийн хэрэгцээнд нийцүүлэн шүтэх эрхээ дураараа сонгож дураараа өөрчлөх боломжтой гэж заасан байх жишээтэй. Гэх мэтчилэнгээр Чингис хаан хуулиндаа хүний эрх, эрх чөлөөг илүү гүнзгийрүүлэн дэлгэрүүлж өгсөн байдаг. Хуулийн ерөнхий зарчим, агуулга нь Мухаммедынхтай үндсэндээ дүйцнэ. Энэ өнцгөөс нь харвал Чингис хаан Мухаммедын дүрд яв цав тохирно. Дахин хэлэхэд Чингис хаан бол Исусын ч дүр мөн, Мухаммедын ч дүр мөн, Буддагийн ч дүр мөн. Чингис хааныг аль өнцгөөс нь харж байгаагаас хамааран аль нэг дүр нь тодорч байна. Ингэж үзвэл монголын их хаад яагаад бүх шашныг адил тэнцүү хэмээн үзэж Исус, Мухаммед, Будда нарыг адилтгаж байсан бэ гэдэг нь ойлгомжтой болно. Мөн түүнчлэн Исус, Мухаммед, Будда нарыг дүрслэхдээ монгол хүнтэй адилтган дүрсэлж байсны учир тайлагдана. Би Чингис хааныг ингэж л ойлгодог. Тийм болохоор Чингис хааныг монгол юмуу ази эсвэл европ төрхөөр онцлон дүрслэхийг буруу гэж боддог. Чингис хаан бол бүх хүн төрөлхтний хаан, хаадын хаан мөн.
Чингис хаан Монгол хүн биз дээ. Тэгээд монголоор дүрсэлдэг юм. Чи европ, лал болгох гэж мянган онол зохиогоод ёстой бүтэхгүй. Ядахдаа нэрээ хэлээд "онолоо" зохиож бай... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Монгол хүн мөн. Гэхдээ монгол гэдэг нь дэлхий гэсэн агуулгатай. Үүнийг би дээр тайлбарласан. Дахин сануулахад, дэлхий гэдэгт ази ч багтана, европ ч багтана, африк ч багтана. Чингис хааныг хэн, хаана хэзээ, дүрсэлснээсээ хамаараад янз бүрийн төрхтэйгээр дүрсэлдэг. Жишээ нь Марко Пологийн номонд Чингис хаан, Хубилай хаан нарыг Европ маягаар дүрсэлсэн байдаг. Бат хаан Рязаныг эзэлсэн нь гэдэг эртний зураг дээр Бат хааныг яг л орос хүн шиг дүрсэлсэн байдаг. Персийн түүхэнд монголчууд, монголын их хаадыг арабжуу маягаар дүрслэх жишээтэй. Хятадууд бол хятаджуу маягаар дүрсэлнэ. Харин монголчууд Чингис хааныг дүрсэлж байгаагүй, харин Майдар бурханы дүр ч юмуу эсвэл Очирваань бурханы дүрээр төсөөлж байсан. Энэ ажлыг анх санаачилсан хүн нь Хубилай хаан. Чингис хааны удмыг энэтхэгийн хаадуудын залгамж халаа хэмээн дүрсэлж байв. Бурхадыг тахин шүтэх нэрийн доор Чингис хааныг тахин шүтэж байна гэсэн үндэслэлээр Сталин Буддын сүм хийдийн эсрэг дайн зарласан юм шүү дээ. Чингисийг санагдуулах өөр ямар ч дурсгал монголд байхгүй. Тиймээс Буддын шашин, энэ шашны гол шүтээнийг нь монголд үгүй хийвэл Монголчууд Чингисээс үүрд холдоно хэмээн оросууд тооцолсон хэрэг. Өнөөгийн ертөнцийг үндэслэгч Чингис хаан номыг зохиогч нь Чингисийг Исустай адилтгасан гэж би хэлсэн. Александр Дугин Чингисийг Мухаммедтэй адилтгасан гэж бас хэлсэн. Ийм үндэслэлүүд хангалттай байгаа болоод тэр шүү дээ. Энэ талаар бичсэн ном, судалгааны ажлуудыг нь дэлхийн сая, сая хүмүүс уншиж танилцаж байгаа. Би бол тэдгээр уншигчдын нэг. Хубилай хаан Чингис хааныг Буддатай (Энэтхэгийн хаад өөрсдийгөө Буддагаас гаралтай, европын хаад өөрсдийгөө Исусээс гаралтай, лалын хаад өөрсдийгөө Мухаммедаас гаралтай гэж тус тус үздэг) холбосон нь Сталины сонорт хүрч Буддын шашны эсрэг дайн зарлахад хүргэсэн гэдгийг би бас дурдлаа. Энэ бүхэн бол надаас хамааралгүй, дэлхий дээр өрнөж буй үйл явц. Би ердөө л болж буй үйл явдлуудыг багцалж нэгтгэн санаагаа дэвшүүлж байна. Технологи бол цаг ямагт хувьсан өөрчлөгдөж түүхийг, хүний ухамсар, сэтгэлгээг өөрчилж байдаг талаар би дээр цухас дурдсан. Миний гаргалгаа бол энэ өөрчлөлтийг харгалзан үзсэн гаргалгаа. Ойрын ирээдүйд хүмүүсийн ухамсар, сэтгэлгээ өөрчлөгдөнө гэдгийг тооцож би дүгнэлтээ хийж байна. Түүхийн судалгааны чиглэл, хандлагыг харахад л миний гаргаж буй энэ дүгнэлт рүү аяндаа хүрнэ гэсэн таамаглал дэвшүүлж байгаа хэрэг. Үнэнээс нэг их хол зөрөхгүй болов уу. Дахин хэлье, үүнийг би санаанаасаа зохиогоод байгаа юм биш. Чиг хандлага нь ингэж гарч байна.
Чи ямар ч судалгаа хийгээгүй, мөн судалгаа хийх оюун ухааны ямар ч чадвар байхгүй. Чи ердөө л шүлсэн коммент нэр усаа нуун бичиж чадна. Өөр чамд чадах юм юу ч байхгүй. Шүлсэн комментоо "судалгаа" гэчихжээ, лалар чинь. Судлаач хүн нэр усаа хүний нүүр харж байгаад ил хэлдэг юм... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Би өөрийгөө судлаач гэж нэрлээгүй, судалгаа хийж байна ч гэж хэлээгүй. Би өөрийгөө ухаантан гэж цоллоогүй. Намайг хэн юу гэж дүгнэх, цоллох нь тухайн хүний хэрэг. Намайг юу ч гэж хэллээ гэсэн үүнд нь би бухимдаад бачиураад байдаг хүн биш. Гол нь чамайг наад заваан, өөдгүй хар энерги цацруулсан доромжлолоо зогсоо гэж олон удаа хэлж зөвлөж сануулж байна. Хүн доромжлохынхоо оронд өөрйинхөө санааг хамгаалсан, минйи санааг үгүйсгэсэн дорвитой хэдэн санаа, өгүүлбэр хэлбэл хүмүүс чамайг үнэлнэ. Тэгвэл чамайг судлаач хүн юм байна гэж хүмүүс ойлгоно. Одоо бол чи зүгээр л хараал урсгаж байна. Би бол хааяадаа дэлхий дээр шинэ соргог зүйл юу болж байна гэдгийг анзаарч хардаг хүн. Иймэрхүү анзаарч харсан зүйлээ л энд бичиж байна. Дамжуулагч маягтай гэх үү дээ. Ингэхдээ тухайн шинэ санаа хэр үндэслэл, нотолгоо, судалгаа, даацтай байна гэдгийг заавал харгалзана. Ер нь бол бодитой, үндэслэлтэй гэж үзсэн зүйлээ л хэлж ярьдаг. Хэрвээ баримт, нотолгоо шаардвал тухайн судалгааг хэн, хэзээ, хаана, яаж гарганыг бас хэлж чадна. Ер нь шинэ санаа бол тэр болгон гарч ирээд байдаг зүйл биш. Иймэрхүү зүйл тааралдвал, сонирхолтой гэж үзвэл би хаягийг нь хадгалдаг. Үзсэн, харсан, уншсан бүхнээ би тогтоох юмуу хадгалах гэж зүтгэхгүй. Дэлхийн чиг хандлага, сэтгэлгээг өөрчилж мэдэхээр тийм мэдээлэл, санаа бодлыг олж авахыг би хичээдэг. Ийм санаа бодлын зах зухаас би дурдлаа. Сонихрсон хүн байвал илүү дэлгэрэнгүй мэдээллийг хаанаас олж үзэж болохыг би хэлж бас чадах боловуу. Нэг зүйлийг дахиад хэлье. Надаас өөр хэн ч юу уншихгүй байна, хэн ч бусдад шинэ мэдээ дуулгахгүй байна, би л ганцаараа шинэ мэдээ түгээж байна гэж чи байнга ярьдаг. Гэтэл хүн өөрийнхөө үзсэн харсан, уншсан зүйлийг яриад, хэлээд эхэлмэгц олон долоон юм чалчлаа гээд чиний ааш хувирч байна. Чи хүнд юм хэлэхээр мэдээлэл болдог, өөр хүн юм хэлэхээр чалчсан болдог юмуу? Хэлж байгаа үг, хийж байгаа үйлдэл хоёр чинь хоорондоо огт авцалдахгүй байна.
Би өөрийнхөө судалгааг комментоор биш, өгүүлэл туурвилаараа олон түмэнд хүргэдэг. Үүнийг чи муу байтугай хэн ч хориглож чадахгүй. Чи хоншоор чинь хүрдэг юм бол наад новшийн юмаа өөрийнхөө нэрээр бич л дээ. Гэвч чи ингэж чадахгүй. Яагаад гэвэл чи Монголын ард түмний өмнө ил гарах зүрх зориггүй, арчаагүй шаар... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Яахав бидний арга барил өөр байж болно, энэ бол бухимдах шалтгаан биш. Хүн чамаас өөр мэдээлэлтэй, өөр өнцгөөс хардаг байж болно. Үүнийг би коментоор дамжуулж илэрхийлж байна. Мэдлэг, мэдээлэл түгээх бас л нэг хэлбэр. Үүнийг хэн ч хориглоогүй. Чамайг битгий юм бич гэж хэлээгүй. Харин хүн гүтгэдэг, доромжилдолг балиар зангаа тат гэж л хэлсэн. Юу нь болохгүй байна? Энэ тийм хэцүү байна уу? Үхэгийн гүнж гээд ийм сонин баримт байна, миний хувьд шинэ баримт, үүнийгээ та бүхэнд толилуулъя гээд бичиж болно. Хажуугаар нь монголчуудыг дайрч давшлах ямар хэрэгцээ байна? Үүнийг европ төрхтөн гэж оросын антрополгичид хэлж байгаатай санал нийлэхгүй, учир нь үүнийг үгүйсгэх ийм ийм үндэслэлүүд надад бий гээд тэр үндэслэлүүдээ зах зухаас нь ч болов дэлгэж тавьж болно. Гэтэл би мэдэж байна, энэ бол гарцаагүй монгол хүн мөн, ази төрхтэй хүн мөн гээд учиргүй дайрч гэнэ. Чиний юу мэддэг чинь надад сонин биш, харин юу итгүүлэх чинь надад сонин. Харин чи өөрийн санаагаа нотлох ганц ч баримт өнөө хэр хэлсэнгүй. Монголын түүхийн шинжлэх ухааныг үгүйсгэлээ ч гэх шиг. Дахиад асууя. Энэ хүн монгол хүн мөн гэдгийг нотлох ямар үндэслэл байна?
Үүнийг ганц өгүүллээр биш, нэлээд олон зүйл бичиж байж гүйцэд нотолно. Би үүнийг хийж байгаа. Мөн олон монгол эрдэмтэд үүнийг хийж байгаа. Чам шиг комментоор яг одоо нотлоод өг гэдэг тэнэг хүн энэ дэлхийд ганц ч байхгүй. Миний бичсэн сэдвийн 1/5 нь монголын түүхийн сэдэв байдаг. Би асар их ажил хийдэг. Харин чи юу ч хийдэггүй. Энд чинь оюун ухаан, хөдөлмөрийн их ялгаа гардаг юм. Иймээс чи зүгээр л миний бичихийг хүлээгээд сууж бай. Яагаад гэвэл чамд намайг хүлээхээс өөр ажил байхгүй. Чи бие даагаад ганц ч юм хийж байгаагүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг. Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Чи үүнийг заавал нотлох албагүй, зүгээр л үндэслэл, сэжүүрээс нь цухуйлгаж болно. Яагаад би үүнийг сонирхож байна гэхээр үндэслэл гэж хэлж байгаа зүйл нь инээдтэй зүйл байдаг учраас тэр. Яахав хэрвээ тийм үндэслэл байгаад энэ талаар бичвэл энэ нь хэр үнэмшилтэй, үндэслэлтэй байна вэ гэдэг талаар би саналаа хэлэхэд бэлэн байна. Үнэхээр үнэмшилтэй нотолгоо байвал би хүлээн зөвшөөрөхөд бэлэн. Чи намайг бас юм хэлэхээр, баримтгүй нотолгоогүй юм хэлдэг гэж өөрөө хэлж байсан. Одоо болохоор үүнийг комментоор хэдэн өгүүлбэрт багтаан хэлэх боломжгүй гэж хүлээн зөвшөөрч байна. Миний хувьд ч бас ялгаагүй шүү дээ. Хэлсэн үг бүртээ нотолгоо хэлэх боломжгүй. Би зарчмын санаа, үндэслэлүүдийг л цухас дурдах боломжтой. Цааш нь сонирхох хүн байвал мэдээллийн эх сурвалжуудыг дурдаж болно. Түүнээс бус би санаанаас юм зохиож яриагүй. Тодорхой үндэслэлүүд дээр тулгуурлаад өөрийн таамаглал, гаргалгааг гарган тавьж байна. Санал нийлэх, эс нийлэх нь тухайн хүний асуудал. Би албадахгүй. Тухайн хүн надаас өөр үзэл бодолтой байлаа гэхэд би түүнийг тэнэг, мангар хүн гэж үзэхгүй. Магадгүй үүгээрээ бид ялгаатай. Хэн нэгэн чамаас өөр санал хэлбэл чи үргэлж тэр хүнийг тэнгэр, мангар, эргүү, солиотой, хоосон чалчигч, өөр юу юу ч билээ дайрч давшилдаг. Үүнийхээ оронд, наад санаа чинь буруу байна, шалтгаан нь ийм учиртай юм гээд өөрийн санаагаа тайлбарлаад, хамгаалаад коммент бичвэл өөр хэрэг. Чамд иймэрхүү харилцааны соёл, мэтгэлцээний соёл огт алга. Ийм хүнийг судлаач гэж нэрлэхэд хэцүү л юм.
Тэгвэл чи миний дараагийн бичлэгийг л хүлээх болж дээ. Тэртэй тэргүй чамд өөр хийх юм байх биш... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Юм хийдэг хүн гэж зөвхөн өгүүлэл, нийтлэл бичдэг хүнийг хэлдэггүй юм. Жишээ нь хэвлэлийн газруудад редактор гэж хүн байдаг. Тэр хүн өөрөө юм бичихгүй. Бусдын бичсэн өгүүлэл, нийтлэлд засал хийдэг. Эсвэл шүүмж бичдэг хүмүүс байна. Тэд өөрсдөө юм бичихгүй. Бас л бусдын бичсэн санаа бодолд өөрийн үнэлэлт дүгнэлт өгнө. Иймэрхүү ажилтай хүмүүсийг бид юм хийдэггүй, ажилгүй хүмүүс гэж хэлдэггүй. Харин ч юм бичдэг хүмүүсээс илүү ажиллана. Илүү их юм уншиж, илүү ихийг мэдэх хэрэгтэй. Яагаад гэвэл юм бичдэг хүн бол зөвхөн өөрийнхөө үзэл бодлын хүрээнд, зөвхөн өөрийнхөө мэдлэгийн хүрээнд юм бичнэ. Харин жишээ нь шүүмж бичдэг хүн олон арван хүний үзэл бодол, мэдлэгтэй тулж ажиллана. Хүн болгон өөр өөр. Ийм нөхцөлд хүн бүртэй тулж ажиллан шүүмж бичнэ гэдэг бол амар хялбар, ажилгүй хүний хийдэг ажил биш.
Би өөрийнхөө бичсэн шүүмжээс жишээ татъя. Жишээ нь Нүүрс хөтөлбөртэй холбоотой ийм сэтгэгдэл үлдээсэн байна: Маш энгийнээр багцаалахад 700 хүнийг сард дундажаар 500000 - 700000 төгрөгөөр цалинжуулахад хагас жилд 2 тэрбумаас - 3 тэрбум төгрөгийн зардал гарна. Нэг тонн ачаа нэг км газар тээвэрлэх үнэ 1000 - 2000 орчим төгрөг боловуу. 10 км газарт 10000 - 20000 төгрөг болно. Толгойтоос 7 буудал, Бэлх, Сэлхи рүү 20 - 30 км болно. Хот дотор дундажаар 15 км газар тээвэрлэнэ гэвэл тонн тутамд гарах тээврийн зардал 15000 - 30000 төгрөг хавьцаа хэлбэлзэнэ. Дундажаар нэг тонн нүүрс хот дотор тээвэрлэх зардал 20000 төгрөг байна. Таксины үнээр багцаалахад шүү дээ. Хотын хэрэгцээнд нийтдээ 200000 тн нүүрс нийлүүлсэн болов уу. Үүнийг худалдан авах нийт үнэ 5,5 тэрбум хавьцаа болж байна. Нүүрсний үнэ 27500 төгрөг биш 39000 төгрөг байсан бол үүнээс гарах зөрүү нь 3,5 тэрбум төгрөг гэж байсан. Үүнээс хөөгөөд бодохоор нүүрс худалдан авахад зарцуулсан мөнгө нь 5,5 тэрбум байх магадлалтай байна. Энэ нь 200000 тонн нүүрсний үнэ. Нэг айлд дундажаар 2 тонн нүүрс ноогдож байна. 40 кг нүүрс нэг айлын 2 өдрийн хэрэглээ. Өдөрт нэг айл 20 кг нүүрс түлнэ. Сард 600 кг. Ид хүйтэн үед ингэж түлнэ. Цагаан сар өнгөрөөд хэрэглээ эрс багасна. Тэгэхлээр нэг айлд 2 тонн нүүрс ноогдоно гэдэг багцаатай тоо болов уу. Энэ жишгээр тооцоход хот доторхи нийт тээврийн зардал (200 000 тн нүүрс) 4 тэрбум орчим төгрөг болж байна. Төмөр замын тээврийн зардал автомашины тээврийн зардлаас 2 дахин хямд гэж үзвэл 2 тэрбум орчим болно. Татвар хураамж болон бусад зардал 1 тэрбум орчим төгрөг болохоор байна. 10 хувийн татвар гэдэг нь тонн тутмаас 2,7 төгрөг. 200000 тонн нүүрсэнд 500 сая орчим төгрөг. Бусад зардал гол төлөв 10 хувь болдог. Бас л 500 орчим сая төгрөг. Энэ хоёр нийлэхээр 1 тэрбум орчим төгрөг болж байна. Ингээд дүгнээд үзэхээр цалин дунджаар 3,5 тэрбум, хот доторхи тээвэр 4 тэрбум, төмөр замын тээвэр 2 тэрбум, бусад зардал 1 тэрбум, бүгд нийлээд 10 тэрбум орчим төгрөг. Нийт 200000 тн нүүрсэнд гарах зардал 10 тэрбум болж байна. Тэгэхлээр нэг тонн нүүрсэнд гарах зардал 50 мянга орчим төгрөг болж байна. Дээр нь нүүрс худалдан авсан үнээ нэмэхэд тонн нүүрсний өөрийн өртөг 78 мянган төгрөг орчим болж байна. Тонн нүүрнээс 1000 - 2000 төгрөгийн ашиг гарна. Нийт дүнгээрээ 200 саяас - 400 сая төгрөг. Энэ нь ганц, хоёр байрны мөнгө гэсэн үг. Орон сууцны нэг давхарын ганц өрөө дэлгүүр 200 саяас - 300 сая төгрөгийн үнэтэй. Том ажил амжуулсан гэхэд олох ашиг нь өчүүхэн байгаа биздээ? Өөрөөр хэлбэл энэ бол ашгийн төлөө хийсэн ажил биш, харин нийгэмдээ зориулсан буяны ажил байна.
Багануур өөрийн зардлаа оруулаад үнэ тогтоочихсон. Төмөр зам ч мөн адил. Тэгхээр хот дотор тээврэлсэн бас савласан түгээсэн л зардал яаж ч бодсон нүүрснийхээ үндсэн үнээсээ их байх уу. Тоо бодох дуртай бол арай бодит юм ярьж хүмүүсийн тархи угаа. Багануураас Улаанбаатар хүртэл 65тн нэг вагон нүүрсний тээврийн хөлс 500-600 мянган төгрөг энд буулгаж ачихад. уБ-т буулгаж савлаж ачихад нэг вагон нүүрс 300 орчим мянга байдаг тэгээд тоо бодоод үз дээ 4аргын тоо бодох дуртай л бол
65 тн нүүрсний тээврийн зардал 600 мянга төгрөг гэвэл нэг тоннын зардал нь 10 мянган төгрөг хавьцаа болж байна. Үүнийг 200000тн-оор үржүүлэхэд 2 тэрбум орчим төгрөг болно. Миний тооцоолсонтой бараг л адилхан гарч байна. Галт тэрэг бол хоёр цэгийн хооронд зөвхөн ганц явалтаар нэг вагон нь гэхэд л 65 тн нүүрс тээвэрлэж байна. Тиймээс тээврийн зардал 2 дахин хямд байна. Хот дотор 160 цэг рүү түгээнэ, ингэхдээ 5 тн портероор тээвэрлэнэ. Галт тэргээр өдөрт нэг удаа нүүрс тээвэрлэхэд зөвхөн ганц удаа сул явалт хийнэ. Нэг талдаа ачаагүй хоосон явна гэсэн үг. Харин 160 цэг рүү авто тээвэрлэлт хийхэд өдөрт 160 сул явалт хийнэ. Нэг талдаа нүүрс ачаад нөгөө талдаа хоосон явна. Нэг явалтаар 60 тн нүүрс тээвэрлэх, нэг явалтаар 6 тн нүүрс тээвэрлэхэд гарах зардал яагаад ч адил байх ёсгүй. Тонн км-ээр тооцоход авто тээвэр нь төмөр замаас дор хаяж 2 дахин үнэтэй тусч байна. Тэгэхлээр миний тооцсон хот доторхи тээврийн 4 тэрбум төгрөгийн зардал бас л багцаатай тоо байна.
Налайх, Улаанбаатарын хооронд 40 км. 1 тонн юмуу 2 тонн нүүрс тээвэрлэхэд тонн-км нь 2000 төгрөг болох байх. Өөрөөр хэлбэл Налайхаас Улаанбаатар хот рүү нэг тонн нүүрс тээвэрлэхэд гарах тээврийн зардал ойролцоогоор 80000 төгрөг. Тонн км гэдэг нь бензин, тос, сэлбэг, хэрэгслэл, засвар үйлчилгээ, жолоочийн хөлс гээд бүх зардал шингэсэн өртөг. Налайхаас нүүрсээ тонныг нь 50-60 мянган төгрөгөөр худалдаж авлаа гэхэд энэ үнээ хоёр нугалаад Улаанбаатарт зарлаа гэхэд тээврийн зардлаа ч нөхөж чадахгүй алдагдалд орно. Гурав нугалж байж жаахан ашиг гарна. 150 - 200 мянган төгрөгөөр бөөндөнө гэсэн үг. Нүүрсний өөрийн өртөг нь 130 - 140 мянган төгрөг болж байна шүү дээ. Бүтэн өдөржингөө уурхай сахиж байж дунджаар 30 мянган төгрөгийн цэвэр ашиг гаргах юм байна. Цэвэр ашиг гэдэг нь мөнгөн хуримтлал гэсэн үг. Сардаа 10 удаа нүүрсэнд явж чадвал сарын 300 мянган төгрөгийн хуримтлал үүсч болох л юм. Харин 5 тн юмуу 10 тн даацтай машинаар тээвэр хийвэл тонн км нь 1000 төгрөг хавьцаа болж бууж болох юм. Тэгвэл Налайх, Улаанбаатарын хооронд нэг тонн нүүрс тээвэрлэх өртөг нь 40 мянган төгрөг хавьцаа болно. Тэгвэл нүүрсний нийт өртөг 90 - 100 мянга орчим төгрөг болно. Ийм нөхцөлд нүүрсээ хоёр нугалаад 100 - 120 мянгаар зарахад 10 - 20 мянган төгрөгийн цэвэр ашиг гарч магадгүй. Ер нь яаж ч тооцсон нүүрсийг хоёр нугалж бөөндөхөд бараг л алдагдалд орохоор байна.
Хэн ч намайг шүүмжлэгч болж болно ш дээ. Би хэнийг ч боль гээгүй. Харин хулгайч царайлчихаад, нэрээ нуучихаад, зөвхөн комментоор шүүмжлэгч болно гэж бодож байвал чи битгий горьд...Ийм хачин утгагүй дүрэм энэ дэлхийн хаана ч байдаггүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Чи өөрийнхөө сайт дээр өөрийнхөө дүрмээр тогло. Би энд өөрийнхөө дүрмээр тоглоё. Ер нь бол миний энд хэлж буй санаа бол бусад хүмүүст санаа аваасай гэсэн үүднээс хандсан миний хандлага. Магадгүй хэн нэгэнд миний аль нэг санаа хэрэг болж мэднэ.
Үгүй шүү. Sonin.mn бол чиний ч биш, миний ч биш бие даасан сайт. Хэн ч чамайг даргаар тавиагүй. Чиний "дарга болох" өвчин чинь энд илт харагдаж байна. Энд дүрмийг sonin.mn тогтооно. Өөрийгөө даргаар "сонгочихсон", дарга болох ямар дуртай новш вэ. Чи чаддаг юм бол өөрөө блог нээгээд тэндээ дарга бол, за юу...Гэхдээ чи ажил хийдэггүй учраас өөрийн сайт, блог нээж чадахгүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг. Судлаач Х.Д. Ганхуяг.
Миний дүрэм бол коментоор дамжуулж хүмүүст санаагаа хүргэх. Би энд хэн нэгнийг үүрэгдээгүй, хэн нэгэнд даалгавар өгч захиргаадаагүй. Хүн бүр үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж байна. Үүнийг хэн ч хориглоогүй. Гол нь үзэл санаагаа уралдуулбал өгөөж нь илүү, хараалаас ямар ч ашиг гарахгүй. Чиний надад хараалтай чинь зууралдах хүсэл алга. Монголчуудыг алхам тутамдаа харааж доромжилж байхыг чинь зүгээр хараад суухгүй гэдгээ би өмнө хэлсэн, одоо ч хэлнэ. Энэ бол даргын тухай ойлголтоос шал өөр зүйл.
Магадгүй би чиний сайт дээр сэтгэгдэл үлдээвэл чи шууд арилгана, устгана. Чамд таалагдахгүй учраас. Наад үзэл бодлоо илэрхийлэх, байр сууриа хамгалах ямар ч боломж олгохгүй. Энд тийм асуудал гарахгүй. Тийм болохоор би өөрийн сонголтыг энэ сайт дээр тавьсан юм. Энд чи намайг яаж ч захирч, хориглож чадахгүй.
Миний бүтээлийг Монголд болон олон улсад үнэлж, намайг дотоодын болон гадаадын хуралд урьдаг юм. Миний номыг хэвлэн гаргадаг юм. Гэхдээ би гуйж хэвлүүлээгүй. Харин чи бол зөвхөн коммент л бичих боломжтой. Үүнийг оюун санаа, сэтгэлгээний чадавхийн ялгаа гэдэг юм. Чи сайн ойлгож ав... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Би бол сэтгүүлч хүн биш, надад ямар нэгэн нийтлэл юмуу өгүүлэл бичих ямар ч авъяас, чадвар байхгүй. Тэгээд ч би өөрийгөө судлаач, сэтгүүлч, эрдэмтэн ч юмуу эсвэл гүн ухаантан гэж цоллоогүй. Иймэрхүү зүйл надад огт тохирохгүй. Энэ бол миний мэргэжил биш. Харин надад хэлэх зүйл гарвал хэний ч өмнө үгээ хэлнэ. Эрдэмтэн, судлаач, доктор, гүн ухаантан, инженер, багш хэний ч өмнө санаагаа илэрхийлнэ, байр сууриа хамгаална. Үүнийг хэн ч хориглоогүй. Чи бол бусдыг хараасан, гутаасан, өдөөн турхирсан нийтлэл бичдэг, харин би үүний чинь эсрэг бичдэг. Сэтгэлзүйн дайралтанд авталгүй оюун санаандаа тунгаа гэдэг үүднээс.
Хэн нэгэн этгээд олон ном уншсан, олон нийтлэл, өгүүлэл бичсэн гэдэг нь тухайн хүн надаас эсвэл бусад хүмүүсээс илүү мундаг, чадалтай, ухаантай гэсэн үг бас биш. Хэрвээ чи асуудлаа томъёолж чадахгүй, бусдад ойлгуулж чадахгүй, үзэл бодлоо хамгаалах баримт нотолгоо, үгүй ядаж сэжүүр гаргаж чадахгүй бол чи хэн ч биш. Чиний тэр доктор, професор, судлаач чинь хэнд ч хэрэггүй. Хоосон цаас, хоосон хэргэм. Яахав сайн хуулдаг л юм байгаа биз, харин ячамаас хэзээ ч санаа гарахгүй. Яадаг муу хуулан бичигч вэ? Хуулан бичигч бол бичиж буй зүйлээ өөрөө ойлгохгүй, дотроос нь ганц асуулт асуухад л таг чиг болно, ганц хариулт нь хараал, доромжлол. Харин би бол тийм хүн биш. Миний бичиж буй зүйлийн хаанаас нь ч юу ч асууж болно. Миний аль ч санааг лавшруулан асууж болно. Би чадлынхаа хэрээр хариулна. Мэдэхгүй зүйл асуувал би мэдэхгүй гэж л хэлнэ, ийм зүйл асуусан шалгаасан хүнийг би лав харааж, доромжлохгүй.
Үхтлээ нуугдчихаад өөрийнхөө зоригтойг гайхах бол адгийн хулчгар зан мөн. Чи надад нэрээ ч хэлэхээс айж байна ш дээ. Муу аймхай, хулчгар шаар чинь "далдын далдаас" бол хэн ч хатан зоригтой үг хэлж чадна... Судлаач Х.Д.Ганхуяг...
Антропологи бол маш тодорхой шинжлэх ухаан. Ухаандаа, эртний ямар нэгэн амьтны араг ёсны хэлтэрхий олоод түүнээсээ ургуулан тухайн амьтны бүрэн дүр төрхийг сэргээдэг. Хожим нь дэлхийн хаа нэгтэйгээс тухайн амьтны бүрэн бүтэн дүр төрх олддог. Ингэхэд өмнө дүрсэлсэн дүр төрх, хожим олдсон дүр төрх хоёр бараг адилхан гардаг. Шинжлэх ухаанд иймэрхүү зүйл олон тохиолддог. Тэгэхлээр антропологи нь ямар нэгэн эртний дүр төрхийг сэргээхдээ нэг их алдаа гаргаад байдаггүй. Би өмнө бас хэлсэн. Английн хамгийн эртний хүний дүр төрхийг сэргээхэд ази төрхтэй хүн гарч ирсэн. Энэ хүний дүр төрх биднийхтэй адил биш байна, тиймээс дүр төрхийг нь өөрчилж өөрсөдтэйгээ адилхан болгоё гэж англичууд зүтгэсэн үү? Үгүй. Харин үүний оронд энэ арал дээр эрт цагт ази төрхтэй хүмүүс амьдарч байжээ гэдэг санааг хүлээн зөвшөөрсөн. Соёлт ертөнц гэж ийм л байдаг байна. Оросууд ч бас антропологийн судалгаагаар Үхэгийн гүнжийн дүр төрхийг гаргаж ирсэн. Илт европ төрхтэй байсан байна. Антропологичид ингэж дүрсэлсэн бол үүнийг хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр арга байхгүй. Хүний дүр төрхийг сэргээх өөр найдвартай арга ухаан гэж би лав дуулаагүй юм байна. Магадгүй хэн нэгэн өөр аргын тухай мэдэж байгаа бол түүнийгээ энд бичвэл би талархах байна. Харин үүнийг өөрөөр нотлоно гэж Ганхуяг хэлсэн. Энэ талаар өгүүлэл бичиж байгаа гэв үү. Гэхдээ түүнийг нь хүлээн зөвшөөрөх хүн энэ дэлхийгээс олдох болов уу? Надад сонин л байна, юу гэж бурах бол?
Бичнэ. Бичихээр барахгүй эрдэм шинжилгээний сэтгүүлд хэвлүүлнэ. Би үүнийг чадна. Харин чи бол 1 ш юм хэвлүүлж үзээгүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Чи хаана юугаа яаж нийтлүүлэх, хэвлүүлэх нь чиний асуудал. Хэзээ хаана ямар сэтгэгдэл үлдээх нь миний асуудал.
Чингис хаан Хорезмыг дайлаар мордох үеэр Зэв жанжин цэргүүдийн хамт Кавказаар дамжин Оросоор дайрч Монголдоо эргэн ирсэн. Ингэхдээ Калка голын тулаанаар оросын баахан вангуудыг хөнөөсөн талаар бид мэддэг. Харин тухайн үедээ Зэв жанжин хэнтэй уулзаж ямар яриа хөөрөө өрнүүлснийг бид мэддэггүй. Энэ тухай мэдээлэл түүхийн баримтад хадгалагдан үлджээ. Үүнийг оросын хэсэг судлаачид, түүхчид сонирхон үзжээ. Гэтэл нэг сонин асуулт гарч ирсэн байна? Монголчуудын дайсан нь ази төрхтэй хүмүүс байсан байна. Монголчууд европ төрхтэй хүмүүстэй уулзан өөрсдийгөө тэдэнтэй гарал угсаа нэг, цусан төрлийн холбоотой, тиймээс хоорондоо хүчээ нэгтгэн дайсныхаа эсрэг хамтран тэмцэхийг ятгасан байна. Цаадуул нь зөвшөөрчээ. Яагаад? Хэрвээ цусан төрөл гэж яривал ази төрөлтнүүд хоорондоо нэгдэн европ төрхтний эсрэг дайтмаар. Монголчууд энд тэнд дайтаж явахдаа нэгэнтэй нь эвсэх, нөгөөтэй нь дайтах мэтээр янз бүрийн арга хэрэглэдэг байсан. Гэхдээ гарал үүслийн талаар ярьдаггүй байсан. Гэтэл Зэв жанжин яагаад европ төрхийн хүмүүстэй гарал үүслийн тухай яриа өрнүүлэв? Цаадуул нь ахан дүүс болохоо зөвшөөрсөн байна. Тэдэнд ямар нэгэн эртний нууц түүх ч юмуу домог ч юмуу ярьсан байж мэдэх юм. Европ төрхтэй хүмүүстэй ураг төрлийн холбоотой байх бас нэг сэжүүр эндээс гарч ирж байна. Энэ мэтчилэн амьдралаас урган гарч ирсэн, хариултаа хүлээсэн оньсого мэт асуулт, тааврууд биднийг хүлээж байна. Үүнийг би санаанаасаа бодож олоогүй. Түүх өөрөө биднээс асууж байна.
Чингис хаан орос хүн байсан, цэргүүд нь оросууд байсан, өнөөгийн монголчууд бол чингисийн үеийн монголчууд биш гэх санаа сүүлийн үед орост нэлээд дэлгэрсэн. Мэдээж ор хоосноос ийм санаа гэв гэнэт төрөхгүй. Ямар нэг үндэслэл байгаа болоод л тэр. Ямар үндэслэлээр, яагаад тэд ингэж үзэх болов гэдгийг би мэдээж сонирхож үзсэн. Гэтэл жишээ нь дээр дурдсан асуудал гарч ирж байна. Санскрит хэл бол эртний энэтхэгийн шинжлэх ухааны хэл. Энэ хэлийг өнөөгийн оросууд бараг орчуулгагүй ойлгоно. Монголд шарын шашин дэлгэрэхдээ ном зохиолоо түвдээс биш, харин энэтхэгээс авч орчуулж байсан. Хубилай хаан Чингисийн алтан ургийг Энэтхэгтэй холбосон. Энэ мэт баримтуудыг нэгтгэвэл орос, монгол хоёр угсаа гарал ойролцоо байж магадгүй. Чингисийн үед монголчууд ази төрхтэй байсан биз. Харин түүнээс өмнө, Хүннүгийн үед ч юмуу монголчууд европ төрхтэй байсан байж магадгүй. Тэгвэл Зэвийн ярьсан яриа үнэн байж таарна
Энэ соммет бичигч IP 202 9 47 177 лав хятадын эрлийз бас тэднээс их МОNEY авсан хvн гэж ойлгогдож байна
Миний ойлгож байгаагаар, хүннүчүүд өрнө, дорно гээд ийш тийшээ олон удаа нүүдэл, суудал хийсэн хүмүүс. Олон зуу, магадгүй мянган жилээр хэмжигдэх энэ урт үйл явцын дунд хүннүчүүдийн гадаад төрх, нүүр царайнд өөрчлөлт орсон байж таарна. Зарим нь ази төрхтэй, зарим нь европ төрхтэй гэх мэт. Хятадын эртний сурвалж бичгүүдэд тэмдэглэгдэн үлдсэн хүннү үгсийн жагсаалт бий. Эдгээр үгс нь үндсэндээ түрэг үгс юм. Эртний Грек, Ромын уран баримлуудад ази төрхтэй хүмүүсийн дүр олон бий. Магадгүй тэд түрэг угсааны хүмүүс байсан байж мэднэ. Анхандаа ази төрхтэй байснаа яваандаа европ төрхтэй болж хувирсан. Өнөөгийн туркууд гэхэд л европ төрхтэй болсон байна шүү дээ. Энэ нь газарзүйн онцлогоос болсон байж мэднэ. Ингээд хүннүчүүд нь ази төрхтэй ба европ төрхтэй гэж хоёр салсан байна. Монголчуудын өвөг дээдэс тэнгис далай гатлан ирсэн гэж нууц товчоонд өгүүлдэг. Эндээс санаа авбал алс хол аялсан хүннүчүүд нь европ төрхтэй хүннүчүүд байж таарна. Түүнчлэн Хар Хорум хот дахь Өгөөдэй хааны гол ордон нь хөлөг онгоцны хэлбэртэй байсан гэж байгаа. Далай тэнгисийг билэгдэж байна шүү дээ. Бас нэг баримт. Эртний Грекийн Одиссейн тууль шиг санагдаж байна. Трой хот, тройчууд гээд гардаг. Энэ домог дуусахдаа ертөнцийн мухар хүртэл аялахаар тэнгис далайд гарсан хүмүүсийн домгоор өндөрлөдөг. Харин монголын нууц товчоо нь тэнгис далай гатлан ирсэн хүмүүсийн домгоор эхэлдэг. Түүнчлэн монголчууд Адриатын тэнгис хүрч ертөнцийн мухарт хүрлээ гэж тооцоод гэдрэг буцсан байдаг. Тэгэхлээр грек домог, монгол домог хоёрын хооронд холбоо байж мэдэхээр байна. Грек домог, монголын нууц товчооны агуулга ч хоорондоо төстэй. Үзэсгэлэнт бүсгүй тойрсон дайн өрнөдөг. Чингис хаан Бөртэ хатны өшөөг авах гэж дайснуудаа Европ тив хүртэл элдэн хөөсөн байдаг. 300 тайчуудыг даран сөнөөсөн нь гээд Чингис хааны зүүдний тухай домог бас бий. Энэ нь грекийн 300 спартанчуудын тухай домогтой бас төстэй. Гэхчилэн Грек, Монгол хоёрыг холбох сэжүүрүүд байна. Энэ сэжүүрийг барьж авч судалгаа хийсэн хүмүүс бас байна. Жишээ нь Фоменко. Энэ хүний гаргасан олон санаа, дүгнэлтүүдтэй би санал нийлдэг. Санал нийлэхгүй санаанууд ч олон бий. Ер нь бол африк төрхтнөөс ази төрхтөн, ази төрхтнөөс европ төрхөн үүссэн гэж үздэг шиг санагдаж байна. Магадгүй ази төрхтөн үүссэн өлгий нутаг нь төв ази, тэр дундаа монгол байж болно. Энд би маргахгүй. Харин бидний өвөг дээдэс, монголчуудын өвөг дээдэс ази төрхтөн байсан гэдэг нь миний хувьд эргэлзээтэй. Европ төрхтэй хүннүчүүд бидний өвөг дээдэс байх бололцоотой. Грек, Монгол хоёрыг холбож буй санаа маань ч бас үүнтэй холбоотой.
Хэрэв чи Фоменко-той санал нэг байгаа бол ш/у гэж ярилтгүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Түүхэн домгууд, түүхэн үйл явдлуудын шүтэлцээг холбоход гаргаж буй гаргалгаанууд дотор үнэхээр бодууштай, санаа авууштай зүйлүүд олон байдаг. Урьд өмнө огт тааралдаж байгаагүй өвөрмөц арга, санаанууд гаргаж тавьдаг. Мэдээж би Фоменкотой санал нийлдэггүй. Гэхдээ энэ нь Фоменког бүрэн үгүйсгэнэ гэсэн үг бас бий. Би авах юмаа ч авна, хаях юм аа ч хаяна. Жишээ нь Грек болон Монгол домгуудын хоорондын шүтэлцээ, сэтгэлгээний төстэй болон ялгаатай талууд, эдгээр нь жишээ нь Библийн судартай ямар логик холбоосоор холбогдож байна гээд маш сонирхолтой гаргалгаанууд хийсэн байдаг. Үг зүй, утга зүй, домог зүй гээд түвшин, түвшингийн нарийвчилсан задаргаанууд хийсэн байдаг. Санаагаа тодотгохын өөр бусад олон орны домог, түүхийн санаа оноотой харьцуулан нийтлэг зүй тогтлуудыг гаргаж тавих жишээтэй. Маш олон янзын харьцуулалтууд, ажиглалтууд хийсэн байдаг. Маш бодитой, үндэслэл сайтай судалгаанууд. Харин үүнээс гарах санал, дүгнэлтүүд дээр санал нийлэх зүйл ч байна, зөрөх ч зүйл байна. Түүхийн ухаанд тооны ухааныг хэрэглэх Фоменкогийн санааг шинжлэх ухаанд нэвтрүүлэх янз бүрийн оролдлогууд бас гарч байна. Магадгүй судалгааны шинэ салбар үүсч болзошгүй.
Хүний бичсэн санаануудаас өлгөж аваад энэ санаа чинь болохгүй, яагаад гэвэл шалтгаан нь ийм байна гээд яривал сонирхолтой л доо. Гэхдээ очиж, очиж Фоменко гэдэг нэр шүүрч авдаг нь ч юу юм билээ. Фоменко бол бүтэхгүй нөхөр гэж хаанаас ч юм олоод сонсчихсон бололтой. Ядаж ганц бүтээлээс нь уншсан юм болов уу? Гэхдээ яах вээ энэ бол дэвшил. Ганц ч гэсэн үг олоод харчихаж байна. Аминдаа бас хариулт хэлээд байгаа бололтой.
Бүтэхгүйгээр барахгүй, чиний тэр Фоменко чинь шинжлэх ухааны анти шагнал авсан. Чи ч тийм л юм уншина л даа. Чамд яг таарсан учраас чи тэрийгээ уншаад тэнэгтээд явж бай... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Хэ, хэ чи иймэрхүү сургаар л юм дүгнэх этгээд. Янз нь өөрөө энэ хүний бүтээлээс юу ч уншаагүй бололтой. Хэн нэгэн бусдаас өөр бодолтой байна, эсвэл эсэргүүн боллоо гэдэг нь тэр хүний үйлдэл бүхэн, хэлсэн санаа бүхэн болохгүй, бүтэхгүй гэсэн үг биш. Бодвол чи иймэрхүү зүйл ойлгодоггүй хүний нэг бололтой. Яахав сэтгэлгээний хайрцаг дотроо амьдарч л явна биз. Чи хайрцагнаасаа хэзээ ч гарахгүй этгээд байна.
Баригдмал, хоригдмол, хүлээстэй сэтгэлгээтэй хүнээс хэзээ ч юу ч гардаггүй юм. Элдэв нийтлэл нэртэй хараалаа урсгахаас өөр чамд тохирох ажил олдохгүй нь тодорхой.
Нэрээ хэлэхгүй чамайг лут сэтгэдэг гэдгийг хэн яаж мэдэх билээ. Монголын нетээр дүүрэн сэтгэдэг "зочин" байж л байна. Чи юугаараа ялгаатай юм ?! Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Наад зах нь гэхэд л би эсэрэгүүний зохиол бүтээлтэй танилцаж хэрэгтэй санаа оноо юу байна гэдгийг шүүн тунгаана. Эсвэл өөр нэг жишээ. Хүний антропологи цагийн уртад өөрчлөгдөх боломжтой гэж үзэхдээ орчин үеийн технологи бас хүнийг өөрчлөх боломжтой талаар дурдсан. Хүн өөрийнхөө гадаад төрхийг сонгох боломжтой болсноор хүний ухамсар өөрчлөгдөнө, гадаад төрхийн талаархи маргаан ямар ч ач холбогдолгүй болно. Хэний өвөг дээдэс ямар байв, одоо би ямар болов, миний үр хүүхэд ямар төрхтэй болох бол гэдэг нь хэнд ч сонин биш болох болно гэсэн санаа дэвшүүлсэн. Жишээ нь над шиг ингэж сэтгэсэн хүмүүс энэ коммент дотор байна уу? Бидний өвөг дээдэс ямархуу төрхтэй байв гэдэг нь ирээдүйн хүмүүст ямар ч ач холбогдолгүй болох гээд байна. Хэрвээ бидний өвөг дээдэс янз бүрийн эх сурвалжуудад дурдагдсан сэжүүрүүдэд тусгагдсан шиг европ төрхтэй байгаад ази төрхтэй болсон бол сонин байж магадгүй гэсэн санаа дэвшүүлсэн. Ингэж үзэх ямар үндэслэлүүд байж болох талаар санаагаа хэлсэн. Гэтэл үүнд эмзэглээд монголыг үгүйсгэж буй аятай аашлах ямар хэрэг байна? Бид төрөхөөсөө авахуулаад үхэх хүртлээ эхээс төрөхдөө ямар төрхтэй төрсөн яг тийм төрхтэйгээ хорвоог орхино гэсэн баригдмал сэтгэлгээнээсээ болоод иймэрхүү сэжүүрийг сонирхож үзэхээсээ өмнө шууд эмзэглэж эхэлж байна. Гадаад төрхөө дураараа өөрчилдөг, сонгодог болсон тэр цагт иймэрхүү асуудал дэвшүүлэхэд хэн ч эмзэглэхгүй. Гэх мэтчилэн асуудалд хандах хандлагаараа би ялгаатай.
Бусдаас өөрөөр сэтгэж болох боловч "манай өвөг дээдэс европ байгаад ази болсон" гэж сэтгэвэл солио өвчнөөс өөр юу биш... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Жишээ нь францууд байна. Байдаг л европ. Гэтэл франц иргэдийн олонхи нь хойд африкаас гаралтай гэдгийг антропологичид нь нотолсон. Өвөг дээдэс нь африк төрхтэй байж байгаад европ төрхтэй болж хувирсан байна. Үе үеийн булш шарилуудад хийсэн антропологийн судалгаагаар энэ хувьсал хэрхэн яаж явагдсныг олон нийтэд тодорхой харуулж өгсөн. Үүнээс болоод францын олон нийт бухимдаагүй, энэ хувьсал өөрчлөлтийг судлан олон нийтэд танилцуулсан судлаачдаа солиотой гэж цоллоогүй. Соёлт ертөнц гэж ийм л байдаг байна. Би монголчуудын дээд өвөг европ төрхтэй байсан байж мэднэ гэж хэлсэн. Европ төрхтэй байна гэдэг нь заавал европ хүн байх ёстой гэсэн үг бас биш. Жишээ нь Энэтхэгт Европ төрхтэй хүмүүс бас бий, тэднийг европ хүн гэж нэрлэхгүй. Хубилай хаан Чингисийн алтан ургыг Энэтхэгтэй холбосон. Магадгүй чинийхээр бол Хубилай хаан солиотой этгээд. Хятадын эртний сударт хойд зүгийн нүүдэлчдийг европ төрхтэйгээр дүрсэлсэн байдаг. Анхандаа би үүнийг эндүүрэл байх гэж бодож байлаа. Одоо бол үгүй. Европ төрхтэй хүмүүсийн шарил, олдворууд хангалттай олон болчихлоо. Тэгэхлээр Рашид ад Дин оргүй зүйл бичээгүй бололтой. Чинийхээр бол хятадын эртний түүхчид, Рашид ад Дин солиотой этгээд бололтой. Мөн түүнчлэн Монгол орчмын нутгаас олдож буй европ төрхтэй шарилууд мөн л солиотой шарилууд бололтой. Харин, би чамайг жинхэнэ солиотой этгээд гэж харж байна.
Чи олон хүнтэй твиттер, фээсвөөк зэрэг сүлжээнд ажиллахаас айдаг. Харин далдаас нуугдан ажиллаж болдог коммент гэсэн ганцхан хэлбэр сонгодог. Энэ чинь чамайг хөгжлийн бэрхшээлтэй, оюун санааны гаж фобитой болохыг илт харуулж байна. Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Олон нийтийн сүлжээнд ч би шаардлагатай бол нэрээ нуугаад ажиллаж чадна. Гэхдээ миний нэр ус, миний хэн байх нь миний бичиж байгаа зүйлтэй ямар ч хамаагүй. Надад хэнээс ч айх шаардлага байхгүй. Үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх хэнд ч нээлттэй. Хуучин цагт буруу зөрүү зүйл хэллээ, ярилаа гээд шоронд ордог байсан байх. Одоо бол тийм биш. Тэгэхлээр айдас гэсэн ойлголт энд ямар ч хамаагүй. Би үг хэлэхээс өөр ямар ч үйлдэл энд хийгээгүй шүү дээ. Юунаасаа айх билээ?
Үг хэлэх ээ ?! Тэгвэл чи надтай нууц байдлаар "өрсөлдөх" боломжгүй. Надаас олон түмнээ "хамгаалж" чадахгүй. Тэд чинь "хулгайч царайлсан зочин"-д итгэхгүй. Чи амласандаа хэзээ ч хүрч чадахгүй. Чи үүнийг сайн мэдэж байгаа хэрнээ аймхай, хулчгар учраас нуугдаж байгаа чинь худлаа юу ?! Чи надаас айдаг. Чиний ганц боломж бол далдаас коммент бичих. Чи тэндээ л дуусна... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Энд нэг нь 40000 жилийн өмнө эртний хүн сүрийнхэн Монголчууд байсан, эсвэл нөгөө нь Монголчууд 800-хан жилийн өмнө Европ буюу бараг л цагаан арьстан байсан гэж бичжээ. Аль аль нь үндэслэл муутай юм. Монгол хэлтэй, Монгол угсаатан анх бий болохдоо Азиудаас үүсссэн нь тодорхой. Гэхдээ Ази гэхээр Хятад, Солонгос бас болчихгүй. Соёл, төр, айдэндити, түүх гэж зүйл байна. Бид үүгээрээ тэднээс өөр. Гол нь Монгол хүний гадаад төрх өнөөгийнхтөй яг ижил Ази байсныг Рубрук, Плано Карпини нарын тэмдэглэлд яг л харуулсан байгаа юм. Тэдний тэмдэглэлд, Монгол хүнийг өргөн нүүртэй, онигор нүдтэй, бахим биетэй, богино хөлтэй гээд тодорхой биччихсэн байгаа. Үүнийг бол факт гэнэ. Монгол хүн Ази арьстан болохыг мэдээж батлах бусад зүйлс зөндөө. Гэхдээ, Монголчууд өөр арьстантай холилдож байсныг, зарим нэг цайвар царатай хүн байдгийг үгүйсгэхгүй. Үүнийг заавал дан боол болгон олзлогдогсын үр хойчис гэж үзэх нь дутагдалтай. Зүгээр л ураг барилдсан нь ч зөндөө байж болно. Харин Расизм, нэг нэгнээ доромжлох үзэл бол саяхны л үзэгдэл шүү дээ. Цагаан арьстан өвөг дээдэстэй болох гэсэн хэнээрхэл ч ямар нэг байдлаар расизм үнэртүүлээд байдаг юм.
Судлаач Ганаад баярлалаа.Уншихад нэн сонирхолтой өнгрөөж болохгүй мэдээлэл байсан нь гайхамшигтай.Амжилт.Харин манай нөхдүүд ганц юмны сэжүүр гаргаад нийтлэл бичиж чадахгүй чадах нэг нь бусдад мэдүүлхийг хүсэхгүй харамч амиа бодсон үхээнцүүд байж мэдүүлэх сонирхуулах гэж бичсэн нэгнээ болхоор янз бүрийн маягаар гутаах гэж оролдоно үнэн лалрын их мэдэгчид юмаа.Тийм мэддэг юм бол бүү унш бүү эргүү бичвэр үлдээ!!
Ачу минь, ачу минь интернэт гээд сайхан юм бэлэн байхад хэн нэгнИЙ цэцэрхэлийг уншчихаад нөгөө хүнээ худлаа магтаж хөөргөж янаглаад гийнаад байхын оронд зүгээр л интернэтэд ороод тэр бэлэн материалуудыг уншаад өөрийн гэсэн дүгнэлтээ хийхэд л хангалттай бус уу. Заавал нэг хүнийг худлаа мундаг гэж зарлаад өөрийгӨӨ түүний бичсэн зохиосон юмыг уншсан, ухсан мундаг АМЬТАН болгож хүмүүст харагдуулах гэдэг энэ тэнэг зангаасаа салж үз муу гахайн боов минь. Өөрийн гэсэн толгойтой байж сур муу илжигний сэлдий минь.
Та нар ингэж комментоор солиорч байх хооронд чинь би хийдэг ажлаа хийж байгаа. Та нарыг нэг коммент бичихэд би нэг судалгааны өгүүлэл бичиж чадна. Үүнийг оюун ухаан, сэтгэлгээ гэдэг юм... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
FRANTSUD HOID AFRICA GARALTAI GEJ HUDLAA SOLIORCH BNAA.HOID AFRICA-G KOLONCHILJ BHDAA TSUS HOLILDSON SHDE
Энд зөвхөн антропологийн асуудал төдийгүй мөн соёлын асуудал яригддаг. Үе үеийн хүмүүсийн антропологи хэрхэн өөрчлөгдсөнийг үе үеийн хүмүүсийн шарилыг судлаад тогтоож болно. Үүнээс гадна соёлын артифактууд бас бий. Уран зураг, уран баримал гэх мэт. Энд мөн л африк төрхтэй хүмүүсийн дүр зураг хадгалагдаж үлдсэн байна. Эртний хүмүүс өөрсдийгөө л зурж, өөрсдийгөө л уран баримлаар илэрхийлнэ, өөр хэнийгээ зурах билээ?
Намайг АЧУ овогтон гэдэг.Энэ нь монголд ганцхан юмшүүдээ!Пан монгол хэмээгч минь надад интернет ухаад сууж байдаг зав хомс.Гарсан завандаа Ганаагийн нийтлэлийг уншиж мөн төрсөн сэтгэгдлээ үлдээдэг ухаантай.Өөр иймэрхүү таниан мэдэхүйн талаасаа ховор болхоор тэр шүү!Чи лав нададтаалагдхаар нийтлэл бичээгүй санагдана.Мөн үү!?Чи намайг их доромжилжээ би чамайг олчих биз.Нүүрээрээ тулах цаг ирнэ.Чамд хүн доромжлох ямар таатай байдгийг соёрхууламз.Уулзтлаа баяртай.
Чамд таалагдах албагүй ухнын бөлдөг минь. Өөрийн гэсэн толгойтой бай л гэж чамд нөхөр ёсоор зөвлөж байна бухын доодох минь. Би чамайг доромжлоогүй дандаа эцэг малын бахархал болсон эд эрхтэнээр нэрлэж өргөмжилж байна хуцны төмсөг минь.
Ачу минь. Наад хэдэн лалар чинь цалин аваад хөлсөөр ажил хийж байгаа юм. Хүнээс мөнгө авсан юм чинь зүгээр байж болохгүй биз дээ. Цаад учрыг нь би мэддэг учраас би л үзэлцэж байя. Удахгүй дүүжилж үзүүлнэ гайгүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Хүний юмаар хүүдэгнэгчихээд өөрийгөө нээх том сэтгэгч гээд бодчихдог зарим нэг хүмүүс байх юм. Жоохон даруухан бай л даа. Тэгвэл хүмүүс чамайг хүндлэх болно. Алагчлалт муу үг хэлснээр ертөнцөд Аливаа хүссэн бүтэх нь огтгүй буйза. Би л лав чамайг дүүжилж хороохгүй тэнэг толгойд чинь нэг л сум зооно.
Чи Сансар сүлжээг их том гэж бодож байвал их эндүүрэл. Чамайг нетээр харуулахыг хэлж байна. Удахгүй чамайг ямар монгол болохыг олон хүн харах болно. Тэр үед битгий уйлаарай... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Ганхуйг гэж магтаалд нүгэлтэй дуртай, үүмжлэлд маш дургүй нэг хүн байна. Ийм хүн Монголын мянга мянган судлаачдын нэр хүндийг шалан дээр падхийтэл унагааж байгаа юм даа. Чи хүнийг усан тэнэгээр дуудаж болдог, бусад хүмүүс чамайг элдвээр дуудаж болохгүй юу. Эсвэл чамайг дандаа магтаж байх ёстой юм уу. А хуй ч билүү Аяу ч билүү мэтиЙН долдой нар чинь л тэгэх байх. Чи бол зүгээр л нэр төр хөөцөлдсөн, өөрийгөө нээх мундаг амьтан гээд бодчихсон тэнэг шүү дээ.
Та нар зүгээр суучихаад намайг шүүмжлэх гэвэл хуцваа л байна, муусайн усан тэнэгүүд. "Онолын хувьд" надаас илүү ажил хийвэл намайг шүүмжилж болно ш дээ. Тэгээд чи комментоос өөр хийсэн юмаа л үзүүлчих. Юу ч байхгүй олон юм дуудах эрх чамд байхгүй... Би бол Та нараас 1000 дахин ажилсаг хүн, тэгэхээр 1000 дахин ухаантай хүн... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Эрдэмт хүн даруу, их мөрөн дөлгөөн гэдэг үгийг л танд сануулья даа.
Одоо наад үг чинь хүчингүй болсон. Хэрэв би даруу байвал энэ хэд нетийг эзлээд удахгүй толгой дээр чинь баадаг юм. Тэнэг бүдүүлэг, танхай юмнуудыг толгой дээрээ гаргавал юу болдгийг төр засгаасаа эхлээд харж байгаа биз дээ... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Сайхан шинэ соргор мэдээ бичсэнд баярлалаа. Үнэхээр шинжлэх ухаандаа мөнгө зарцуулах хэрэгтэй .Гэхдээ одоогийн энэ ШУ дээр байгаа хүмүүс саналаараа огцрох хэрэгтэй.Хамгийн эмгэнэл нь эдгээр юм ойлгодоггүй хүмүүс өөрсдийнхөө тэнэгийг мэддэгүйд байгаа юм.Тэгээд юм мэддэг юм шиг шигдээд байдаг.
Пан монгол хэмээгчид:Чи ачу ч гэж бичиж чадахгүй байна гэнээ чамайг олхын тулд хуруу хумс болгон ажилж байна лалар минь би долдой биш хөдөлмөрч хүмүүсийг хүндэтгэдэг нэгэн,хүн доромжлогсодын хүзүүг хуга мушгина.Чи олдох л болно.Наад цахим ертөнцөд чинь миний хуруу хумс лав шигдсэн юмшүү баас минь.Удахгүй уулзнаа.
Mongolchuud Mini Dee neg negnee haraaj doromjilj zanalgui bodol sanalaa huvaaltsaachee Bugd uuriin bodoltoi uhaantai humuus baih yum hun haraaj zanaj ailgaj surduuleed bgaa ch yum shig bichseniig ni unshaad uzehed eruul bish soliotoi ch yum shig ingej bichlee geed nadiig bas doromjloh baih l daa
Эрхэм ээ. Би Таныг сайн ойлгож байна. Энд монголчууд бараг байхгүй. Харин "Үхэгийн гүнж" өгүүлэл бичсэн судлаач Ганхуяг болон нэн тодорхой хүмүүсээс даалгавар авч, амлалт өгч хөлсөөр юм бичдэг 2-3-хан бууны нохой л байна. Энгийн монгол хүн 4-5-хан л байгаа. Энд нетийн гэмт явдалтныг илрүүлэх, мөн тэмцэх ажиллагаа явагдаж байна... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
End Chingis haaniig Oros hun bolgoh, mongolchuudiig evrop hun bolgoh, uguidee l mongoliin gazar nutag bol evrop orosiin gazar nutag gesen tsuurhal taraah zorilgotoi gadaadiin buunii nohod tulburteigeer comment bichij baina.
Төрд гарсан луйварчид эцэг өвгөдийн амиараа хамгаалсан ХАЛХын голын 330000 га газрыг СОЛОНГОСчуудад өгсөн тухай мэдээллийн дагуу санал нэгдэн,дуу хоолойгоо нийлүүлэн ТЭМЦЭВЭЛ ЗОХИХ БИШ ҮҮ?
177-н хэлж ярьж байгаа зүйлүүдтэй бараг бүрэн дүүрэн санал нэг байна, ганхуяг ч сонирхолтой л доо, даан ч нэг хүн рүү бүдүүлэг үсчин дайрах юм, үүнийгээ больчихол доо, зүгээр л мэтгэлцэж болдоггүй юм уу, та хоёрын маргаанд маш ихээр татагдан орлоо, сонирхолтой байна. Бараг бүх зүйл монголоос гарал үүсэлтэй гэдэг гажиг юм ярихаа одоо бид болимоор юм, бусдаас ичмээр юм, дээр нь хүннү гүрний үүсэл,гарал, хаад бүр нь хятад гүнжтэй байсан болон монголын төр хүннү гүрний ойг албан ёсоор тэмдэглэсэн талаарх миний санал бодлын талаар та 2 юу ч дуугарахгүй тойроод байх юм, сонирхолгүй асуудал гэж үү, эцэст нь фоменко, түүний шинэ он тоолол бүрэн хүлээн зөвшөөрөхэд хэцүү ч маш олон үнэмшилтэй санаанууд агуулдаг гэж боддог, тэгээд ч фоменко мгу-гийн, дэлхийн нэртэй том математикч хүн шүү дээ, ямар ч утга учиргүй зүйл хэзээ ч ярихгүй , нэг юм байгаа болоод л цаг заваа бараад л энэ талаар ажилаад байгаа хэрэг.
Би дэлхийн түүхтэй холбоотой элдэв баримтат кинонууд цөөнгүй үзсэн. Эртний гэгдэх олон зүйлс анхнаасаа л бидний мэддэг шиг тийм хэлбэр, дүрс, зориулалттай байгаагүй. Ухаандаа дөрөө гэхэд анхнаасаа дөрөө байгаагүй, дугуй гэхэд анхнаасаа дугуй байгаагүй, дарь гэхэд анхнаасаа дарь байгаагүй. Эхлээд шал өөр хэлбэр дүрстэй, шал өөр зориулалалтай зүйл байж байгаад аажмаар хэлбэр дүрс, зориулалт нь өөрчлөгдсөөр өнөөгийн өнгө төрхөө олсон байна. Дэлхийн өнцөг булан бүрээс олдсон археологийн эртний олдворуудаар баталгаажуулан үүнийг баримтат кинондоо сонирхолтойгоор гаргаж тавьсан байдаг. Гэтэл нэг нөхөр тэндээс үгүй наадах чинь монголынх, энэ чинь монголд анх үүссэн гэж хэлэхээр өмнөөс нь нүүр улайдаг. Баримт, нотолгоогоо гаргаад яривал өөр л дөө. Шинжлэх ухаан бол хэзээ, хаана, юу үүсч хөгжив, хэрхэн яаж тархав гэхчилэн ярьдаг. Ингэхдээ энэ нь тэрнийх, тэр нь энэнийх гэж ярьдаггүй. Тэгэх боломж ч байхгүй. Угаасаа л түүхийн турш бүх хүмүүс наашаа цаашаа нүүдэл, суудал болсон байдаг. Бүгд л адилхан зүйл эдэлж хэрэглэж байсан байдаг. Археологийн олдворууд, баримтууд ингэж хэлж байна. Ийм байсаар байтал үгүй наадах чинь худлаа, бүх зүйл монголоос үүсэлтэй, бид бол супер үндэстэн, та нар биднийг үгүйсгэж байна гэж ярих нь үнэхээр ичгэвтэр.
Хүннү гүрний талаар би өөрийн бодлоо бас дээр хэлсэн байгаа. Хятадын сударт тэмдэглэгдэн үлдсэн цөөн тооны үгс нь түрэг үгс байна, хүннүчүүд өрнө, дорно хоёр тийш салбарлан нүүдэллэх явцдаа нэг хэсэг нь ази төрхтөн, нөгөө хэсэг нь европ төрхтөн болон өөрчлөгдсөн байх, монголчууд европ төрхтэй хүннү нараас үүссэн байх магадлалтай гэх мэт. Хүннүгийн ой тэмдэглэх тухайд, энэ бол улс төр. Ер нь хүмүүс бид бүгд нэг гэр бүл гэдэг санааг би зөв гэж боддог. Тиймээс янз бүрийн улс орнууд хоорондоо ойртож нөхөрлөх нь, муудалцаж хэрэлдснээс л хамаагүй дээр. Би ингэж л бодож байна, энэ наадмын талаар.
Би асуудал дэвшүүлсэн, үндэслэлүүдээ гаргаж тавьсан. Одоо чиний хариултыг хүлээж байна, чиний үндэслэлүүдийг сонирхож байна. Энэ бол айдас биш, энэ бол сонирхол. Надад ч гэсэн дэвшүүлсэн үндэслэлүүдээ няцаах хүсэл сонирхол байна. Эртний булш бунхан бол бидний өвөг дээдсийн булш бунхан мөн, монголчуудын өвөг дээдэс европ төрхтэй байгаагүй, Үхэгийн гүнж бол монгол төрхтөн мөн гэдэгт би үнэмшимээр байна. Гэхдээ үүнийг би өөрөө хийж чадахүй байна. Миний оюун ухаан хүрэхгүй байна. Тийм болохоор өргөн мэдлэгтэй, ухаантай хүний үгийг сонсмоор байна. Та үндэслэл, тайлбаруудаа гаргаж тавьж намайг сэнхрүүлнэ үү? Миний хэлж буй санаа ердөө энэ. Энэ элдэв доромжлол чинь намайг асуудлаа ойлгоход өчүүхэн ч тус хүргэхгүй байна. Тиймээс асуудалтай холбоотой, намайг төөрөгдлөөс гарахад туслах тийм баримт материал, тайлбар гаргаж тавиачээ гэдэг агуулгаар би үгээ хэлж байна. Үндэслэл нь ул сайтай байхгүй бол няцаах, үгүйсгэх баримт, тайлбарууд надад бас хангалттай бий. Монголын түүх дэлхийгээр нэг тарсан байна. Оньсого тааврууд ч олон байна. Энэ талаар өөрийн хариугаа гаргаж тавьсан. Зүгээр л энэ үнэн, эсвэл энэ худлаа гэдэг хариулт биш. Үндэслэл, тайлбар, гаргалгаа хэрэгтэй. Тэгвэл хариулт болно. Надад ийм хариулт хэрэгтэй байна. Магадгүй тэгвэл би төөрөгдлөөсөө салж мэдэх юм. Эс тэгвэл би элдэв янзын таамаглал дэвшүүлсээр байх болно. Таамаглал бол энэ үнэн гэсэн үг биш, харин ийм байж болох юм гэсэн санаа шүү дээ.
Gunj mun yumuu? Hatan bol haanah ch baij bolno. Mongol haad hyatad, solongos, evrop hatadtai baij bolno. Teglee geed nas barsan evrop hatniih ni bulshiig olonguutaa mongolchuud evrop humuus baisan gej helj bolohgui. Tsedenbal darga oros ehnertei baisantai adil. Harin haan ni evrop turhtei baisan bol ard tumen ni evrop baih magadlal ihseed yavna. Tehdee Altan ord, Ilhaad, Yuan gurniin mongol haaduudiin albat ard irged ni tuhain ezlegdsen ulsiin gadaad humuus ni baisniig bas sanah heregtei. Tiimees zuvhun noyod haad, hatadiin tsuun heden bulshaar tuhain undesten evrop baisan gej helehed undeslel muutai.Ireeduid Orosoos mongol haanii bulsh olonguutaa orosuud urid ni mongol turhtei baisan baina gej bolohgui biz dee
Түүхийн турш хүмүүс нааш цааш их нүүдэл хийж явсан. Азиас ч европ төрхийн хүмүүсийн булш олдож байна, европоос ч ази төрхийн хүмүүсийн булш олдож байна. Эртний хүмүүсийн тухай ярьж байна шүү дээ. Тэгэхлээр эртний хятадын түүхчид нүүдэлчдийн төрхийн талаар үнэн зөв бичсэн байж магадгүй. Эндээс миний хэлж буй бусад таамаглал, гаргалгаанууд гарч ирж байна. Хубилай хаан Чингис хааныг Энэтхэгтэй холбон, тусгай сүм дуган бариулан, тусгай зан үйл, шүтээн бий болгон, түүнийгээ жил бүр мөрдөн сахиулах зэрэг ажил санаачлан үүнд өндөр ач холбогдол өгч байсан байна. Гэх мэтчилэнгээр би өөрийн гаргалгаагаа булш, бунхнаас биш, түүхийн баримтуудаас гаргаж ирж байна шүү дээ. Иймэрхүү түүхийн баримтуудад тулгуурлах сэдлийг энэ мэт булш бунхнууд өгч байна.
Үүнийг бүрэн нотлохын тулд гипотезын дагуу коммент бичих биш, нөр их ажил хийдэг юм. Би энэ талаар ажил хийж байна. Гэхдээ би чам шиг кино үзэж ажил хийгээгүй. Би ясны судлаач учраас бичиж, лавшруулж батлах л болно. Дашрамд дурдахад би ганц энэ өгүүллийг бичээгүй, би сард 8-12 өгүүлэл бичдэг. Чи чаддаг юм бол миний бүх өгүүлэлтэй байлд л даа. Чи уншиж ч амжихгүй ядарч үхнэ ш дээ... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
chinggis haan nogoon nudtei baisan gee biz dee.