sonin.mn

Доктор С.Молор-Эрдэнийн 25 лекц № 3: Номыг ойлгохын тулд тайлбарлуулах ба хермэнойтик \герменэвтик\ лекцийн товчлолыг хүргэж байна.

25 лекц № 3: Номыг ойлгохын тулд тайлбарлуулах ба хермэнойтик \герменэвтик\. \Товчлол.\

 

Хермэнойтик буюу дассан бичлэгээр герменэвтик гэсэн энэ ухагдахуун хэрхэн ойлгох вэ гэсэн ойлголтыг судалдаг. Ойлголт гэдэг бол бүх хүн нэгэн ойлготтой болохыг хэлнэ. Нэгэн ойлголттой болж чадаагүй бол ойлголт гэсэн үг өөрөө хүчингүй. Тиймээс ойлголт гэсэн ухагдахуун хамгийн түрүүнд хүн уншсан номоо болон хүний бичсэн зүйлсийг хэрхэн ойлгох тухай зааж чиглүүлдэг.

Философийн болон физик математикийн номуудыг хүн уншаад ойлгосонгүй гэдэг. Энэ бол зөв. Яагаад гэвэл хермэнойтик хэрэгтэй. Гэтэл шүлэг яруу найрагаас авахуулаад роман хүртэл уран зохиолын номнуудыг хүн уншаад ойлгочихлоо гэдэг. Энэ бол том эндүүрэл. Мэргэжлийн хүний тайлбаргүйгээр роман уншаад ойлгох гэж байхгүй. Яагаад гэвэл унших гэдэг хөдөлмөр. Ойлгох гэж хичээж зүтгэж асууж лавлаж л дэлхийн уран зохиолыг ойлгоно. Анхны мэдэгдэхүүн байхгүй хүн роман уншаад ойлгохгүйтэй адил бас анхны мэдэгдэхүүн байхгүй бол уран зураг хараад юу ч ойлгохгүй. Зөвхөн бичиг үсэг мэдээд хангалтгүй.

Мэдээж Монгол хүн ном уншихгүй байна гэдэг бол бичиг үсэгтэй болсоны хэрэг гарахгүй л байна гэсэн үг.

Яруу найраг болон шүлэгүүд хэн бичсэн хэзээ бичсэн яагаад бичсэн болоод ямар мэдлэг боловсрол бусдад түгээж чадсан бэ гээд олон асуулт гарч ирнэ. Зөвхөн өөрийнхөө амидралыг бичиж нийтэд ямар ч мэдлэг боловсрол өгөхгүй яруу найраг бол хермэнойтик байхгүй гэсэн үг. Хоосон магтаж шагнасан номнууд бол угаасаа цаанаасаа өөр зорилготой.

Хермэнойтикийг сургуулийн багш нар маш сайн мэддэг байж л хичээл заахгүй бол хүүхэд ойлгохгүй. Хүүхэд бүр нас наснаас шалтгаалан ойлгох чадвартай. Үүнтэй адил боловсролын түвшингээс хамаарч насанд хүрсэн хүн ойлгох чадвартай.

Нийгэмд хермэнойтик хамгийн ихээр хэрэглэгдэх ёстой газар бол хуулийн байгууллага. Хуулийн тухай хермэнойтик хэрэгтэй. Хуулийг заавал тайлбарласан тайлбар байх шаардлагатай. Нөгөөтэйгүүр хууль суралцаж буй оютнуудад хермэнойтик явагдахгүй бол хуулийг буруу ойлгож тэндээсээ буруу шийдвэр гарах болон буруу шүүх үр дагавартай. Ялангуяа хуулийг уншаад түүнийхээ дараа уншсаныгаа хэрхэн ойлгох вэ болон ойлгосныгоо хэрхэн тайлбарлаж бусдад ойлгуулах вэ гэдэг бол хермэнойтикийн буюу ойлгуулах урлаг. Гэтэл Монгол хүн хууль л бол хууль гэдэг. Үнэндээ тийм биш буруу ойлгосон шүүгч буруу л шүүнэ.

Хүний хийсэн үйлдэлийг ойлгохын тулд дөрвөн үнэлгээ хэрэгтэй. Нэгдүгээрт хийсэн хүний хүсэл шаардлагыг эхлээд ойлгох. Түүний дараа ямар үүрэг хүлээж энэ хүн үйлдсэн бэ гэдгийг ойлгох. Үүн дээр тухайн хүн ямар чадвартай вэ гэдгийг ойлгох. Эцэст ямар боломж ашигласан бэ гэдгийг ойлгох. Зохиолч хүн ямар хүсэл шаардлагаар ном бичсэн бэ? Зохиолч хүн ямар үүрэг хүлээж түүнийгээ биелүүлэх гэж роман бичсэн бэ? Зохиолч хүн өөрийн гэсэн ном бичих хир зэрэг чадвартай вэ? Зохиолч хүн ямар боломжийг ашиглах гэж ном бичсэн бэ? Энэ асуултыг үргэлж тавьж байж л хүний яагаад юу хийснийг ойлгох боломжтой. Мэдээж улстөрчид үүргээ ухамсарлахгүй бас чадваргүй тул тэдний үйлдэлийн шалтгаан бол дөрөв биш ердөө л хоёрхон. Улстөрчид хүсэл шаардлагатай бас боломж ашиглах гэдэг. Ингээд л боловсролгүй хүн улстөрч болох маш амархан.

Хермэнойтикийн зорилго бол үнэн, утга, танин мэдэхүй болон ойлгох. Үнэн байхгүй биш байгаа. Гагцхүү түүнийг олох. Утга байх ёстой. Утгагүй бол зорилгогүй. Зорилгогүй зүйлд цаг үрэх хэрэггүй. Танин мэдэхүй байхгүй бол хүн ойлгохгүй зөвхөн өөрийн сэтгэлийн хөдөлгөөн болон буруу мэдэрсэн мэдрэмжүүдээ л бусдад тулгана. Ялангуяа өнөөдөр зохиолч гэж өөрсдийгөө нэрлэдэг хүмүүс танин мэдэхүй байхгүй тул өөрсдийн буруу мэдрэмжүүдээ л зохиол эсвэл яруу найраг гэж нэрлээд байдаг аюул бий.

Хүн мэдэхгүй зүйлээ л мэдэх гэж асуудаг. Ингээд асуултаас шалтгаалан хариулт утгатай болдог. Ямар ч асуулт тавиагүй байхад хэлсэн үг гээд хүмүүс хошуураад байдаг. Ямар ч зорилгогүй хэнд ч хэрэггүй дөрвөн мөртүүдээр хүн юугаа хийх вэ? Афоризм бол ном бичдэг хүмүүс ялангуяа философчид урт номноосо зарим өгүүлбэрүүдийг товчилж бичсэн байдаг. Мэдээж ном бичээгүй хүн афоризмдох бол ямарч утгагүй. Тэрний хэлсэн үгнээс иш татав гэсэн иш татлалууд бол бас л энд тэнд хэрэглэхийг хэлдэг. Иш татлал бол маш аюултай. Марксийн “Шашин бол ард түмний хар тамхи” гэсэн ойлголт бол олон зуун хуудас номноос авсан л иш татлал болохоос биш хэлсэн үг биш. Олон зүйр цэцэн үгнүүд өнөөдөр тэртэй тэргүй хоцрогдсон.

Монгол хүн бичиг үсэгтэй болохоос өмнө ч хойно ч хермэнойтиктой танилцаж явсангүй. Яагаад гэвэл уншсан зүйл юу ч хэлэхгүй харин цаад хэлэх гэж буй зүйлийг л ойлгох хэрэгтэй. Ингэж цаад хэлэх гэсэн зүйлийг ойлгохын тулд уншчихсан бас мэдчихсэн хүний зөвлөлгөө хэрэгтэй. Ингээгүй цагт уншсан номоо ойлгочихлоо гэвэл ёстой ойлгоогүйгийн баталгаа. Бичиг үсэг мэддэг болчихлоо гээд ном уншиж чадна гэсэн гаргалгаа алдаатай. Гэртээ ганцаараа ном уншаад ойлголоо гэвэл бас л их эндүүрэл.

Ойлгохын тулд юу хийх вэ?
Ойлгохын тулд эхлээд зохиолчийг танихгүй мэт л хандах чухал. Хоёрдугаарт тухайн номын тухай энд тэнд бичсэн мэргэжлийн хүмүүсийн тайлбар шүүмж үнэлгээ дүгнэлтийг олж унших чухал. Мэргэжлийн биш хүн шүүмж гэдгийг эсэргүүцэл эсвэл муулсан байна гэж буруу ойлгодог. Энэ бол тийм биш. Номыг уншаад ойлгоход туслах бас нэг чухал шаардлага бол тухайн зохиолчийн ном бусдад хир их мэдлэг боловсролтой болоход нөлөөлж вэ гэдгийг олж мэдэх. Хэнд ч ямар ч мэдлэг боловсрол ухаарал оюуны хөгжил өгч чадаагүй номнууд бол ойлгох боломжгүй номнууд байх жишээтэй.

Энэ бүгд соён гэгээрэлтэй хамаатай. Монгол хүн шашинтай уулзахдаа ч социализмтай золгохдоо ч ардчилалыг уриалахдаа ч соён гэгээрэл явагдах ямар ч боломж байсангүй. Яагаад гэвэл хермэнойтик явагдаагүй. Хермэнойтик явагдахад шаардлагатай рационал ойлголт бас ирсэнгүй. Рационал бол сэтгэлийн хөдөлгөөнийг зогсоож хатуу бодохыг шаарддаг. Сэтгэлийн хөдөлгөөн бол бие хүний асуудал гэтэл соён гэгээрэл бол бүх нийтийн асуудал.

Түүх сөхөхөд Буддизмын салбар болох ламаизм орж ирэх үед Монгол хүн “Ум мани бадми хум” гэсэн үгийг хамаг амитаны тусын тулд гэж буруу ойлгожээ. Үнэндээ бол ямар ч муу сэтгэлээс сайхан сэтгэл үүсэх боломжтой тул бадамлинхуа цэцэг шиг л намаг дотороос ийм сайхан цэцэг ургадаг гэдгийг л илэрхийлжээ. Социализмын үед бичиг үсэг эд материл ирсэн тул оюуны өндөр түвшинд очиход дэндүү эрт түүхий байсан. Тиймээс оюуны чухал номнуудыг эх хэл дээрээ буулгаж чадаагүй. Тийм боломж ч байхгүй. Монгол хэл дэлхийн бүх оюуны ойлголтуудыг орчуулж дийлэхгүй. Ардчилалын үед төр гэдэг маш чухал ойлголтыг улстөрөөс салгасан тул улстөр гэдэг биеэ даасан ямар ч зорилгогүй газар үүссэн. Гэтэл төр байсан цагт л эрх чөлөө гэж байдаг гэдгийг хүртэл буруу ойлгосон. Төргүй газар хэнд ч эрх чөлөө байхгүй. Яагаад гэвэл муу сайн гэж байхгүй тул нийт нийгэм гэмт хэргийн шинжтэй болдог. Ардчилалыг төр л байгуулна шүү дээ.

Хими, физик, математик, философи, социолог гээд л их сургуулийн нарийн мэргэжлүүд бол хүн төрөрлхтөний хаа ч хүчинтэй мэдлэгүүд. Эдгээрийг суралцаж ойлгоход тухайн хүн ямар уламжлалт ёстой, ямар арьс өнгөтэй, ямар эх хэлтэй ердөө ч хамаагүй. Цаашлаад мэдлэг боловсролтой болж байгаа хүн ямар улс орных бас ямар шашинтай орноос ирсэн огт хамаагүй. Яагаад Монгол хүн мэдлэг боловсролтой болж чадахгүй байна вэ гэвэл эх хэлэндээ дэндүү хорогдож Англи хэл сурч чаддаггүй. Нэгэнт Англи хэл олигтой сураагүй тул доктор профессорууд ч гэсэн оюутанаас ялгаагүй. Тэд мэдлэг боловсролтой болж чадаагүй гэдэг өдөр бүр л батлагдаж байна.

2500 жилийн хүн төрөлхтөний номын түүх өнөөдөр хуманизмаас авахуулаад реализм хүртэл олон том онолудыг бүтээжээ. Италийн яруу найрагуудаас авахуулаад Франц, Герман, Английн философичд хүний амидралыг дүрсэлж хамтран амидрахад зориулсан эрх чөлөө, тэгш эрх, эв нэгдэлийг бүтээжээ. Энэ бүгдийг ойлгож чадвал өөртөө тус болоод зогсохгүй бусдад тус болно.

Ном уншдаг клуб нэртэй олон газруудад жишээлбэл Толстойн “Анна Каренина” нэртэй романыг уншаад маргалдсан гэж хэдэн залуус хуучилж байсан. Анна Каренина романы тухай маргалдах ямар ч шаардлага байхгүй. Яагаад гэвэл бүгдээрээ нэгэн ойлголттой л болох ёстой болохоос биш хүн бүр өөрийнхөөрөө ойлгочохсон байвал хамгийн том аюул. Толстой ном бичихдээ цэргийн хүний эхнэр байх ямар вэ гэдгийг л харуулсан болохоос сайн эхнэр эсвэл муу эхнэрийн тухай юу ч хэлээгүй.

Ном дор мөргөм үү биш шүү. Алдаатай худлаа буруу номнууд олон бий тэднээс холуур өнгөрөхийг л хичээм үү. Тиймээс ном ойлгохгүй гэдэг муу номноос бас гаралтай гэдгийг мартах юун.

Доктор С.Молор-Эрдэнэ