УИХ өнгөрсөн долоо хоногт Шүүх байгуулах тухай хуулийн 1, 2 дугаар зүйлийн зарим заалт Үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөн гэх Цэцийн дүгнэлтийг хүлээж авсан. Уг тогтоолоор аймаг бүрт давж заалдах шатны, дүүрэгт бүрт анхан шатны шүүх байгуулах нөхцөл үүсээд буй. Тэгвэл дээрх тогтоолд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж бүрэн эрхийнхээ хүрээнд хориг тавиад байна. Цэцийн дүгнэлтийг хүлээж авсан УИХ-ын тогтоолд тавьсан Ерөнхийлөгчийн хориг болон цаг үеийн зарим асуудлаар УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдоржтой ярилцлаа.
-Шүүх байгуулах тухай хуулийн зарим заалт Үндсэн хууль зөрчсөн гэж Цэц дүгнэснийг УИХ-аар хүлээгээд авчихсан. Гэтэл үүнд Ерөнхийлөгч хориг тавьчихлаа. Түүний энэ хоригийг та хэрхэн хүлээн авав. Үнэхээр хориг тавихаас аргагүй нөхцөл байдал үүссэн юм уу?
-Монголын шүүх гурван шаттай шүүхийн тогтолцоотой. Улсын Дээд шүүх, аймаг, нийслэлийн буюу давж заалдах шатны шүүх, анхан шатны буюу сум дундын дүүргийн шүүх гэсэн зохион байгуулалттай. Аймаг, нийслэл нь засаг захиргааны цогцолбор мөн болно гэсэн Үндсэн хуулийн бас нэг заалт бий. 1992 оны Үндсэн хуулийг гаргаж байх үед шүүхийн зохион байгуулалтаар нь одоогийн Үндсэн хуулийн томьёоллыг хийчихсэн юм шүү дээ. Тэр үед буюу Үндсэн хуулийг батлах үед жишээ нь эрүүгийн, иргэний хэргийн шүүх гэж салгана гэдгийг огт яриагүй.
Харин манайхны жишиг болгоод байдаг Герман зэрэг оронд татварын, хүүхдийн, гэр бүлийн гэх мэтийн салбарласан шүүх байдаг юм. Тийм дагнасан шүүх байгуулж болно, түүнийх нь үйл ажиллагаа Дээд шүүхийн хяналтаас гадуур байж болохгүй гэсэн томьёололтой юм. Яг үүний дагуу 1964 онд Дэмбэрэлцэрэн дарга байх үед Шүүхийн хуулийг нэг баталсан.
Дараа нь 2003 онд би Хууль зүйн яаманд байхдаа Шүүхийн хуулийг Үндсэн хуулийн энэ утгаар нь батлуулж байсан юм. Сүүлд 2011 онд шүүхийн шинэчлэл гээч юм хийхдээ Үндсэн хуулийн суурь зарчмуудыг зөрчсөн зохион байгуулалт хийчихсэн байхгүй юу. Давж заалдах шатны шүүхүүдийг 3-4 аймгийн дунд нэгийг байгуулж, иргэдийн давж заалдах эрхийг боомилох, дүүрэг бүр шүүхтэй байна гэсэн Үндсэн хуулийн заалтыг зөрчөөд Дүүрэг дундын I, II, Эрүүгийн шүүх гэх мэтээр салгачихсан. Нөгөө талаас нэгдмэл байх ёстой эрүү, иргэний хэрэг шийддэг шүүхийг салгаад бөөн будилаан хутгаад хаячихсан юм.
-Аймаг бүрт давж заалдах шатны шүүх байгуулбал их зардал гарна гээд байна л даа?
-Үндсэн хуулийн Цэц энэ асуудлыг хоёр дахиа авч хэлэлцээд “Үндсэн хууль зөрчсөн байна” гэх дүгнэлт гаргасан. Арга ядаад УИХ Цэцийн дүгнэлтийг хүлээж авсан шийдвэр гаргалаа л даа. Үүнд Ерөнхийлөгч хориг тавьчихаад байгаа юм. Наад хориг чинь ерөнхийдөө дахиад Үндсэн хууль зөрчсөн хориг болж хувирна даа. Хоёрдугаарт, би Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргаар ажиллаж байсан, 1990 онд Хууль зүйн яамны тэргүүн дэд сайд байхдаа шүүхийн зохион байгуулалт хариуцаж байлаа.
Зардал чирэгдэл их гарна гээд байгаа юм, эд нар. Худлаа суртал л даа. Ямар ч зардал гарахгүй. 2003 оны хуулиар аймаг бүрт давж заалдах шатны шүүх байсан юм шүү дээ. 470-аад шүүгчтэйгээр үйл ажиллагаа явуулаад Монголд гарч байгаа хэргүүдийг шийдвэрлэж болдог л байсан юм. Одоо түүнийг буцаагаад байгуулчихад нэмэлт зардал чирэгдэл гарахгүй ээ. Гарахгүй гэдгийг нь мэдэж байгаа цөөн хүний нэг би. Учир нь, би тэр зардлыг нь олж өгдөг байлаа. Одоогийн нэмэлт зардал гээчийг ШЕЗ бий болгоод байгаа юм.
Энэ нэг айхтар дураараа дургидаг газар санаснаараа зардал өсгөөд байгаа байхгүй юу. Би ШЕЗ-ийн дарга байхдаа есөн хүний бүрэлдэхүүнтэй л ажилладаг байсан. Тэр есөн хүнээр шүүхийн бүх асуудлыг шийдүүлж болдог л байсан. Жишээ нь, миний үед Дэлхийн банкны төсөл хэрэгжүүлж, бараг арваад аймагт шүүх, прокурорын байшин бариулж өгсөн юм. Тийм хэмжээний хөрөнгө гаргаад болоод байсныг эд ганц ч байшин бариулалгүйгээр гурван жил шүүхийн шинэ хуультай будиллаа. Эд захиргааны зардал, орон тоогоо л нэмчихээд байгаа юм. Монголд эрүүгийн журмаар 20-иод мянган хэрэг гардгаас 8000 орчмыг нь шүүхэд шилжүүлдэг. Нэг шүүгчид ногддог эрүүгийн хэргийн ачаалал харьцангуй бага гэсэн үг. Давж заалдахад ч гэсэн ялгаагүй. Ерөнхийдөө хүссэн ч, эс хүссэн ч энэ алдаагаа Монголын төр засна аа.
Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулахгүйгээр шүүхийг бужигнуулсан явдал нь эргээд Монголын төрд гай болж байгаа юм. Би сая Бор-Өндөрт очоод ирлээ. Тэнд Дэлхийн банкны төслөөр байшин бариулсан юм. Хамгийн сүүлд “Гадна тохижилтынх нь мөнгийг гаргаж өгөөч” гэж уйлаад байхаар нь ёсоор болгосон. Тэнд дөрвөн шүүгч байна, хоёр жийп машин аваад өгчихөж.
Ерөөсөө эд зардлаа ингэж л нэмээд байгаа юм. Гэтэл тэнд дөрвөн шүүгч хоёр машинаар яваад байх ажил юу байдаг юм. Яагаад ийм олон машинтай болчихсон юм, тийм их хэрэг гарч байгаа юм уу гэхээр “Манайд сүртэй юм гардаггүй, 2-3 сумыг давхар хариуцаад ийм л юм болчихлоо” гэж байна. Өөрөөр хэлбэл, шүүх, хуулийн байгууллагын онцлогийг мэддэггүй хүмүүс, их сургуулийн оюутнуудад заадаг, амьдралаар шалгагдаагүй онолоор Монголын шүүхийг зохион байгуулах гэж оролдоод одоо ийм эмгэнэлтэй байдалд хүргэчихлээ л дээ.
-Иргэдэд чирэгдэлгүй, явуулын шүүгчид нь өөрсдөө очдог байх нь оновчтой хувилбар гээд байгаа шүү дээ?
-Өмнө нь аймгийн шүүхэд давж заалдаж байхад хүмүүс өглөө гомдлоо гаргаад маргааш нь шүүх хуралд ороод асуудлаа шийдүүлдэг байсан. Одоо гэтэл Увс, Баян-Өлгийнхөн Ховдод очиж давж заалдах юмыг л эд хийж байна. “Шүүгчид нь очиж хэрэг шийддэг болно, амар” гэж яриад байна.
Гэтэл шүүгчдийн чинь томилолт, замын зардалд хамаг төсөв нь алга болж байгаа шүү дээ. Зүгээр л аймагтаа байж эцсийн хариугаа сонсчих байтал шүүгч нар нь аймаг хэснэ. Тэнд нь хамаг зардал нь гараад ямар ч үр дүнгүй юм болж байна. Ер нь 2002 оны эрүү, иргэний хууль, түүнийг дагасан шүүх, прокурорын болон өмгөөллийн хууль чинь яг одоогийн Үндсэн хуулийн утга санаагаар хийсэн эд.
Би Х.Тэмүүжинд ажил өгч байхдаа хэлсэн. “Шүүх, прокурорт ямар нэг өөр байдлаар хандах бодол төрдөг л юм. Гэхдээ тэр бодлыг чинь Үндсэн хууль байхгүй болгочихоод байдаг. Одоогийн зохион байгуулалтыг өөрчилье гэвэл Үндсэн хуульд гар хүрч байж хөдөлгөхгүй бол Үндсэн хуулийн байнгын зөрчил болно шүү” гэдгийг хүний ёсоор, мэргэжил нэгт нөхрийн хувиар хэлж өгсөн. Харамсалтай нь өөр байдлаар явсан. Гэхдээ одоо мөрдөж байгаа шүүхийн хуулийг Ц.Элбэгдорж Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрынхан боловсруулж, Д.Дэмбэрэл УИХ-ын дарга байхад 2011 онд баталсан шүү дээ. Тэр үед Хууль зүйн байнгын хорооны дарга нь Д.Одбаяр байсан. Тэр үед би хэлж л байсан. “Наадах чинь болохгүй, та нар буруу юм хийгээд байна” гэж.
-Ерөнхийлөгчийн хоригийг УИХ хүлээгээд авчихвал ямар байдал үүсэх юм бэ?
-УИХ хүлээж авах эсэхийг мэдэхгүй байна. Би л хувьдаа хүлээж авахгүй. УИХ Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээгээд авчихвал дахиад Цэцээр орж дахин шийдвэр гарч таарна.
-Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах бодит шаардлага үүссэн үү. Ер нь цаг хугацааны хувьд энэ хуулийн өөрчлөлтийг хэдийд авч үзэх нь оновчтой гэж та харж байгаа вэ?
-Улс төрийн зорилгогүйгээр, төрийн эрх ашгийн үүднээс өөрчлөлт оруулъя гэвэл Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах санал боловсруулах ажлын хэсгийг Ерөнхийлөгчөөр ахлуулж байгуулах хэрэгтэй. Одоогийн Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг П.Очирбат Ерөнхийлөгч байхдаа ахалж байсан юм. Нөгөө талаас тэр Ерөнхийлөгч нь одоогийн биш 2017 оны Ерөнхийлөгч байвал илүү зохистой.
Учир нь, одоогийн Ерөнхийлөгчийн хугацаа дуусч байгаа. 2016 оны УИХ бэлтгэлээ базаачихаад 2017 оны Ерөнхийлөгч тангаргаа өргөсний дараа Үндсэн хуулийнхаа өөрчлөлтийн танилцуулгыг хийж шинэ Ерөнхийлөгч нь ажлын хэсгийг ахлаад өөрчлөлт хийвэл болно. Би цаг хугацааны хувьд ийм л баримжаатай байгаа. Одоогийн УИХ-ын хугацаа дуусч байна. Явах хүнээр ачаа бүү татуул гэсэн үг бий.
Үнийг бодох хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, одоогийн Ерөнхийлөгч харьцангуй залуу хүн учраас 2017 оны дараа “Би хэрхэх вэ” гэдэг буурь бууцаа бодож байхыг үгүйсгэхгүй. Учир нь энэ хүн Ерөнхий сайдын эрх мэдлийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай гэж саяхнаас ярьж эхэлсэн. Тэгэхээр УИХ-ын бүрэлдэхүүний зүгээс ч тэр, Ерөнхийлөгчийн институцээс харсан ч ямар нэгэн зохистой бус зүйлүүд харагдаад байгаа юм.
-Ямар нэгэн улс төргүйгээр Үндсэн хуульд өөрчлөлт орууллаа гэхэд ямар чиглэлийн бодитой өөрчлөлт байвал зохилтой вэ?
-Шинээр үүсч байгаа гол асуудал нь ард түмнээс сонгогддог Ерөнхийлөгчийн асуудал болчихоод байна. Ард түмний санал асуулгаар энэ Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулна гэж бодвол зүгээр л “Ерөнхийлөгчийн болон парламентын засаглалын алийг нь та дэмжиж байна вэ” гэсэн санал асуулга явуулаад Ерөнхийлөгчийн засаглал гэдэг дүн гараад ирвэл Үндсэн хуульдаа тэр чиглэлээр өөрчлөлт оруулчихаж болно.
Харин парламентын засаглалыг дэмжвэл одоо байгааг нь төгөлдөржүүлэх асуудлыг ярьж таарна. Ер нь парламентын засаглалтай орны тухайд Ерөнхийлөгчийг бүх ард түмнээс сонгодог хувилбар явсаар өнөөгийн бүх маргааны углуурга болчихоод байгаа юм. Тэгсэн атлаа 2011 онд баталсан, Д.Дэмбэрэлийн гарын үсэгтэй, Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах журмын хуулиар одоогийн Үндсэн хуулийн суурь зарчмыг хөндсөн ямар нэгэн өөрчлөлт хийж болохгүй гээд биччихсэн юм.
Суурь зарчим гэдэгт жишээ нь бүх ард түмэн Ерөнхийлөгчийг сонгодог байх нь зүй ёсоор багтдаг. Тэгэхээр энэ асуудлыг шийдэхийн тулд 2011 оны журмын хуульд өөрчлөлт оруулахаас аргагүй болно. Одоогийн УИХ Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулж хэрхэвч болохгүй. Ёс суртахууны болон цаг хугацааны ч эрхгүй. Сонгуулиас зургаан сарын өмнө Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулж болохгүй гэсэн хуулийн заалт бий. Тэр хугацаа шахагдаж байгаа учраас ард түмний санал асуулга явуулж залилан хийх гээд байна. Энэ байдлыг нь харсаар байж яаж дэмжих юм. Би бол Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай гэж боддог хүний нэг. Гэхдээ явах хүнээр ачаа бүү татуулах зарчмыг бодоод эсэргүүцээд байгаа юм.
-Танай намын ахмадуудаас ирэх оны сонгуульд МАХН-тай нэгдэж, сонгуульд орох санал гаргаад байгаа. Та гишүүнийхээ хувьд хэр боломжтой гэж харж байгаа вэ?
-Би сайн мэдэхгүй байна. Гэхдээ тас эсэргүүцэхгүй. Би энэ асуултад өөрийнхөө өмнөөс л хариулж чадна. Нэгдэж сонгуульд орлоо гэхэд ямар зарчмуудад тохирох вэ гэдэг асуудал бий. Нэгдүгээр зэргийн асуудал нь цаашид төрийн хэрэгт яаж хандах юм. Авлига, албан тушаалын хэргийг илт хаацайлдаг байдал гарч ирвэл би үүний эсрэг үзэлцэх болно.
Э.Бат-Үүлийн хэлдгээр тулалдах болно. Нэгдүгээрт ийм зүйл байхгүй гэдэгт тохирох хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, эвсэл гээчийнх нь удирдагч хэн байх вэ гэдгээс олон зүйл шалтгаална. Шулуухан хэлбэл, Н.Энхбаяр уу, М.Энхболд уу гэдэгт том асуудал үүснэ. Гуравдугаарт, УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшүүлэх харьцаа хэд байх вэ гэх мэтэд нааштай зөв ойлголцож чадвал байдаг л хувилбар. Бас нэг зүйл шулуухан байх ёстой. МАН-ыг одоогийн энэ суурин дээр байгаа хүмүүс задлаагүй юм шүү. МАХН гээчийг үүсгэсэн хүмүүс энэ намыг задалсан. Энэ бол хэн ч маргашгүй түүхийн үнэн. Мань мэтээс авахуулаад Д.Лүндээжанцан нарын амьд гэрчүүд бий шүү.
Харин намыг задлахад одоогийн төрийн тэргүүн ил, далдаар оролцсон. Яагаад гэхээр энэ намыг задалж байгаад дараагийн сонгуульд орвол ялалт байгуулж болно гэдэг улс төрийн өнцгөөр асуудалд хандаж, Дээд шүүхийн шийдвэр гаргасан. Гэтэл одоогийн улс төрийн намын хуулийн 15.6-д нам нэрээ өөрчилбөл өөр хуулийн этгээд нэрийг нь ашиглаж, хэрэглэж болохгүй гэсэн заалттай юм. Үүнийг зөрчиж, Дээд шүүх МАХН-ыг бүртгэсэн. Энэ заалтыг бичиж байсан хүн нь би өөрөө, Н.Энхбаярын захиалгаар. 2005 он шиг санагдаж байна, Ц.Элбэгдорж Ерөнхий сайд байсан юм. Гашуун ч гэсэн ийм үнэн байдаг. Гэхдээ улс орны нийтлэг эрх ашгийн үүднээс учир зүйгээ ололцъё, зөв зарчим дээр тогтъё гэвэл би эсэргүүцэхгүй.
-Энэ удаад зөвхөн сонгуульд эвсч орох талаар ярьж байна. Цаашид магадгүй буцаад нэг нам болох боломж байгаа юу?
-Хурлаа хийгээд ийм шийдвэр гаргаж болно л доо. Их хурлаар л шийддэг асуудал. МАХН гэж байгаад Ардын нам хуучин нэрээ сэргээхэд дөрөвхөн хүн УИХ-ын бүрэлдэхүүнээс эсрэг санал өгч байсан юм. Бусад нь хуучин нэрээ сэргээхийг дэмжсэн. Гэтэл эсрэг санал өгсөн дөрвөн хүн сүүлд МАХН гээчийг үүсгэн байгуулах ажлыг хийсэн дээ. Намууд нэгдэх эсэх нь эцсийн дүндээ цаг хугацааны шалгуураар л шийднэ. Яаж шийдэхийг одоогоор тааж мэдэхгүй байна.
-Энэ хоёр нам нэгдлээ гэхэд аль нэрээр явах нь анхаарал татах байх л даа?
-Татна шүү дээ. Бодвол аль аль нь байгаа тохиолдолд МАН, МАХН-ын эвсэл гэж сонгуульд орох юм байлгүй. Тийм л зураг харагдаж байна.
М.Өнөржаргал
Эх сурвалж: "Монголын үнэн" сонин
Сэтгэгдэл0
Энэ төрд Элбэгдорж, Нямдорж , Цэц гээд гай дуусахгүй юм аа.
Ene hujaagiin tagnuul tavch zov yum hiigui yaj hujaad bolon oortoo ashigtai zuilsiig hiihev gej l hor nairuulj baigaa shuu dee
Muzei dee ochoogui umuu? Gonchigootoi baritsaad suugaad baigaa um bna l daa. Ene 2 ulger uzuuleed zailbal bi harin hundlene shuu.
МАХН-ЫГ АНХ ЗАДАЛЖ ХОЁР ХУВААХ САНАЛИЙГ ШИЙДВЭРИЙГ ГАРГАСАН ХҮН ЭЛБЭГДОРЖ. ХАРИН ЭНЭ САНАЛЫГ НЬ ГАРДАН ГҮЙЦЭТГЭСЭН ХҮН БОЛ НЯМДОРЖ БАЯР СҮ.БАТБОЛД ХҮРЭЛСҮХ ДӨРӨВ ШҮҮ ДЭЭ.
Нямдоржийн параакцийн шүүгчид хэцүүдж бгаа бололтой кккк
Дөрвөд хүн Хүн биш дөрвөн шийр мах биш гэж эрт дээр үеэс монголЧууд. хэлсэн байдаг хүн л бол хүн гэж боддог байлаа.Sta..үнэхээр шийр
Уг нь монгол хэлэнд үлдэх хүнээр л гэдэг дээ...
CHINII HEREG MONGOLD ALGA,SAHARIN TSULD OCHIJ AMIDAR,YADAJ DAARAHGUI.
MONGOL ULS ELBEGDORJOOS SALJ BAIJ GAI GAMSHIG AYUL BAIHGUI BOLNO DARAAGIIN SONGUULD AN MAN NAMIIG BUU SONGOZGOO SONGOVOL UHEL GAMSHIG SUIREL AVCHIRNA
Za za tiim bol Elbegdirj gej gai chin dandaa uuriguu bidoj yabdag uudgui muu hulhi um bn.Yabah huneer achaa buu tatuul gej estoi gants unen un!Naad Uneg chin daraagin erunhii said boloh alhmaa odonoos tootsoj bn.Ugui neeren bodood bh ni yagad Momgol hun Hebleh uildberiig hudakdan abch boldogui bnaa.Yabj yabj muu Arab hun Mongoliin turiin hoimort buuria zasaj abaad mongolchudiig darlah ni bn geed bodohoor estoi ANiin Elentsegdorj,Bayrtsagdorjtonguudig terguutei nobshnudiig uzej yadmaar bn
Bi bolood er ny mongolchuud ene huniig uneldeg ugiig ny sonsdog baisiimaa, gevch ingeed hudlaa genen hongor tsarailaad mergeljiliin hamt olnoo araas ny hutgalj shorootoi hutgaad baihiim, uuruu uuriiguu medehee bailaa, terbishdavgiin heldegeer uls turiin zunuglul boljee, ene salvariig zuv goldirold oruulchih ih tsag ene hund baisaan. Odoo yu geh be ene tend coffee uugaad, shaarag tsohiod yavj baival zureer bish uu!
Цагаан Шонхорын Энхтайван 2005 онд центрпоинтын хэргээр сууж байгаад шоронгоос сулллагдсаныхаа дараахан оросын мафийнхнаас энэ аппаратыг оруулж ирсэн. Сая орчим доллараар оросын мафийнхнаас худалдаж авч монголд авчирсан байдаг. Энхтайвны тухайд оросуудтай бүр ерээд оны эхэн үеэс холбоо тогтоосон байдаг юм байна лээ. Аппарат гээд байгаа зүйл нь агаарын долгионыг ашиглаж компьютерийн програмтай холбож ажилладаг. Шинжлэх ухаан болон програм хангамжийн хамгийн сүүлийн үеийн ололт амжилтыг ашиглан бүтээсэн. Ерөнхийдөө оросын тусгай албаныхан олон жилийн уйгагүй хөдөлмөрөөр зохион бүтээсэн. Харин яаж яваад тусгай албаны энэ аппарат оросын мафийнхны гарт орсныг бүү мэд. Миний ойлгож байгаагаар оросын тусгай алба мафитайгаа хамтарч ажилладаг гэж ярилцдаг нь бараг үнэн байх аа. Тусгай алба, мафи хоёрын хооронд ямар нэгэн нууц холбоо сүлбээ байдаг болоод л энэ аппарат гэж нэрлээд байгаа төхөөрөмж эхлээд оросын мафийнхны гарт орж. Улмаар тэднээр дамжин Энхтайвны гарт ирснээс зайлахгүй. Тэрнээс биш сүүлийн үеийн техник технологийг ашигласан тоног төхөөрөмжийг мафийнхан өөрсдөө зохион бүтээх ямар ч боломжгүй шүү дээ. Гаднаас нь харахад ердийн нөүтбүүк шиг хэлбэр дүрстэй энэ аппаратыг олон улсын хил гаалиар авч гарахад ямар ч асуудал үүсэхгүй. Учир нь онгойлгож, асааж үзэж, нарийн шалгахгүй юм бол гаднаас нь харахад жирийн л нэг лап топ шиг харагддаг. Хийсэн материалын хувьд сансарын хөлөг бүтээхэд ашигладаг. Эвдэрдэггүй материалаар хийсэн тул хэдэн цаг, хэдэн өдөр ч унтраахгүйгээр тасралтгүй ажиллуулсан ямар ч эвдрэл саатал үүсэхгүй гэсэн үг. Би интернэт маш сайн ухсаны хүчинд энэ аппаратыг анх оросууд зохион бүтээсэн хэдий ч өнөөдрийн байдлаар гадаадын өндөр хөгжилтэй хэд хэдэн орны тусгай албад яг ийм аппаратыг ашигладаг байж болзошгүй тухай мэдээллийг олж уншсан. Тэр дундаа америкийн тагнуулынхан олон жил хойноос нь хөөцөлдөөд хаана байгааг нь илрүүлж чадахгүй байсан Осама Бин Ладены байгаа газрыг нь илрүүлэхдээ энэ аппаратыг ашигласан байж болзошгүй тухай мэдээллийг гадаадын нэгэн сайт дээрээс олж уншсан юм. Өөр нэг энэ аппараттай холбоотой сонирхолтой таамаглал нь 2006 онд оросын тагнуулын албанд ажиллаж байгаад чөлөөнд гарсан хурандаа цолтой хүн эхнэр хүүхдээ өөрийн гараар хөнөөгөөд. Улмаар өөрийнхөө амийг хорлосон хэрэг гарсан байдаг. Афганы дайнд оролцож, тусгай албаны нарийн нууцуудыг хариуцан ажиллаж явсан. Үхэхээс бусдыг үзсэн, сэтгэлийн тэнхээ тэвчээртэй хурандаа хүн хайртай хүмүүсээ өөрийн гараар хөнөөх болсон шалтгааныг барууны экспертүүд тайлбарлахдаа оросын тагнуулынхан миний яриад байгаа яг энэ аппаратыг ашиглан хурандаагийн сэтгэл зүйд өөрчлөлт оруулж. Улмаар галзуурлын байдалд оруулж. Хүчээр бодол санааг нь удирдан эхнэр хүүхдийг нь өөрийнх нь гараар хөнөөлгөсөн гэдэг таамаглалыг дэвшүүлсэн байдаг юм байна лээ. Мань хурандаа хэтэрхий их нууц мэддэг. Бас тэр нууцаа задлах аюул тулгарсан учраас ийм байдалд орсон тухай 2006 оны намар барууны хэвлэлүүдээр ганц нэг мэдээлэл гарсныг гаднын хэвлэл уншдаг хүмүүс сайн мэдэж байгаа. Агаарт хаа сайгүй эргэн тойрон дүүрэн долгион байдаг. Худлаа гэвэл Улаанбаатарт байгаа хүн хаа холын Эрээнд байгаа хүнтэй гар утсаар яаж ярьж болоод байдгийг тайлбарлая л даа. Ихэнх хүмүүс гар утсыг хэрэглэж мэддэгээс биш ямар зарчмаар яаж ажиллаад байдгийг нь огтоос сонирхдоггүй. Нээрээ ямар ч утас, холбоо, ямар нэгэн контакт байхгүй мөртлөө хоорондоо хэдэн мянган километрийн алсад байгаа хүмүүс яаж бие биенийхээ дууг сонсоод яриад байдаг юм бол оо. Нууц нь маш энгийн. Агаарт байдаг хүний нүдэнд үл харагдах долгион. Тэгвэл миний яриад байгаа энэ аппарат нь яг энэ долгионыг ашиглаж ажилладаг бөгөөд түүнийгээ компьютерийн програм хангамжийн хамгийн сүүлийн үеийн дэвшилтэт ололттой холбож өгсөнд энэ аппаратны нууц байгаа юм. Энэ аппаратыг дээр нэр дурдсан гадаадын тусгай албад онцгой тохиолдолд ашигладаг. Тэрнээс биш юм болгонд ашиглаад байдаггүй. Өөрөөр хэлбэл тагнуулчдын хүч хүрэхээргүй /хүний хүчээр хийх боломжгүй/ тийм онцгой тохиолдолд ашигладаг гэсэн үг. Тэгвэл Энхтайван энэ аппаратыг оруулж ирэхдээ өмнө нь монголын тагнуулд ажиллаж байгаад хууль зөрчсөний улмаас ажлаасаа халагдсан хоёрын зэрэг залууг эгнээндээ элсүүлсэн байдаг. Мань хоёрын нэг нь миний олж судалснаар орос, англи хэлтэй. Дээр нь програм хангамж, техникийн талын шаггүй мэдлэгтэй гэж байгаа. Харин нөгөөх нь мэдлэг боловсрол сайн биш боловч нөгөө залуугаараа заалгаж энэ аппаратыг ашиглаж сурсан. Одоо энэ хоёр нөхөр энэ аппаратыг нь хариуцаж ажилладаг. Үүнийхээ төлөө Энхтайвнаас хангалттай хэмжээний цалин урамшуулал авдаг. Дээр нь тусгай албанд ажиллаж байсан хүмүүс болохоороо нууцыг яаж хадгалах болон энэ аппаратаар юу хийж болох болохгүйгээ маш сайн мэддэг. Өөрөөр хэлбэл найдвартай, учраа мэддэг хүмүүс гэсэн үг л дээ. Аппаратын ажиллах зарчим маш энгийн. Гаалиар унтрааж авч орж ирээд асаангуутаа аппаратны дэргэд хамгийн ойр байгаа хүн рүү ганцхан кноп дараад долгионоор буудна. Ингэхийн тулд аппарат мэдээж хангалттай цэнэгтэй байх ёстой. Яг гар утас, цахилгаан бараа шиг тогоор ажиллана гэсэн үг. Лап топ ч бас тогоор ажилладаг шүү дээ. Харин тог гэж юу билээ. Тог бол долгион. Ийм энгийн ажиллагаатай, хэн ч гэсэн заалгаад сурахад хялбархан ажилладаг аппарат. Ингээд хамгийн ойр байгаа хүн рүүгээ долгионоор буудахад нөгөө хүн нь сүртэй ёолж гаслаад, өвдөж зовоод байх юм юу ч байхгүй. Биеийнх нь аль нэг хэсэг рүү. Тэр дундаа толгой руу нь долгионоор буудахад бага зэргийн толгой нь өвдөх түр зуурын өвдөлт мэдэгдэнэ. Ингээд толгой руу нь орсон долгионы тусламжтайгаар нөгөө хүнийхээ толгой доторх бүх мэдээллийг яг алган дээрээ ном тавиад уншиж байгаа юм шиг уншиж болно. Өөрөөр хэлбэл тэр хүний дотор ямар ч нууц үлдэхгүй гэсэн үг. Бүгдийг нь унших боломжтой. Хүний тархи их сонин зарчмаар ажилладаг. Хүн амаараа үг хэлэхийн тулд эхлээд тархины нэг хэсгээс нөгөө хэсэг рүү тухайн хэлэх гэж байгаа үгээ тэмдэгт маягаар маш хурдан дамжуулдаг юм байна. Ингээд тархины тухайн тэмдэгтийг хүлээн авсан хэсэг нь уг тэмдэгтийг үг болгож амаараа гадагшлуулдаг. Өөрөөр хэлбэл хүн үг хэлэхийнхээ өмнөх хоёроос гурван секундэд ямар үг хэлэхээ тархин дотроо маш хурдан хугацаанд бодож амждаг гэсэн үг. Харин тархины нэг хэсгээс нөгөө хэсэг рүү дамжуулж байгаа уг тэмдэгт буюу мэдээллийг энэ аппарат нь хүний тархи руу маш хүчтэй долгионыг буудаж оруулах замаар толгой дотроос нь шууд барьж авдаг гэсэн үг. Аппарат гэж нэрлээд байгаа төхөөрөмжний ажиллах зарчим нь ердөө л энэ. Зөвхөн хэлэх гэж байгаа үг төдийгүй тухайн хүний толгой дотроо бодож байгаа бүх бодлуудыг нь энэ аппаратны тусламжтайгаар тухайн хүний толгой дотроос барьж авч, замаас нь сонсох боломжтой гэсэн үг. Хэрвээ унаган англи хэлтэй гадаад хүн байх юм бол тухайн хүний толгой дотроо юу бодож байгааг шууд англи хэл дээр маш хүчтэй долгионы тусламжтайгаар сонсоно. Харин монголд авчраад монгол хүний толгой руу буудах юм бол тухайн хүний толгой дотроо юу бодож сэтгэж байгаа нь аппаратыг хариуцаж ажиллуулж байгаа хүнд шууд монгол хэлээр сонсогдоод эхэлнэ гэсэн үг. Ийм болохоор энэ аппаратаар дэлхийн ямар ч хэлтэй ямар ч үндэстний хүний бодлыг тухайн эх хэл дээр нь толгой дотроос нь шууд сонсож мэдэх боломжтой. Ганцхан аппаратыг ажиллуулж, тухайн хүний бодлыг сонсож байгаа хүн нь тэр хүний төрөлх хэлийг мэддэг байх шаардлагатай гэсэн үг. Энхтайван 2005 оноос хойш аппаратаа ямар зорилгоор ашигласан бэ гэвэл хамгийн нэгдүгээрт монголын улс төр, бизнест нөлөө бүхий бүх хүмүүсийн толгой доторх бодол. Нарийн нандин нууцуудыг нь уншиж, судалсан байдаг. Монгол жижигхэн. Улаанбаатар хот бүр жижигхэн. Монголын бүх томчууд нийслэл хотод амьдардаг нь монголын улс төр, бизнесийн томчуудын бодлыг хэдхэн сарын дотор хялбархан уншиж мэдэх боломжийг Энхтайванд олгосон хэрэг. Аппаратыг оруулж ирээд хамгийн анх буудсан хүн нь олны танил нэг улс төрчийн байгаа газар нь очиход аппаратын дэлгэцэн дээр тэр хоёр хүний хоёулангийнх нь дүрс харагдана. Энэ бүхнийг аппаратнаас ялгаруулж байгаа маш хүчтэй долгион толгой руугаа буудуулсан нөгөө хүний бодлыг нь уншихаас гадна бие махбодыг нь дэлгэцэн дээр дүрс хэлбэрээр харуулж байгаагаар тайлбарлаж болно. Өөрөөр хэлбэл энэ аппарат нь зөвхөн долгионоор буудаж сонсох биш. Давхар тэр хүнийхээ болон тэр хүний эргэн тойронд байгаа хүмүүсийн дүрсийг хардаг гэсэн үг юм. Ингээд аппаратыг монгол улсын хилээр оруулж ирээд хамгийн анх толгой руу нь долгионоор буудсан хүнээрээ дамжаад өөр олон хүнийг долгионоор буудах замаар монголын олон арван улс төрчид, бизнесмэнүүд. Цаашлаад хүчний байгууллагын дарга, ажилтнууд. Олны танил урлаг спортын одууд. Жирийн иргэд гээд ердөө хэдхэн жилийн дотор маш олон хүний бодол санаа. Толгойн доторх бодол, мэдээллүүдийг нь судалж амжсан байдаг. Эдний дотор үе үеийн төрийн өндөрлөгүүд болох ерөнхий сайдууд, ерөнхийлөгчид. Улсын их хурлын гишүүд гээд олон хүн хамрагдаж байгаа юм. Монгол жижигхэн. Тэр дундаа нийслэл Улаанбаатар хотод бүх зүйл нэг дороо төвлөрсөн байдаг нь аппаратны эздэд бүр ч сайхан аятай таатай боломж олгож өгсөн хэрэг. Одоо гол нууц руугаа оръё. Аппаратаараа Энхтайван болон түүний хоёр туслах нь /өмнө нь тагнуулд ажиллаж байгаад халагдсан/ зүгээр нэг нэр бүхий хүмүүсийн бодлыг уншаад. Юу хийж байгааг нь хараад суугаад байсангүй. Компьютерийн програмыг долгионтой холбож ажилладаг энэ төхөөрөмж нь зүгээр нэг сонсоод, хараад суух биш. Түүнийгээ бичиж, хадгалж авдаг өөр нэг давуу талтай төхөөрөмж юм. Хэдхэн жилийн дотор олны танил, нэр нөлөөтэй олон ч хүний порно бичлэг Энхтайвны гарт ийм маягаар орж ирсний заримыг нь Энхтайван тэдгээр хүмүүсийг дарамтлахдаа ашигласан байхыг үгүйсгэхгүй юм. Хоёр дахь нэмэлт мэдээлэл бол Энхтайван энэ аппаратаа оруулж ирснийхээ дараа монголын тагнуулд ажилладаг өндөр албан тушаалын хүнд аппаратаа өөрийн биеэр харуулсан байдаг. Цаад хүн нь Энхтайвантай бүр ерээд оны үеэс холбоотой ажилладаг бизнесийн түншүүд. Энхтайвныг олон жил хамгаалж, өмгөөлж ирсэн хүн. Одоо бүр илүү ноцтой мэдээлэл бичиж үлдээх гэж байна. Аппаратаар зөвхөн олны танил хүмүүсийг судлаад суусангүй. Бэлгийн гаж донтнууд болон гэр бүлгүй ганц бие залуусыг. Бас биеэ үнэлдэг янхан охидуудыг идэвхтэй судалсан байдаг. Учир нь Энхтайван энэ аппаратаараа зөвхөн монголын томчуудын тухай мэдээлэл цуглуулах зорилго тавьсангүй. Нэгэнт маш өндөр үнээр оруулж ирсэн аппарат болохоор шархаа буцааж нөхөх. Цаашлаад их хэмжээний ашиг орлого олох зорилгыг тавьсан. Хүмүүс бид мэдэхгүй болохоос биш монголд бэлгийн гаж донтнууд цөөнгүй байдаг. Гар хангалга хийдгээс эхлээд есөн жорын гаж аргаар таашаал авагсад байдаг. Тэгвэл эдгээр нөхдүүдийн гаж секс хийж /гар хангалга хийх зэргээр/ байгаа бичлэгийг нь долгионоор буудах замаар бичиж авчээ. Ингээд оросын мафийн холбоотнуудаараа дамжуулаад Энхтайван гадаадын гаж донтон, мөнгөлөг баячуудыг идэвхтэй эрж сурвалжилсан байдаг. Учир нь гадаадын мөнгөлөг баячууд дотор энгийн сексээс таашаал авдаггүй. Заавал бусдын секс хийж байгаа, гар хангалга хийж байгаа элдэв янзын бичлэг үзэж байж таашаал авсан болдог гаж нөхдүүд нэг бус байдаг. Энхтайван болон оросын мафийнхан яг ийм гаж донтой. Тэгээд тэр гаж донгоо хангахын тулд бусдын гажиг секс хийж байгаа бичлэгэнд хэдэн мянган доллар төлөхөөс ч буцахгүй баячуудыг ОХУ болон европ, азийн хэд хэдэн улс орноос идэвхтэй хайж сурагласны хүчинд олж холбоо тогтоосон байна. Ингээд нөгөө бичлэгүүдээ өндөр үнээр зарж эхэлжээ. Зөвхөн манай монголын бэлгийн гаж донтнууд төдийгүй саун массажны биеэ үнэлдэг янхан охидуудын клиентүүдтэйгээ хэрхэн секс хийж байгаа болон гэр бүлгүй ганц бие бөгөөд шоучин, замбараагүй бэлгийн амьдралтай залуусын секс бичлэгийг нэлээд хэдэн жилийн хугацаанд гадаадын гаж донтой баячуудад зарж их хэмжээний ашиг орлогыг олсон. Ашгаа Энхтайван оросын мафийнхантай хуваалцахаас гадна аппарат ажиллуулдаг хоёр залуудаа хувь өгдөг. Мөн ашгийнхаа багагүй хувийг өөрийг нь хамгаалдаг тагнуулын өндөр албан тушаалын том цолтой даргад өгдөг. Ашиг нь тав арван мянган доллараар тогтохгүй. Миний олж судалснаар монголын гаж донтнууд болон янхан эмэгтэйчүүд, шоучин залуусын удаа дараагийн бичлэгүүдээр Энхтайван тагнуулын том цолтой дарга хоёр зургаан оронтой америк доллараар хэмжигдэх хэмжээний мөнгийг сүүлийн хэдэн жилийн дотор олсон гэх мэдээлэл байна. Дээр нь худалддаггүй болохоос биш монголын олны танил бүх хүмүүсийн секс бичлэгүүд бий. Эдний дотор улс төрчид, бизнесмэнүүд, тамирчид, бөхчүүд, миссүүд, загвар өмсөгчид, цагдаа хүчний байгууллагын өндөр албан тушаалын томчууд орно.
Дөрвөдийн хүү Нямдорж үнэхээр зөнөглөжээ. Би хийсэн, би тэгсэн , ганцхан би л мэднэ гэх юм. Нямдорж монголын шүүхийн төлөө юу хийсэн юм бол санахгүй байна. Өөрийнх нь ярьж байгаагаас үзвэл шүүхийг номхон хүлцэнгүй, өөрийнх нь үгээр байх тэр муу замыг л санагалзаад байх шиг байна. Монгол улсын Үндсэн хуулинд Монгол улсын шүүхийн тогтолцоо аймаг болгон шүүхтэй байна гэсэн үг үсэг байхгүй. Нямдорж л тэгж зүүдэлдэг байх. Тэгж яривал монголын бүх хуульчид аймгийн шүүхүүд хийх ажил багатай, аймгийн захиргааны ажилд морь нохой мэт зүтгэж байдаг, зарагддаг байсан гэж л ярьцгаадаг, яавал шүүхийг шүүх шиг байлгах тухай л ярилцацгаадаг байсан. Шүүхийн тухай багц хуулийг Нямдорж батлаад л сууж байсан мөртлөө одоо болохоор шал эсрэг юм яриад л жүжиглээд байх юм даа.
Нямдорж бол нэгэнт шалгуур давсан хvн! Тийм болхоор хэлсэн болгон нь магадлах шаардлагагvй vнэн гэж ойлгож бай!!