И.В.Сталины 1950 оны 6 дугаар сарын 20-нд “Правда” сонинд бичсэн “Марксизм ба хэл шинжлэлийн асуудал. Марксизм хэл шинжлэлд хандах нь” хэмээх алдарт өгүүллийг монголчууддаа толилуулж байна. Би Сталиныг магтаад сурталчлаад байгаа юм биш. Энэ өгүүлэлд хэл шинжлэлийн бараг бүх асуудлыг бүхэллэг, цогц систем болгон авч үзсэнд түүний ач холбогдол байдаг юм. Ийм болохоор энэ бүтээлийг өнөө үед ч гэсэн барууны их дээд сургуулиудад үзэж судалдаг. Одоо ч гэсэн хэл шинжлэлийн асуудлыг ингэж цэгц системтэй, өндөр дээд түвшинд нэгтгэн дүгнэсэн ийм бүтээл ховор байдаг. Манай хэл шинжлэл бараг сөнөөд байгаа нь тулгамдсан асуудлыг ийм өндөр түвшинд нэгтгэн дүгнэж чадаагүй байгаатай, мөн ийм оролдлого хийхгүй байгаатай холбоотой. Дашрамд энэ өгүүлэлд “бут авсан” Н.Я.Марр бол орос, зөвлөлтийн нэрт эрдэмтэн байсан агаад Сталин түүнийг нас барснаас 15 жилийн дараа энэхүү шүүмжлэлт өгүүллээ бичсэн юм. Энэ өгүүллийг олон дахин сайтар уншвал манай хэл шинжлэлийн тулгамдсан олон асуудлыг шийдвэрлэх арга замыг олж болно гэж бодож байна. Гагцхүү бид энэ түвшинд хүрч маргаж, сэтгэж, үйлдэж сурах л хэрэгтэй дээ. Сталинд яаж ч хандаж болох боловч түүний энэ бүтээл онолын социологи, хэл шинжлэлийн онолын сонгодог бүтээлд зүй ёсоор ордог гэдгийг би онцлон дурдаж байна.
МАРКСИЗМ БА ХЭЛ ШИНЖЛЭЛИЙН АСУУДЛУУД.
Марксизм хэл шинжлэлд хандах нь.
Манай хэсэг залуу нөхөд надад хандан хэл шинжлэлийн асуудал, ялангуяа марксизм хэл шинжлэлд хэрхэн хандах тухай асуудлаар саналаа хэлэхийг хүссэн юм. Би хэл шинжлэгч биш учраас нөхдүүдийн санааг бүрэн хангах нь юу л бол. Харин хэл шинжлэл хийгээд нийгмийн бусад шинжлэх ухаанд марксизм хэрхэн хандах тухай асуудалд бол би шууд хамаатай. Ийм учраас эдгээр нөхдийн тавьсан хэд хэдэн асуултад хариулахыг би зөвшөөрсөн юм.
Асуулт: Хэл бол суурийн дээр байх давхарга гэдэг нь үнэн үү ?
Хариулт: Үгүй, буруу.
Суурь бол хөгжлийн тухайн шатандаа байгаа нийгмийн эдийн засгийн байгуулал мөн. Харин давхарга бол нийгмийн улс төр, эрх, шашин, уран сайхан хийгээд гүн ухааны үзэл бодол, түүнчлэн эдгээрт тохирсон улс төр, эрхийн болон бусад байгууллагууд мөн.
Аливаа суурь нь өөрийн гэсэн, түүндээ тохирсон давхаргатай байдаг. Феодалын байгууллын суурь өөрийн давхарга, өөрийн гэсэн улс төр, эрхийн хийгээд бусад үзэл бодол, түүндээ нийцсэн байгууллагуудтай, капиталист суурь өөрийн давхаргатай, социалист нь бас л өөрийн гэсэн давхаргатай. Хэрэв суурь өөрчлөгдөж, устах аваас түүнийг дагалдан давхарга ч гэсэн өөрчлөгдөж, устана, хэрэв шинэ суурь төрж байвал түүнийг дагалдан харгалзах давхарга ч гэсэн төрөх болно.
Энэ утгаараа хэл нь давхаргаас уг язгуураараа ялгагдана. Үүний жишээ болгон оросын нийгэм, орос хэлийг авч үзэж болно. Сүүлийн 30 жилийн дотор Орост хуучин, капиталист суурийг устгаж, шинэ, социалист суурийг байгуулсан. Харгалзаад капиталист суурь дээр байсан давхаргыг устгаж, социалист суурь дээр үндэслэсэн шинэ давхаргыг байгуулсан. Улмаар хуучны улс төр, эрхийн болон бусад байгууллагуудыг шинэ, социалист байгууллагуудаар сольсон. Гэтэл энэ бүхэн болсон хэдий ч орос хэл үндсэндээ Октябрийн эргэлтээс өмнө ямар байсан, тэр хэвээрээ үлдсэн.
Энэ үед орос хэлэнд юу өөрчлөгдсөн бэ ?
Орос хэлний үгийн бүрэлдэхүүн тодорхой хэмжээгээр өөрчлөгдсөн, гэхдээ шинэ социалист үйлдвэрлэлийн харилцаа үүссэнтэй холбогдсон, шинэ төр улс, шинэ социалист соёл бий болсонтой холбогдсон, эцэст нь техник, шинжлэх ухааны өсөлттэй холбогдон үүссэн шинэ үг, илэрхийллээр орос хэл ихээхэн баяжсан; шинэ утга санаатай болсон олон үг хийгээд илэрхийллийн утга санаа өөрчлөгдсөн; нэлээд хэмжээний хуучирсан үг толь бичгээс алга болсон.
Харин үгсийн үндсэн сан хийгээд орос хэлний үндсийг бүрдүүлэгч найруулга зүйн байгууламж капиталист суурийг устгасны дараа устгагдаж, толь зүйн шинэ үндсэн сан болон найруулга зүйн шинэ байгууламжаар солигдоогүйгээр үл барам, харин ч урвуугаар ямар нэг онцгой өөрчлөлтгүйгээр бүрэн бүтэн хадгалагдан үлдсэн ба чухамхүү орчин үеийн орос хэлний үндэс болон одоо хадгалагдаж байна.
Цаашаа. Давхарга сууриас төрдөг, гэхдээ энэ нь давхарга зөвхөн суурийг тусгаж, идэвхигүй, төвийг сахисан, түүнчлэн суурийн хувь заяанд, ангиудын хувь заяанд, нийгмийн байгууллын шинж чанарт нөлөөлдөггүй гэсэн хэрэг огт биш. Харин ч урвуугаар давхарга бий болмогцоо асар их идэвхтэй хүчин болдог бөгөөд өөрийн суурийг хэлбэржүүлэх, бэхжүүлэхэд идэвхтэй нөлөөлж, хуучин суурь, хуучин ангийг эцэс болгох, устгахад шинэ байгуулалдаа туслах бүхий л арга хэмжээг авдаг юм.
Үүнээс өөрөөр байж болохгүй юм. Давхаргыг суурь бүтээдэг, давхарга суурьтаа үйлчилж, суурийг хэлбэржиж, бэхжихэд нь туслаж, үеэ өнгөрөөсөн хуучин суурийг давхаргатай нь хамт устгахын төлөө идэвхтэй тэмцдэг болгохын тулд суурь нь давхаргаа бүтээдэг.
Хэрэв давхарга албан ёсны энэ үүргээсээ татгалзах юм бол, хэрэв өөрийн суурийг идэвхитэй хамгаалах байр сууринаас түүнд ялгаваргүй хандах байр сууринд шилжих юм бол, хэрэв бүх ангиудад ав адилхан байр сууринаас хандах юм бол энэ давхарга өөрийн шинж чанарыг алдаж, давхарга байхаа болихсон билээ.
Энэ утгаараа хэл бол давхаргаас уг язгуураараа ялгаатай. Хэл бол аль нэг суурь, тухайн нийгмийн дотоод дахь хуучин, шинэ сууриас бий болоогүй, харин олон зууны туршид нийгмийн түүх хийгээд сууриудын түүхийн бүхий л үйл явцаар бий болсон юм.
Хэлийг ямар нэг анги бүтээгээгүй, харин бүхий л нийгэм, нийгмийн бүхий л ангиуд, олон зуун үеийн хүч чармайлтаар бий болсон. Хэл бол ямар нэг ганц ангийн хэрэгцээг хангах гэж бүтээгдээгүй, харин нийт нийгэм, нийгэм дэх бүх ангийн тулд бүтээгдсэн.
Чухам ийм учраас хэл бол нийгмийн хувьд нэгдмэл, нийгмийн бүх гишүүдийн хувьд нийтлэг, нийт ард түмний хэл байдаг юм. Ийм болохоор хүмүүсийн харилцах хэрэгсэл болсон хэлний албан ёсны роль нь нэг ангийг хохируулан нөгөө ангид үйлчлэх явдал биш, харин нийт нийгэмд үйлчлэх, нийгмийн бүх ангид үйлчлэх явдал мөн. Энэ нь хэл бол хуучин, мөхөж буй байгуулалд ч, шинэ, өндийн босож буй байгуулалд ч, хуучин суурьт ч, шинэ суурьт ч, мөн мөлжигчид ч, мөлжүүлэгчид ч адилхан үйлчилдгээр тайлбарлагдана.
Орос хэл Октябрийн эргэлтээс өмнө оросын капитализм, оросын хөрөнгөтөнд маш сайн үйлчилж байсантайгаа адил одоо ч гэсэн социалист байгуулал, оросын нийгмийн социалист соёлд үйлчилж байгаа нь хэнд ч нууц биш.
Яг ийм зүйлийг хуучин хөрөнгөтний байгуулалд сайтар үйлчилж байсан шигээ эдүгээ шинэ, социалист байгуулалд үйлчилж байгаа украин, белорусс, узбек, казах, грузин, армян, эстон, латви, литов, молдав, татар, азербайжан, башкир, туркмен болон зөвлөлтийн бусад үндэстний хэлний хувьд хэлж болно.
Үүнээс өөрөөр байж болохгүй юм. Хэл бол хүмүүсийн харилцааны зэвсэг байдлаар нийт нийгэмд бүхэлд нь үйлчлэхийн тулд, нийгмийн бүх гишүүдэд нийтлэг байж, нийт нийгэмд нийтлэг байхын тулд, нийгмийн гишүүдэд ангийн ялгаваргүй жигд үйлчлэхийн тулд оршин байдаг, үүний тулд бүтээгдсэн юм.
Хэрэв хэл нийт ард түмний энэ байр сууринаасаа гарах юм бол, хэрэв хэл нийгмийн аль нэг бүлгийг дэмжиж, нийгмийн бусад бүлэгт хохирол учруулах юм бол тэрээр нийгэм дэх хүмүүсийн харилцах хэрэгсэл болох шинж чанараа алдаж, нийгмийн ямар нэг бүлгийн өвөрмөц хэлц (жаргон) болон хувирч, саармагжин, устаж үгүй болохсон билээ.
Энэ утгаараа хэл бол давхаргаас зарчмын хувьд ялгаатай, гэхдээ үйлдвэрлэлийн хэрэгсэл, тухайлбал, капиталист байгуулалд ч, социалист байгуулалд ч адилхан үйлчилдэг машинаас үл ялгагдана.
Цаашаа. Давхарга бол тухайн эдийн засгийн суурь амьдарч, үйлчилж буй нэг л эрин үеийн бүтээгдэхүүн юм. Ийм учраас давхарга удаан байдаггүй, тэрээр тухайн суурь алга болж устахтай хамт алга болж устана.
Харин хэл бол цуварсан олон эрин үеийн бүтээгдэхүүн бөгөөд энэхүү урт удаан үед хэлбэржиж, баяжиж, хөгжиж, хурцлагдаж байдаг. Ийм учраас хэл бол ямар ч суурь, ямар ч давхаргаас хавьгүй урт амьдардаг. Энэ нь зөвхөн нэг суурь, нэг давхарга төрж, устах төдийгүй, хэд хэдэн суурь хийгээд түүнд тохирох хэд хэдэн давхарга төрж устсан ч түүхэнд тухайн хэл устаж, түүний бүтэц устахад хүрдэггүй, үгсийн шинэ сантай, найруулга зүйн шинэ байгуулалжтай шинэ хэл үүсэхэд хүрдэггүй.
Пушкиныг нас барснаас хойш зуу илүү жил болжээ. Энэ хугацаанд Орост феодалын байгуулал, капиталист байгуулал устаж, шинэ гурав дахь социалист байгуулал үүссэн байна. Хоёр суурь давхаргынхаа хамт устаж, шинэ, социалист суурь давхаргын хамт үүсчээ. Гэхдээ орос хэлийг жишээ болгон авбал цаг хугацааны энэ урт хэрчимд ямар нэг том өөрчлөлтөд орсонгүй, орчин үеийн орос хэл Пушкины хэлнээс бүтцийн хувьд тун бага ялгагдана.
Энэ хугацаанд орос хэлний юу нь өөрчлөгдсөн бэ ?
Энэ хугацаанд орос хэлний үгийн бүтэц ихээхэн нэмэгдсэн; үгийн бүтцээс олон тооны хуучирсан үг хасагдсан; маш олон үгний утга санааны ач холбогдол өөрчлөгдсөн; пушкины үеийн хэлний дүрмийн байгуулалт, үгсийн үндсэн сантай харьцуулахад өнөөгийн дүрмийн байгууламж сайжирсан, гэхдээ л хэл маань бүх зүйл дээр хэвээрээ үлдэж, орчин үеийн орос хэлний гол үндэс болон хадгалагдсан.
Энэ нь ойлгомжтой юм. Үнэн хэрэг дээрээ эргэлт болгоны дараа оршин буй хэлний бүтэц, түүний дүрмийн байгууламж, үгсийн үндсэн санг давхаргад голдуу байдаг шиг устгаж, шинээр солих юунд хэрэгтэй билээ ? “Ус,, “газар”, “уул”, “ой”, “загас”, “хүн”, “явах”, “хийх”, “үйлдвэрлэх”, “худалдах” гэх мэтийг ус, газар, уул биш гэж өөрөөр нэрлэх хэнд хэрэгтэй юм ?
Оршин буй дүрмийн дагуу биш, харин цоо өөр дүрмээр хэлэн дэх үгс, өгүүлбэр дэх үгсийн зохицлыг өөрчлөх нь хэнд хэрэгтэй юм ? Хэлэн дэх ийм эргэлтээс хувьсгал юу хожих юм ?
Түүх бол ямар нэг онцгой шаардлага байхгүй бол ямар нэг гоц гойд юм хийдэггүй. Оршин буй хэл өөрийн бүтцийн хамт үндсэндээ шинэ байгууллын хэрэгцээг бүрэн хангаж чадна гэж нотолсон бол хэлний ийм эргэлт хийх ямар зайлшгүй шаардлага байгаа юм ? гэсэн асуулт гарна. Нийгмийн үйлдвэрлэх хүчний хөгжилд талбар гаргаж өгөхийн тулд хуучин давхаргыг хэдхэн жилийн дотор устгаж, түүнийг шинээр сольж болно, ингэх ч хэрэгтэй, гэхдээ нийгэмд эмх замбараагүй байдал үүсгэхгүйгээр, нийгэм задрах аюул тарихгүйгээр хэдхэн жилийн дотор хуучин хэлийг устгаж, шинэ хэлийг хэрхэн бүтээх билээ ? Донкихотуудаас өөр хэн ийм зорилт тавих бил ээ ?
Эцэст нь давхарга хэл хоёрын бас нэг язгуур ялгаа бий. Давхарга бол шууд үйлдвэрлэл, хүний үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаатай шууд холбоогүй байдаг. Тэрээр үйлдвэрлэлтэй дам байдлаар эдийн засгаар дамжин, сууриар дамжин холбогддог. Ийм учраас давхарга үйлдвэрлэх хүчний хөгжлийн түвшинд гарсан өөрчлөлтийг тэр дор нь биш, харин суурьт өөрчлөлт гарсны дараа үйлдвэрлэлд гарсан өөрчлөлт, суурьт гарсан өөрчлөлтийн нөлөө, хугарлаар дамжин тусгаж байдаг.
Энэ нь давхаргын үйлчлэлийн хүрээ явцуу бөгөөд хязгаарлагдмал гэсэн хэрэг юм.
Харин хэл бол хүний үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаатай шууд холбоотой, зөвхөн үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаатай төдийгүй, хүний бусад аливаа үйл ажиллагаатай, түүний ажлын бүхий л хүрээнд үйлдвэрлэлээс суурь хүртэл, сууриас давхарга хүртэл холбоотой байдаг. Ийм учраас хэл нь үйлдвэрлэлд гарсан өөрчлөлтийг суурьт гарах өөрчлөлтийг хүлээлгүйгээр тэр дороо бөгөөд шууд тусгаж байдаг. Ийм учраас хүний үйл ажиллагааны бүх салбарыг хамарсан хэлний үйлчлэлийн хүрээ нь давхаргын үйлчлэлийн хүрээнээс хамаагүй өргөн бөгөөд олон талтай байдаг. Түүнээс гадна хэл бараг хязгааргүй юм.
Энэ нь юуны өмнө хэл, түүний өөрийн толиний бүтэц бараг тасралтгүй өөрчлөлтийн төлөв байдалд оршдгоор тайлбарлагдана. Аж үйлдвэр хийгээд хөдөө аж ахуй, худалдаа хийгээд тээвэр, техник хийгээд шинжлэх ухаан зэргийн тасралтгүй өсөлт хэлнээс толь бичгээ ажилд шаардлагатай шинэ шинэ үг, илэрхийллээр баяжуулахыг шаардаж байдаг. Хэл ч гэсэн энэ хэрэгцээг шууд тусгаж өөрийн толийг шинэ шинэ үгээр баяжуулж, өөрийн дүрмийн байгууламжийг боловсронгуй болгож байдаг.
Ингээд:
a) марксист хүн хэлийг суурийн дээр байх давхарга үзэж болохгүй.
б) хэлийг давхаргатай хольж хутгах нь ноцтой алдаа хийж буй хэрэг мөн.
Асуулт. Хэл ямагт ангийн шинж чанартай байсан, энэ чигээрээ үлдэнэ, нийгэмд нийтлэг нэгдмэл байх ангигүй, нийт ард түмний хэл гэж байдаггүй гэж үнэн үү ?
Хариулт. Үгүй, буруу.
Анги байхгүй нийгэмд ангийн хэлний тухай яриа байж болохгүйг ойлгоход түвэг орохгүй. Хүй нэгдлийн овгийн байгуулал ангиудыг мэддэггүй байсан, ингэхлээр тэнд ангийн хэл байж чадахгүй, харин тэнд нийтлэг, нийт хамт олны нэгдмэл хэл байсан. Анги гэдэгт хүний аливаа хамт олныг ойлгох хэрэгтэй гэдгээс татгалзах, түүний дотор хүй нэгдлийн хамт олныг ингэж татгалзах нь үгүйсгэл даахгүй үгэн тоглоом юм.
Хэл цаашид хөгжиж ирсний хувьд гэвэл ураг төрлийн хэлнээс овгийн хэл, овгийн хэлнээс аймгийн хэл, аймгийн хэлнээс ястны хэл, ястны хэлнээс үндэстний хэл рүү шилжсэн бөгөөд хөгжлийн бүхий л үе шатанд газар сайгүй нийгэм дэх хүмүүсийн харилцах хэрэгсэл болсон хэл нь нийгмийн байдлаас үл хамааран нийгмийн бүх гишүүдэд адил тэгш үйлчилдэг, нийгмийн хувьд нийтлэг бөгөөд нэгдмэл зүйл байжээ.
Энд би боолын болон дундад зууны үеийн эзэнт гүрнүүдийг биш, харин Кирийн болон Агуу Их Александрын эзэнт гүрэн буюу Цезарь болон Агуу Их Карлын эзэнт гүрнийг ярьж байна, эдгээр нь өөрийн гэсэн эдийн засгийн суурьгүй, түр зуурын буюу бат бэх биш цэрэг-захиргааны нэгдлүүд байсан юм. Эдгээр эзэнт гүрэн эзэнт гүрний хувьд нийтлэг, эзэнт гүрний бүх гишүүдэд ойлгомжтой нэг хэлтэй байгаагүй, байж ч чадахгүй байв. Эдгээр нь өөрийн амьдралаар амьдардаг, өөрийн гэсэн хэлтэй овог аймаг, ястнуудын цуглуулга байдалтай байсан юм. Ийм болохоор би энэ болон үүнтэй төстэй эзэнт гүрнийг биш, харин эдгээр эзэнт гүрний бүрэлдэхүүнд багтсан овог аймаг, ястнуудыг өөрийн гэсэн эдийн засгийн суурьтай, эртнээс бүрэлдэн тогтсон хэлтэй байсан гэж хэлээд байгаа юм.
Эдгээр овог аймаг, ястнуудын хэл нь ангийн биш, харин нийт овог аймаг, ястнууддаа нийтлэг, тэдэнд ойлгомжтой байсан гэдгийг түүх нотолж байгаа юм. Мэдээж эдгээрийн зэрэгцээгээр нутгийн аялга, дуудлага байсан, гэхдээ тэдгээрийг овог аймаг, ястны нэгдмэл, нийтлэг хэл давамгайлж байсан юм.
Цаашид капитализм бий болж, феодалын тархай бутархай байдлыг устгаж, ястнуудын үндэсний зах зээл үүссэнээр үндэстэн үүсчээ, мөн ястнуудын хэл үндэстний хэл болон хувирчээ. Үндэстний хэл бол ангийн хэл биш, харин нийт ард түмний хэл, үндэстний бүх гишүүдэд нийтлэг, үндэстний хувьд нэгдмэл хэл гэдгийг түүх харуулж байна.
Нийгэм дэх хүмүүсийн харилцааны хэрэгсэл болсон хэл нь нийгмийн бүх ангиудад адилхан үйлчилж, энэ утгаараа ангиудад ялгаваргүй байдаг. Гэхдээ хүмүүс, нийгмийн тодорхой бүлэг, ангиуд хэлэнд учир ялгавартай ханддаг. Тэд хэлийг өөрийн ашиг сонирхолд ашиглахыг оролдож, хэлэнд өөрийн гэсэн хэллэг, өөрийн гэсэн өвөрмөц нэр томъёо, өөрийн гэсэн өвөрмөц илэрхийллийг тулган хүлээлгэхийг оролддог.
Энэ талаараа ард түмнээс тасарсан, түүнийг үзэн яддаг: ордны язгууртан, хөрөнгөтний дээд давхраа зэрэг хөрөнгөтөн ангийн дээд хэсэг онцгой ялгардаг. Тэд “ангийн” аялга, өвөрмөц хэлц, танхимийн “хэл”-ийг бүтээдэг. Утга зохиолд эдгээр аялга, өвөрмөц үгсийг “ордны хэл”, “хөрөнгөтний хэл” гэхчлэн буруу ангилж, “пролетарийн хэл”, “тариачны хэл” зэрэгт сөргүүлэн үзэх нь цөөнгүй. Энэ үндсэн дээр хэдий хачирхалтай ч манай зарим нөхөд үндэсний хэл бол хуурамч юм, бодитойгоор бол зөвхөн ангийн хэл л оршин байдаг гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн байна.
Ийм дүгнэлт шиг алдаатай зүйл байхгүй гэж би бодож байна. Аялга хийгээд өвөрмөц хэлцийг хэл гэж үзэж болох уу ? Мэдээж хэрэг үгүй. Болохгүй, нэгдүгээрт, яагаад гэвэл эдгээр аялга хийгээд өвөрмөц хэлцэд өөрийн гэсэн дүрмийн байгуулалт, толийн үндсэн сан байхгүй, эдгээр нь үүнийг үндэсний хэлнээсээ зээлдэн авдаг. Болохгүй, хоёрдугаарт, яагаад гэвэл эдгээр аялга хийгээд өвөрмөц хэлц нь аль нэгэн ангийн дээд хэсгийн гишүүдийн дундах харилцааны явцуу хүрээнд л байдаг ба нийт нийгмийн хүмүүсийн харилцах хэрэгсэл болж огтоос чаддаггүй. Тэдгээрт юу байдаг вэ ? Тэдгээрт дараах зүйлс л буй: язгууртан буюу хөрөнгөтний дээд хэсгийн өвөрмөц таашаалыг тусгасан зарим илэрхийлэл, үгийн эргэлтийн цуглуулга; үндэсний хэлний эргэлт хийгээд “бүдүүлэг” илэрхийллээс ангижирсан, гоёмсог, чамин илэрхийлэл болон үгийн эргэлт; эцэст нь нэлээд тооны гадаад үг зэрэг л байгаа.
Гэлээ ч гэсэн үндсэн, өөрөөр хэлбэл үгийн дийлэнхи олонхи болон дүрмийн байгууламжийн ихэнхийг нийт ард түмний үндэсний хэлнээс авсан юм. Эндээс аялга хийгээд өвөрмөц хэлц бол нийт ард түмний үндэсний хэлний салаа салбар бөгөөд хэлний хувьд бие даасан шинж үгүй, мартагдан мөхөх тавилантай юм. Аялга хийгээд өвөрмөц хэлц нь үндэсний хэлийг шахаж, орлох чадвартай бие даасан хэл болон хөгжиж чадна бодох нь түүхэн хэтийн төлөвөө алдаж, марксизмын байр сууринаас сална гэсэн хэрэг мөн.
Марксын “Ариун Макс” өгүүллээс хөрөнгөтөнд “өөрийн хэл” байдаг, энэ хэл нь “хөрөнгөтний бүтээгдэхүүн мөн” бөгөөд меркантилизм ба худалдаа- арилжааны үзэл санаа нэвт шингэсэн байдаг гэсэн ганцхан хэсгийг иш татдаг болж. Энэ ишлэлээр зарим нөхдүүд Маркс хэлний “ангич чанарын” төлөө байсан, тэрээр үндэстний нэгдмэл хэл оршин байгааг үгүйсгэж байсан гэж нотлохыг хүсдэг юм. Хэрэв эдгээр нөхдүүд ажил хэрэгт бодитой хандсан бол Маркс энэхүү “Ариун Макс” өгүүлэлдээ бичсэн өөр нэг ишлэлийг татах байсан билээ. Энд Маркс үндэстний хэл бүрэлдэх арга замын тухай асуудлыг хөндөж, “эдийн засаг, улс төрийн бөөгнөрөлөөр нөхцөлдөн аялга нь үндэстний нэгдмэл хэл болон бөөгнөрнө” гэсэн юм.
Эндээс Маркс доод хэлбэр болох аялгыг захирсан дээд хэлбэр болох үндэстний нэгдмэл хэл зайлшгүйг хүлээн зөвшөөрч байжээ.
Тэгвэл энэ тохиолдолд Марксын хэлсэн “хөрөнгөтний бүтээгдэхүүн болсон” хөрөнгөтний хэл юуг төлөөлөх вэ ? Түүнийг Маркс үндэстний хэл шиг өөрийн гэсэн хэлний бүтэцтэй тийм хэл гэж үзэж байсан уу ? Маркс үүнийг тийм хэл гэж үзэж болох уу ? Мэдээж хэрэг үгүй. Маркс зүгээр л хөрөнгөтнүүд үндэстний нэгдмэл хэлийг өөрийн худалдаа наймааны үг хэллэгээр буртаглаж байна, хөрөнгөтөн өөрийн гэсэн худалдаа наймааны өвөрмөц хэлцтэй гэдгийг л хэлэхийг хүссэн юм.
Эдгээр нөхөд Марксын байр суурийг гажуудуулсан байна. Яагаад гажуудуулсан гэхээр Марксыг марксистууд биш, харин ажил хэргийн мөн чанарт орж үзээгүй гүйлгэн уншигчид иш татсан байна.
Мөн Энгельсийн нэрийг барьж, түүний “Англи дахь ажилчин ангийн байдал” товхимлоос иш татаж байна. Тэнд Энгельс “английн ажилчин анги цаг хугацааны явцад английн хөрөнгөтнөөс шал өөр ард түмэн болсон”, “ажилчин анги хөрөнгөтнийг бодвол өөр аялгаар ярьж, огт өөр үзэл санаа, төсөөлөл, огт өөр ёс суртахуун, ёс суртахууны зарчим, огт өөр шашин хийгээд улс төрийн бодлоготой байдаг” гэж хэлсэн байдаг. Энэ үндсэн дээр манай зарим нөхөд Энгельс нийт ард түмний, үндэстний хэл зайлшгүйг үгүйсгэж, хэлний “ангич чанарын” төлөө байсан гэсэн гаргалгаа хийсэн юм. Үнэндээ бол Энгельс энд хэлний тухай биш, харин аялгын тухай ярьсан бөгөөд үндэстний хэлний салаа салбар болсон аялга бол үндэстний хэлийг орлож чадахгүй гэдгийг бүрэн ойлгож байсан юм. Гэтэл эдгээр нөхдүүд хэл хийгээд аялгын хооронд ялгаа байгааг нэг их анхаарахгүй байгаа нь илт байна.
Энэ ишлэлийг энд Энгельс “ангийн хэлний” тухай биш, харин голчлон хөрөнгөтөн пролетари хоёрын ангийн үзэл санаа, төсөөлөл, ёс суртахуун, ёс суртахууны зарчим, шашин, улс төр бодлого эсрэг тэсрэг гэдгийг харуулах гэж бичсэн байна. Ийм байхад үндэстний хэл буюу хэлний “ангич чанар” энд ямар хамаа байх билээ ? Нийгэмд ангийн зөрчил байгаа нь хэлний “ангич чанар” зөв, эсвэл үндэстний нэгдмэл хэл зайлшгүйн эсрэг шалтгаан болж байгаа хэрэг үү ?
Марксизм хэлний нийтлэг бол үндэстний нэн чухал шинж тэмдгүүдийн нэг гэж үздэг, чингэхдээ үндэстний дотоодод ангийн зөрчил байдгийг маш сайн мэддэг юм. Дээр дурдсан нөхдүүд марксизмын энэхүү сэдвийг хүлээн зөвшөөрч байгаа юу ?
Лафаргийн нэрийг барьж, “Хэл ба хувьсгал” товхимолдоо Лафарг хэлний “ангич шинж чанарыг” хүлээн зөвшөөрч, нийт ард түмний, үндэстний хэлний зайлшгүйг үгүйсгэж байсан мэтээр ярьцгааж байна. Энэ бол худал. Лафарг үнэхээр “ордны” буюу “язгууртны хэлний” тухай болон нийгмийн янз бүрийн давхаргын “өвөрмөц хэлцийн” тухай ярьж байсаан. Гэхдээ эдгээр нөхдүүд Лафарг хэл болон аялгын ялгааны тухай асуудлыг сонирхолгүйгээр, аялгыг эсвэл “зохиомол хэл”, эсвэл “өвөрмөц хэлц” хэмээн нэрлэж, өөрийн товхимолдоо “язгууртныг ялгах зохиомол яриа нь…хөрөнгөтөн ч, гар урчууд ч, хот хийгээд тосгод ч ярьдаг нийт ард түмний хэлнээс ялгаран гарсан” гэдгийг тов тодорхой хэлсэн байгаа.
Ингэхлээр Лафарг нийт ард түмний хэл байгаа бөгөөд түүнийг зайлшгүйг хүлээн зөвшөөрч, “язгууртны хэл” болон бусад аялга, өвөрмөц хэлц нь нийт ард түмний хэлэнд захирагдмал байдалтай түүнээс хамааралтай гэдгийг бүрэн ойлгож байсан юм.
Тэгэхлээр Лафаргыг иш татах нь байгаа оноогүй байна.
Хэсэг үед Англид англид английн феодалууд “зуу зуун жилийн туршид” францаар ярьж байсан ба энэ үед английн ард түмэн англиараа л ярьж байсан гэдгийг иш үндэс болгож, энэ байдал нь хэлний “ангич чанар” байдаг хийгээд нийт ард түмний хэл зайлшгүйн эсрэг шалтгаан болдог мэт үзэж байна.
Гэхдээ энэ бол шалтгаан биш, харин ямар нэг хошин шог юм. Нэгдүгээрт, тэр үед франц хэлээр бүх феодалууд биш, харин хааны ордон, ванлигууд дахь английн феодалуудын өчүүхэн цөөн дээд хэсэг л ярьдаг байсан. Хоёрдугаарт, тэд ямар нэг “ангийн хэлээр” биш, харин эгэл жирийн ард түмний франц хэлээр ярьдаг байсан. Гуравдугаарт, франц хэлний эрх танхи байдал дараа нь ул мөргүй алга болж, нийт ард түмний англи хэлэнд байр сууриа тавьж өгсөн.
Английн феодалууд англи хэл огт мэдэхгүй “зуу зуун жилийн турш” английн ард түмэнтэй орчуулагчаар дамжин ойлголцож, тэр үед нийт ард түмний англи хэл байгаагүй, иймээс франц хэл тэр үед английн язгууртны явцуу хүрээнд байсан танхмийн хэлнээс хамаагүй илүү Английг төлөөлж байсан гэж эдгээр нөхдүүд арай бодож байгаа юм биш биз дээ ? Ийм хошин шог “шалтгааны” үндсэн дээр нийт ард түмний хэл байхгүй, шаардлагагүй гэж нотолж болно гэж үү ?
Оросын язгууртнууд ч гэсэн нэгэн үе хааны ордон, танхимуудад франц хэлээр гангардаг байсан. Эд оросоор ярихдаа францаар эвшээдэг гэж онгирдог байсан ба оросоор ярихдаа заавал франц дуудлагатай ярьж чаддаг байв. Энэ нь тэр үед Орост нийт ард түмний орос хэл байгаагүй, тэр үед нийт ард түмний орос хэл нэр төдий, харин “ангийн хэл” бодит байдал болсон гэж үзэж болох уу ?
Энд манай нөхдүүд наад зах нь хоёр алдаа гаргаж байна.
Эхний алдаа нь тэд хэлийг давхаргатай хольж байгаад оршино. Хэрэв давхарга ангийн шинж чанартай юм бол хэл ч гэсэн нийт ард түмний биш, ангийн шинж чанартай байх ёстой гэж ойлгодог. Гэхдээ хэл давхарга бол хоёр өөр ойлголт гэдгийг би дээр дурдсан, марксист хүн эдгээрийг хольж хутгаж болохгүй.
Хоёрдугаар алдаа нь эдгээр нөхдүүд хөрөнгөтөн, пролетари хоёрын эсрэг тэсрэг байдал, тэдгээрийн ангийн тэмцлийг нийгмийн задрал хэмээн ойлгож, дайсагнагч бүх ангийн хоорондын алив бүх харилцаа тасарна гэж ойлгож байгаад оршино. Тэд нийгэм нэгэнт задарсан болохоор цаашид нэгдмэл нийгэм гэж байхгүй, харин зөвхөн ангиуд байна, ингээд нэгдмэл нийгэмд байдаг хэл хэрэггүй болно, үндэстний хэл хэрэггүй болно гэж үзэж байна. Нийгэм задарч, нийт ард түмний, үндэстний хэл цаашид байхгүй болбол юу үлдэх вэ ? Ангиуд хийгээд “ангийн хэлнүүд” үлдэнэ.
“Ангийн хэл” тус бүрт өөрийн гэсэн “ангийн” хэлний дүрэм, тухайлбал, “пролетарийн” дүрэм, “хөрөнгөтний” дүрэм гэж байх нь ойлгомжтой юм. Үнэндээ байгальд ийм дүрэм оршин байдаггүй, гэтэл энэ нь эдгээр нөхдүүдийн санааг огт зовоохгүй байна: тэд ийм дүрэм бий болно гэдэгт итгэж байна.
Манайд нэг үе Октябрийн эргэлтийн дараа манай оронд үлдсэн төмөр замыг хөрөнгөтний юм иймээс марксистууд бид түүнийг ашиглах хэрэггүй, харин ч булах хэрэгтэй, оронд нь “пролетарийн” шинэ зам тавих ёстой гэж баталдаг “марксистууд” байсан юм. Тэд үүнээсээ болж “алмас” гэсэн хоч хүртсэн билээ.
Нийгэм, анги, хэлийг үзэх ийм бүдүүлэг-анархист үзэл марксизмтай хавьтах юм юу ч байхгүй. Гэхдээ энэ нь гарцаагүй манай толгой нь эргэсэн зарим нөхдийн тархи толгойд оршин, үргэлжлэн амьдарсаар байна.
Ангийн хатуу ширүүн тэмцлийг үед нийгэм задарч, нэг нийгэм дотор эдийн засгийн хувьд бие биетэйгээ цаашид холбогдохгүй ангиудад хуваагдах мэт үзэх нь мэдээж хэрэг буруу. Харин үүний урвуугаар болно. Капитализм оршин байхад хөрөнгөтөн пролетари хоёр нэгдмэл нэгэн капиталист нийгмийн хэсгийн хувьд эдийн засгийн бүхий л хэлхээ сүлбээгээр өөр хоорондоо холбоотой байдаг. Хөрөнгөтөн мэдэлдээ хөлсний ажилчин байлгахгүйгээр амьдарч, баяжиж чадахгүй. Пролетари ч гэсэн капиталистад хөлслөгдөхгүйгээр оршин байж чадахгүй.
Тэдгээрийн хоорондын эдийн засгийн аливаа холбоо харилцааг таслах нь аливаа үйлдвэрлэлийг таслана гэсэн үг, аливаа үйлдвэрлэл тасалдах нь нийгмийн мөхөлд хүргэнэ, ангиудын өөрийнх нь мөхөлд хүргэнэ. Ганц ч анги өөрөө өөрийгөө устгахад хүргэхийг хүсэхгүй. Ийм учраас ангийн тэмцэл ямар ч хурц байлаа гэсэн нийгмийн задралд хүргэж чадахгүй.
Марксизмын асуудлын талаар юу ч мэдэхгүй хийгээд хэлний мөн чанарыг огт ойлгохгүй тэнэг явдал л манай зарим нөхдүүдэд нийгэм задрах тухай, “ангийн хэлний” тухай, “ангийн” хэлний дүрмийн тухай балай санаа төрүүлж байна.
Дараа нь Лениний нэрийг барьж, Ленин капитализмын үед хөрөнгөтний ба пролетарийн гэсэн хоёр соёл байдаг гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн, капитализмын үеийн үндэстний соёлын лоозон бол үндсэрхэх лоозон мөн гэж хэлснийг иш татаж байна. Энэ бүхэн үнэн, Ленин энд туйлын зөв хэлж байна. Гэхдээ энд чинь хэлний “ангич чанар” хаа байгаа юм ? Капитализмын үед хоёр соёл байх тухай Лениний үгийг иш татахдаа эдгээр нөхдүүд нийгэмд хөрөнгөтний хийгээд пролетарийн гэсэн хоёр соёл байгаа нь хэл ч гэсэн бас л хоёр байх ёстой гэсэн үг, яагаад гэвэл хэл соёл хоёр холбоотой, иймээс Ленин үндэстний нэгдмэл хэлний зайлшгүйг үгүйсгэж байна, Ленин “ангийн” хэлний төлөө байна гэж уншигчдыг итгүүлэхийг оролдож байна.
Эдгээр нөхдүүдийн алдаа бол тэд хэлийг соёлтой адилтгаж, хольж хутгаж байгаад оршино. Ингэхэд соёл, хэл хоёр бол өөр өөр зүйлс юм. Соёл бол хөрөнгөтний ч, социалист ч байж болно, харин харилцааны хэрэгсэл болсон хэл бол ямагт нийт ард түмний хэл байсан, иймээс хэл хөрөнгөтний ч, социалист ч соёлд адилхан үйлчилнэ.
Эдүгээ орос, украин, үзбек хэлнүүд эдгээр үндэстний социалист соёлд Октябрийн эргэлтээс өмнө хөрөнгөтний соёлд үйлчилж байсныхаа нэгэн адил муугүй үйлчилж байгаа нь баримт биш юм уу ? Ингэхлээр хоёр соёл байгаа нь хоёр хэл үүсэхэд хүргэнэ, нэгдмэл хэлний зайлшгүйг үгүйсгэж байна гэж баталж байгаа эдгээр нөхдүүд гүн гүнзгий эндүүрч байна.
Ленин хоёр соёлын тухай ярихдаа хоёр соёл байгаа нь нэгдмэл хэлийг үгүйсгэж, хоёр хэл үүсэхэд хүргэхгүй, хэл бол нэгдмэл байх ёстой гэсэн яг таг үндэслэлийг баримталсан юм.
Бундчууд Ленинийг үндэстний хэлийг үгүйсгэлээ, соёлыг “үндэстнээс дээгүүр” мэт тайлбарлалаа хэмээн шүүмжлэхэд Ленин үүнийг эрс эсэргүүцэж, би зайлшгүй хэрэгтэй нь ямар ч эргэлзээгүй үндэстний хэлний эсрэг биш, харин хөрөнгөтний соёлын эсрэг тэмцэж байна гэж хариулсан билээ. Манай зарим нөхөд бундчуудын жим зөргөөр бэдэрсэн нь гайхалтай.
(Орчуулагчийн тайлбар: Бунд гэж Орос, Польш, Литвад байсан Бүх еврейн ажилчны Холбоог нэрлэдэг байсан. Бунд нь XIX зууны 90-ээд оноос XX зууны 40-өөд он хүртэл оршиж байсан. Одоо ч гэсэн АНУ, Канад, Австрали, Израил, Их Британид бундын бүлгүүд оршин байдаг.)
Зайлшгүй хэрэгтэй гэдгийг Ленин үгүйсгэж байсан мэт ярьдаг хэлний хувьд гэвэл Лениний дараах үгийг сонсох нь зүйтэй гэж санана:
“Хэл бол хүмүүсийн харилцааны хамгийн чухал хэрэгсэл мөн; хэлний нэгдмэл байдал хийгээд түүний саадгүй хөгжил нь орчин үеийн капитализм, худалдааны эргэлт, тусгай тусгай бүх ангийн хүн амын чөлөөтэй, өргөн олон бүх бүлгүүдэд зохицож нийцсэн үнэхээр чөлөөтэй, өргөн амин чухал нөхцөл юм”
Хүндэт нөхдүүд Лениний үзэл санааг гажуудуулсан болж таарч байна.
Эцэст нь Сталины нэрийг барьж байна. Тэд “хөрөнгөтөн хийгээд түүний үндсэрхэх намууд бол энэ үед ийм үндэстний гол удирдах хүч байсан, байсан чигээрээ үлдэнэ” гэсэн Сталины үгийг иш татаж байна. Энэ бүгд үнэн. Хөрөнгөтөн хийгээд түүний үндсэрхэх нам үнэхээр хөрөнгөтний соёлыг удирддаг, үүнчлэн пролетари хийгээд түүний интернационалч нам пролетарийн соёлыг удирддаг. Гэхдээ энд чинь хэлний “ангич чанар” ямар хамаа байна ? Үндэстний хэл бол үндэстний соёлын хэлбэр, үндэстний хэл хөрөнгөтний ч, пролетарийн ч соёлд үйлчилж чадна гэдэг нь энэ нөхдүүдэд тодорхойгүй байгаа юм уу ?
Манай нөхдүүд өнөөгийн орос, украин, белорусс болон бусад соёлууд, өөрөөр хэлбэл хэл социалист агуулгатай, үндэстний хэлбэртэй гэдэг марксист нэн тодорхой томъёоллыг мэдэхгүй байгаа хэрэг үү ? Ингэхэд тэд энэхүү марксист томъёоллыг зөвшөөрч байгаа юу ?
Манай нөхдийн алдаа нь энд тэд соёл хийгээд хэлний ялгааг олж харахгүй, соёл бол нийгмийн хөгжлийн шинэ үе бүрт агуулгаа өөрчилж байхад хэл бол хэд хэдэн үеийн турш үндсэндээ хэвээрээ үлдэж, хуучин болон шинэ соёлд адилхан үйлчилж байдаг гэдгийг ойлгохгүй байгаад оршино.
Ингээд:
а) харилцааны хэрэгсэл болох хэл нийгмийн хувьд нэгдмэл, түүний гишүүдийн хувьд нийтлэг хэл ямагт байсан бөгөөд цаашид ч ийм байна.
б) аялга хийгээд өвөрмөц хэлц байгаа нь нийт ард түмний хэл байгааг үгүйсгэхгүй, тэд энэ хэлнээс салбарлан гарсан.
в) хэлний “ангич чанарын” тухай томъёолол бол алдаатай бөгөөд марксист биш томъёолол юм.
Асуулт. Хэлний ямар чухал онцлох шинжүүд байдаг вэ ?
Хариулт. Хэл бол нийгмийн оршихуйн бүхий л хугацаанд үйлчлэгч нийгмийн үзэгдлийн тоонд орно. Тэрээр хүний нийгэм төрж, хөгжихтэй хамт төрж, хөгждөг. Мөн тэрээр нийгмийн мөхөлтэй хамт мөхөнө. Нийгмээс гадуур хэл байхгүй. Ийм учраас хэл хийгээд түүний хөгжлийн хуулийг хэрэв судлан буй хэл хамаарч байдаг, энэ хэлийг бүтээсэн, түүнийг тээгч болсон ард түмний түүх, нийгмийн түүхтэй нь салшгүй холбоонд нь судлан үзсэн зөвхөн тэр тохиолдолд л сая ойлгож болно.
Хэлний тусламжтайгаар хүмүүс бие биетэйгээ харилцдаг, бодол санаагаа хуваалцдаг, харилцан ойлголцолд хүрдэг тийм хэрэгсэл юм. Сэтгэлгээтэй шууд холбоотой болохоор хэл нь үгийг бүртгэж, үгэнд батжин бэхжиж, мөн сэтгэлгээний ажлууд, хүний танин мэдэхүйн амжилтын үр дүн болсон өгүүлбэрт үгсийн нэгдэл болон биежиж байдаг ба ийм маягаар хүний нийгэм дэх бодол санааны солилцоог боломжтой болгодог юм.
Бодол санаагаа солилцох нь байнгын бөгөөд амин чухал зайлшгүй зүйл болсон бөгөөд түүнгүйгээр байгалийн хүчтэй тэмцэх, хэрэгцээт материаллаг байлгийг үйлдвэрлэхийн төлөө тэмцэлд хүмүүсийн хамтын үйлдлийн зохицуулах боломжгүй, нийгмийн үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд амжилт олох боломжгүй, улмаар нийгмийн үйлдвэрлэл өөрөө оршин тогтнох боломжгүй болох байв.
Эндээс нийт нийгэмд ойлгомжтой, түүний бүх гишүүдэд нийтлэг хэл байхгүй бол нийгэм үйлдвэрлэлээ зогсоон задран унаж, нийгмийн хувьд оршин тогтнохоо болих юм. Энэ агуулгаар хэл бол харилцааны зэвсэг болохынхоо зэрэгцээгээр нийгмийн тэмцэл, хөгжлийн зэвсэг юм.
Хэлэнд байгаа бүх үгс бүгдээрээ хэлний толийн бүрэлдэхүүн гэж нэрлэгдэх зүйлсийг бүрдүүлдэг нь тодорхой. Хэлний толийн бүрэлдэхүүнд гол зүйл нь толиний үндсэн сан болох бөгөөд тэнд хэлний цөм болсон бүхий л язгуур үгс ордог. Энэ нь хэлний толийн бүрэлдэхүүнээс хавьгүй бага хүртэцтэй, гэхдээ тэр хэдэн зууны турш маш удаан амьдарч, шинэ үг үүсэхэд хэлэнд бааз суурь болж өгдөг. Толийн бүрэлдэхүүн нь хэлний төлөв байдлын зураглалыг тусгаж байдаг: үгийн толийн бүрэлдэхүүн хэчнээн баялаг, хэчнээн олон талтай байнав, хэл төчнөөн баялаг, төчнөөн хөгжилтэй байна.
Гэхдээ дангаар авсан толийн бүрэлдэхүүн бол хэлийг хараахан бүрдүүлэхгүй, тэр нь нэн түрүүнд хэлний барилгын материал болно. Барилгын ажилд барилгын материал бол байшин биш, гэхдээ түүнгүйгээр байшин барих боломжгүй байдагтай энэ нь төстэй юм. Яг үүн шиг хэлний толийн бүрэлдэхүүн хэлийг өөрийг нь бүрэлдүүлэхгүй, гэхдээ түүнгүйгээр ямар ч хэлийг сэтгэж болохгүй.
Гэхдээ хэлний толийн бүтэц үг өөрчлөгдөх дүрэм журам, үгийг өгүүлбэрт нэгтгэн нийлүүлэх дүрэм журмыг тодорхойлж өгдөг, ингэснээрээ хэлийг эмх цэгцтэй, ухан мэдсэн шинж чанартай болгож байдаг хэлний дүрмийн (грамматика) мэдэлд ороод ирэхээрээ агуу их ач холбогдолтой болдог. Хэлний дүрэм нь (морфологи, синтаксис) нь үгс өөрчлөгдөх, үгс өгүүлбэрт хэрхэн зохирон нийцэх тухай дүрэм журмын цуглуулга юм. Улмаар хэл чухамхүү хэлний дүрмийн ачаар хэлний материаллаг бүрхэвчдээ хүмүүн утга санааг олж авдаг.
Хэлний дүрмийн онцлог шинж нь тэрээр тодорхой үгийг биш харин үгсийн өөрчлөгдөх дүрэм журмыг, ерөөсөө бол үгсийг ямар нэг тодорхой чанаргүйгээр авдагт, мөн тэрээр ямар нэг тодорхой өгүүлбэр авалгүйгээр, ухаандаа тодорхой өгүүлэхүүн, өгүүлэгдэхүүн нэрлэлгүйгээр өгүүлбэр бүтээх дүрэм журмыг зааж өгдөг ба ер нь бол аливаа өгүүлбэрийг аль нэгэн өгүүлбэрийн ямар нэг тодорхой хэлбэрээс ангид авч үздэгт оршдог юм.
Ингэхлээр хэлний дүрэм нь үгэн дээр ч, өгүүлбэр дээр ч хэсэг болон тодорхойг хийсвэрлэснээрээ үгсийн өөрчлөлт болон өгүүлбэр дэх үгсийн нийцлийн үндэс болсон тэр ерөнхий зүйлийг барьж аван түүнээс хэлний дүрэм, хэлний хуулиудыг гарган авдаг. Хэлний дүрэм бол хүний сэтгэлгээний урт удаан хийсвэрлэх ажлын үр дүн бөгөөд сэтгэлгээний асар их амжилтын үзүүлэлт мөн.
Энэ агуулгаар хэлний дүрэм бол тодорхой биетээс татгалзаж, биетийг тодорхой шинжээсээ ангижирсан зүйлс гэж, мөн тэдгээрийн хоорондын харилцааг ямар нэг тодорхой биетийн харилцаа биш, харин аливаа тодорхой шинжээсээ ангижирсан харилцаа гэж хийсвэрлэн авч үздэг геометртэй төстэй.
Үйлдвэрлэлтэй шууд биш, харин эдийн засгаар дамжин холбогддог давхаргаас ялгаатай нь хэл бол хүний ажлын бүхий л хүрээнд түүний бүхий л үйл ажиллагаатай шууд холбогдож байдгийнхаа адил хүний үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаатай бас л шууд холбогдож байдаг.
Ийм учраас хэлний толийн бүрэлдэхүүн өөрчлөлтөд хамгийн мэдрэмжтэй байж бараг тасралтгүй өөрчлөлтийн төлөв байдалд оршдог, энэ үедээ хэл нь давхаргаас ялгаатай нь суурь устахыг хүлээдэггүй, тэрээр суурь устахаас хавьгүй өмнө өөрийн толийн бүтцэд өөрчлөлт оруулж байдаг ба суурийн төлөв байдалд ялгаваргүй ханддаг.
Гэхдээ хэлний толийн бүрэлдэхүүн нь давхарга шиг хуучныг халж, шинийг байгуулах замаар биш, харин оршин буй толийг нийгмийн байгууллын өөрчлөлт, үйлдвэрлэлийн хөгжил, соёл, шинжлэх ухааны гэх мэт хөгжилтэй холбогдон үүссэн шинэ үгээр баяжуулах замаар өөрчлөгддөг. Энэ үед хэлний толийн бүрэлдэхүүнээс нэлээд тооны хуучин үг голдуу хасагдаж байлаа ч гэсэн түүнээс хавьгүй олон тооны шинэ үгээр баяжин хөгжиж байдаг. Толийн үндсэн сангийн хувьд гэвэл тэрээр үндсэндээ хадгалагдан үлдэж, хэлний толийн бүрэлдэхүүний үндэс болон ашиглагдаж байдаг.
Энэ нь ч ойлгомжтой юм. Олон зууны турш хуримтлагдсан үгсийг үндсэн санг устгаж, оронд нь асар богино хугацаанд толийн үндсэн шинэ санг бүтээх боломжгүйг ярихгүй юмаа гэхэд энэ нь хэлний сааталд оруулж, хүмүүсийн хоорондын ажил хэргийн харилцааг бүрэн сүйрэлд оруулах юм, иймээс хэрэв түүхэн олон үеүдийн туршид амжилттай ашиглаж болоод байсан толийн үндсэн санг устгах ямар ч шаардлага байхгүй.
Хэлний дүрмийн байгууламж толийн үндсэн санг бодвол бүр ч илүү удаан өөрчлөгддөг. Олон эриний турш боловсрогдож, мах цусанд шингэсэн дүрмийн байгууламж бол толийн үндсэн санг бодвол бүр ч удаан өөрчлөгддөг. Мэдээж хэрэг цаг хугацааны явцад дүрмийн байгууламж өөрчлөлтөд орж, өөрийн дүрэм журмыг боловсронгуй болгож, сайжруулж, нарийвчилж, шинэ дүрэм журмаар баяжиж байдаг боловч дүрмийн байгууламжийн үндэс маш урт удаан хугацаанд хадгалагдан үлддэг ба хэд хэдэн эрин үеийн туршид нийгэмд маш амжилттай үйлчилж байдгийг түүх харуулж байна.
Ийм маягаар хэлний дүрмийн байгууламж хийгээд толийн үндсэн сан хэлний үндсийг бүрдүүлж, түүний онцлог мөн чанар болж байдаг.
Үргэлжлэлийг энд дарж уншина уу?
Сэтгэгдэл0
СТАЛИНЫ ГЭРЭЭСЛЭЛ Сталин ертөнцийн жамаар өөрийн үхлээр үхээгүй, харин түүнийг Хрущев тэргүүтэй ойрын хүмүүс нь хорлож алсан нь нэгэнт нотлогдоод байгаа билээ. Хрущев нам төрийн эрхийг гартаа авмагц түүнийг харын хараар будсан элдэв төрлийн үлгэр домог зохиож, архивт байсан гэгээн бүхнийг нь устгасан гэдэг. Гэвч түүх гэдэг өөрийн ой санамжтай байдаг бөгөөд хэнч түүнийг бүр мөсөн устгаж чададгүй хаа нэгэн газар өөрийг нь эрж олохыг хүлээгээд байж байдаг гэж олон эрдэмтэн судлаачид түүний дотор Өнөөгийн ертөнцийг үндэслэгч ЭЗЭН ЧИНГИС ХААН номын зохиогч Жак Уэтерфорд хэлсэн нь бий. Тиймээ.Хрущевийн зохиосон ёгт үлгэрүүд баримтаар нотлогдохгүй байгаагар үл барам Сталины тухай шинэ шинэ баримтууд олдсоор байна. Эдгээр баримтуудын нэг “Сталины гэрээслэл”-ийг сонирхолтой байх боловуу гэж орчуулан тавилаа. Би бээр мэрэгжлийн орчуулагч биш тул бага сага алдаа мадаг байхыг үгүйсгэхгүй бөгөөд иймийн тул Орос эхийг хавсаргав. Сталины гэрээслэл. Намайг нас барсны дараа миний шарил дээр их хэмжээний хог хаях биз. Гэхдээ түүнийг шүүрдэн цэвэрлэх цаг ирнэ. Би хэзээч жинхэнэ утгаараа хувьсгалч байгаагүй, миний бүхийл амьдрал дэлхий дахинд Еврейн хөрөнгөтнүүд ноёрхосон шинэ дэг журмыг тогтоох, үүнийхээ тулд ЗХУ, Орос орныг задалж, итгэл үнэмшилийг нь үгүй хийж, Орос гүрний ард түмнийг , төрийн тусгаар тогтнол, эх орон үндэсний соёлоо хайхардаггүй, биеэ даасан уг сурвалжгүй номнолыг тээгч болгон хувиргах зорилго бүхий сионизмтай хийх тэмцлийг цөхрөлтгүй явууулж ирсэн юм. Энэ төлөвлөгөөний нь эсрэг зөвхөн эзэнт гүрэн улс л зогсож чадна. Эс бөгөөс Орос орон, дэлхий дахинч үгүй болно. За энэ бол үл бүтэх зүйл. Монархууд үүнээс илүү зүйл бодож олох боломжгүй бөгөөд хэрэгч үгүй юм. Би Оросын хаадын их суу залийг үргэлж биширч ирсэн. Нэг хүний засаглалаас бид хэзээч зайлж чадахгүй, харин дарангуйлан захирах засаглал хаант засагаар солигдох хэрэгтэй. Бид бүгдээрээ хамт байх цаг ирэхэд тэр газар нь ганц Орос орон байх болно. Реформ зайлшгүй, гэхлээ өөрийн цаг үетэй. Реформ өөр хоорондоо амин холбоотой, аажмаар улиран хувьсах эрүүл ухаан бодит байдал дээр суурилсан, өөрөө өөрийгээ танин мэдэх үнэн алдартны уламжлалыг аажмаар сэргээн бэхжүүлсэн өөрчлөлт дээр тулгуурласан байх ёстой. Тун их удалгүй газар нутгиййн төлөөх дайн түүхий эд, энергийн төлөөх хүйтэн дайн болж хувирна. Үүнд бэлэн байх хэрэгтэй. Шинэ төрлийн энергийг эзэмших нь манай эрдэмтэдийн тэргүүн ээлжийн зорилт байх ёстой.Тэдний амжилт нь бидний ирээдүйн тусгаар тогтнолын баталгаа болно. Арми нь зөвхөн ард түмэн төр засгийн дэмжлэг хайр хүндэтгэлийг хүлээж байсан цагт л хүчтэй байна. Үүнд ёс суртахууны өндөр чанар үл ялагдахын баталгаа оршдог. Армид итгэж, хайрлаж байх хэрэгтэй. Би ганцаардмал хүн. Орос агуу их орон атлаа шулуун шудрага хүмүүс алга, ахмад үе нь толгой дараалан сионизмаар халдварлаж, бүх итгэл найдвар залуу үе дээр ирж байна, заламгайтны шинэ аян эхлэх болж, олон үндэстэнд үүнийг зөвхөн шинэ Оросын Орден л тэргүүлж чадна.Үүнийг яаралтай бэлтгэж эхлэх хэрэгтэй. Санаж яв: Хүчтэй Орос ороныг дэлхий сонирхохгүй. Хэнч бидэнд туслахгүй. Зөвхөн өөрийн хүчинд тулгуурлахаас өөр аргагүй. Би чадах бүхнээ хийлээ, та нар илүү ихийг илүү сайныг хийнэ гэж найдаж байна. Агуу их өвөг дээдсийхээ гэгээн дүрийн өмнө нүүр бардам байхтун. 1953 оны нэг,хоёрдугаар сар. Иосиф Сталин.
lenin stalin terguutnii gaigaar oros mongol haanii ugsaa seheetenuud lam arai uuruur setgegch bugd uhsen.hamtral comunii gaigaar heden jiliiin ulsuglun dainaar heden say sayaar hiarsan tsus aluurchid gedeg buu mart.uur orond ter gai boloogui haad noyod toi goo baij bolj baiga ni tednii har gaitai chutguriin uzliin ur dun.sain bod
Сталины ямар ч "гэрээс" байхгүй. Сталины "хар дэвтрээс" авсан гэх хэд хэдэн "гэрээслэл" гарсан боловч бүгд худал болох нь тогтоогдсон. Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
1905 оноос өмнө Монголын ноёдууд Манж улсаас салахад Хаант Орос улсаас тусламж хүссэн ч чадаагүй юм 1905 онд Орос Японы дайнд Орос ялагдаж Манжуурыг Японд алдсан Ингээд Богд хаант Монгол улс Оросын эрх ашгийг хамгаалах 2 дахь Манжуур болсон Сталин Монголын тусгаар тогтнолд ямар ч хамаагүй Оросын эрх ашиг хамгаалах бүс Сталинаас өмнө бүрэлдсэн гэдгийг ойлгомоор байна Энэ боломжийг эх орончид зөв ашиглахыг оролдсон Оролдлого бүхэнд олон эх орончидийг золиосолж өндөр үнэ төлсөн Үүнийг бид цуст хэлмэгдүүлэлтийн үе гэдэг Сталингүй Москва эрх ашгаа хамгаалах үүднээс Монголд хэлмэгдүүлэлтийг тулгаж Оросын лоббийг бий болгох л байсан Монголчууд Үйлийн үр гэж ярьдаг Украйны одоогийн иргэний дайн Сталиний бодлогогүй үйлийн үртэй холбоотой 1932 аас 1933 онд Сталиний хамтралжуулалтын бодлого нь олон сая Зөвлөлт иргэдийг өлсөж үхүүлсэн Казахстанд гэхэд 1 сая Казахууд Украйнд дундаж тоо 4 сая д хүрсэн байна Украйны их өлсгөлөнгөөс өмнө Бандерчууд зохион байгуулалтгүй жижиг бүлэглэлүүд байжээ Их өлсгөлөнд ойр дотноо алдаж Зөвлөлт засагт хонзогносон олон Украйнчууд нэгдэж зохион байгуулалтанд оруулсан гол суурь нь Сталины хамтралжуулалтын бодлого шүү дээ Германий нацистууд Зөвлөлтөд цөмөрсөний дараа Украйны Бандерчууд нацистууд болж томорсон байна Дайны үеэр Бандерчууд Зөвлөлтийн улаан цэргүүдтэй дараа нь Германы нацистуудтай тулалдаж байжээ Дайн дууссаны дараа Украйны Бандерчууд 1954 он хүртэл Оросын цэргийн эсрэг партизаны дайн явуулж байсан байна Их өлсгөлөнд алдсан 4 сая гаруй Украйны хамаатаны үр сад Оросын эсрэг үзэл бодолтой болж төлөвших нь ойлгомжтой шүү дээ Үүнийг нь Америкчууд ашиглах нь бүүрч ойлгомжтой Иймд Сталин бол төгс төгөлдөр хүн биш Бидний адил алдаж онож явсан хүн
Orosiin mongoliig noloondoo bailgah ashig sonirhol haant orosiin ued ch bsan.gehdee zovhon noloondoo bailgah saindaa l autonomit erhtei bailgah.harin stalin delhiin 2r dainii togsgold ooriin gart orood irsen mongoliig hyatadaas neg moson salgah gej hicheegeegui bol 1949 ond maod beleglechihsen bol onoodor mongol bhgui bsan.tiimees mongoliig tusgaar togtnoson uls bolgoson hun bol yah argagui stalin bgaa yum daa.
УЛС ТӨРЧ Сталиныг хараан зүхсэн гүжир гүтгэлэг ЗХУ-д ч тэр дэлхий дахинд ч тэр ид хүчээ авч эхлээд гурван жил болж байлаа. Яг энэ үед буюу 1959 оны 12 сарын 21 нд Коммунизмыг хэзээч хүлээн зөвшөөрч чададгүй Уинстон Черчиль Британийн парламентад хүрэлцэн ирж өөрийнхээ мөнхийн эсрэг тоглогч Иосиф Сталины тухай дараах алдарт үгээ хэлжээ. Энэ алдарт үгийг нь толилуулая. “Шалгасан, сорьсон асар их хүнд жилүүдэд улс орныг нь суу билэгт , ницажшгүй туйлбартай жанжин Сталин толгойлж байсан нь Орос орны хувьд том аз заяа байлаа. Тэр бүх амьдралаараа туулж өнгөрүүлсэн, биднийг гайхашруулсан хувирамтгай, хатуу ширүүн цаг үеийнхээ хамгийн гарамгай сод бие хүн нь байлаа. Сталин эгэл бус эрч хүчтэй, нугаршгүй хатан зоригтой, яриа хэлцэлд эрс, хатуу , өршөөлгүй ханддаг, түүнд нь энд, Британий парламентад боловсорсон би хүртэл юүч сөргүүлэн тавьж чададгүй байв. Сталин юуны урьд хошин шогын мэдрэмж ихтэй, бусдын бодол санааг яг зөв тусган бугуйлдан авах чадварыг гарамгай эзэмшсэн байв. Энэ хүч чадал нь зүйрлэшгүй их байсан нь түүнийг бүхийл цаг үеийн болон ард түмний удирдагчдын дотроос ахин давтагдашгүй болгож өгсөн юм. Сталин бидэнд гүн сэтгэгдэл төрүүлж байлаа. Тэр ямарч үед сандарч тэвдэдгүй, логик дэс дараатай, утга төгөлдөр , мэргэн цэцэн сэтгэдэг байв.Сталин хүнд үед хамгийн боломжгүй хүнд байдлаас гарах замыг олж гарч чаддаг ялагдашгүй мастер байсан юм. Үүнээс гадна тэр хамгийн эгзэгтэй бэрх болон ялалтын баярын үед аль алинд нь адилхан, хуурмаг хоосон зүйлд сэтгэл автагдалгүй тайван байдаг байв. Тэр эгэл бус олон талтай хүн байсан юм. Тэр агуу том империйг буй болгож өөртөө бүрэн захируулсан хүн. Энэ хүн өөрийнхээ дайсныг мөн өөрийнхээ дайснаар устгуулж чадаж байв. Сталин модон анжистай Орос орныг хүлээн авч атомын зэвсэгтэй болгон үлдээсэн дэлхийд хосгүй, агуу их, хэмжээгүй эрхэт ганцаарчлан захирагч байв. Түүх болон ард түмэн ийм хүмүүсийг мартадгүй юм.”гэжээ. Энэ алдарт үг нь улс төрч хүн юуны өмнө “ хүн” байх ёстой гэдгийг дэлхий дахинаа харуулсан бөгөөд Сталиныг тодорхойлсон шигээ өөрийг нь “ бүхийл цаг үеийн болон ард түмний удирдагчдын дотроос ахин давтагдашгүй агуу хүн болгож өгсөн юм.” Үүнээс хойш хагас зуу гаруй жил өнгөрлөө. Сталины талаар Н.Хрущевийн үеэс эхлэн буй болж дэлхий даяар түгсэн олон зүйл баримтаар нотлогдолгүй, харин гүтгэлэг болох нь нотлогдож , өөрчлөлт орж эхэлж байна. Тухайлбал Сталин өөрийн үхлээр үхээгүй, түүнийг хувийн атаа хорсол, сонирхолоор хорлож алсан, түүнийг зохион байгуулагчид нь Н.Хрущев, Л.Берия нар байсан тухай, гэм зэмгүй олон иргэдийг залхаан цээрлүүлэх, алан хядах ажиллагааг жинхэнэ турхиран шахагч хэрэгжүүлэгчид нь мөнөөх Хрущев, Берия нар байсан тухай, тав дахь цуваа гэгчийн тухай материалууд дараа дараагаар гарсаар байна. Гэвч энэ бол өөр сэдэв. Ний нуугүй хэлэхэд өнөөдөр байгалийн асар их баялагтай орны эрдэс баялагийг өөрийн хяналтадаа авахын төлөө том гүрэнүүд юүч хийхээс буцахгүй байна. Түүний золиосонд ард түмнүүд нь өөр хоорондоо цус асгаруулан тулалдаж байна. Ийм цаг үед манай улс төрчид, төрийн түшээд У.Черчиль шиг байж , манай намууд сөргөлдөгч бус улс орныхоо хөгжил дэвшил, ард түмнийхээ сайн сайхан, аз жаргалын төлөө ухаан бодлоо уралдуулагч өрсөлдөгч хүчин байгаасай хүсч байдгаа нуух юун билээ.Үнэн гэдэг хэцүү зүйл. Үнэний төлөө зогсох бүрч амаргүй билээ.
Москвад сууж байсан АНУ-ын элчин сайд Ж.Дэвис "Сталин өөлж баалах юмгүй амьдрал, даруу төлөв зан, зорилгоо гүнзгий ухамсарласан, цэгцтэй сэтгэхүйгээ коммунизм, пролетарь ангийг өөд нь татахын төлөө бүрэн зориулсан хүн байлаа. Тэр хошигнож чаддаг, аливаа асуудлыг нэвт шувт, бүрэн дүүрэн шинжлэн харах чадалтай байсан нь түүнийг агуу их сэтгэгч юм даа гэж надад бодогдуулсан юм. Хэрвээ тэр хүний тухай бүрэн бүтэн зураглал хиймээр байгаа бол Сталиныг эсэргүүцэгчдийн ярьж байгаа бүхнийг л эсрэгээр нь зураад бай. Тэгвэл тэр чинь жинхэнэ Сталин мөн.
Их мэдэгч Ганхуяг ичих нүүрээ барж оюуны өмчийн хулгайч болжээ.Сталины энэ өгүүлэл аль 1950 онд монгол хэлэнд орчуулагсан юм.Мөн Сталины гэрээслэл мөн болох нь Орос, Английн шинжээчидээр батлагдсан зүйл.Би чам шиг худлаа юм сайт дээр таьж шившиг болохгүй. Сталин гэж хэн байсан тухай судалгааг АНУ-ын эрдэмтэд судлаачид хүртэл хийж байна.
Сталины талаар АНУ-ын ерөнхийлөгч Рузевелт, Францийн 2 ерөнхиййлөгч, Английн М.Тетчир нарын хэлсэн үг бий.Оросын судлаачидын судалгааг хуурамч хиймэл хулаа гэж үзэе гэхэд АНУ болон бусад орны судлаачидын дүгнэлтийг хаанаас ч олж болно.Алуурчин авантурист Хрущевийн зохиосон үлгэр домогт одоо болтол итгэсээр байгаа хүмүүс үнэндээ хэт хоцрогдож.
... Бичсэн үгс нь И В Сталины сэтгэхүйгээс гажаад байх зүйл алга байна . ... Тийм ээ И В Сталин түүхэнд ноогдсон үүрэг хариуцлагаа биелүүлсэн . ... Монголын Эзэнт гүрний үргэлжлэлийг авч яван , Түүний галыг бөхөөхгүй хадгалж үлдэнэ гэдэг бол асар ухаан , тэвчээр, золиос шаардсан ариун үйлс мөн . ... Харин матрын нулимс дуслуулж явдаг хужаа хүүхэн Уянгаагийн зөвлөх урвагч Ц Ганхуяг чи амаа тат . ... Хүмүүний оюун ухааны хамгийн үнэт зүйл бол цэвэр ариун үнэнч зан суртахууныг уландаа гишгэж , хэдэн халтар юаниар эх орноо сольсон чам шиг новшид бусдыг зүй бусаар дормжлох , элдэв шүүмж хэлэх өчүүхэн ч эрх байхгүй . ... Даравч дарайна , булавч бултайна . ...
Хорвоогийн гэрэл олон янз. Жишээ нь нарны гэрэл. Шөнө дөлөөр бид орчноо сайн ялгаж чадахгүй төөрч будилж мэднэ. Нар бол нэг төрлийн дэнлүү ажээ. Рентген гэрэл гэж бий. Үүгээр бид жишээ нь хүний дотор эрхтний зураг авч болно. Рентген бол нэг төрлийн дуран ажээ. Лазерийн гэрэл бий. Үүгээр бид туйлын хатуу металлыг зүсэж, огтолж, хэрчиж болно. Лазер бол нэг төрлийн хутга байна. Хэт ягаан туяа гэж бас бий. Жишээлбэл богино долгионы шарах зуух гэж байдаг. Хэт ягаан туяа бол нэг төрлийн төөнүүр ажээ. Эндээс үзвэл гэрэл бүхэн өөрийн гэсэн ид шидтэй байна. Тэгвэл гэрэл бүхэн ондоо биетэй гэсэн үг үү? Эсвэл биеийн найрлага нь ялгаатай ч юмуу? Огт үгүй. Гэрэл бол долгиолог чанартай. Өөрөөр хэлбэл биегүй гэсэн үг. Долгиолог чанар гэж юу болохыг жишээлбэл морин хуураар аваад үзье. Морин хууранд чавхдас гэж бий. Урт утас шүү дээ. Чавхдасны хаана хуруугаа дарахаас хамааран өөр өөр хөг эгшиг гарна. Хөгжмийн үндсэн долоон эгшиг бий. До, ри, ми, фа, соль, ля, си гэхчлэн. Энэ нь утасны уртаас буюу харьцаанаас хамаарна. Өөр юунаас ч хамаарахгүй. Хийл, ятга, лимбэ, гитар, төгөлдөр хуур гэхчилэн төрөл бүрийн хөгжмийн зэмсгүүд бий. Аль ч нөхцөлд хөгжмийн эгшиг биеэс хамаарахгүй. Хөгжмийн зэмсэг ямар байхаас хамаарахгүй. Гарах эгшиг нь адилхан гарна. Гэхдээ уул эгшиг нь биеэс гараад байгаа юм биш, морин хуурнаас эсвэл төгөлдөр хуурнаас гарч байгаа биш утасны урт богиноос буюу давтамжийн их багаас хамаарч элдэв эгшиг гарч байна. Хэрвээ тухайн хөгжмийн хөг буюу харьцаа алдагдвал цэвэр эгшиг гарахгүй, үүний оронд элдэв чихарсан авиа гарна. Хөгжмийн утас сулрах эсвэл чангарах үед хөг алдагдаж болно. Ийм нөхцөлд хөгжмийнхөө чихийг мушгих замаар утсаа сулруулах эсвэл чангалах замаар сонсголоороо хөгийг тааруулж тохируулна. Ганц утаснаас л олон янзын эгшиг гарч байна шүү дээ. Тэр ганц утасныхаа чанга сулыг нэг эгшигээр баримжаалан тохиргоо хийхэд л хангалттай. Энэ бол долгиолог чанар. Тэгвэл гэрэл бол яг ийм долгиолог чанартай. Гэрлийн долгион ганц. Яг л хөгжмийн утас шиг. Мөн гэрлийн долгионы уртыг ихэсгэж багасгаж болно. Яг л хөгжмийн эгшиг шиг. Ингэхэд долгионы уртаас хамаараад гэрэл маань нэг бол дэнлүү, нэг бол дуран, нэг бол хутга, нэг бол төөнүүр гэхчилэн өөр өөр зэвсэг болон хувирч байна. Эгшгээс бие үүсч буй маягтай. Мод гэдэг авианаас мод , чулуу гэдэг авианаас чулуу , цаас гэдэг авианаас цаас үүсч байгаа аятай. Гэрэл нь биегүй хэрнээ биетэй мэт аашилж байна. Энэ үүднээсээ гэрэл бол яг долгион бас биш. Тэгэхлээр гэрэл бол бие ч биш, долгион ч биш, харин биелэг бөгөөд долгионлог чанарын хослол юм. Хэл бол гэрэлтэй маш адилхан.
... бээжин хужаа М Энхсайханы нэр хүндийг хуурамчар өргөх гэж орж ирэв үү, эсвэл юаниар хөлслөгдөөд элдэв дээдийн юм бичиж олныг төөрөгдүүлэх зорилго тавив уу , !!! ... Өчүүхэн хүний ухаан гаргах гээд өрөвдөлтэйгээр шалбаагт унах юм даа , ...
Амьтан бүхэн өөрийн авиатай. Үхэр мөөрнө, хонь майлна, адуу янцгаана, нохой хуцна, чоно улина, муур мияуулна, болжмор жиргэнэ, хэрээ гуаглана, хөхөө донгодоно гэх мэт. Жишээлбэл дэлхийн хаана ч очсон үхрийн эрхэлдэг үйл, эзэмшсэн мэргэжил нь адилхан. Азид ч тэр, Африкт ч тэр, Европт ч тэр, хаа газрын чонын эрхэлдэг үйл, эзэмшсэн мэргэжил нь адилхан. Чонын эрхэлдэг үйл бол ан ав. Эрхэлдэг үйл нь адилхан учраас гаргах авиа нь адилхан байна. Үйл нь авиагаа тодорхойлно. Ухаандаа чонын бие галбир нь ан ав хийхэд зохицож өөрчлөгдсөн байна. Чоно бол ан хийхдээ сүргэлдэг. Ингэхдээ хоорондоо алсаас дуу чимээ өгч авалцаж харилцах хэрэгтэй. Ингэхэд жиргэх юмуу эсвэл мөөрөх нь тохиромж муутай, харин улих нь биеийн хэлбэр галбиртай нь илүү зохицно. Болжморын хувьд хуцах юмуу эсвэл янцгаах нь эрхлэх үйлтэй нь таарамж муутай, харин жиргэх нь өт хорхой тоншдог хоолойтой нь илүү нийцтэй гэх мэт. Тэгвэл хүний дээд өвөг болсон сармагчны хувьд ямар авиа тохиромжтой байв? Энэ нь хөгжмийн эгшиг мэт уухайлах авиа байжээ. Аа аа, уу уу, ий ий, ээ ээ гэх маягтай. Анхандаа бүх сармагчингууд иймэрхүү авиагаар хоорондоо харилцаж ойлголцдог байжээ. Яваандаа сармагчингийн хойт хоёр мөч нь хөл болоод, урд хоёр мөч нь гар болоод, улмаар хөл дээрээ зогсон гараараа янз бүрийн ажил эрхлэх чадвартай болсон тул мэргэжлээ дагаад олон янзын дуу авианууд бий болжээ. Ийм замаар олон янзын хэл үүсчээ. Хүн бол бүх төрлийн амьтны эрхлэх үйл, иддэг хоолыг даган дууриаж чаддаг амьтан. Өвс ч иднэ, мах ч иднэ, сүү ч ууна, өндөг ч иднэ, хорхой ч иднэ, жимс ч иднэ гэх мэт. Бусад амьтан бол ингэж чадахгүй. Бүр тодруулбал, хүн бол загас, шувуу, хонь, нохой, чоно гэх мэт янз бүрийн амьтнуудын эрхлэх үйлийг даган дуурайх төдийгүй тэдгээр өөр өөр үйлүүдийг хооронд нь нэгтгэн зангидаж чаддаг, тиймээс янз бүрийн ажил, үйлтэй холбоотой өөр өөр авиа, дуудлагуудыг хооронд нь цэгцтэй холбож уялдуулж чаддаг этгээд. Жишээлбэл дорно дахины тулааны урлагт амьтдын хөдөлгөөнийг төдийгүй дуу авиаг дууриадаг. Дуу авиа нь амьсгалаа зөв хуваарилах, хөдөлгөөнөө оновчтой жолоодоход туслана. Дуу авиа, мэргэшсэн хөдөлгөөн хоёр зөв хосолж байж амжилтанд хүрнэ. Янз бүрийн амьтдын өөр өөр хөдөлгөөнийг дуурайх явцад ямар нэгэн нийтлэг хөдөлгөөн, арга мэх, зүй тогтол байхыг ажигласан байж таарна. Шулуун цохилт, хажуугийн цохилт, угсраа цохилт, зэрэг цохилт, эргэлттэй цохилт, үсрэлт, тийрэлт, анхаарал сарниулах хуурамч хөдөлгөөн гэх мэт. Яг бөмбөр тоглодог хүн шиг. Бөмбөр тоглоно гэдэг нь элдэв амьтдын хөдөлгөөн, арга мэх, дуу авиаг дуурайж байгаа хэрэг шүү дээ. Ийм маягаар элдэв ажил үйл, мэргэжлүүдийг нийтлэг зүй тогтлоор нь нэгтгэснээр цэгцтэй хураангуйлсан дуудлага буюу хэл үүсчээ. Өөрөөр хэлбэл нэг хэлнээс олон хэл салбарлаж үүсээгүй, эсрэгээрээ, олон дуудлага, олон хэлнүүдийг төстэй шинжээр нь бүлэглэх хураангуйлах замаар янз бүрийн хэлнүүд үүсчээ. Тэгэхлээр хэл бол эдийн засгийн сууриас, бүр тодруулбал эрхлэх үйл буюу мэргэжлээс урган гарсан давхрагын чанартай, тиймээс хэл бол ангич шинжтэй хэмээн Марр үзсэн юм. Энэ нь гэрэл бол биелэг чанартай гэх дүгнэлттэй төстэй дүгнэлт юм. Нарны гэрэл, рентген гэрэл, лазерын гэрэл, хэт ягаан туяа тус тусдаа, нэгнээсээ хамаарахгүй хэмээн үзэх мэт хэл бүр өөрийн өвөрмөц бие даасан биетэй (эдийн засгийн суурьтай), хэлбэртэй байдаг гэсэн санаа. Тиймээс хэлнүүд тус тусдаа өөр өөр замаар, өөр өөр нэгдэн нийлэх аргаар үүссэн гэж Марр үзжээ.
амьтнуудын биш амьтадын эсвэл амьтасын гэнэ
... бээжин хужаа М Энхсайханы нэр хүндийг хуурамчар өргөх гэж орж ирэв үү, эсвэл юаниар хөлслөгдөөд элдэв дээдийн юм бичиж олныг төөрөгдүүлэх зорилго тавив уу , !!! ... Өчүүхэн хүний ухаан гаргах гээд өрөвдөлтэйгээр шалбаагт унах юм даа , ...
Харин хэлний талаархи Сталины үзэл бодол нь гэрэл бол долгиолог чанартай гэдэгтэй төстэй байр суурь юм. Нэг долгионоос олон янзын гэрэл үүснэ гэдэг шиг нэг хэлнээс олон янзын хэл салбарлан үүснэ. Эрхлэх үйлээс хүний үзэл бодол урган гарна. Эрхлэх үйл өөрчлөгдөхөд үзэл бодол дагаж өөрчлөгдөнө. Энэ үүднээсээ суурь, давхарга хоёр тогтворгүй, хувирамтгай. Гэтэл хэл бол өөр. Эрхлэх үйл, үзэл бодол хоёр цагийн аясаар өөрчлөгдөн хувирч байхад хэл хувирч өөрчлөгддөггүй, урт хугацаанд тогтвортой хадгалагдана. Мөн эрхлэх үйл өөрчлөгдөхөд уг өөрчлөлтийг хэл маш хурдан тусгаж авч шинэ шинэ үгээр баяжуулдаг бол ийм өөрчлөлтийг үзэл бодол удаан тусгаж авдаг. Тиймээс хэл, үзэл бодол хоёр ялгаатай, энэ хоёрыг хооронд нь хольж хутгаж болохгүй хэмээн Сталин айлджээ. Энэ үүднээс харвал хэл нь эрхлэх үйл, үзэл бодлын аль алинаас тусдаа биегүй маягийн зүйл болж таарна. Мөн хэл нь бүх хүмүүсийг хооронд нь холбох гүүр тул мэргэжлийн буюу ангич чанартай байх ёсгүй, мэргэжлийн хэлнүүд байвал өөр өөр мэргэжлийн хүмүүс хоорондоо ойлголцох боломжгүй болно хэмээн Сталин номолсон. Долгионы уртыг ихэсгэж багасах замаар нарны гэрэл, рентген гэрэл, лазерийн гэрэл гэх мэт янз бүрийн гэрлүүд гарган авна гэдэг шиг хэлний үгийн санд үг нэмэх, хасах замаар хэлний янз бүрийн салаа мөчрүүд үүсгэнэ гэсэн санаа. Долгионы уртыг яаж ч өөрчилсөн долгион өөрөө өөрчлөгдөхгүй. Үүний нэгэн адил хэлний хэв гэж нэг л зүйл байна, хэлийг яаж ч шинэ үгээр сэлбэж өөрчилсөн хэлний хэв өөрчлөгдөхгүй. Хэлний хэв гэдэг нь өгүүлбэрзүй буюу грамматик. Эндээс үзвэл, Сталины бодлоор хэл бол биелэг бус, харин долгиолог буюу хэвлэг (хээ хуар маягийн) чанартай ажээ.
хэлнүүд биш хэлүүд
Бичиж буй зүйлдээ хэт анхаарлаа хандуулаад үг үсэг нааш цааш алдсан асуудлууд олон байгаа байх. Гэхдээ үүнээс болоод миний хэлэх гэсэн санаа оноо буруу зөрүү ойлгогдох асуудал гараагүй болов уу гэж найдаж байна. Энэ зэргийн алдааг уучилна биздээ.
... бээжин хужаа М Энхсайханы нэр хүндийг хуурамчар өргөх гэж орж ирэв үү, эсвэл юаниар хөлслөгдөөд элдэв дээдийн юм бичиж олныг төөрөгдүүлэх зорилго тавив уу , !!! ... Өчүүхэн хүний ухаан гаргах гээд өрөвдөлтэйгээр шалбаагт унах юм даа , ...
202.179.29.231 гэх элий балай-д хэлэхэд гомо богдын тэмбүүтэй хүүхдүүд тэгээд одоо Монголын минь хаан гээд байж байх уу. битгий балайраад байгаарай өмхий дебил анархист минь.... наад үлгэрээ тэр балайбар, дебилдорж, үсээ угаадаагүй сагсуу хар сохорбарам, 4-р ангийн боловсролтой жонхуутангуудад ярьж өг. энд чиний өмхий ам илүү байна.
Өөрийн гэсэн онол, философийг бий болгосон агуу Ленин, Маркс, Орос орныг хүнд хэцүү цаг үед гарамгай удирдаж Монгол орныг минь тусгаар улс болгож өгсөн Гүрж Сталиныг элиийрэл балайрлыг үндэслэгч БАлАйБАр, уртаашаа ганц орос хэлтэй дебилдоржийн бөгс долоогч 4 аргын тоо бодож чадахгүй муу сурлагатан түүхчид, сохорбарамтангууд шүүмжлэхэд та бүгдийн мэдлэг боловсрол тархины хэмжээ тань дутна. Би өөрөө Японд хөгжлийн эдийн засгаар мастер болоод докторын зэрэг хамгаалж Японд 10 жил болсон хүн байна. Намайг мастерын шалгалт өгч байхад асуулт нь И.В. Сталины хэлний тухай бичсэн өгүүлэл ирж байсан. Сталин бол өөрөө Оросоор гайхалтай логиктой гүн ухааны бичдэг хүн.... Тэрнийг нь мэдээд Японд хүртэл Graduate School-н мастер, докторт элсэгдийн шалгалтын асуултанд оруулж байна....... В.И.Лениний 12 боть түүвэр зохиолыг мөн дээр нь Ленины гол мөрдлөг болгож байсан К.Марксын "Капиталыг" бүрэн уншчихаад обьектив дегнэлт хийж байгаа бол өөр хэрэг. Шинжлэх ухаанд шүүмж бол амин хэрэгцээтэй эд, гагцхүү шүүмж өөрөө обьектив байх алтан зарчим байдаг юм. Мөн дээр нь та өөрийн шүүмжилж буй зүйлээ баримт нотолгоо гаргаалгаатай бүрэн баримтжуулах хэрэгтэй. Энэ их хөдөлмөрийн ард гарч чаддаггүй нөхөд л тань шиг ингэж хийрхэж ядарсан ард түмний сэтгэл санаагаар наадах юм. Энэ бүхэн удахгүй төгсгөл болж жинхэнэ мэдлэгт суурилсан эрүүл шүүмж гарах болтугай. Ленин эх талаасаа халимаг монгол цустай, эцэг талаасаа герман цустай болохоор, Сталин гүрж байсан болохоор л Оросын төр засаг дургүй харин энгийн юм ойлгодог ном уншдаг ард түмэн нь бол хүндэтгэж явдаг юм.....Ер нь бол Ленин, Марксын онол дотроос авах зүйл асар их бий, тэгээд ч агуу зөнч Вангагийн хэлснээр 2076 онд дэлхий дээр ямар ч анги давхаргагүй нийгэм буюу коммунист нийгэм тогтох болно. ванга-г зүхээд байгаа нөхөр ванга эмээ-г давж гарах зөн билгийн таамаглалаа гаргаад ир. Мэргэ төлөг шашинтай ямар ч холбоогүй гэж Будда өөрөө хэлсэн байдаг. мэргэ төлөг зөн билгийг шашинтай хольж хутгаад байгаа өмхий дебил анархист, баабар болоод дебилдоржийн бөгс долоогчид жоохон ном унш аа......
Сталин Монгол орныг тусгаар улс болгосон ч гэх шиг. Юун тархи угаасан тэнэг утгагүй яриа вэ? Монгол орон түүхийнхээ турш ямагт туурга тусгаар явсаар ирсэн. Манж, монгол хоёр холбоотон улсууд байсан. Тиймээс хоорондоо элчин сайд солилцдог байсан. Жишээ нь Улиастайн амбан, Ховдын амбан, Их хүрээний амбан гэх мэт. Мөн Хятадад Монгол, Түвдийн хороо гэж байсан. Энэ нь Гадаад Харилцааны Яам гэсэн үг. Манж гүрэн мөхөхөд холбооны бүрэлдэхүүнд байсан Хятад, Монгол, Түвд улсууд тус бүртээ өрх тусгаарласан. Үүний дараа Хятадад Гадаад Харилцааны Яам гэж бий болсон. Монголд ч бас ялгаагүй. Хятадууд бүгд найрамдах засаглалаа тунхагласны дараа монгол орныг өөрийн бүгд найрамдах улсдаа гишүүнээр элсэхийг маш их гуйж ятгасан юм шүү дээ. Хэрвээ Монгол орон Хятадын нэг хэсэг байсан бол юу гэж тэд биднийг гуйхав?
хэхэ. тийм эрх тэгш харилцаатай байсан юм бол хятадад монгол амбан сууж байсан болов уу? манжууд эзэлсэн нутгаа захирах гэж амбан сайд томилж байсан байлгүй дээ. хятад монгол хоёр манжид дарлагдаж байгаад тус тусдаа эрх чөлөөний тэмцэл өрнүүлж 1911 онд зэрэг тусгаар улсууд болсон шүү дээ.
Хятадад монголын төлөөлөгчийн газар байлгүй яахав. Манжийн төрийн бодлогод нөлөөлөх, монголын эрх ашгийг лоббидох гэхчилэн янз бүрийн үүрэг гүйцэтгэж байсан. Монголчууд манжуудад ямар ч алба гувчуур төлж байгаагүй. Харин манжуудаас цалин пүнлүү, санхүүжилт авдаг байсан. Хөгжлийн элдэв зээл их авдаг байсан. Их өр тэглэхтэй төстэй замаар энэ өрийн асуудал шийдэгдсэн болов уу. Манжийн өрийг төлөх гээд оросуудаас зээл хүсэж зөвшөөрүүлээд дараа нь зээлээсээ татгалзсан. Энэ хүртэлхи түүхийг би мэдэж байна. Цааш юу болсныг одоогоор мэдээгүй байна. Бодвол энэ өрийг тэглэсэн болов уу.
Монголчууд манжуудад дарлагдаж байсан ч гэх шиг. Инээдтэй юм. Монгол улс өөрөө хилтэй харуултай байсан. Жишээ нь хятад худалдаачин монголд амьдрах виз авдаг байсан. 10 жилийн хугацаатай санагдаж байна. Монголчуудыг хятадад уусахаас манжууд хамгаалсан юм шүү дээ. Коммунист тархи угаалтаа гэж:
Mongolchuud manjiin ued holbooton ni bsan manjiin darlal gej bhgui gej zarim ni yarina.halhuudiin huvid tiim baij bolno.esvel zuungariin haant ulsiin hun amiin 80 huviig manjuud hyadsan bdag.zovhon orosiin hil deer ooroor helbel oros manjiin hil deer l haruul bsan bolohoos manj chin uls dotroo mongol hyatadiin hil deer haruul bgaagui.mongoliin orostoi zalgasan hil ni ulsiin hil hyatadtai zalgasan hil ni uls dotorh zasag zahirgaanii huvaariin hil bsan.mongolchuud manjiin haaniig haan eznee gej huleen zovshoorch bgaagiin ilerhiilel bolgoj jil bur eson tsagaanii beleg gej ogdog tsagaan saraar mongol noed beejind ochij haanii amar mendiig ailtgadag bsan.manj chin ulsiin ued mongolchuud solongos shig ooriin haantai ooriin tor ulstai bgaagui.
Stalin mongoliig hyatadaar huleen zovshooruulehed gol uureg guitsetgesen ni tuuhen unen.ene ni olon ulsiin hemjeend huleen zovshoorogdoh ehnii chuhal alham bolson.tegehdee ene bol stalin hel shinjleliin mundag tom erdemten garamgai fizikch nertei odon oron sudlaach bsan gesen ug bish.hervee stalinii demjlegeer mongol hyatadaar huleen zovshooruuleegui bol 1911 ond ehelsen mongolchuudiin tusgaar togtnoliin toloo temtsel 1949 ond hyatadad hyatadad huvisgal yalsnaar duusah bsan ch baij magadgui.yag tovd 1951 ond hyatadad negdsen shig.
Ойрдуудыг хятадууд биш халхууд хядсан. Манжийн хааныг монголын хаанд өргөмжлөлөө гэдэг нь манжийн дарлалд орлоо гэсэн үг биш. Төрийн хамаг хэргээ манжуудад даатгаад монголчууд өөрсдөө амралтаа авсан л хэрэг. Эс тэгвэл оросуудад эзлэгдэх байсан ч юм билүү. Тэгсэн бол өнөөдөр бид буриадууд, тувачууд шиг орос нэртэй, орос хэлтэй хүмүүс байх байсан биз. Өнөөдөр гэхэд л Австрали, Канад улсууд английн хатан хааныг өөрийн эзэн хээн гэж хүлээн зөвшөөрдөг. Энэ нь англид дарлагдаж байгаа хэрэг огт биш.
Mongol manjiin darlald bsan ni unen.manjid ezlegdsen ni unen.harin hyatadad ezlegdej hyatadiin darlald bgaagui.manj hyatad hoyor chini oor.
Austral canaduud chini oorsdoo anglichuud yum chini dee.anglichuud anglichuuddaa darlagdana geh yum uu.zuungariig turemgiilj ezesen manjiin tseregt halhuud oroltsoj yavsan ch ihenh ni manj hyatad tserguud bsan.ene daind oroltsoj yavsan chingunjav zereg halhuud
Chingunjav hamt yavsan manjuudaa ustgaad halhad ergej butsaj ireed manjiin esreg hodolson bdag.harin oiradiin amarsanaagiin boslogiig manjuud daraad dalimd ni hun amiig ni hyadsan hungui bolson zuungariin gazar deer uigur kazah zereg oor undestniig nuulgej suulgasan.
Mongolchuud gej zovhon halhuudiig helehgui bh.manjuud halhuudad sain handaj halhuud ch enh amgalan haanii barimliig gertee tavij morgodog baij bolno.gehdee buh mongolchuudad tegej handaagui.hamgiin ih eserguutsej hamgiin olon jil tusgaar togtnoloo hamgaalj mongol toriin golomtiig hamgiin udaan hadgalsan oiraduudad ontsgoilon hargislaj hertsgiilsen.
Үндэстэн гэдэг бол цус биш. Орос үндэстэн гэхэд дотор нь түмэн цус байна. Хятад үндэстэн гэхэд дотор нь түмэн цус байна. Америк үндэстэн бол бүх тивийн цус холилдсон улс. Нарийн яривал манж, тунгус бол монголчуудын өвөг дээдэс. Манжууд монголчуудыг дарлаад дээрэлхээд байсан зүйл үгүй. Монголчууд хоорондоо зодоон хийхдээ манжуудыг ашигладаг байсан. Оросууд Сибирийг эзлээд монголд тулж ирэх үед нь монголчууд манжийн нөмөр нөөлөгт хорогдсон шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл, манжууд монголчуудыг орос, хятад хоёроос хамгаалсан.
Manj yahaaraa mongoliin ovog deedes bolchdog bn.manj mongol tureg ert ued 10000 jiliin omno ch yumuu neg heltei bgaad Iish tiishee salsan baij magadgui.neg niitleg ovog deedestei bsij magadgui gehees bish neg ni negniihee ovog deedes bn gej yu bsiin.ah duu 3 neg aavtai l gej yarina uu gehees duu ni ahaasaa garsan gedeggui biz dee.
Mongolchuud manjid darlagddaggui jargaltai shan bsan yum bol 1911 ond hyatadad manjiin esreg boslogo garanguut mongolchuud dalimduulj tusgaarlahgui manjtai hamt hyatadiin boslogiig darah gd tuslah bsan biz dee
Ер нь энэ дэлхийд жаргалтай амьдардаг улс орон гэж байдаг юмуу? Монголчууд жаргаж байсан ч гэх шиг. Зөвлөлт засаг нурахад монголчууд япон, америкыг түшсэн. Тэсч үлдэхийн тулд шүү дээ. Жаргахын тулд биш. Манжийг түшсэн нь үүнтэй агаар нэг.
Manjuud tegeed mongoliig ch darladaggui hyatadiig ch darladaggui tuvdiig ch darladaggui bugdentei ni tegsh tentsuu holbooton bsan bolj bn uu.manj chin uls bol dundad zuunii oron.manj ezen oron hyatad ezlegdsen oron mongol tuvd manjiin vassal mayagtai bsan gevel unend niitsene.manj nar hyatadiig 40 jil daitaj baij ezelj avsan.
Mongol manjiin bureldehuund ordog ooriin haangui bsan uchir yag vassal gehed haashaa yum.solongos balba vietnam manjaas tusdaa gazar nutag hil hyazgaartai ooriin haantai manjiin vassal ornuud bsan.
Чи дарлах, дарлагдах гэсэн үгэнд ямар их хайртай юм бэ? Энэ үг байхгүй бол түүх түүх биш болчих гээд байна уу? Монголд баригдсан бүх сүм хийдүүд манжийн хөрөнгөөр боссон. Социализмын материал техникийн бааз бас л оросуудын хөрөнгөөр боссон. Хамаг ажлаа гадныхнаар хийлгэсэн. Тэгээд ичих ч үгүй манжууд намайг дарлав, оросууд намайг дарлав гээд яриад сууж л байдаг. Эсрэгээрээ, манж, орос хоёрыг монголчууд ашигласан юм бишүү?
Сүм хийд гэдэг чинь их сургууль шүү дээ. Анагаах ухаан, одон орон, тооны ухаан, хэл шинжлэл, амьтан судлал, ургамал судлал, орчуулгын онол гээд их, бага хөлгөний ухаан гэдэг чинь тэр чигээрээ эрдэм ухаан. Монголд энэ бүхэн хөгжсөн. Бүх зардлыг нь манжууд гаргасан.
Halh manjid dagaj orsnoor Orost ezlegdehees hamgaalagdsan ni unen.manjid sain duraar dagasnaar hyatadad uusahaas hamgaalagdsan ni bas unen.tsoon tootoi manjuud shoroon tumen hyatadiin tolgoi deer suuj bhiin tuld oorsdiinh ni hun am ni hurehgui ar ovor mongolchuudad sain handaj heregtei ued tsereg daichilj garguulah ni manjiin sonirhold bas niitsej bsan.olon mongol erchuud manjiin haanii hiisen daind yavj alagdaj bsan.har tamhinii dainii ued olon myangan mongol morit tserguud selmee dalain angli franciin ih buunii oodoos dairaad aluulj bsan.manj nar suuldee hyatadad uusaad manjiin bodlogo ni hyatadiin bodlogo bolj oorchlogdson.
Darlah gdg ugiig noerhol ezegnel gedgeer solison ch utga chanar ni ijil.Sum hiidiig bugdiig ni manj haanii horongoor barisan gej boddog yumuu.mongold enh amgalan haanii dursgald zoriulj barisan amar baysgalantaas busad sum hiid mongolchuudiin orgol barits alba tatvaraar bosson.buddiin lam nariin medleg uhaan 2000 jiliin omno delhiin hamgiin orchin ueiin devshilttei terguunii medleg bsan baij bolno.harin 20r zuun gehed enetheg tuvdees garaltai bolovsroliig 50 jil sudalsan agramba tsoltoi mergen erdemten hun delhii booronhii gedgiig ch medehgui europiin baga nasnii huuhdees ch dooguur ertonts gazarzuin tuhai medleg olj avch bsan
Дорнын мэдлэг ухаан өрнийнхөөс юугаараа ч дутахгүй. Дорнын олон мэдлэгийг одоо л өрнийхөн ойлгох түвшинд хүрч байна. Өмнө нь мунхруулга, худал гэж үзэж байсан олон үзлээ эргэж харж байна. Матрица гээд кино бий. Дорнын маш олон мэдлэг ухаан энд бий. Аажимдаа өрнө, дорнын мэдлэг хоорондоо нэгдэх биз. Дэлхий бөөрөнхй гэдгийг монголчууд эртнээс мэддэг байсан. Номтой лам дэлхий бөөрөнхийг мэддэггүй гэдэг бол зүгээр л коммунист тархи угаалт. Монгол ардын дуунд ч бий, ардын хөлөгт тоглоомуудад ч бий. Жишээ нь Ертөнц тоглоом, эсвэл Эргэх 4 улирал гээд ардын хөлөгт тоглоом бий. Энд дэлхий нарыг тойрох хөдөлгөөнөөр тоглож нааддаг.
Дарлах, дарлагдах гэдэг нь коммунист суртал ухаалга. Хэрвээ хүчтэй нь хүчгүйгээ иддэг байсан бол энэ дэлхий дээр өдийд зөвхөн хүчтэй улсууд үлдэж хүчгүй бүх улсууд өнөөдөр дэлхийн тавцнаас арчигдах байсан. Бодит үнэн гэвэл. Зөвхөн нэг талын хожил, нэг талын ялагдал гэж байхгүй. Түүхээс харахад аливаа харилцаанаас хэн хэн нь адилхан хожиж гарсан байдаг. Жишээ нь Африк, Латин Америк мөлжүүллээ л гэдэг. Гэтэл тэнд орчин үеийн бүх юм байна. Хэрвээ европчууд очоогүй бол тэд өдийд хүй нэгдлээрээ л амьдрах байсан биз.
Suuliin 500 jil ornodiinhon hun torolthnii medleg uhaaniig tuucheelj bn.renchin guai bichsen bdagdaa.19r zuund beejind ochson orosuudaas delhiid yamar yamar uls bdag tuhai mongoliin neg nomun han tsoltoi erdemtei lam asuuj l dee.ihed sonirhoj shalgaagaad salahgui bolohoor ni tsaad orosuud ni ene yamar yadargaatai amitan be gesen chini yamar neg ulsiin ner yum bh gej bodood temdegleh uldeesen bdag gej.tuhain ued nomun han gedeg bol mash hundtei olon arvan jil nom uzej baij hurdeg tsol bsan.huvisgalaas omno bsan neg ch shashinii surguuli ardiin zasgiin anhnii baga surguuliin olgoson medlegt hurehgui bsan.tiim uchraas renchin guai tedniig 1929 ond shar huvalz nar gej nerlesen.
Communist tarhi ugaaltand ugaagdaad buruu oilgolttoi bolood hataad chuluujaad togtchihson
Хэн ч гэсэн мэдэхгүй зүйлээ хүнээс асууж болно. Цаад хүн нь хариу хэлбэл үүнийг хариулт гэж үзнэ. Жишээ нь таны нэр хэн бэ гэж асууя? Дорж гэж хариуллаа. Тэгвэл таны нэрийг Дорж юм байна гэж ойлгоно. Хэрвээ таны хариулт "яасан ядаргаатай юм бэ" гэвэл би таны нэрийг "яасан ядаргаатай юм бэ" гэж л ойлгоно. Ямар хариу өгнө түүнийг л хариулт гэж ойлгоно. Хэн ч байсан ялгаагүй.
Aziud hun torolhtnii soyol irgenshliig manlailj bsan ue bii.europiig zerleg bhad.ene bol 2500 jiliin omnoh yavdal.ternees hoish dorniin erdem medleg hogjoogui nemegdej bayjaagui.heden zuun jiliin omno ter tegeed helchihsen bolohoor tiim l bh estoi ooroor baij bolohgui gd shine sanaa bodliig zovhoordoggui.ter hoorond ni ornodiinhon greek romiin ued neg tsetsegleed daraa ni dundad zuunii ued haranhuilaad dahij sergeed 18r zuund anglias ehleed hun torolhtnii hogjliin daraagiin ue boloh aj uildverjsen niigemd devsheed orchihson.
Ухаандаа та африкт очлоо гэж бодьё. Хэн нэгнээс "таныг хэн гэдэг вэ" гэхийг тэр улсын хэлээр яаж хэлэхийг заалгажээ. Тэгээд нэг танихгүй хүнтэй уулзаад нэрийг нь асууя. Тэр хүн ямар нэгэн үг хэлнэ. Ямар утгатай болохыг та мэдэхгүй. Гэхдээ энэ үгийг тэр хүний нэр гэж л ойлгоно.
Өрнийн технологи бол машин механизм. Гэхдээ энэ нь ид шид бүтээх цорын ганц арга зам биш. Хүний ид шидийг одоогоор нээгээгүй байна. Далдыг харах, нисэх, өвчин анагаах ч байдаг юмуу. Заавал онгоцонд суухгүйгээр бясалгалын хүчээр дэлхийн нөгөө өнцөгт хормын төдий хүрч очих ч байдаг юмуу. Ид шид бүтээх өөр олон арга зам бий гэдэгт би итгэдэг.
Aziud europiinhnoos hol haygdsan delhiin uls ornuud europ tiviin tuhai yamar ch barimjaagui bsan gesen ug l bhgui yu.tuhain ueiin mongoliin manjiin hamgiin sain bolovsroliin sistem deed bolovsroliin tuvshindee ch europiin zahiin surguuliin gazarzuin hicheel deer uzdeg medlegiig baraadah ch ugui bsan gesen ug.
Ер нь хүн бол өөр өөрийнхөө тивийн тухай л мэдэх байх. Европ хүн бол европын улсуудын тухай мэднэ, харин азийн улсуудын талаар сайн мэдэхгүй. Жишээ нь чамаас африкийн ямар нэг орны тухай асуувал чи мэдэх үү? Латин Америкийн аль нэг орны талаар америкийн хэн нэгэн мундаг профессор, доктороос асуувал мэдэх үү? Мэдэх нь юу л бол. Орос бол европ хүн. Монгол бол ази. Нэг ази хүн европ хүнээс европын аль нэг улсын тухай асуужээ. Энэ бол хэвийн зүйл. Ичгэвтэр зүйл огт алга.
Lam nar yagaad Byasalgaliin hucheer doh ebola ene teriig emchlehgui bgaa yum be.zon biligch id shidtenguud chini yadarsan zovson ovchtei zovlontoi amitdiin etssiin zoosiig sorohoos oor yu cj hj chaddaggui shd.shinjleh uhaan l jinhene id shidiig buteedeg.erdemtei lam nar chini tegeed computer baitugai uuriin hudulguur ch zohion buteegeegui bizdee
Ed materialguigeer yaj hogjij devshih yum be.jishee ni Microscoopuigeer ovchnii uusgegchiig ni harah baitugai yagaad uheed bgaa shaltgaaniig ni ch medehguigeer nom unshij burhnaas avral erj suuj bhad l uhuuldeg bsan buzdee.
Delhiin buh ulsiin tuhai mash delgerengui medeh tuhai yariagui.eronhiidoo barimjaatai bh tuhai yarij bn.brazil uls afric tivd orshdoggui tuhai medej bn yamar ch gesen barimjaatai bn gesen ug.yamar ch barimjaagui hun bol aan za za tegvel tiim l yum bailgui dee gd shuud itgene biz dee
… Монголчууд Манжтай хавсарч Хятадыг эзэрхийлж байсан. 19 р зууны сүүл үеэс Xятад угшилтай эмэгтэй Манжийн xатан хаан болсон үед асуудал хүндэрсэн. Гэвч удалгүй 1911 онд Монголчууд чин ван Ханддорж , сайн ноён Намнансүрэн нарын удирдсан Улс үндсээ чөлөөлөх хөдөлгөөний дүнд эрх чөлөөгөө олж авсан . Монголчууд нийтдээ мухар сүсэгтээ баригдсан , Шарын шашны бүрэн эрхшээлд орсон харанхуй цаг үе байсан учраас Монголын Шарын шашны тэргүүн төвд лам Жавзандамба хутагтыг Монгол Улсын хаанаар өргөмжлөхөөс өөр арга тухайн үеийн Монголын эрх баригчдад байгаагүй. Үүнийхээ горыг тэд амсч удалгүй бүгд хорлогдон үхсэн . Энэ бүх аллагыг далд зохион байгуулагчид болох хутагт Жавзандамба , шанзав Бадамдорж нар ихэд сүжрэн Хятадын хар цэргийг Хүрээнд дуудан ирүүлж , Манж Хятад ёсонд ууссан хар шар ноёдын урвалтаар Монголчууд гаминд эзлэгдэн 2 жил хүрэхгүй хугацаанд эрхшээлд нь байсан боловч , 1921 оны Ардын Xувьсгалаар Монголын их удирдагч Д Сүхбаатар тэргүүтэй Монгол Ардын журамт цэрэг ах дүү Зөвлөлт Улсын цэргийн тусламжтайгаар Xарийн дээрэмчид болох Хятад Гамин , Барон Унгернийг устган сөнөөж Монгол Улсын Tусгаар тогтнолыг зарлан тунхаглаж , бүрэн эрхт Монгол улсыг байгуулсан . ... Харин 2009 оноос ардчилсан хужаа Ц Элбэгдорж ерөнхийлөгч болсоос хойш Түүний үйлдсэн бусармаг үйлдэл ,хууран мэхлэлт, урвалтын дүнд 2012 онд хууль бус УИХ байгуулагдан , Монгол Улс, Монголын Tөр , … Өрнөд болон Хятадуудын далд эрхшээлд буюу тэдний утсан хүүхэлдэй ардчилсан хужаа луйварчид урвагчдын гарт Aрдчилсан нэрийн дор орсон . ... Түүхийн бүхий л үеийн туршид үргэлж хорон мууг хийж байсан Хятадууд , хужаа нарын бузар сэтгэхүй , хорон бодлогоос өөрийгөө хамгаалах зөн Монгол хүн бүрийн зүрхэнд нь , цусанд нь бат хоногшин үлдсэн байдаг ба тиймээс ч Монголчууд Хятадууд , Хужаануудтай ямар нэг байдлаар ойр байх өчүүхэн ч хүсэлгүй байдаг юм. … Мөнх Тэнгэрийн ивээл ерөөл , хамгаалалт дор Монгол Улс асар удахгүй Өрнөд болон Хятадуудын далд эзэрхийлэлийг устгах бөгөөд Хан Тэнгэрийн хилэнгийн гал, аймшгийн илдэнд ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид устан мөхөж, тамын гүнд хаягдах болно. Монголчуудад мууг үйлдсэн аль ч улс орон, үндэстэн Хан Тэнгэрийн аймшигт хилэнд бут ниргэгдэх болно. … Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно. 2012 oн.
Жишээ нь өрнөдийнхэн Онгодын орон руу одооноос л дөнгөж орж эхэлж байна. Flow гэж нэрлэдэг. Онгод орсон үедээ хүн гайхамшиг, ид шидийг бий болгодог. Өвчин эмгэг анагаах ч юмуу. Ямар ч микроскоп хэрэггүй. Ямар ч эм тан хэрэггүй. Онгодыг жолоодон дурын өвчнийг анагаана. Онгодын хүчээр өөдөөс айсуй амьтныг эсвэл сумыг зогсоох ч юмуу. Өрнөдийнхөн үүний нууцыг маш их сонирхож байгаа. Урлаг, спорт, бизнес гээд янз бүрийн салбаруудад сүүлийн үед онгодын хүчийг ашиглах хандлага идэвхитэй дэлгэрсэн.
Онгод гэдэг нь ямар ч багаж, ямар ч техник, ямар ч машин, техникийг орлох чадалтай ер бусын ухаалаг хүч юм. Ухаалаг төр, ухаалаг гар утас гэдэг шиг, ухаалаг хүч. Магадгүй ирээдүйд хүмүүс энэ хүчээр амьдардаг болно. Тэгвэл ямар ч машин техник хэрэггүй болно.
Dorniin id shidiig ezemshsen lam nar chini 37 ond buuduulah gd tuugdaj yavahdaa byasalgaliin hucheer oron zain shiljilt hiigeed horomhon zuur gertee ochood tsaigaa uugaad suuhgui yasan yum be.tiim yum gej bdaggui l bhgui yu.bichig useggui genen itgemtgii humuusiig huurch tejeelgeh gesen ineedtei zalind itgeed yavj bdag.huuhen hutagt usee husahaar usniih ni shirhegiin toogoor tsereg bii bolno gevel shuud itgeh ni ee.
Одоохондоо миний хэлж ярьж буй зүйл үлгэр шиг санагдаж байж мэднэ.Би ойлгож байна. Анхандаа үргэлж ийм байдаг. Онгод гэдэг асар хүчтэй хуйларсан орон. Цахилгаан соронзон орноос огт өөр. Ийм орноор жишээ нь жингүйдлийг бий болгоно. Үхлийн тухай ойлголт ч бас харьцангуй. Үхэл гэж үнэхээр бий эсэх ч бас эргэлзээтэй.
... Онгод гэдэг хуйларсан орон , хүн гэдэг бол сармагчин гэсэн авгай хүүхний ухаанаас арай дээр юм хэлэх чадал алга уу, ... Будаач будаач гэхэд сахлаа будав . ...
... Ердөө л чөтгөрийг аргадаж амьдардаг сүнс нь үхмэл хүмүүсийг хэлдэг юм , ... Тийм дээ ч эд хөрөнгө өргөл барьц , архи тамхи авгай хүүхэн гэсэн элдэв бусын бузар ёроор өөрсдийгөө хучиж явдаг юм , ...
... Шарын лам нарын талаар ид шид гайхамшиг байдаг гэж бүү худал цуур , ... Ердөө л чөтгөрийг аргадаж амьдардаг сүнс нь үхмэл хүмүүсийг хэлдэг юм , ... Тийм дээ ч эд хөрөнгө өргөл барьц , архи тамхи авгай хүүхэн гэсэн элдэв бусын бузар ёроор өөрсдийгөө хучиж явдаг юм , ...
Хуйларсан орон гэж юу байдгийг багцаалахын тулд утасны ээрүүлийг дотроо төсөөлж болно. Ээрүүл ямар ч хөдөлгөөнгүй байхдаа тэнцвэрээ олохгүй хажуулдаж унана. Харин ээрүүлийг тэнхлэгийг нь тойруулан хурдан эргүүлбэл хажуулдаж унахгүй, тэнцвэртэй тогтоно. Намайг бага байхад хүүхдүүд эвдэрсэн цагны арааг эргүүлж тоглодог байлаа. Хүчтэй эргүүлсэн араа маш тэнцвэртэй тогтоно. Хурд нь саараад эргэлт нь зогсохоор хажуулдаж унана. Энэ бол ээрүүлийн зарчим. Хүчтэй эргэлт нь хуйлрал бий болгож байна. Иймэрхүү хуйлралаас жишээ нь жингүйдэх үзэгдэл бий болдог. Өндөр хурдтай эргүүлсэн хэдэн 100 кг жинтэй ээрүүлийг 10 настай хүүхэд ч ганц гараараа өргөхөд даана. Жингүйдэх үзэгдэл болж байгаа учраас. Онгодын хүч гэдэг үүнтэй төстэй.
Хэлний талаархи миний байр суурь энгийн. Марр мэргэжлийн хэлний тухай ярьж байна. Жишээ нь ноот бол хөгжмийн хэл. Морзын үсэг бол мэдээлэл дамжуулах хэл. Химийн томъёо бол хувилахуйн ухааны хэл. Математик бол шинжлэх ухааны хэл. Нягтлан бодох бүртгэл бол санхүүгийн хэл гэх мэт. Ийм хэлийг зөвхөн мэргэжлийн хүмүүс ойлгож хэрэглэнэ. Ийм хэл сурах нь цоо шинэ хэл сурахтай адил. Өдөр тутмын ярианы хэлнээс тэс өөр. Ухаандаа хөгжмийн ноот эсвэл химийн томъёонд ярианы хэлтэй төстэй юу ч байхгүй. Харин Сталин ярианы хэлний тухай ярьж байна. Ямар ч ажил мэргэжлийн хүмүүс амьдралаа залгуулах нь ижил. Орон гэрээ төвхнүүлэх, хоол ундаа бэлдэх, аялж зугаалах, уралдаан тэмцээнд оролцох гэх мэт. Энэ бол нийтлэг үйл. Өдөр тутмын амьдралд ярианы хэл хангалттай. Амьтан, ургамал ч ялгаагүй. Адуу янцгаах, хэдгэнэ дүнгэнэх эсвэл тарвага хошгирох нь мэргэжлийн хэл. Адууны эрхлэх үйлийг хэдгэнэ үйлдэхгүй, тарваганы эрхлэх үйлийг адуу үйлдэхгүй. Мэргэжил бүр ондоо. Адуу янцгаахыг адуу л ойлгоно. Хэдгэнэ дүгнэхийг хэдгэнэ л ойлгоно. Өөр амьтад, өөр мэргэжлийнхэн ойлгохгүй. Гэтэл байгалийн гамшигт үзэгдэл тохиох дохио өгч болно. Гал түймэр, үер ус, газар хөдлөлт, ган зуд гэх мэт. Иймэрхүү гамшигт үзэгдэл тохиохын өмнө байгаль дохио өгнө. Ийм дохиог бүх амьтад адилхан хүлээн авч адилхан ойлгоно. Энд бүх төрлийн амьтан ойлгох ямар нэгэн нэгдмэл хэл, нэгдмэл дохио (хээ хуар маягийн чичиргээ, доргио) байна гэдэг нь ойлгомжтой. Байгалийн ийм нэгдмэл хэл нь ярианы хэлтэй төстэй. Ингэж үзвэл хэл нь биелэг бөгөөд долгиолог гэсэн хосолсон чанартай ажээ. Бүх амьтад мэргэжлийн хэл ба байгалийн хэл гэсэн хоёр хэл зэрэг эзэмшдэг. Хүн ч бас ялгаагүй.
"Намайг үхэхээр миний шарил дээр баахан хог сага, шавар шавхай авчирч овоолох биз. Гэхдээ түүхийн салхи хүүшилж түүнийг хуу хаман хийсгэж арилгах болно." И.В.Сталин
Сталины "гэрээс" гэж ямар ч юм байхгүй. Сталины хар дэвтрээс авсан гэх баахан "гэрээс" гарсан боловч бүгд худал болох нь тогтоогдсон. Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Миний гэрээслэл гэж бий. Харин чиний гэрээслэл гэж юм байна уу?
Эргүү мал минь. Чамаас өөр хүн бол энэ өгүүллийг гүйцэд уншчихаад сэтгэгдлээ бичдэг юм... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Ард түмний эцэг, суут жолоодогч намайг "эргүү мал" гэсний чинь төлөө НКВД-гийн шоронд амьтан болгох юм хуна.
Их мэдэгч Ганхуяг ичих нүүрээ барж оюуны өмчийн хулгайч болжээ.Сталины энэ өгүүлэл аль 1950 онд монгол хэлэнд орчуулагсан юм.Мөн Сталины гэрээслэл мөн болох нь Орос, Английн шинжээчидээр батлагдсан зүйл.Би чам шиг худлаа юм сайт дээр таьж шившиг болохгүй. Сталин гэж хэн байсан тухай судалгааг АНУ-ын эрдэмтэд судлаачид хүртэл хийж байна.
Чи 1950-иад онд орчуулагдсан Сталиныг яг уншиж харагдаач. Би шинээр орчуулсан юм. Худлаа гэвэл тулгаад үзэхгүй юу. Би чам шиг зүгээр суучихаад хоосон чалчдаг мал биш. Би цаг ямагт ажил хийж байдаг. Би миний судалгаа АНУ-ын эрдэмтдээс илүү байж ч болно ш дээ... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
... Бичсэн үгс нь И В Сталины сэтгэхүйгээс гажаад байх зүйл алга байна . ... Тийм ээ И В Сталин түүхэнд ноогдсон үүрэг хариуцлагаа биелүүлсэн . ... Монголын Эзэнт гүрний үргэлжлэлийг авч яван , Түүний галыг бөхөөхгүй хадгалж үлдэнэ гэдэг бол асар ухаан , тэвчээр, золиос шаардсан ариун үйлс мөн . ... Харин матрын нулимс дуслуулж явдаг хужаа хүүхэн Уянгаагийн зөвлөх урвагч Ц Ганхуяг чи амаа тат . ... Хүмүүний оюун ухааны хамгийн үнэт зүйл бол цэвэр ариун үнэнч зан суртахууныг уландаа гишгэж , хэдэн халтар юаниар эх орноо сольсон чам шиг новшид бусдыг зүй бусаар дормжлох , элдэв шүүмж хэлэх өчүүхэн ч эрх байхгүй . ... Даравч дарайна , булавч бултайна . ...
Оросын нэрт физиологич Павловын нохой дээр хийсэн туршилтын сонирхолтой үр дүнг санаж байна. Павлов бол Нобелийн шагнал авсан оросын цөөн сэтгэгчдийн нэг. Нохой хоолны үнэр авмагцаа шүлс нь гоождог болохыг тэр ажиглажээ. Хоолны үнэр бол нэг төрлийн дохио шүү дээ. Дараа нь тодорхой авиа гаргаад хэсэг хугацааны дараа нохойгоо хооллосон байна. Энэ үйлдлээ олон удаа давтжээ. Ингэхэд нохой нь нөгөө авиандаа дасаад тэр авиагаа таньдаг болсон байна. Тодруулбал, авиа гармагц шүлс нь асгарч эхэлжээ. Хоолны ямар ч үнэр байхгүй байхад тэр шүү дээ. Хоолны үнэрээр шүлс ялгарна гэдэг нь нохойны хувьд дасал болсон уламжлалт мэдлэг байна. Хоолны үнэр нь хоол гэдэг үгтэй төстэй. Дараа нь хоолын үнэрийг авиагаар орлуулсан байна. Шинэ үг зааж буй маягтай. Хэсэг хугацааны дараа нохой шинэ авиа, өөрөөр хэлбэл шинэ үгийг сурч цээжилсэн байна. Ингэхдээ энэ шинэ үгийн утга нь хоол юм байна гэдгийг баттай ойлгожээ. Тийм болохоор тухайн авиа дуугарахад шүлс нь гоождог болжээ. Эндээс харахад нэг үгийг өөр нэг үгээр, нэг дохиог өөр нэг дохиогоор солих боломжтой байна. Утга нь өөрчлөгдөхгүй байж болно. Өөрөөр хэлбэл, хэл, үзэл бодол хоёр ялгаатай. Энэ тал дээр Сталинтай санал нэг байна. Давхрага, хэл хоёрыг хольж хутгаж болохгүй. Гэхдээ энэ нь давхрага, хэл хоёр ялгаатай байх ёстой гэсэн үг бас биш. Сэтгэлгээ яаж ч өөрчлөгдсөн хэл өөрчлөгдөхгүй гэж Сталин үзсэн. Энэ бол буруу. Үүнтэй би санал нийлэхгүй. Яагаад гэдгийг тайлбарлая. Павлов хоолны үнэрийг авиагаар орлуулах туршилтаа олон нохой дээр туршиж үзсэн байна. Гэтэл сонин зүйл ажиглагдсан байна. Бүх нохой шинэ зүйлд хурдан дасдаггүй ажээ. Олон нохой шинэ авиаг сурсан боловч удалгүй залхаж эхэлсэн байна. Хоол гэсэн утгатай авиа дуугаргахад анхандаа овоо шүлс нь гарч байснаа сүүлдээ шүлс нь гоожихоо больжээ. Павлов ийм нохдыг залхуу, хойрго, танхай, хуучнаа санагалзагчид гэж нэрлэжээ. Ийм нохдын ухаан санаа нь орон гаран, юм юм руу үсчсэн, дүрэм журманд захирагддаггүй, замбараагүй амьдралтай нэгэн байдаг ажээ. Гэтэл шинэ юм сурах эрмэлзлэлтэй, сургуультай ноход шал өөр зан авиртай ажээ. Үнэнч, тууштай, тэвчээртэй, анхааралтай гэх мэт. Эндээс Павлов нэг дүгнэлт хийжээ. Бүх амьтад дотроо хоёр янз. Нэг нь хууль сахьдаг, дэгтэй, журамтай, цэгцтэй. Нөгөө нь хууль сахидаггүй, замбараагүй, хэнэггүй, дэггүй. Үүнээс дэгтэй, журамтай, номтой амьтад нь хөгжих, боловсрох, амьдрах чадвар сайтай болох нь ажиглагджээ. Өөрөөр хэлбэл хэл нь хөгжвөл тухайн амьтан дэгтэй, сургуультай болдог, харин хэл нь хөгжихгүй бол ухамсар нь хөгжиж төлөвшдөггүй ажээ. Павлов өөрийн шавь болох гадаад болон орос оюутнуудыг харьцуулж хараад иймэрхүү дүгнэлт хийсэн байна. Орос оюутнуудын нийтлэг авир бол багшийн хэлж ярьж буй үгийг ойлгодоггүй, ойшоодоггүй, хичээлдээ ямар ч анхаарал тавьдаггүй, сургаар ямар нэгэн юм руу нийтээрээ хошуурч хуйлардаг, дараа нь түүнээсээ амархан уйддаг, ямар нэгэн юманд чин сэтгэлээсээ тууштай, анхаарлаа төвлөрүүлөн ханддаггүй. Энэ бол зөвхөн оютнуудын асуудал биш. Сэхээтнүүдийн хувьд ч мөн ялгаагүй. Аливаа нэг хурал зөвөлгөөн боллоо гэхэд шийдэх асуудлаа тойрч хаа хамаагүй зүйлийг шүүрч яриад сүүлд нь замхруулдаг , гол асуудал нь шийдэлгүй үлддэг, өөрөөр хэлбэл хурал зөвлөгөөн ямар ч үр дүнгүй өнгөрдөг. Энэ бол орос хүмүүсийн оюун ухааны нийтлэг дүр зураг. Энэ нь дэггүй, журамгүй, замбараагүй нохойтой их төстэй байна. Гэтэл гадаад оютнууд шал өөр авиртай байна. Тэд багшийн хэлж ярьж буй үгийг анхааралтай, хичээнгүй сонсдог, ярихдаа гол асуудлаа чиглүүлж ярина, асууж лавлах зүйлээ ичих зовохгүй асууна, шинэ юм мэдэх туйлын их хүсэл эрмэлзлэлтэй. Энэ нь дэгтэй, сургуультай нохойтой тун төстэй. Бидний дутагдал юу вэ, орос орон хөгжихийн тулд яах ёстой вэ гэдгийг эндээс харж болно хэмээн Павлов хэлсэн байдаг. Энэ нь Маркс, Энгельс нарын дүгнэлттэй таарч байна. Коммунист нийгэм байгуулахын тулд иргэд нь хууль дээдэлдэг, дэгтэй, номтой байх ёстой. Ийм иргэдтэй улс орнууд бол өндөр хөгжилтэй өрнөдийн орнууд. Харин Орос бол иргэд нь хууль ёс мэддэггүй бүдүүлэг улс. Тиймээс Орос оронд коммунист нийгэм байгуулах нь аюултай хэмээн Маркс зориуд анхааруулжээ. Эхлээд хэлээ хөгжүүлж иргэдийнхээ ухамсрыг дээшлүүлэх ёстой байна шүү дээ. Давхрага хэл хоёр ялгаатай, гэхдээ хэлний хөгжил нь үзэл бодлоосоо, давхаргаасаа хоцорч болохгүй. Үүнийг Сталин ойлгоогүй байна. Түүний хувьд, хэл бол урт удаан хугацааны турш хувирч өөрчлөгдөггүй, түүхий эд маягийн зүйл ажээ. Үүнээс болоод орос хүмүүсийн оюун ухаан дундад зуундаа түгжигдэн царцжээ. Энэ хөлдүүс нь өнөө хэр гэсээгүй, иргэд нь хууль ёс сахидаггүй хэвээрээ. Гартаа гар утас, компьютер барьсан хүй нэгдлийн сармагчингууд.
"Түүх"-ээ чиний тархи заавал хүн дагаж "ажиллахчээ" болох юм. Чиний Сталиныг дагаж хэл шинжлэх гэдэг ч яамай л байна. Чи ичихэд яана аа... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Чамайг бодвол би хүний хэлсэн ярьсан зүйлийг уншаад сохроор даган баясахгүй. Юу нь зөв, юу нь буруу гэдгийг өөрийнхөөрөө хэлээд тайлбарлах чадвартай. Чам шиг хараал урсгахаа, хүн доромжлохоос өөр дүн шинжилгээ хийдэг хүн би биш. Өөрөөсөө ичээсэй.
Харин тэгээд яагаав ? Энд миний зөвхөн орчуулга л байна. Чи муу баас, миний орчуулсан суутан болгоныг, түүний дотор Сталиныг дагаж солиорохоо боль. Чи үнэн дүп шаар юм аа... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Би чам шиг сармагчин царайлж дуурайдаггүй. Харин хэн нь юу гэж үзэв, аль нь зөв буруу гэдгийг өөрийнхөө үнэлж дүгнэж сууна. Чамайг орчуулж тавьсан болохоор чинь, чиний орчуулсныг уншиж дууссаныхаа дараа сэтгэгдэл дээр нь өөрийн бодлоо бичиж байна. Ингэхдээ би барилга байшингийн тухай ч юмуу эсвэл хоол ундны тухай яриагүй. Өөрөөр хэлбэл толгойдоо юу орсноо буудаж сэтгэгдэл бичээгүй. Харин яг энэ хэл шинжлэлийн талаар Сталин юу гэж бичснийг өөрийнхөөрөө тайлбарласан. Энэ бол цэвэр миний бодол. Миний үзэл бодолд үнэмшинэ үү, байна уу надад падлийгүй. Энд би уншигчидтай үзэл бодлоо хуваалцаж байна. Чамтай биш. Өөрийн толгойгүй байж хэрүүл хийхдээ сайн гэдэг нь.
Хэрвээ чи энд хэл шинжлэлийн талаар биш, өөр сэвдээр өгүүлэл бичсэн бол бичсэн өгүүллийг чинь уншиж үзээд өөрийн дүн шинжилгэээ хийгээд зохих хариуг нь өгөх байсан. Мэдээж үндсэн сэдвээс нь хазайхгүй.
Ингэхэд чи өөрөө ганц ч юм хийхгүй, намайг дагаж донгосдог балай ш дээ. Мөн өөрөө юу ч хийхгүй, миний орчуулсан суутан болгонтой хэрэлддэг тэнэг ш дээ. Чи өөрөө 1 ш ажил хийсэн юм байхгүй ш дээ... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Чиний хэдэн ном бичсэн, ямар зэрэг цолтой байх надад огт падгүй. Би эрдэмтэй, номтой хүн биш. Надад хийсэн бүтээл байхгүй. Гэхдээ энэ нь надад өөрийн бодлоо хэлж болохгүй гэсэн үг биш. Хэрвээ чи тийм их юм мэддэг юм бол миний бичсэн зүйлийн юу нь худлаа байна гэдгйиг хэлээд тайлбарлаадах. Чамайг хүлээж байна.
Сталины зөв гэдгийг чи тайлбарлал даа. Намайг сэнхрүүл. Чи мэддэг гээ биздээ?
Муу баас, чиний хэлсэн бүх юм худлаа... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Юу худал байна? Марр, Сталин хоёр юун дээр маргаж байсан юм? Яагаад?
Жишээлбэл, Марр хэл бол ангич чанартай гэж үзсэн. Ангич чанар гэж юу юм? Сталин яагаад үүнийг үгүйсгэв?
Чамаас өөр хүн бол уншаад л ойлгоно. Чи усан тэнэг болохоороо ойлгосонгүй, хэрэлдэхээ эхэнд нь тавьж. Тэр 2 юун дээр ч маргаагүй. Учир нь Маррыг нас барснаас 15 жилийн дараа Сталин өгүүллээ бичсэн гэж би хэн ч ойлгохоор хэлсэн. Чиний наад цэхэр чинь хараагүй байна. Эндээс чи юмыг огт үзэлгүйгээр шууд шаадаг чинь илт байна. Үнэн эргүү шаар байж надтай маргах санаатай... Судлаач Х.Д.Ганхуяг. Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Хүмүүс яах вэ? Хүмүүсийг энэ удаа орхъё. Чи өөрөө тайлбарла. Юун дээр маргав?
Яг үнэндээ Марр, Сталин хоёр ямар асуудлаар санал зөрснийг чи мэдэхгүй. Хэлд ярьж байгаа байдлаас чинь ажвал чи юу ч ойлгоогүй байна.
Сталин Маррыг шүүмжилж энэ өгүүллээ бичсэн. Маррыг үхснээс хойш 15 жилийн дараа. Юунаас болж маргав?
Хаашаа юм ?! Би чиний оюун ухааны хомсдолыг нөхөх албагүй, мөн чиний адгийн хүн шигшмээр залхуу зангийн өмнөөс би ажил хийх ёсгүй. Би хамаг өгүүлэл орчуулгыг нь хийдэг, чи зөвхөн комментоор шүлсддэг "хөдөлмөрийн хуваарь" байж болохгүй. Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Чи бол бичсэн зүйлээ, орчуулсан зүйлээ уншаад ойлгохгүй мал. Тийм болохоор Сталин, Марр хоёрын хооронд ямар маргаан гарсныг ч хэлж чадахгүй. Чамд үүнийг мэдэх ухаан байхгүй.
Чи бичсэн, орчуулсан зүйлээ ойлгодоггүй, хүмүүсийн толгой эргүүлдэг. Харин би комментоор дамжуулж хүмүүсийн үзэл бодлыг зөв тийш нь залахыг хичээдэг.
Чи комментоос илүү гарч бичиж чадахгүй ш дээ. Толгой чинь хүрэхгүй, хэмжээ чинь тэр... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Орос иргэдийн сэтгэлгээний хоцрогдлын талаар нэгэн жишээ хэлье. Энэ бол дэлхийн хоёрдугаар дайны үеэр болсон явдал. Орос цэргүүд германы газар нутагт дөнгөж хөл тавиад үзэж харсан зүйлдээ огт итгээгүй байна. Германы ямар ч хот суурин, тосгонд очсон орос цэргүүдийг нийтлэг дүр зураг угтсан байна. Юу гэвэл эргэн тойрон буудалцаан болоод энд тэндгүй бөмбөг тэсэрч дэлбэрч байхад иргэдийн амьдрал ямар ч дайн тулаан болоогүй мэт хэвийн үргэлжилж байжээ. Шууданч нь шуудангаа зөөгөөд, талхчин нь талхаа бариад, гуталчин гутлаа засаад, худалдагч нь худалдаагаа хийгээд гэх мэт. Иргэд нь өөр өөрийн хариуцсан ажлаа хэнээр ч заалгаж, хэнээр ч татуулж чангаалгахгүй ухамсраараа хийж байв. Хэн нэг нь суманд өртөж амиа алдлаа гэхэд тухайн ажил зогсохгүй, уг ажлыг өөр нэг хүн хэнээр ч хэлүүлэхгүйгээр ухамсараараа үргэлжүүлнэ. Үүнийг харсан орос цэргүүд мэл гайхаж цэл хөхөрчээ. Тэд оросын амьдралыг харьцуулж бодоод гүнзгий цочролд оржээ. Оросуудын хувьд, дайснууд хот тосгонд нь орж ирэх битгий хэл, агаарын түгшүүр зарлах төдий хамаг хүмүүс нь хийж байсан ажлаа тэр даруй хаяад гэр гэр лүүгээ орж бүгдэг ажээ. Хийж байсан ажил яав ийв гэж хэн ч санаа зовохгүй. Ямар нэгэн дарга, суртал ухуулагч ирж гуйж гувшин аргадаж, айлган сүрдүүлж байж ажилдаа ирнэ. Тэгээд хийж байсан ажлаа дуртай, дургүй үргэлжүүлнэ. Ямар нэгэн зав зай, сиймхий л гарвал ажлаа хаяад явахад хэзээд бэлэн. Болж өгвөл ажлаас хойш суух хүсэлтэй. Орос хүний ухамсар нэг иймэрхүү. Амьдралын ийм дадал зуршил, сэтгэлгээтэй хүмүүс өндөр хөгжилтэй герман орны иргэдийн ухамсрыг хараад, харсан зүйлдээ огт үнэмшиж чадахгүй байжээ. Хууль ягштал биелж байна. Бүр дайн тулаантай нөхцөлд шүү. Тэгэхлээр орос оронд коммунист тогтолцоо хэрэгжих боломжгүй гэдэг нь ойлгомжтой байна.
"Түүх"-ээ. Энд хэл шинжлэлийн асуудал байгаа болохоос оросын ард түмний сайн муугийн асуудал огт байхгүй. Чи дэмийрэхдээ жаахан хамжааргатай балайрч бай... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Францын жанжин Наполеоныг хөөсөн хаант Оросын цэргүүд яг ингэсэн гэж байгаа Баруун Европ Хаант Оросын хоорондох их ялгаа хоцрогдолыг хаант оросын боловсролтой офицериудыг шоконд оруулсан гэж байгаа Офицериуд нэгдэж Декабристийн бослого нэрээр түүхэнд үлдсэн дээ
Энд хэлний зөв бичих дүрмийн тухай хэн ч яриагүй байна. Тэр тусмаа Сталин. Энд хэл сэтгэлгээ, соёлын харьцааны тухай асуудал яригдаж байна. Би ч бас өөрийн бодлоо илэрхийлж байна. Битгий сэдвээсээ хазайгаад бай.
Орчуулсан өгүүллээ эргээд уншаач. Сталин зөв бичих дүрмийн асуултанд хариу хэлсэн үү? Үгүй. Энд суурь, давхрага болон хэлний харьцааны тухай асуудал яригдаж байна. Би яг энэ сэдвээр үгээ хэлж байна.
Орос хэлэнд орчин үеийн шинжлэх ухааны бүх нэр томъёо, үг хэллэгүүд бий. Харин үүнийгээ ойлгож хэрэглэдэг орос хүмүүс тун ховор. Яагаад гэвэл хэл гэдэг бол зүгээр л үгийн цуглуулга биш. Сталин хэл бол үгийн цуглуулга гэж хэлсэн. Суурь, давхрага хоёр хэлнээс тусдаа гэж үзсэн. Харин Павлов үүнийг өөрөөр хэлсэн. Хэл бол үгийн цуглуулга, дохионы цуглуулга биш. Хэл бол эмх цэгц, дэг журам, хууль ёс гэж Павлов хэлсэн.
Улс орон хөгжихийн тулд хэл, соёл, үзэл онолоо зэрэг хөгжүүлэх ёстой. Хэл хөгжинө гэдэг нь дэг журам хөгжинө гэсэн үг.
"Түүх"-ээ. Чи миний орчуулсан суут хүн болгонтой хэрэлдэж байна ш дээ. Чи ганцхан жилийн дотор бараг 10-аад суут хүнтэй хэрэлдчихлээ л дээ. Чи үнэн дүп шаар юм аа... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Чамд л суут байдаг юм биз, надад бол хүүхдитйн тоглоом. Өөрийгөө надтай бүү адилтга. Би өөрийн бодол, өөрийн үндэслэлээ хэлсэн. Итгэнэ үү, байна уу, хувь хүний асуудал. Миний хэлж буй санаа үндэслэлтэй, логиктой гэдэгтээ би бүрэн итгэлтэй байна. Эцсийн эцэст хэнд юун итгэхийг чи шийдэхгүй, би шийдэхгүй. Уншигчид өөрсдөө шийднэ.
Би энд ямар ч хэрүүл хийгээгүй. Би өөрийн итгэхгүй зүйлийг итгэхгүй л гэж хэлнэ. Үнэмшихгүй зүйлээ үнэмшихгүй л гэж хэлнэ. Сталин ингэж хэлсэн болохоор үнэн гэж би үзэхгүй. Бурхан тэгж хэлсэн болохоор бурханы зөв гэхэд би үүнд шууд үнэмшихгүй. Үнэхээр зөв логик, зөв гаргалгаа байвал би үнэмшиж болно. Сталины бичсэн иймэрхүү нохойн баас шиг өгүүлэлд намайг үнэмшинэ гэж чи санав уу? Яршиг л байна. Муу тэнэг Иван чинь.
"Түүхч"-ээ, чи ганц Сталинтай хэрэлдээгүй миний орчуулсан бүх суутантай хэрэлдэж байна. Тэгээд тэднийг "хүүхэд" гэж байна. Энэ ч арай дэндэнэ ээ. Ийм балай өвчтэй болоод чи ямагт хүмүүсээс нуугдаж байдаг. Чи бол хагас үхмэл шаар... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Чи суут хүмүүсийн бүтээл орчуулна гэж жинхэнэ бантан хутгадаг. Буруу орчуулснаа зөв гэж зүтгэнэ. Би чиний буруу орчуулгатай гол төлөв маргадаг. Яахав тухайн сэтгэгчийн юу нь зөв буруу гэдэг дээр өөрийн бодлоо хэлэх үе бий. Ингэхдээ би үргэлж үндэслэл, гаргалгаагаа хэлдэг. Зүгээр л энэ бол зөв, эсвэл буруу гэж би хэзээ ч хэлдэггүй. Үнэмшилтэй гаргалгаа, нотолгоо хэрэгтэй.
Чи ганц ч бүтээл орчуулж үзээгүй байж битгий олон юм хуц. Чаддаг юм бол орчуулсан юмаа үзүүл. Чамд шүлснээс өөр юу ч байхгүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Би чамд жишээ болгон ганц хоёр өгүүлбэр орчуулж харуулж байсан. Чи чаддаг юм бол Сталины энэ санаа зөв гэдгийг өөрийнхөөрөө жишэ аваад харуулал даа. Чи чадархгй л дээ. Яагаад гэвэл би хэн ч биш. Чамд ямар ч мэдлэг байхгүй. Энд миний шүлс биш миний бодол санаанууд бий. Миний логик гаргалгаанууд бий. Чаддаг юм бол чи үүнийг няцаа.
Би орчуулга хийхдээ хүмүүсийг сонгодог эх зохиол унш, танилц, цааш нь өөрөө бод, сэтгэ гэж орчуулдаг. Ер нь хэн ч гэсэн тэгж орчуулдаг. Тэрнээс биш би зөв, буруу бүхнийг тайлбарлах албагүй. Ялангуяа чам шиг усан тэнэгт. Харин чи миний орчуулсан болгонтой байлддаг солиот, усан тэнэг лалар.... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Хэрвээ чи зөв орчуулж байгаа бол асуудал алга. Гэтэл чиний орчуулга гэж зүгээр л үгийн овоолго. Аливаа өгүүлбэрт гол санаа санаа гэж бий. Гэтэл чиний орчуулсан гээд байгаа өгүүлбэрт гол шугам харагддаггүй, дандаа салаа утганууд. Юуг ч юу ч гэж мушгих боломжтой. Ном гэж тийм байдаггүй юм.
Тэгээд чи өөрийнхөө орчуулгыг үзүүл л дээ. Үүнийг би чамаас бүтэн жил шаардаж байна. Чамд түй ч байхгүй ш дээ. Иймээс чи битгий хуц... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Ганхуяг судлаач овоо соён гэгээрүүлэх ажил хийж байна. Залуучууд уншиж бай. Сталин гарамгай их уншдаг, гайхамшигтай редуицтай хүн байсан гэдэг.
Агуу их Сталин л нэг "хэл шинжлэл" энэ тэр гэсэн маргаан өрнүүлж баахан хүн хэлмэгдүүлсэн байдаг.Даяаршиж байгаа энэ ертөнцөд уг асуудал хэнд ч хэрэггүй асуудал.Угаасаа хэл хөгжиж дэвшиж сөнөж мөхөж байдаг зүй тогтолтой.Ялангуя Монгол хэлний талаар "А"-ч үгүй Д.Ганхуяг мэтийн "мөгөөрс нимгэн хоолойтон" яаж ч хашигчаад өөрөө боож үхэх"-ийн нэмэр.
Шаагаад бай. Сталин хэлмэгдүүлэгч ч гэсэн энэ өгүүллийг 1950 онд бичсэн. Энэ удаад хэнийг ч хэлмэгдүүлээгүй. Санаанаасаа шаахаа больж үз. Чи ёстой "мөгөөрс нисгэж" байна... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Энэ өгүүллийн дараа ямар ямар хүмүүсийг хэлмэгдүүлсэн түүхийг би мэдэх юм байна. Эрдэмтдийнх нь нэрсийн жагсаалтыг гаргаж болох байх. Жаахан нет ухах хэрэгтэй байх .
Тэглээ ч гэсэн энэ өгүүлэл олон улсын, түүний дотор барууны их дээд сургуулийн хөтөлбөрт Сталины нэрээр орсныг чи үгүйсгэж чадахгүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Музейд үзмэр гэж бий. Өнгөрсөн түүхтэй танилцахад хэрэгтэй. Хэн нэгний, тэртусмаа Сталины хэлсэн үг, бичсэн өгүүлэл бол ийм үзмэрийг л нэг. Би ч гэсэн Сталиныг ишилж болно. Энэ тэнэг дурак хэлийг ингэж үзэж эргүүтсэн гэдэг жишээ болгох үүднээс.
Жишээ нь хөгжмийн ноот гэж бий. Энэ хэл биш үү? Химийн томъёо гэж бий. Энэ хэл мөн үү? Дурын хүн ноот, эсвэл химийн томъёо хараад ойлгох уу?
Би Сталиныг ишлээгүй, чамайг харсаар байтал бүтээлийг нь орчуулчихаад байна. Чамтай адилхан зүгээр суучихаад хоосон худлаа чалчаагүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Энэ тэгээд хэнд юунд хэрэгтэй юм? Хэнд ч хэрэггүй хог. Ийм зүйлийг музейд үзмэр болгож тавьдаг юм.
Хэний ямар ном, өгүүлэл орчуулах нь чиний асуудал. Чиний бичсэн зүйлийн талаар ямар сэтгэгдэл төрснөө, яагаад ийм сэтгэгдэл төрөх болсноо бичих нь миний асуудал. Миний бодол чамд заавал таалагдах албагүй. Бусад хүмүүс миний хэлсэн үгнээс санаа авах зүйл байвал авна биз, үгүй бол тэр л биз. Би хэлсэн, бичсэн зүйлийнхээ хойноос харамсахгүй, гомдоллохгүй. Би өөрийн зөв гэж үзсэн зүйлдээ итгэсээр байх болно. Буруу гэж үзсэн зүйлээ буруу гэж үзсээр байх болно. Би зүгээр л энэ зөв, энэ буруу гэж хоёр үгээр бодлоо илэрхийлээгүй. Гаргалгааг нь хийсэн. Хүмүүс энэ гаргалгаанд итгэнэ үү, байна уу, өөрсдийнх нь асуудал.
Чи 1 ш өгүүлэл бичээгүй, 1 ш орчуулга хийгээгүй. Тэгээд миний хийсэн бүх юмыг шүүмжилнэ. Тэгээд дээрээс нь "нууц" нэрээ байн байн солино. Тэгэхлээр чинь хэн чамд итгэхийм ?! Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Надад итгэ гэж би чамаас гуйгаагүй. Гуйх ч үгүй. Тийм шаардлага надад үгүй. Дахиад асууя. Чи энэ өгүүлэлд юун тухай яригдаж байгааг ойлгож байна уу? Зүгээр л үгийн цуглуулга. Хэдэн орос үгийг монгол үгээр орлуулсан төдий. Утга агуулга нь хаана байна?
Чамайг энд балайрч байх хооронд би твиттерт хүмүүст хэрэгтэй 6 мэдээ хийж, бас нэг өгүүлэл бичиж дууслаа. Үүнийг өндөр айкү гэдэг юм. Чи бол хүнд хэрэгтэй юу ч хийж чаддаггүй өөдгүй чалчаа новш... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
"Туух" хочит Данбаоли, Пластик 3D-ийн нетийн солиорол эхэлчихсэн байна уу. Алтанхуяг унаад, нэг хэсэг элийрч балайрдаг нь овоо зогссон юм шиг байсан юм сан, их хурлын мангуу болох бодол чин хэвээрээ юу адгийн муу шившиг ээ?!?! Яагаад бы даж долигнож жорлонгийн цаас шиг явдаг юм бэ, луусаа???
... Монголчууд одоогийн ороо бусгаа цаг үед жилээр , сараар бус өдрөөр оюун санаа нь шинэчлэгдэж зөв тийш өөрчлөгдөж байгаа нь үнэхээр гайхамшиг гэхээс өөрөөр нэрлэх аргагүй биз ээ. ... Казакстан Улс тогтвортой Төр засгийн боломжин дээр эдийн засгийн томоохон хөгжлийн гайхамшиг үзүүлж байгаа нь баярлууштай ч , энэ нь хувь хүний , нийгмийн томоохон өөрчлөлтийг авчирч чадах бие хүний хөгжлийг түүчээлэх цар хүрээ нь ихээхэн хоцрогдмол байгаа нь олон зүйлийг эрэгцүүлэн бодохоос өөр аргагүй байдалд хүргэдгийг аливаад дүн шинжилгээ хийж явдаг хүмүүст нэгийг бодогдуулж байна , ... Хятадууд Тьянманы талбайд шинэ тутам өсөж байсан оюун ухааны хөгжлийн урсгалыг хүчээр хааж , дан ганц эдийн засаг руу хандсан өөрчлөлтийг чухалчилсан нь энэ нь эргээд өөрийгөө дэлсэх муна гэлтэй болгосныг холын цагтаа бус ойрын үедээ БНХАУ д үүсэх улс төр дэх тогтворгүй нөхцөл байдлаар олон түмэн ойлгож болно. ... Дээр нь нэг зүйлийг тодотгоход энэ цагийн Монголчуудын оюун санааны хөгжлийн гайхамшиг нь Тэнгэрээс эхтэй бөгөөд Хүн төрөлхтөний өмнө тулгарч буй олон хүнд асуудлыг шийдвэрлэх чадвартай Нийгмийн шинэ байгуулалын Тулгын чулууг тавихаар аль эртнээс бэлтгэгдэж , Мөнх Тэнгэр Эцгийн минь хүслээр сонгогдсон ард түмэн мөн болохын учир шалтгаан , мөн чанар нь оршиж байгаа билээ , ... Бүргэдээс бүргэдийн дэгдээхэй төрнө , Хэрээнээс хэрээний анагаахай төрдөг ёстой , … Орчлонгийн жам ёсны үзэгдэл дэх тасрашгүй хэлхээний уг гарвалыг баталсан мэт алив бүхэн болж буйг зүг зүгийн ухаант мэргэд болгооно биз дээ , ... Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно.
… Монголын ард түмний гарамгай хүү цогтой эх оронч жанжин Д Сүхбаатараар удирдуулсан 1921 оны Ардын хувьсгал нь шинэ Монголын түүхийн алтан хуудсыг нээсэн Тусгаар тогтнолын баярын өдөр мөн. Харин ардчилсан хужаа нар Монголын Тусгаар тогтнол , Ардын эрхт ёсыг устгахын тулд 70 гаран жил далдуур хорлож , сүүлийн 20 гаран жилийн турш Ардчилал нэрэн дор өөдгүй хорон муу бодлогоо явуулж ирсэн . Тэд юуны тулд Их удирдагч Д Сүхбаатарын хөшөөг буулгах гэж оролдсон , тэд юуны тулд Ардын гэх тодотголыг алив бүгдээс авч хаян бүгдийг Иргэний гэх нэрийн тодотголтой болгосон бэ ?. Монгол Ард бол язгуурын Монголчуудын оноосон нэр мөн бөгөөд Иргэн гэх болбоос Дундад иргэн гэх эс бөгөөс Наймаа хотын иргэн гэх мэтээр нэрлэдэг суурьшмал Хятад иргэдийн оноосон нэр мөн . Иргэний эрхт гэдэг нь Хятад цусны эрлийз хужаа хүмүүсийн эрхийг дээдлэх нийгэм бөгөөд Ардын эрхт ёс нь язгуурын Хөх тамгат Монголчуудын эрхийг дээдэлсэн Монголчуудын Төрт ёсны уламжлал, залгамж халааг үргэлжлүүлсэн Монголчуудын Төрийн үндсэн ухагдахуун зорилгыг илэрхийлсэн нэр мөн . Өнөөдөр Монголчууд Ардын хувьсгалын үр дүнд олж авсан гүн хүндэтгэлт Тусгаар тогтнолын баярын өдрүүдэд, ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид Ардын хувьсгал гэдэг нэрийг баллуурдах гэж оролдож буй нь Монголын төрийг 8р Богдын тэргүүлсэн Автономит эрхтэй Хятадын нэг хэсэг болгож харагдуулахыг хүссэн атгаг хар санаагаа илэрхийлсэн үйлдэл гэдгийг Монгол хүн бүр ойлгож мэдэх хэрэгтэй. Тэд юуны тулд зөвхөн Хятадад хэрэглэдэг эрүү шүүлтийн сандлуудыг авчирсан бэ ?. 20 р зууны эхэнд Монгол эх орныхоо төлөө нэгэн үзүүрт сэтгэлийг барин зүтгэсэн манлай баатар Дамдинсүрэн тэргүүтэй Монголын эх орончдыг хорон санаат харгис Хятадын гамингууд эрүүдэн шүүж алж устгасан хэрэг явдлаа 21 р зуунд дахин сэргээж , Монголын эх орoнчид болох Ард олондоо хайртай бүхнийг эрүүдэн шүүж устгахын тулд ардчилсан хужаа нар харгис сэтгэл өвөрлөн , бодлоготойгоор зориуд авчирсан. Тэдний тоонд Монгол хүн та бас таны ах дүү хамаатан садан нар, таны найз нөхөд, Монгол цустай Хөх тамгат хүн бүхэн орох болно гэдгийг сайтар тунгааж бодоорой . Монгол хүн та үүнийг хүсэж байна уу. Монгол хүн та үүнийг хүсээгүй, хүсэх ч үгүй гэдэгт би итгэлтэй байна. Тэд Монголчууд биднийг өөр хооронд нь Aрдчилсан , Xувьсгалтаар тэмцэлдүүлээд, Монгол эх орныг минь булаан эзэлж авахыг санаархаж байна. Хэрэв та Монгол хүн мөн бол , Эх орны чинь Тусгаар тогтнол дээсэн дөрөөн дээр дэнжигнэж байхад үзэл бодол яриад сөргөөцөлдөж байх нь утгагүй тэнэг хэрэг бөгөөд ардчилсан хужаа Ц Элбэгдорж тэргүүтэй харь цустай урвагчдад тусалж Монгол эх орноо хорлож байгаа хорон муу үйлдэл гэдгийг зайлшгүй ойлгож ухаарах хэрэгтэй. Энэ нь таны тусын тулд хэлж байгаа зөв үг мөн. ... Монгол Улс , Монголын ард түмэн бол хэзээнээсээ Мөнх Тэнгэрийн ивээл хамгаалалтанд амьдарч ирсэн бөгөөд түүний мандан буурах , хүчирхэгжих нь Мөнх Тэнгэрийн хүсэл сэтгэлийн хэрэг мөн. … Монголчуудын ядуу буурай, хүч сул дорой байхад дайран довтлохыг эрмэлзсэн хэн боловч Хан Тэнгэрийн цээрлэлийг хүртэн өгүүлшгүй их гай зовлонд унаж, устаж мөхдөг гэдгийг Монголчуудын өнө эртний болон өдгөөгийн түүх нотлон өгүүлдэг билээ. Энэ цаг үед ч гэсэн Монгол эх оронд минь хорон мууг хийсэн аль ч үндэстэн угсаатан хэн боловч Хан Тэнгэрийн хилэнд устаж мөхөх болно. ... Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно. 2012 он.
… Бээжин хужаа М Энхсайхан чи Монголчуудыг элгээрээ хэвтээсэй гэж ихэд хүсэж байгаа биз. 1996 оноос Монголчуудын эд баялаг Монголын алт, валютийг гадагш гарган завшихад ихээхэн үүрэг гүйцэтгэж , Монголын эдийн засаг, аж үйлдвэрийн салбарыг зориуд бодлогоор унагаж олон олон Монголчуудыг ажилгүй амьдралгүй болгон архичин болгох замыг нь шулуутгаж, Хятадын дагавар эдийн засаг, түүхий эдийн бэлтгэн нийлүүлэгч болгоход голлох үүрэгтэй оролцсоныг олон хүн сайн санаж байгаа. ... Өнөөдөр ардчилсан хужаа Ц Элбэгдоржийн удурдлага дор ардчилсан хужаа урвагчид луйварчид та нар нийлж Монголын Тусгаар тогтнолыг устгах далд төлөвлөгөөний дагуу Монголын Төрийн систем, эдийн засаг , санхүүгийн орчныг зориудаар гажуудуулан , дотроос нь хорлон сүйтгэж , … Хятадынхаа харгис бодлоготой уялдуулан ажиллаж байгаа гэдгийг мөн Анхдугаар үндсэн хуулийн өдрийг үл хүндэтгэн ,1911 оны үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөний үр дүнд үүссэн Хятадын нэг хэсэг Автономит Монгол улс болон Жавзандамба хутагтын үйл ажиллагааг зориудаар дөвийлгөн , 1921 оны Ардын хувьсгалын үнэ цэнийг бууруулах оролдлогоо бүр ил цагаанаар хийж байгааг , бүр цаашлаад давхар хорон санаа гарган , Ардын хувьсгалын үр шимийг хүртэж , төрж өссөн Монголчуудаар , ... Хятадууд Манжийн Төрийг дарсан өдрийг тэмдэглүүлж байгаа хар санааны үнэн учрыг нь ард олон ухаарч , ихэд хилэгнэж байна . Монголчуудын агуу хүндэтгэлт удирдагчид болох Их эзэн Чингис хаан , жанжин Д Сүхбаатарын нэрийг өөр хооронд нь харшилдуулан дундаас нь ашиг олох Хятад муу санаагаар аливаад хандаж байгааг Монголчуудын олонхи нь ойлгон ихэд зэвүүцэж байна . Өөдгүй хорон муу ардчилсан хужаа урвагчид луйварчид та нар хичнээн Монголчуудын эсрэг хорон муу зүйл хийсэн ч , Монголчууд Тэнгэрийн ивээлээр энэ бүхнийг даван туулах болно. ... Идсэн эрүү хувхайрч , идүүлсэн дов ногоордогын адил ... Ардчилсан хужаа урвагчид луйварчид та нар Хан Тэнгэрийн хилэнд устан мөхөж , Монголчууд өндийн босох болно. … Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно. 2013 он.
... Харийн түрэмгийлэгчдийн эсрэг байж Эх орон , ард олноо өмгөөлөн хамгаалагчид нь фашистууд болдог юм бол , ... Монголчуудыг хүйгээр нь алж устгах хорон санаархал тээж уух ус , идэх хоолыг нь зориудаар хордуулж , Эд баялгийг нь хэдэн ардчилсан хортонгуудтай нийлж хулгайлж , дээрэмдэж, луйвардаж авч байгаа Хар Хятадууд чинийхээр хэн болж байна ,??? ... Өөх өгсөн хүнтэй өглөө босоод заргалдана , ... гэдэг шиг Хар Хятадыг нэгдмэл болгон өндийлгөсөн ачлалт үйлийн бурууг бидний Монголчуудаас эрж хайж , бидэнд хорон мууг хийж байгаа бол , Хан Тэнгэр үүний төлөө та нарын толгойг илнэ гэж бодож сэтгээд өөрсдийгөө хуурч байж гэмээ нь Түүний хилэнгийн цагт Үгүй гэдгийг ойлгоцгоох болно. ... Орос Улс ачлалыг үргэлж сэтгэлдээ тээж явдаг бөгөөд Алтан Ордны Эзэнт улсын үед Монголчууд Өрнөдийн дарангуйлалаас , дорой буурай цаг дор байх өөрсдийнх нь эсрэг хийсэн Загалмайтны аян дайны улмаас устах байсан аюулаас аварсныг нь , мэлмий нь нээгдсэн олон Орос мэргэд сайн санаж байдаг юм . ... Аяганы хариу өдөртөө , Агтны хариу жилдээ ... хэмээн зовох цагт минь Оросууд тусламжийн гараа эргэлт буцалтгүйгээр сунгасан юм , ... Өнөө цагт АНУ , Өрнөд тэргүүтний эсрэг зөвт үйлийн улмаас тэмцэлдэн байгаа ОХУ ын хүнд хэцүү үед нь Хар Хятадууд ар хударгаар нь хорон хэлэлцээр хийж , хэлсэн ярьснаасаа буцсаныг Оросууд мэдээгүй биш бүр сайн мэдсэн боловч цаг нь болоогүй учраас хараахан хөзрөө нээгээгүй учралыг чамд өгүүлж байна , ... Учир нь Мөнх Тэнгэрээс илгээсэн эш үзүүлэгч буюу Зөнч хүмүүн нь хэлэх ёстой үгээ хаана ч хэлдэг бөгөөд нууц баримт сэлт нь илчлэгдэх нь Тэнгэрээс эхтэй гэдгийг дуулгахад надад таатай байна , ... Ингэснээрээ өөрийгөө өндөрт өргөж буй хэрэг огтоос биш бөгөөд Тэнгэрийн үйлсийг тэрслэгчдэд сануулга өгч байгаа төдий юм , ... Их Эзэн Богд Чингис хааны үед ... Элч болох эрх мэдэлгүй атлаа элч хэмээн өөрийгөө хуурамчаар нэрлэгчийг өчиггүй цаазалж байсан бол , ... Тэнгэрийн үйл хэргийг үл мэдэх атлаа хуурамчаар ихэд мэдэмхийрэн , Зөнчийг зүй бусаар доромжилж , бузрыг үйлдсэн тул зохих гэмтэн нь Цаазын дээд хэмжээ болох Махан бие нь устгагдаж , Сүнс нь Тамд хаягдах шийтгэлийг зайлшгүй хүлээн авах болно. ... Юу тарина , түүнийгээ хураана . .... Хан Тэнгэрийн хилэнд ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид устан мөхөж , тамын гүнд хаягдах болно. ... Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно.
... Мөнх Тэнгэр Эцэгийн минь хувьд , ... Хүн төрөлхтөний хөгжлийн мянган жил нь Түүний нэг өдөртэй тэнцдэг юм . ... Тиймээс ... Тэнгэрийн үйлсийг, газрын ухаанаар ойлгох боломжгүй . ... Чи намайг хичнээн үгүйсгэх гэж оролдсон ч Дэлхий Их шүүлтийн өмнө бус Библийн дагуух , ... Их шүүлтэнд ороод байна . ... Мөнх Тэнгэр Эцэг минь энэ дэлхийд илгээсэн нэгнээ хамгаалдаг учраас би оршин байдаг , ... Мэдээж Монголоо хайрласан намайг устгаж , Монголыг мөхөөхийг чам мэтийн хужаанууд болон Хар Хятадууд ихэд хүсэж , намайг асар ихээр үзэн яддаг гэдгийг би сайн мэддэг . Гэвч намайг алах гэж оролдох үедээ , хүсэх үедээ Хар Хятад ч бай, Холын Америк ч бай , чи ч бай , ардчилсан хужаа Ц Элбэгдорж ч бай , хэн ч байсан ялгаагүй Мөнх Тэнгэр Эцэгтэй минь , Түүний Тэнгэрийн aрхадуудтай тулах болно гэдгийг сайн санаж ав . ... Тийм ээ, .. Чи нэг зүйлийг тун зөв өгүүлсэн . ... Намайг басах хэрэггүй , ... Хүндэтгэхгүй байж болохгүй , басаж болохгүй , доромжилж болохгүй , ... Нэгэн ирэх болно . ... хэмээн Нострадамус хүн төрөлхтөнд зориулан нууцлалтайгаар нэгэнтээ бичиж үлдээсэн билээ . ... Хан Тэнгэрийн хилэнд ардчилсан хужаа луйварчид устан мөхөж , тамын гүнд хаягдах болно. ... Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно.
Gaihaltai. Demjij bna. Bie-ee urgumjlugchiig muuhan orchuulagch gedgiin sain oilguulj bai !
... Ирээдүйд юу болох вэ. !!! ... Хувьдаа би Монголчуудын залхуу гэдэгт эргэлздэг . Японд ажиллаж амьдарч байхад Монголчууд сэтгэлээсээ ажлаа сайн хийдэг , харин Хятадууд болон бусад нь дүр үзүүлж ажиллах дуртай хүмүүс юм байна гэдгийг олж харсан бөгөөд олон Монголчууд үүнийг ярьж байхыг сонсож байсан . Гэхдээ ажилсаг , залхуу нь хувь араншингаас хамаарч хүн бүрд харилцан адилгүй байх нь ойлгомжтой. Монголын гадаад бодлого Орос , Япон тал руу түлхүү эрчимжиж эхэлвэл мэдээж Хятадууд боломж гарах бүрд бидний хөгжлийг зогсоох хаах одоогийн бодлогоо улам бүр эрчимжүүлэх болно. Монголын нүүрс , зэс , ширэм Япон руу цувах үед Хятадууд жинхэнэ үнэн нүүр царай болох хорлон сүйтгэх бодлогоо хэрэгжүүлэх болно. Мэдээж үүнд чиний шүтдэг хужаа хүүхэн Уянгаа , түүний нөхөр Баатархуяг , доктор Молор Эрдэнэ , М Энхсайхан , Гарамгайбаар гээд хужаа нар ихэд нууц нөхцөл байдалд гар бие оролцох болно. Тэгээд ч хоёр завин дээр хоёр хөлөө салган тавиад хөвж болохгүйгээс хойш нэгийг нь сонгох хэрэг зайлшгүй гарах болно. ... Монголчууд Монгол - Оросын харилцаанд өндөр ач холбогдол өгч Монгол - Японы харилцааг ихэд хөгжүүлэх болно. Үйлдвэрлэлийн тухайд бол Монголчууд үйлдвэрлэлжилтийг эхлүүлэх хувьсгалын тохироо бүрдсэн гэдгийг ойлгож баялаг бүтээгчид үүнд сэтгэлзүйн болон эд материалын , технологийн шийдлийг бүрдүүлэн бэлтгэлтэй байх ёстой. Гэхдээ хамгийн сүүлийн үеийн техник технологитой үйлдвэрийг хөрөнгө хүч хайрлахгүйгээр барьж байгуулах ёстой бөгөөд Өнгөт болон хар төмөрлөг , Машинт үйлдвэрлэл , нисэх бүтцийн үйлдвэрлэлийг зайлшгүй хөгжүүлэх ёстой . Өнөөдөр хол мэт сонсогдож байвч 30 - 50 жилийн дараа гэхэд Монгол хүн өөрийн ухаанаар, гараар Сансарын орчин үеийн шинэ хөлөг бүтээх түвшинд хүрсэн байх ёстой гэсэн зорилтыг дэвшүүлэх хэрэгтэй. 21 р зуун Сансарын зуун, гариг хоорондын аялалын зуун , Сансарын эринчлэлийн эхлэл үе байх болно. Мэдээлэлийн цахим ертөнцийн сүүлийн үеийн дэвшилтэт технологийг Монголд хамгийн өндөр түвшинд хөгжүүлэх бодлогыг хүчтэй барих ёстой. Малын гаралтай түүхий эдээ чанарын өндөр түвшинд боловсруулж хагас бэлэн бүтээгдхүүн , эцсийн бүтээгдхүүн үйлдвэрлэж ЕвроАзийн шинэ том зээлд гаргах боломжийг бүрдүүлэх хэрэгтэй . Монгол улс цөмийн эрчим хүчийг энхийн зорилгод зайлшгүй ашиглах ёстой бөгөөд хамгийн орчин үеийн өндөр хүчин чадал бүхий Атомын Цахилгаан Станцыг ойрын хугацаанд барьж ашигтлалтанд оруулах ёстой. Монгол улс Далайд гарах гарцыг нээхийн тулд Находкийн боомтыг урт удаан хугацаанд хөнгөлөлттэй үнээр ашиглах хэлэлцээрийг Оросын талтай байгуулах ёстой бөгөөд боомттой холбох төмөр замыг ойрын хугацаанд ОХУ тай хамтарч барьж ашиглалтанд оруулах ёстой . Монгол улс ЕвроАзийн Холбоотой болон Японтой түлхүү хэлбэрээр аж үйлдвэрлэлийн интеграчлалыг эрчимтэй хөгжүүлэх ёстой . Монгол улс хүнсний бүтээгдхүүнээр өөрөө өөрийгөө 100 % хангах ёстой . Монголчуудын дунд шатны ажиллах хүчний бэлтгэл Өмнөд Солонгос болон бусад өндөр хөгжилтэй улс орнуудад хийгдсэн бол , дээд болон нарийн мэргэжлийн боловсон хүчин Дэлхийн томооохон Эрдэм шинжилгээний хүрээлэн , Их сургүүүлиуд дээр хийгдсэн тул үүн дээр үндэслэн Үндэсний Боловсрол гэгээрэлийн салбарыг чанарын цоо шинэ шатанд гарган хөгжүүлэх хэрэгтэй. ... Энэ бүхнийг ерөнхийд нь нэгтгэн дүгнэхэд бидний Монголчууд сүүлийн 20 иод жилд гар хумхин суугаагүй бөгөөд социализмийн гэх тодотголтой 70 жилийн үндэс суурин дээр үсрэнгүй өндөр хөгжилтэй Их Монгол улсыг байгуулах зорилтот ажлаа алхам ч сааруулаагүй гэдгийн баталгаа болж өгч байгааг Монгол ахан дүүс та бүхэн ойлгож байгаа гэдэгт итгэж байна. Энэ бүх ажлыг Монголын Төр өөрөө удирдан манлайлах ёстой бөгөөд төслийн ажилд Төрийн оролцох ёстой хувь хэмжээг зохист хэмжээнд байлгах , хувийн хэвшилд ажиллах зах зээлийг нь нээх , хөдөлмөрийн нөөцийг бүрдүүлэх , хямд үнэтэй санхүүгийн эх үүсвэрээр хангах , стандарт технологийн гуримийг чанд сахин мөрдүүлэх тэдний аюулгүй ажиллагааг хангах нөхцөлийг бүрдүүлэн ажиллах ёстой. ... Эцэст нь алтыг хайлуулах нь улам бүр цэвэр алт гаргаж авахын төлөө байдаг шиг , … Өнөө үеийн ороо бусгаа цагийн хэлхээнд бидэнд зөвшөөрөгдсөн зовлонт хүнд байдал , харийнхны булаан эзлэлт , ардчилсан хужаа луйварчид урвагчдын бусармаг хорт үйл бүхэн нь хөх тамгат Монголчууд биднийг аливааг ухааруулж ойлгуулах , хурцлахад чиглэгдсэн Мөнх Тэнгэр Эцгийн минь хайраар үйлдэгдсэн суран бүсний шавхуурдалт байсан гэдгийг заавал ч үгүй зүрхэндээ таньж мэдтүгэй . !!! ... Хан Тэнгэрийн хилэнд ардчилсан хужаа луйварчид урвагчид устан мөхөж тамын гүнд хаягдах болно. ... Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Монгол эх орон минь хүчирхэгжин хөгжин цэцэглэх болно. ...
byh zyil deer l neg zyilee hyylj tavih yum.bichseniig chine algasah gej tsag avaad bna .haaya gants negiig paste hii
Zagdsuren guai ta xuusen xergee xuleen zuvshuurch Mongoliin sportod zaigaa tavij ug. Xiisen bukh muu uildliig chini bid medej bgaa. Xerev unenii tuluu alkham xiixgui bol Burxan chamaig tseerluulex bolno.
Unshsan,sonsosndoo zuv dugnej tsegtsleh n daraagiin tsagaan tsaasan deer tuuh buuna.
xa xa Ganhuyag guya tyyhchid yndestei nytsaalt ugch chadahgyi chaddagaaraa buun haraal ursgaa shivdee.ER ne Ganhuyagiin niitleliig ynshihgyigeer shyyd commentiig ynshihad barag yunii talaar bichij gedgiig oilgohoor boljee
Та нар миний бичвэрийг хэзээ ч уншиж байгаагүй. Тэгээд дайралт хийдэг хөлсний этгээдүүд. Гэхдээ Та нар 100, 1000-уулаа байсан ч намайг хориглох, дийлэх боломжгүй... Судлаач Х.Д.Ганхуяг.
Нэгд хүний хийсэн дээр хүүдэгнэхийг хэн ч чадна. Хоёрт наадтүүхч гээд байгаа нөхөр бол манай өнөөдрийн толь мөн. Юу ч мэдэхгүй, гэхдээ мэдэхгүй юм байхгүй, түүндээ болоод аугаа ихийн дэмийрэлтэй болчихсон. Мэдлэг бол уншсан их уншсанийг хэлдэггүй, нэгтгэн дүгнэж системчилж авахыг хэлдэг. Орчин үеийн ШУ-ны хөгжлийн түвшин бүгдийг мэдэх бололцоо хаасан. Тиймээс орчуулсан хүн сайн. Харин бүх төрлийн орчуулга уншчихаад түүний араас элдэв юм бичдэг хүн бол муу. Нээрээ наад түүхч чинь Ганхуягтай хэрэлдэж байна гэж бодоод дэлхийн сод сэтгэгч хүлээн зөвшөөрөгдсөн 10 гаруй аугаа хүнийг муулаад хаясан байна. Тэгсэн хэрнээ түүнийгээ мэдэхгүй би би гээд байна. Энэ бол нэг төрлийн сэтгэцийн эмгэг л дээ. Эмчлүүлэхгүй бол өвчин болж, цаашдаа засрахгүй галзуурна. Баабарын орчуулсан нэг өгүүлэл байдаг даа, нэр нь юу ч билээ. Тосгоны их мэдэгч нарийн мэргэшсэн эрдэмтэнг "мадалж" байгаа тухай. Түүхч бол яг тэр амьтан мөн. Би тэр өгүүллийн нэр зохиогч орчуулагчийг нь Түүхчид зориулж бичнэ ээ.
Bi, Eduard Radzinskiin "Stalin" nomyg unshaad bvren itgeegvi....
Сталинийг шүүмжлээд байгаа, Манжид дагаар ороогүй гээд байгаа эргүү нэг дебил энэ дотор байна аа. чаддаг юм бол чи баримтаа гаргаа ир, өмхий дебил анархист минь, чи тэгээд тэр өмхий дебил гаж донтноор дүүрсэн янкууд руугаа очооч.....Сталин байгаагүй бол бид өдийд өвөрлөгч нар шиг хятадуудын бөгс долоогоод явж байх байсан....... АРД
сталинийг шүүмжлээд байгаа гомо тэмүүтэй богдыг магтаад байгаа, 1911 оны үйл явдлыг хэм өрөөсгөл хараад байгаа нөхөрт : 1911 оны үйл явдал яагаад бидэнд хамаагүйг энд тайлбарлая. Энэ миний аль 8-9 жилийн өмнө бичиж байсан сэтгэгдэл. Түүх түүхээрээ үлддэг юм аа, балайбартангууд аа, дан ганц тайван, хятад, японы архив биш өөрийн монголынхоо, оросын мөн барууны архивийг нэг ч гэсэн удаа сөхөж үзээч ээ л гэж хэльэе........ bi usa-s hooloigoo suutul hasgiraad 8 jil bolloo, 1911 ond undesnii erkh chuluunii huvisgal l gej yarih yum, bid eriin saindaa manjiig tulhej unagaagui shuu dee, harin hyataduud l manjiig zasgiin gazriig tulhen unagaasan, tegeed ch 1911 onii tuhain ueiin zasgiin gazriig delhii deer dan gants tuvd l huleen zuvshuursun tuuhtei. yag unendee nariin avch uzeh yum bol 1911 onii bolchimgui ene uildliig bid 79 jiliin daraa buyu 1990 ond yag adilhan davtsan tuuhtei yum. Er ni ene 1911 onii sain tootsooloogui alhmuud ni uuruu Mongol ulsad maani gai l bolson tuuhtei yum shuu dee, ingesneeree bid uvur Mongoliig mun tsaashlaad tuva-g aldah undes suuriig tavisan yum, naad tembuu yarandaa barigdsan gomo Bogd-g barag baatar, orgodol tenuulch baron ungerniig narma Mongoliig baiguulah bsan meteer bicheed bgaa garuud bol dan gadaadiin ali neg ulsiin surgaltiin tetgeleg amijirgaanii eh uusver olj avahiin uuriiguu eh ornoo, uzel bodloo hudaldsan garuud bdag yum, shinjleh uhaanii akademi, bas olon uls sudlaliin hurelend sumtai garuud duuren bna. 1921 onii tuuhiig zohiolloo l geh, yag unendeee bol ter ni dotor zohioson barag bhgui gej helj bno, eliirel balairliig undeslegch baabar , sagsuu har sosorbaram tuuhch urangoo, batsaikhan metiin gadniihand biee unelj amidardag erguu garuud bur soliorliin shatandaa orchihson bna.tedend sudlaad notolson yum yuu ch bhgui , dan taivan, china-n arhiviin barimt l bii, terniig 100 % unen gej notolson yum yuu ch bhgui... Mongol uls odoo yag 21 on shig tembuu, doh-nd barigdlaa, ard tumniig hoorond ni taltsuulj Mongol ulsiin hugjil devshliig uhraahaa boliooch ee gej helmeer bna…