БНХАУ-ын нийслэл Бээжин хотын төв хэсэгт байрлах Тяньаньмэнийн талбай нь тус улсын аялал жуулчлалын 10 гол газрын нэг бөгөөд олон зуун мянган хүн цуглардаг түүхийн дурсгалт газар юм. Энэ талбай Мин, Чин улсын үеийн хааны ордон байрлаж байсан “Хориотой хот”-ын урд хаалганаас эхэлдэг бөгөөд 1949 онд уг талбайг өргөтгөн шинэчилснээр 440 мянган хавтгай дөрвөлжин метр буюу 880x550 метр хэмжээтэй. Өөрөөр хэлбэл, энд 1 сая хүн цугларахад элбэг багтана гэсэн үг юм.
Тяньаньмэнийн талбайн эргэн тойронд АИХ-ын танхим, Үндэсний түүхийн музей, Ардын баатруудын дурсгалын хөшөө, Мао Зэдуны дурсгалын бунхан зэрэг үндэсний онцлогийг шингээсэн орчин үеийн барилга байгууламжууд байдаг.
Тянаньмэн-ийн хаалга нь Мин, Чин үед хааны ордонд нэвтрэх гол хаалга байжээ. 1651 оны үед тус хаалгыг засварлаж, Тяньаньмэн буюу “Амар амарлингуйн диваажингийн хаалга” хэмээн нэрлэх болсон ажээ. Давхар асар, тагт болон олон тулгууртай хаалганы нийт өндөр 33.7 м болно.
Уг талбайн баруун талд байрлах Ардын Их Хурлын танхим анх 1959 онд барьсан бөгөөд Бүх Хятадын Ардын Төлөөлөгчдийн Их хурал чуулж, Хятадын Коммунист Нам болон Төрийн Зөвлөл үйл ажиллагаагаа явуулж байна.
Талбайн зүүн талын Хятадын Үндэсний түүхийн музей нь 1959 онд байгуулагдаж, тус улсын түүх соёл, хувьсгалын үеийн үнэт баримт, дурсгалын зүйлийг ард иргэдэд дэлгэн үзүүлдэг.
Тус талбайн төв хэсэгт сүндэрлэх “Ардын баатруудын дурсгалын хөшөө”-г 1958 оны 4 дүгээр сард 37.94 метрийн өндөртэй, 17 мянган хэсэг бүхий боржин цагаан чулуугаар бүтээсэн бөгөөд хятад үндэсний онцлог хэв шинжийг агуулдаг байна.
28 мянган хавтгай дөрвөлжин метр талбайг эзлэн орших “Мао Зэдун даргын дурсгалын бунхан” нь талбайн өмнөд хэсэгт байрлах бөгөөд түүнийг ахмад хувьсгалчдын дурсгалд зориулан 1977 онд байгуулжээ.
Б.Адъяахүү. Бээжин хот
Эх сурвалж: "Монцамэ" агентлаг
Сэтгэгдэл0
Удахгүй хужаа задран бутарч мөргөлдөөн гарч олон зуун сая хужаа монгол руу дүрвэн орж болзошгүй.
Horiotoi hotiig Mongolchuud hyataduudaas seremjilehiin tuld bosgoson
Миний өвөг дээдсийг Бээжинд дуудан авчирч цаазаар авдаг байсан газар.
Улс орондоо өөрчлөлт, шинэчлэлтийг хүссэн мянга мянган оюутан залуугийн хүсэл, мөрөөдөл харгис төрийн алан хядлагад нухчин даруулсан харамсалт явдлын 20 жилийн ой маргааш тохиох гэж байна. Дэлхийн түүхэнд Тянь Ань Миний талбайн хядлага хэмээн бичигдэн үлдсэн энэ аймшигт явдлыг эргэн сөхөхдөө зүгээр нэг дурсаад өнгөрөх гэсэнгүй. Хүний эрхийг бүдүүлгээр, байж боломгүйгээр зөрчсөн энэ аймшигт явдал дахин бүү давтагдаасай гэсэндээ тэдэнд хүндэтгэл үзүүлэн цэцэг өргөж, түүх сөхлөө. Хятадын Бээжин хотын Тянь Ань Миний талбайн хэрэг гэх энэ үйл явдал ЗХУ-д М.Горбачевын дэлхийн өөрчлөлт шинэчлэлтийн салхи тус улсад салхилснаас үүдэлтэй аж. Удирдагч Ден Сяопины энэ үйл явдал эхлэхээс яг 10 жилийн өмнө улс орондоо өөрчлөлт шинэчлэлт хийх гэсэн оролдлого нь Хятадын улс төрийн тогтолцоог өөрчилж чадахгүй байгаа нь оюутан залуус сэхээтнүүдийн бухимдлыг газар авахуулсан байна. Хятадын нутаг дэвсгэр бүрт ардчиллыг хүсэн мөрөөдөгч залуусын бяцхан цучил энэ үед үүссээр байжээ. Ардчиллыг дэмжигч оюутан залуусын хөдөлгөөн өрнөх үеэрХятадын Коммунист намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ху Яобон өөрчлөлтийн тухай олонд ил тод ярьснаараа албан тушаалаасаа огцорч, улмаар хэдхэн хоногийн дараа зүрхний шигдээсээр гэнэт нас барсан нь өөрчлөлт шинэчлэлтийг хүссэн залуусын цучилыг нэгэн том гал болгон дэвэргэжээ. Ийнхүү оюутнууд тэмцлийн өөр хэлбэрт шилжихэд хүрч, дөрөвдүгээр сарын 15-ны өдрөөс эхлэн Тянь Ань Миний талбайд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг чөлөөлөх, авлига, хээл хахуулийг зогсоох, улстөрийг өөрчлөхийг хүсч өлсгөлөн зарласан байна. Энэ өлсгөлөнгөөрөө оюутнууд тухайн үед тус улсад айлчлал хийж байсан ЗХУ-ын удирдагч М.Горбачёвыг дагалдан ирсэн сэтгүүлчдийн анхаарлыг татахыг зорьжээ. Тэдний хүсэлт ч биелж сэтгүүлчид цаг үе, нөхцөл байдлын талаар дэлхий нийтэд мэдээлсэн байна. Хагас cap шахам оюутан залуус эрх баригчид хоорондоо олон хэлэлцээр, хэлцэл хийх гэж оролдсон ч бүтсэнгүй. Үүнийг үйл явдалд судалгаа хийсэн судлаачид оюутнууд юу хүсээд буйгаа тодорхой тусгаж өгөөгүй нь хоёр тал ойлголцож чадаагүйн нэг шалтгаан. Бас нэгдсэн зохион байгуулалттай байж чадаагүйгээс тэр олон хүний амь нас үрэгдэхэд хүрсэн гэж үзжээ. Тавдугаар сарын 20-нд цаг үе хаашаа ч эргэж болох нэгэн чухал үйл явдал болсон юм. Бослогыг хэрхэн ямар замаар яаж зогсоох вэ гэдэгт эрх баригчид санал зөрөлдөж байв. Коммунист намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Жао Зияан эвийн аргаар жагсаалыг тараая гэсэн боловч олон хүний эсэргүүцэлтэй тулгарчээ. Ингээд тодорхой шийдэлд хүрч чадахгүй байсаар цэргийн хүчийг ашигласан ч тэднийг оюутнууд зогсоож чадсан байна. Үүний дараа жагсаал цуглааныг зогсоогоогүй хэргээр олон дарга албан тушаалаасаа огцоржээ. Харин зургадугаар сарын 3-нд чөлөөлөх арми оюутнуудын хооронд мөргөлдөөн гарч эхэллээ. Жагсагчид цэргийнхэн рүү чулуу шидэж өөрсдийгөө хамгаалан машин тэргээр хаалт хийв. Харин энэ үеэр цэргийнхэн хотоос гарах гарц болон их сургуулийн гудамжуудыг хааж байсныг жагсагчид мэдсэнгүй. Ингээд 22.00 цагийн үед зэвсэгт довтолгоогоор бослогыг хүчээр дарах цуст ажиллагаа эхэлжээ. Армийн танкууд Тань Ань Миний талбайн хэдэн талаас хүн гарах зайгүй дотогш дайрч оюутан жагсагчид руу шууд гал нээжээ. Мэдээж зарим оюутнууд цус урсах үйл ажиллагаа болохыг тэр даруйдаа ойлгож амь гарахыг оролдсон ч тэднийг буцааж байсан аж. Энэ нь ганц ч гэрчгүйгээр бүгдийг устгах гэсэн тушаалын хэрэгжилт байсан гэж үздэг гэнэ. Танкны араас цэргүүд ачааны машин дээр цогцсыг хонь мал шиг ачиж, түүний араас усны машин шүршигчээр талбайг цэвэрлээд явж байсан гэдэг. Ингээд зургадугаар сарын 4-ний үүрийн 05.30 цагийн үед талбайг ганц ч цусны толбогүй цэвэрлэсэн байжээ. Өглөө боллоо. Тань Ань Миний талбай анир чимээгүй. Тэнд урьд өдөр нь юу ч болоогүй мэт байлаа. Ард иргэд нь ч айдаст автсан хэвээр. Аав нь хүүгээ, ээж нь охиноо сураглах эрх ч байсангүй. Эрх, эрх чөлөөнийхөө төлөө тэмцсэн мянга мянган залуугийн амь тэмцэж, аврал эрсэн чимээгүй хашгиралдаан одоо ч тэнд өрнөж буй мэт. Энэ үеэр хэдэн залуу амь насаа алдсаныг Хятадын Засгийн газар 241 гэж мэдэгдсэн ч гадаадын сэтгүүлчид гурван мянга, Улаан загалмайн нийгэмлэг хоёр мянга 600, (НАТО) Хойд Атлантын цэргийн эвслийн тагнуулынхан долоон мянга гаруй гэж дурьдсан байна. Энэ үйл явдлын дараа дэлхийн ихэнхи орнууд Хятадыг хүний эрхийг ноцтойгоор зөрчсөн гэсэн мэдэгдэл хийж Азийн хөгжлийн банк, Дэлхийн банк тус улсад өгөх байсан зээл, тусламжаа цуцалжээ. Мөн тус улс нилээн хэдэн сонин, телевизээ хааж зарим эрхлэгч нь ял шийтгэл хүлээсэн байна. Ардчиллын үнэт зүйлсийг хүндэтгэгч монголчууд Хятад Улсад зохиогдсон зуны олимпийн наадам үзэх гэж очсон монгол залуус Тянь Ань Миний талбайд дурсгалын зургаа даруулах гэжээ. Гэтэл тэд дээрх үйл явдлыг санаж өөрсөдтэйгөө адил хүсэл эрмэлзэл, зорилготой байсан залуусын гэгээн дурсгалыг хүндэтгэж тус талбайд хөл тавихыг ч зүрхлээгүй аж. Зөвхөн энэ явдлаас харахад монголчууд ардчиллын үнэт зүйлийг хэр ухамсарладаг, түүний үнэт зүйлийг хэр хүндэтгэдэг нь харагдаж байна. Дээрх үйл явдлыг долдугаар сарын 1-ний үйл явдалтай жишихгүй ч хүн амынх тоонд харьцуулахад монголчууд хохирол амссан. Хохирол нь таван залуугийн амь насаар зогсоогүй. Энэ өдөр эрх, эрх чөлөөгөө алдсан хохирол байсан. Бид өнөөдөр тэднийхээ амь насыг хэнээс нэхэхээ мэдэхгүй сууж байна. Мэдсэн ч асууж чадахгүй нийгэмд амьдарч байна гэж үү. Тэднийг буудах тушаал өгсөн хүн нь одоо болтол илэрсэнгүй. Илрүүлэхийг ч хүсэхгүй нэгэн байх шиг. Монголчууд шинэ Ерөнхийлөгчтэй боллоо. Ерөнхийлөгчөөс хүсэх зүйл нь иргэн рүүгээ буу бүү шагайгаасай. Долдугаар сарын 1 -нд буудах тушаал өгсөн хүнийг илрүүлээсэй гэж л ард түмэн үнэн мөнийг хүснэ. Цагдаа ч бай, хурандаан ч бай генерал ч гэлээ тушаалгүйгээр хэзээ ч иргэд рүүгээ галт зэвсэг хэрэглэхгүй. Тэдэнд хэн тушаал өгөв. Таван залуугийн амь насыг авч одсон хэрэгт гурван хүн хардлагад өртөж буй. Хардлагын тэргүүнд Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр бий. Тэрбээр "Би буудах тушаал өгөөгүй" гэж хэлсэн. Харин дараагийн хардлагын эзэн болох Ерөнхий сайд С.Баяр, Хууль зүй дотоод хэргийн сайд Ц.Мөнх-Оргил хоёр буудах тушаал өгөөгүй гэж хэлсэн бил үү. Таван залуу амь насаа алдахгүй байх боломж байсан уу, байсан. Өнгөрсөн 2005-2006 онд өчнөөн жагсаал цуглаан болж л байсан. Энэ үөд ямар нэгэн байдлаар асуудал хурцадвал хурцдахаар үе мөч тулгарч л байсан. Харин тухайн үед Ерөнхий сайд М.Энхболд, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдаар Д.Одбаяр нар байсан даа. Тэд дээрх хэрэг шиг үйл явдлыг хурцатгаж цус урсгаагүй. Төрийн хүнд байх ёстой төлөв зан, ноён нуруутай хүнлэг хүмүүсийн гарт хууль, хүчний байгууллага байсандаа л тэр. Харгис хатуу хүний гарт хууль хүчний байгууллагын эрх мэдэл байх нь ямар аймшигтай хэрэг нийгэмд бий болдгийг та бид мэднэ. Монгол Улс амиа алдсан таван залуугийнхаа гэгээн дурсгалд зориулан босгох хөшөөндөө өргөөшөө нэг метр талбай хайрлажээ. Угтаа бол хөшөө хааш хаашаагаа зургаан метр байхаар зураг төсөлдөө тусгагджээ. Гэтэл асар уужим гэж магтан дуулдаг эх орны минь газар нутагт ардчиллын төлөө амиа алдсан залуучуудад өгөх алга дарам газар нь ердөө л энэ. Өнөөдөр монголчууд таван залуугийнхаа гэгээн дурсгалд цэцэг өргөж, хүндэтгэл үзүүлэх учиртай. Үүнийг хүн бүр хүсч байгаа. Дэлхийн аль ч улс оронд ардчиллыг дэмжсэн, үнэний төлөө үгээ хэлсэн хүмүүсийг нухчин дарах гэсэн эрх баригчдын сонирхол далд биш илэрхий байна. Түүнтэй тэмцсэн хүмүүсийг ч үгүй хийсээр. 1991-онд ОХУ-ын хуучин дэглэмийн коммунистууд төрийн эргэлт хийхийг санаархаж цэрэг танкийг төв талбай дээрээ оруулж ирсэн. Энэ үед ардчиллыг аврах гэсэн залуучууд тэмцэж тэдэнд боломж олгоогүй. Энэ үеэр гурван залуу амиа алдсан юм. Харин оросууд амиа алдсан гурван залуудаа хүндэтгэл үзүүлж хөшөө босгосон. Тэдний хөшөөг хэзээ ч цэцэггүй байддаггүй. Одоо ч цэцэг дурсгал, талархлын үгтэй ил захидлаар даруулсан байдаг. Мөн өнгөрсөн жил буудуулж амь насаа алдсан хүний эрхийг хамгаалагч сэтгүүлч эмэгтэй Анна Политковская, хүний эрхийн хуульч Станислов Маркелист нарын дурсгалд зориулсан Норвеги дахь самбар мөнхийн хүндэтгэлийн цэцэгтэй байдаг. Энэ хоёр хүний бүтээсэн гавьяаг дурсахад их цаг хугацаа орно. Ямар ч байсан хүний эрхийг бүдүүлгээр зөрчсөн эрх баригчдыг бүгдийг нь биш юм гэхэд заримыг илчилж ялыг нь үүрүүлж байсан. Тэр хоёр ганцхан Оросын биш бусад орны эрх баригчдын хавчлага, дарамтан доор хүний эрхийн төлөө тэмцэж байсан юм. Тэр хоёрын хийсэн бүтээсэн бүхнийг одоо ч хүндэтгэсэн үргэлжлүүлсэн хэвээр. Монголчууд үнэний төлөө мөр зэрэгцэн явсан найз нь буудуулж байхад дуугарч, өмгөөлж хамгаалж, чадахгүйд хүрсэн дарамттай амьдралаас удахгүй гарна гэдэгт итгэж байна. Буруутныг бултын өмнө тодруулах цаг ч удахгүй гэдэгт итгэсээр.