“Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэр”-ийн ерөнхий захирал асан Г.Батдоржтой ярилцлаа.
-Г.Батдорж гэдэг хүнийг хувь хүн талаас нь мэдэхгүй учраас эндээс ярилцлагаа эхлэе?
-Өөрийнхөө тухай ярихдаа эхлээд удам судраа танилцуулах ёстой. Миний аав Дэндэвийн Гэндэнпил хуучнаар Эрдэнэ бээлийн хошуу, одоогоор бол Архангай аймгийн Хотонт сумын хүн. Монгол Улсын тусгаар тогтнол, зэвсэгт хүчний бэлэн байдал, бие бүрэлдэхүүний мэргэжлийн ур чадварыг дээшлүүлэхийн тулд 43 жил тасралтгүй ажиллаж, удирдаж ирсэн. Аав минь Батлан хамгаалах яамын нэгдүгээр орлогч сайд, армийн командлагч, хошууч генерал цолтой.
Ээж минь Лханаажавын Баянбаатар хуучнаар бол Сартуул хошууны Сартуулын долоон хөх тайжийн удмын хүн, Завхан аймгийн Сантмаргац сумын харьяат. Батлан хамгаалах яаманд мөн л 26 жил тасралтгүй ажилласан. Харин би эдийн засагч, статистикч мэргэжилтэй.
-Цэргийн гэр бүлд өссөн хүү яагаад бизнесийн салбарт орчихов?
-Монгол Улс зах зээлийн нийгэмд шилжээд л бизнес рүү орсон гэж болно. “Алтан дорнод Монгол” компанийн захирал Т.Ганболд бид хоёр 1990 онд дунд сургуулиа дөнгөж төгсөөд анхны ажлаа хамт эхэлсэн юм. Бид хоёр ярилцаж байгаад видео кино гаргаж мөнгө олохоор болов оо. Т.Ганболдынд видео тоглуулагч, манайд өнгөт зурагт байлаа. Т.Ганболдын маань өвөө Хөдөлмөрийн баатар болохоор тухайн үед бид бүгдэд байдаггүй видео тоглуулагч тэднийд байсан юм.
Би гэрээсээ өнгөт зурагтаа аваад видео кино гаргана гээд Говь-Алтай аймагт очиж зөвшөөрөл авлаа. Бас татвар төлөөд тамгатай тасалбар таслаад видео кино гаргаж анх ажил хийж үзсэн гэх үү дээ. Ажил хөдөлмөрийн гараагаа эхэлсэн гэвэл 1994 онд Жадамба гуайн хүү одоогийн УИХ-ын гишүүн Энхбаяртай хамтарч ажил эрхэлж байлаа.
-Аавууд тань нэг дор ажилладаг болохоор найзууд байсан уу?
-Тийм ээ, аавууд маань нэг дор ажиллаж, амьдардаг болохоор гэр бүлийн найзууд байсан. Бид маш олууллаа найзалдаг юм. Тухайн үед Монголд маш их чадалтай генералууд байлаа. Генералууд, хурандаа нарын нас ойролцоо хамт тоглож өссөн 20 гаруй хүүхэд нийлдэг байсан. Ж.Энхбаяр маань багаасаа биднийгээ удирдах, чиглүүлэх, тоглоомонд ч, зуслан дээр ч, аливаад зохион байгуулдаг байсан. Бид 1994 он хүртэл ганзагын наймаанд явж байгаад зохион байгуулалтад оръё гээд “Газар” хоршоо гэж байгуулсан. Бидний үеийн 4-5 хүүхэд хувьцаа эзэмшээд Политехникийн дээд сургуулийн багш ах нарыг дагаад “Газар” хоршоо, “Газар” компани дараа нь “Газар” холдинг болж ажиллаж эхэлсэн. 1994 оноос хойш “Алт” хөтөлбөр гэж хэрэгжиж байсан. Тухайн үеийн Политехникийн дээд сургуулийн харьяа Тосонгийн полигон гэж Төв аймгийн Заамар суманд байсан юм.
Тэр талбай дээр янз бүрийн газраас техникүүд, “Бороо гоулд”-н Монгол Германы хамтарсан экспедици татан буугдаж жаал жуул техник, инженер, техникийн ажилчид амьдардаг байсан “барак” нэрт байшингуудыг бид аваад задалж, Заамарт аваачиж угсраад өөрсдийн анхны тосгон байгуулж ажлын гараагаа эхэлсэн дээ. 1994-1997 он хүртэл алт яаж олборлодог, хэрхэн баяжуулдаг, тушаадаг юм, Монголбанкинд тэр нь ямар тустай байдаг, ажилчдынхаа цалинг тавих гээд Ард юм уу, ХОТШ банкинд хонон өнжин оочерлож байж бэлэн мөнгө авдаг гээд маш их зүйл сурсан.
“Алт” хөтөлбөр дээр ажиллаж байгаад бололцооны хөрөнгө мөнгөтэй болоод бид тухайн үед өмч хувьчлал эхлээд Дэнжийн мянганд байсан хар зах одоогийн “Нарантуул” захын анхны дуудлага худалдаанд оролцоод жаахан амжилт муутай хоёрдугаарт орж билээ. Дараа нь Улсын Их Дэлгүүрийн хувьчлалд оролцтол гуравдугаар байранд орсон. Танил тал, нөлөө бүхий хүмүүстэй найз биш болохоор бид дуудлага худалдаанд амжилт олохгүй юм байна гээд нэг хэсэг брокерын пүүс ажиллуулсан.
-Тухайн үед брокерын пүүсийн талаар хүмүүсийн ойлголт тааруу байсан. Тэгэхээр та нарт брокерын пүүс ажиллуулах туршлага суух хэрэг гарсан болов уу?
-Тухайн үед улс даяар ягаан тасалбар нэлээд тархсан байсан. Улс даяар 22 брокерын пүүс байсан. Ж.Энхбаяр бид хоёр ярилцаад тэндээс хөрөнгө мөнгөөр зогсонги байдалтай брокерын пүүсийг бид хөрөнгө оруулж авсан. Орчин үеийн болгож сайжруулаад ажиллаж байсан хүмүүсийг нь хэвээр үлдээгээд Архангайн залуучууд болох Дамдинсүрэн нар брокерын пүүсийг маань удирдаж байсан.
Брокерын пүүстэй болох нь Хөрөнгийн биржид байгаа үйлдвэрүүдийн хувьчлалд орох зорилготой байлаа. Алтнаас жаал жуул хөрөнгө мөнгө бий болчихсон байсан учраас эхлээд “Сүлжмэлийн үйлдвэр”, дараа нь “Дархан нэхий” компанийн хувьцаа, Баянхонгорын Геологийн экспедицийн, “Шевро”, “Гутал” гээд бусад компанийн хувьцаа зэргийг бага багаар авч эхэлсэн. Бидэнд ямар боломж байна хувьцаа л аваад байлаа. Аж үйлдвэрийг хөгжүүлье гэсэн бодлоор ажиллаж байлаа шүү дээ. “Газар” холдингийн хүмүүсийн суурь чиглэл нь уул уурхай байсан учраас геологиосоо холдож чадаагүй. Ах нараасаа их зүйл сурсан.
200 ажилчинтай “Сүлжмэлийн үйлдвэр”-ийг аваад ажилласан. Гадаадаас маш их оёдлын үйлдвэр, тухайн үед Тайвань, Хонконг, Америкийн оёдлын компаниуд орж ирсэн болохоор өрсөлдөх чадвар дутмаг болоод арай өөр чиглэл рүү орсон. Хоёр жилийн хугацаанд үйлдвэрлэлийн салбараас тодорхой хэмжээний зүйл мэдэж авч, туршлага судалсан. 1999 оноос “Дархан нэхий” компани руу шилжсэн.
-Тухайн үед томоохон үйлдвэр битгий хэл жижиг аж ахуйн нэгжүүдэд ч ажиллахад хүнд байсан. Залуу хүмүүс болохоор зоригтой байсан биз?
-“Дархан нэхий” тэр үед маш хүнд байдалд байсан л даа. 800 гаруй ажилтантай, 80 гаруй хувь нь эмэгтэйчүүд, залуучууд нь Солонгос руу ажиллахаар яваад эхэлчихсэн үе. Тэгээд Э.Батсайхан захирлыг дагаад “Дархан нэхий”-г аваад ажиллууллаа. “Дархан нэхий” компанийг яривал урт түүх. Энэ чиглэлээр нь ажиллуулах гээд нэхий дээл үйлдвэрлэх гэтэл социализмын үеийнх шигээ сайн чанартай үйлдвэрлэж болдоггүй. Гэтэл социализмын үед Дархан, Сэлэнгэд л зөвхөн хоёр сая гаруй толгой “Орхон” үүлдрийн нарийн ноостой хонь өсгөж үржүүлж байсан юм билээ. Нарийн ноост хонио нутгийн бүдүүн ноост хониор өөрчилсөн байж. Бидний үйлдвэрлэж байсан бүдүүн ноостой хонины нэхий Туркийн, Италийн нэхий дээлтэй чанараараа өрсөлдөхөд хэцүү.
Тэгээд бид олон хүний ажлын байрыг хадгалж үлдэх гээд хичээсэн. Дархандаа жин дарах том үйлдвэр байлаа. Ямар ч байсан энэ үйлдвэрийг хааж болохгүй гэсэн зорилготой байлаа. Үйлдвэрийг энэ чиглэлээр нь ажиллуулах ёстой гээд дэлхийн янз бүрийн орон руу явцгаасан. Турк, Өмнөд Солонгос, Хонконг руу туршлага судлахаар явлаа даа. “Дархан нэхий”-г Болгар улсын дэмжлэгтэй байгуулсан үйлдвэр учраас бүх инженерийг Болгар улс үнэ төлбөргүй бэлдэж өгсөн, мэргэжлийн ур чадвар нь маш өндөр. Гэтэл бидэнд түүхий эд хүндрэл болсон. Алтнаас олсон мөнгө ч дуусаад эхэлдэг юм байна. Тэгээд гадаад явж ирээд маш өндөр хүүтэй зээл Монголынхоо арилжааны банкуудаас аваад ажлаа үргэлжлүүлж эхэлсэн. Манай үндэсний банкууд том туслалцаа үзүүлсэн юм шүү. Ингээд эхэндээ Дорнод Сибирийн төмөр замын гадаа голдуу ажилладаг ажилчдын хөдөлмөр хамгааллын хувцас, Өмнөд Солонгост машин угаалгын автомат машины арчигч хүртэл хийж байсан.
Тэгж явсны хүчинд “Дархан нэхий” нэг ч жил зогсолгүй ажиллаж өдийг хүрээд байгаа. Тэтгэвэрийн насанд хүрсэн ч гэрээгээр оёдол хийх хүсэлтэй хүмүүст оёдлын машиныг нь үнэ төлбөргүй өгч байсан. Агуулахад байсан түүхий эдээ хямд, социализмын үеийн үнээр тооцож өгч билээ. Тэтгэвэртээ гарахдаа оёдлын машинаа авч үлдээд үйлдвэрийн ачаалал ихдэхээр манай захиалгыг гэртээ оёдог байдлаар ажиллаж байлаа. “Дархан нэхий” үйлдвэрийг авч явж байгаа Э.Батсайхан захирал бол ажил хөдөлмөр хэрхэн эрхлэх вэ гэдгийг зааж, сургасан багш маань. Энэ хүнийг дагаж нэлээд зүйл сурсан. Э.Батсайхан захирал одоо хүртэл үйлдвэрээ амжилттай удирдаж байгаа.
-Уул уурхай, хувьцаа, үйлдвэрлэл гээд олон салбарт хүч үзсэн юм байна. Ер нь ажиллаж үзээгүй салбар үлдэж үү?
-Тийм шүү, олон салбарт ажилласан. Уул уурхайн салбартаа эргэж очиж ажиллаад дараа нь банк санхүүгийн чиглэл рүү ч орж үзсэн. ХААН банкны хувьчлалд ОХУ-ын төдийгүй Европын томоохон банк “Альфа” оролцохоор болоход энэ банкны төлөөлөгчөөр миний бие ХААН банкны хувьчлалд оролцохоор ажилласан. Харамсалтай нь, хувьчлалд ялж чадаагүй нь биднээс гэхээсээ илүүтэй ОХУ-ын дотоод нөхцөл байдалтай илүү холбоотой. Харин ХААН банк болон Ц.Баатарсайхан захирлын баг, хамт олон маш сайн ажиллаж байгаад баярлаж явдаг.
-Нэгэнт ярьсных таны хувь эзэмшдэг гэгддэг “Алтайн хүдэр” компанитай холбоотой таагүй мэдээлэл сүүлийн үед гарах болсныг асуулгүй өнгөрч болохгүй нь. Одоо энэ компанитай холбоотой ажилладаг уу, хэдий хэрийн хувьцаа эзэмшдэг вэ?
-ХААН банкны хувьчлалын дараа багын найз Р.Базартайгаа 2006 онд хамтраад “Алтайн хүдэр” компанийг байгуулалцсан ч богино хугацаанд бид маш амжилттай ажиллаж чадсан. Баянзүрх дүүргийн Нийгмийн даатгалын шимтгэл бүрдүүлэлтийн 40 орчим хувийг нь “Алтайн хүдэр” компани бүрдүүлдэг үе ч байлаа.
Яахав дээ, хүмүүст их хэмжээний цалин амлаад түүнийгээ биелүүлээгүй л гэдэг.
Гэхдээ бид цаг хугацаатай уралдаж ажиллаж байсан болохоор биеэ бүрэн дайчлаагүй хүмүүст дахин боломж өгөлгүй халж байсан тал бий. Чадвартай, маш сайн баг бүрдсэн байсан юм шүү. Ер нь монголчууд гадаад зах зээлээс өөрсдөө хөрөнгө босгоод хайгуул хийж, нөөцөө тогтоон, олборлож баяжуулаад, тээвэрлэж экспортлоод гадаадын үйлдвэрийн гадаа бүтээгдэхүүнээ хүргэсэн компани Монголд байхгүй ээ. “Дойчэ” банк, Европын сэргээн босголтын банк туслалцаа үзүүлсэн. Дотоодын банкууд ч гэсэн том дэмжлэг үзүүлснийг хэлэх хэрэгтэй. Засгийн газраас нэг ч төгрөгийн, татварын дэмжлэг “Алтайн хүдэр” аваагүй.
Гэхдээ бид монголчууд эв нэгдэлтэй байж чадвал асар богино хугацаанд бүтээн байгуулах чадвартай ард түмэн гэдгийг нь нотолсон. Асар том туршлага болсон. 2013 оноос хойш үүсгэн байгуулагчдын үзэл бодол өөрчлөгддөг юм билээ. Арай өөр салбарт хөрөнгө оруулах сонирхол ч байсан гэхэд болно. Тэгээд “Алтайн хүдэр” компанийн багавтар хувьцаагаа Р.Базарт шилжүүлсэн. Үүний дараахан “Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэр”-т ажиллах санал ирсэн. Одоо бол “Алтайн хүдэр” компанитай ямар ч холбоогүй.
-Таныг ажиллаж байх үед “Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэр” нэлээд амжилттай, ахицтай байж Үндэсний бүтээн байгуулалтын дээд шагнал “Төрийн гэрэгэ” хүртсэн санагдаж байна.
-Энэ үйлдвэр барилгын салбарын уналтын үед ч үүд хаалгаа барилгүй ажиллаж ирсэн. Үе үеийн чадвартай удирдлагуудын ажиллуулж ирсэн энэ том үйлдвэрийг хүлээж авсан. Урьд нь хийж байснаас минь тэс ондоо ажил. Нэг ёсондоо шалгалт болсон юм даа. Боловсролтой, чадалтай, ажилдаа дадсан хүмүүстэй хамтарч ажиллах үнэхээр сайхан байдаг юм билээ. Монгол Улсын барилгын салбар дахь өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэхийг ажлынхаа зорилго болгон тавьсан. Ингээд бид 2015 онд Монгол Улсын “Төрийн гэрэгэ” хүлээж авсан анхны компаниудын нэг болж чадсан.
Энэ бол төр хувийн хэвшлийн хамтран хэрэгжүүлсэн амжилттай яваа төслүүдийн нэг. 2015 онд Монгол Улсын эдийн засагт хүнд жил болсон ч бид бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлээд богино хугацаанд шинэ технологийг эзэмшсэн. Хуурай аргын технологийг монголчууд маань анх удаа үйлдвэрлэлдээ нэвтрүүлж чадсан нь энэ. Үйлдвэрийн үр өгөөжийг улам сайн гаргахын тулд өнгөрсөн аравдугаар сард хувьчлагдлаа. Төрөөс энэ ажилд томилогдсон хүн учраас ажлаа өгсөн.
-Бизнесийнхэн улс төрд хэтэрхий их хошуурч байна. Төр бизнес хоёр нь хутгалдлаа гэдэг. Бизнесмэн байхаас улстөрч нь илүү байна уу?
-Хувийн хэвшил, төрийн компанид ч ажиллаж үзлээ. Монголд бизнес хийхэд маш хүнд, байнга шан харамж өгөхгүйгээр ажил явахад хүнд байдаг. Тийм болохоор энэ байдлыг өөрчилж, дараа дараагийн шинэ бизнесмэнүүдийн ажиллах орчинг сайжруулахын тулд улс төрд орох шаардлага гарлаа.
Ер нь, монгол хүнийг хэрхэн сайхан ажилтай байлгаж, амьдруулах вэ гэхийн оронд хэн нь илүү халамжлах вэ гэдэг уралдаанд орчихсон. Уул уурхайн түүхий эдийн алтан үеийг бид алдчихсан. Миний удирдаж байсан компани хамгийн багадаа л 300 хүнтэй байлаа. Манайд ажиллаж байгаа гадаадын жирийн ажилчин, хөрөнгө оруулагч нь ч Монголд юу ч үлдээхгүй. Монгол Улсыг монгол ХҮН л хөгжүүлнэ. 1996 оноос хойш Засгийн газрууд дэндүү мэргэжлийн бусаар асуудалд хандаж ирсэн санагддаг юм. Дэндүү үрэлгэн халамжийн бодлогын үр дүнд Монгол Улс 20 гаруй тэрбум ам.долларын өртэй болчихлоо.
Эдийн засаг маш хүнд байгаа энэ үед бид хувийн ашиг сонирхол, хүүхдүүдээ бодоод гадаадад гараад явчихаж болохгүй. Аав, ээжийн маань байгуулалцсан улс орноо тавиад туучихаж болохгүй ээ. Миний ойрын хүрээллийнхэн ихэвчлэн л ажил олгогч, бизнесийнхэн, захирлууд. Бид бол менежерүүд. Олон хүний хүчээр юу хийж, бүтээж болдогийг бодож явдаг хүмүүс. Хамгийн гол нь хүнээ боловсруулаад тогтвортой ажлын байртай, ирээдүйдээ итгэлтэй амьдруулахын төлөө л бизнесийн салбарынхан ажил зохион байгуулдаг.
-Үнэхээр болж бүтэхээ байчихаад бизнесийнхэн улс төрд олноороо ороод байх шиг. Хөдөлмөрийн үндэсний нам гэхэд сүүлийн үед маш олон захирлууд, бизнесийн томчуудыг эгнээндээ элсүүлчихлээ. Тэд өөрчилж чадах болов уу?
-Эдийн засгийн нэн тааламжтай сайхан үеийг бид алдчихсан. Тэр үед л нийтээрээ, Монгол Улс хуримтлал бий болгох байсан юм. Сонгууль гэдэг нэрээр улсын төсвийг захиран зарцуулах эрхийн төлөө хоёр нам уралдаад ард түмэндээ мөнгө тараачихсан. Харин бид бол хөдөлмөрлөдөг. Бусдыг нь хөдөлмөрлөдөггүй гэсэн үг биш шүү. Монгол хүн үндэсний хэв шинжээ хадгалж байх ёстой. 1942-1989 он бол Монгол үндэстэн хамгийн их хүчтэй хөгжсөн үе. Боловсрол, эрүүл мэнд, аж үйлдвэрлэл гээд бүх салбарт Монгол Улс шинжлэх ухаанч болсон.
-Тэр үеийг онцлох нэг шалтгаан байгаа байх?
-Яагаад гэвэл бид тэр үед шинжлэх ухаанч улс байсан. Малын тэжээл, мал маллах, үр өгөөжийг нь яаж авах вэ гээд түүнийг дагаад аж үйлдвэржилт хөгжсөн, малчдын амьдрал ахуй сайжирсан, зорилготой болсон юм. Зорилго нь одоогийнх шиг материаллаг биш. Ажил хөдөлмөрөөрөө манлайлсан, хийснээрээ өрсөлдөж бие биедээ үлгэр жишээ болж байсан шүү дээ.
Тэр үед бидний үнэт зүйлс хөдөлмөрлөх байсан. Бид үндэсний хэв шинжээ хадгалдаг мал аж ахуй, газраа хайрладаг байлаа. Өөрөөр хэлбэл, бидний өсч хүмүүжсэн 1962-1990 оны үе. Эцэг эх маань биднийг ийм сайхан цаг үед өсгөж, хүмүүжүүлсэн байхад бид нэг л их ганган хувцас, сайхан машин тэрэг ярьсан, орд харшид амьдрах гэдэг байж болохгүй. Тэгэхээр биднийг хөдөлмөр, үндэсний эрх ашиг нэгтгэж байгаа юм. Хоёр намынхны уралдаад тавьсан өрийг хэн нэг Ерөнхий сайд байсан хүн хариуцахгүй, Монгол Улс хариуцана шүү дээ. Эзэнгүй мөнгө гэж энэ дэлхий дээр байхгүй. Тэр мөнгийг бид төлөхийн тулд санаа зовж байна. Ямар ч байсан нийгэм, эдийн засгаа эргээд зөв голидролд нь оруулъя, хүнээ боддог байя, эд хэрэглээгээрээ биш оюун санаагаараа өөрчлөлт хийе. Тийм ч болохоор ийм санаа нийлсэн хүмүүстэй нэгдсэн.
“Алтан дорнод Монгол” компанийн захирал Т.Ганболд намайг Хөдөлмөрийн үндэсний намд элсэхийг санал болгож, дэмжсэн. Бизнесийн асар их туршлагатай, ямар ч хүнд байдалд орсон компанийг дээш нь татаж гаргаж ирэх туршлага Т.Ганболдод бий учраас түүнийг нь ашиглах хэрэгтэй. “Скайтел” компанийн захирал Д.Болор тэргүүтэй чадварлаг олон бизнесийнхэн нэг дор цугласан.
-Танай нам саяхан Их хурлаа хийж, намын даргаар УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатарыг сонгосон. ХҮН ингээд парламентад суудалтай болж, илүү хариуцлагатай ажиллах болж байх шиг?
-ХҮН намын Их хуралд 21 аймаг, нийслэлийн есөн дүүргийн төлөөлөгч оролцож, хоёр хоногийн турш амжилттай хуралдлаа. Намын шинэ даргаа томилж, Намын төв хороогоо байгуулсан. Дараагийн дөрвөн жилд монгол хүнийг ажилтай болгож, Монгол Улсыг энэ их өрийн дарамтаас гаргахын тулд бодлого, мөрийн хөтөлбөрөө боловсруулсан. Намын шинэ даргын ажил, амьдралтай нь танилцаад их гайхсан л даа. Тэр хүний эгэл жирийн амьдрал ахуй үнэхээр гайхшруулсан. Хуучны хоёр өрөө байрных нь бүх хана номын сан. Англи, герман хэл дээрх номуудыг нь нээгээд харахад л эрээн цоохор болтол нь зурж, тэмдэглэсэн байлаа. С.Ганбаатар даргын ярьж, хэлж, тэмцэж байсан зүйлүүд нь асар их судалгаа, боловсруулалтын үндсэн дээрээс бий болсныг нь эндээс мэдэрсэн.
-Та өмнө нь намд элсч байсан уу. Яагаад ингэж асуув гэхээр, ХҮН намд МАН, АН-д байсан залуучууд ороод байна л даа.
-Би намд огт элсч байгаагүй. Намд элсэх тухай бодож ч байгаагүй. Манай найзууд нам ярихаар “Надад хамаагүй” гээд гараад явчихдаг байсан юм. Улаан загалмайн нийгэмлэг, Монголын уул уурхайн биржийн л гишүүнчлэлтэй байлаа. /Инээв/. Тэр өөр намд байсан залуучууд болно, бүтнэ гэж л явж ирсэн байх. Гэтэл тэдний бодсон шиг нь байхгүй болохоор гарц хайж эхэлнэ. Тэгэхдээ төрд ороод амьдралын бололцоотой болъё, ахуйгаа дээшлүүлье гэж бодож ХҮН намд элсээгүй гэдэгт итгэж байгаа. Тэгж ч чадахгүй. Бид хариуцлага тооцож чаддаг байна. Засгийн эрх барьж байсан өмнөх намуудын алдаа дутагдлыг олоод харсан, ажил хийе гэсэн учраас энэ намд иржээ гэж харж байгаа. Цаашдаа ч ирнэ гэж итгэж байна.
Монголчууд бид IQ-аараа дэлхийд эхний тавд ордог. Тэгээд яагаад улс нь ийм хүнд хэцүү байх ёстой юм бэ. Яагаад ганцхан уул уурхайн түүхий эд зарж, борлуулах ёстой гэж. Би 14 жил уул уурхайн салбарт ажилласан мөртлөө өөр бодолтой байдаг. Хоёр том гүрний дунд оршиж байгаагийн хувьд манай улс мал аж ахуйн салбараа түшиглэж байж өрсөлдөх чадвараа сайжруулах ёстой. Цаашид бид 50, 100 жилээр хөгжлөө ярьж байх учиртай. Бид түүхий эдээ гадагш нь зөөхөөс татгалзаж, нэмүү өртөг шингээсэн малынхаа үр шимийг бүтээгдэхүүн болгон үйлдвэрлэж дэлхийн зах зээлд гаргах ёстой.
Л.Номин
Эх сурвалж: “www.assa.mn”
Сэтгэгдэл0
за да юу л бол нэг л итгэл унэмшил торохгуй л байна
Академич Ш.Лувсанвандан гуай юун диплом дөнгөж 4-р анги төгссөн хүн байсан харин шавь нар нь дипломоор барахуу, эрдэмтэн докторууд л байсан.Тэр том хүн ДИПЛОМ гэдэг ид шидтэй юмыг мэдэдгүй байж дээ ха ха
Хятадыг бүү хэл дэлхийн ирээдүйг өөрчилж чадсан ДЭН СЯПИН англи,Франц, ЗХУ-д сурч байсан харин алийг нь төгсч диплом аваагүй.
Монгол Улсыг хиншvv болон тvvний долдой нар лав хегжvvлэхгvй
haana bna ter mongol chin
ХҮН намаг эж ХӨГИЙН ҮЛДЭГДЛҮҮДИЙН НҮХ гэсэн үг юм гэнэ лээ. НҮХ н дотор энд тэнд гологдсон, эрх мэдэлд очиж луйвар хийх гэсэн шуналын сэдэлтэй нөхдүүд голдуу байдаг шиг эээ. АН МАН ий гологдлууд, дарга нарын цүнхийг барьж явдаг байсан залуусаар дүүрэн байна лээ. Ер нь л нэг олигтой дүр харагдахгүй байгаа. Цаанаа л нэг ХУДАЛ. дүр эсгэсэн гарууд.
ikh hurald devshih ym biz de,altain hudert ajillaj bgaa ajilchidiinhaa tsaling ugchihuud daraa ni olon ym yari
Батдорж гэж энд тэнд ажил нураадаг л нөхөр байдаг, онигооны гар
ene huniig georgee gej duudaaad bdin bn lee, soningoor bol saihan l shaaj baina, altain hudertee baihdaa hun amitan alchih geel gertee avgai huuhdee zagnaj baigaa yum shg salga avtal zagnaad suuj baihii n bi 1 udaa harj baisan..
Мундаг менежер. Та нар шиг л хүмүүс Монголд хэрэгтэй
НАМЫН ДАРГЫНХАА БӨГСИЙГ МАШ ЭРТНЭЭС ДОЛООГООД ЭХЭЛДЭГ Л ЮМ БАЙНА. ККК
Үнэнийг хэлэх бөгс долоох хоёр бурхан буг хоёр шиг зөрөөтэй зүйл. Яахав дээ хүний үг хэллэг сэтгэлгээний нь илэрхийлэл байдагаас хойш.
Yhaant Mongol hynii yarianaas ni nileed zyil oilgogdoh yostoi doo!eneegiin zaluus Elbegdorj sigee hyyramch hydalch bolson bolohoor baragtai zyiliig itgej egeheen baij dee!!getel olon gazar ajillaj baylag tyrslagatai bolson ene metiin hymyys l Mongoliig hegjuulej medne syy!!eriig byy bas gedeg baih aa!!!
yostoi medehgui n bna, hudlaa bulterdeg gar l bna
ХҮН нам ямар байгааг бас цаашид ямар байхыг мэдэхгүй. Гагцxүү дарга нь болох Гамбаатар гишүүн худалаа ярьсанд байгаа. Хэрэвээ тийм их мэдлэгтэй хүн байсан юм бол яагаад нэг ч гэсэн их сургуулийн баклавар зэрэг авчаагүй эдийн засагын хямрал яриад байгаа юм бэ? Бүх Монголчууд бид нэг гараанаас гарсан. Иймхэн шалтаг тоочоод тэрнийг нь хамгаалаад байгаа нь үнэхээр таалагдахгүй байна. Ичихгүй Баклавар аваагүй байж Магистерт сурсан гэсэн нэг хавтас үзүүлээд чичрээд байсан. Ийм оюуны хоосролтой хүмүүсээр удирдуулчихаад яаж амжилтанд хүрэх вэ? Тэгээд тэрнийг нь өмөөрөөд зүтгээд байгаа ийм хүмүүст үнэхээр дургүй хүрч байна. Диплом хэрэггүй гэж байгаа бол одоо сурч байгаа бүх оюутануудыг сургуулиас нь гаргаад хар ажил хийлгэж, худалаа яриулж, хулгай хийлгэхийг заачихаач. Цаад утагаараа ийм зүйл хийж болноо гэж байгаатай адилхан байна. Залууст муу үлгэр дууриалал болсон ийм боловсролгүй, зальт этгээдүүдэд зохих хууль хяналтын байгууллагууд хариуцлага зоргитойхон тооцохгүй бол Монголоор дүүрэн хуурамч дипломтнууд, заль мэхээр бүхнийг болгодог, худал ч, хулгайчууд Монголын ТӨРД дүүрлээ.
ZA ENE PIZDA L BISH SHUU ESTOI ZALINII HUUDII CHIN ENE BGAA YUM DAA ENE HOSHNOGO SHIG HUMUUS ULS TORD ORHOOR YAJ ULS HOGJIH BE DEE. NAADAH CHIN ZUGEER L ZALILAN
Үнэнийг хэлэх бөгс долоох хоёр бурхан буг хоёр шиг зөрөөтэй зүйл. Яахав дээ бөгс, пизда, хошного гэсхийсэн хүний үг хэллэг сэтгэлгээний нь илэрхийлэл байдагаас хойш.
Oshoo goyo uyangiin halaltai yariach hogshoon chi chadna aa
Энэ залуу намын даргынхаа vлгэр жишээгээр бас л худлаа шаагаад эхэллээ, Хиншvv хуучны 2 ерее байранд амьдарлаа юу?! Ард тvмэнд таалагддаж л бвал янз бvрээр попдоод худлаа шаагаад ег гэж Хиншvv тушаасан юм шиг байна
ХҮН нам ямар байгааг бас цаашид ямар байхыг мэдэхгүй. Гагцxүү дарга нь болох Гамбаатар гишүүн худалаа ярьсанд байгаа. Хэрэвээ тийм их мэдлэгтэй хүн байсан юм бол яагаад нэг ч гэсэн их сургуулийн баклавар зэрэг авчаагүй эдийн засагын хямрал яриад байгаа юм бэ? Бүх Монголчууд бид нэг гараанаас гарсан. Иймхэн шалтаг тоочоод тэрнийг нь хамгаалаад байгаа нь үнэхээр таалагдахгүй байна. Ичихгүй Баклавар аваагүй байж Магистерт сурсан гэсэн нэг хавтас үзүүлээд чичрээд байсан. Ийм оюуны хоосролтой хүмүүсээр удирдуулчихаад яаж амжилтанд хүрэх вэ? Тэгээд тэрнийг нь өмөөрөөд зүтгээд байгаа ийм хүмүүст үнэхээр дургүй хүрч байна. Диплом хэрэггүй гэж байгаа бол одоо сурч байгаа бүх оюутануудыг сургуулиас нь гаргаад хар ажил хийлгэж, худалаа яриулж, хулгай хийлгэхийг заачихаач. Цаад утагаараа ийм зүйл хийж болноо гэж байгаатай адилхан байна. Залууст муу үлгэр дууриалал болсон ийм боловсролгүй, зальт этгээдүүдэд зохих хууль хяналтын байгууллагууд хариуцлага зоргитойхон тооцохгүй бол Монголоор дүүрэн хуурамч дипломтнууд, заль мэхээр бүхнийг болгодог, худал ч, хулгайчууд Монголын ТӨРД дүүрлээ.
Сайхан ярилцлага болжээ.Маш зөв.Төрийн гол үүрэг нь багцалсан утгаараа улс орноо хөгжүүлэхэд оршдог бол хүний нийгмийн хөгжлийн түүх бол эцсийн дүндээ технологийн хөгжлийн түүх байдаг билээ. Чулуун зэвсэг, хүрэл зэвсэг, уурын машин, дотоод шаталтат хөдөлгүүр,атомийн энерги, электроник,хүнс хоол тэжээл,өмсөх хувцас гээд бүгд технологийн үр дүнд буй болж тухайн улс орны хөгжил ,ард түмний хэрэглээ ахуй хангамж, амьдралын түвшинг тодорхойлж байдаг. Технологийн хөгжилийг дагаж бас оюуны асар их өсөлт хөгжилт явагдаж урлаг спорт гээд бусад салбарууд ч аяндаа хөгждөг гэдгийг түүх гэрчилнэ.Технологи гэдэг жинхэнээсээ мэдлэг чадвар туршлага шаардсан өндөр оюун ухааны бүтээл байдаг, хэн нэгний чээжний пан хийрхэлээр бүтэдгүй.
Хуучин Ху намд гомдогсод АН руу бүгд цувсан. Одоо МАНАН-д гомдогсод НҮХ рүү цувдаг болжээ. Тэгээд л одоо өөрсдийгөө хүн байхад хүн биш гээд хөөчихсөн гэж хэлэх гээд... байна уу даа?
AYG UNEN HELLEE MONGOLIIG MONGOL HUN ENHBAYAR GANBAATAR NAR HOGJUULNE GAMIN SHINJAAN BAYARZOGT ELBEGDORJ NAR HOGJUULEHGUI
Ганбаатарын ард олныг хулхидсан үйлдлийг өмөөрч байгаа явдал нь худлаа гар гэдгийг нь илтгэж байна.
ХҮН намаг эж ХӨГИЙН ҮЛДЭГДЛҮҮДИЙН НҮХ гэсэн үг юм гэнэ лээ. НҮХ н дотор энд тэнд гологдсон, эрх мэдэлд очиж луйвар хийх гэсэн шуналын сэдэлтэй нөхдүүд голдуу байдаг шиг эээ. АН МАН ий гологдлууд, дарга нарын цүнхийг барьж явдаг байсан залуусаар дүүрэн байна лээ. Ер нь л нэг олигтой дүр харагдахгүй байгаа. Цаанаа л нэг ХУДАЛ. дүр эсгэсэн гарууд.
za boli unenxuu unemshilgui bn.
Ene nuhur ter ganbold ter bazraa dandaa luivariin argaar amdragsad bndaa
yag unen zovoor oilgoson bn
Yaj hiij bgaad gishuun bolohgui bol shoron huleegeed bdag ene heden nuhdiig
Маш хөдөлмөрч залуу байна. Амжилт хүсъе
Ганбаатарын гэр фэншүүгийн зоос, мэлхийгээр л дүүрсэн баймаар юм.
Монгол улсыг минь харь ясны монголжсон хазгай хэлтэй, хэлтгий сэтгэлтнүүд л сөнөөнө.
хэтрүүлээд арай үнэмшилгүй болчихжээ
ХҮН гэдэг наманцар чинь одоо Худалч Үхдэлүүдийн Нам болж таарав. Өнөө босоо Ганбаа нь мөлхөө хум пад болж дуусдаг ажээ.
Тэгээд та нарт ямар хүмүүс хэрэгтэй бгаа юм. Н.Энхбаяр, Элбэгдорж, Гончигдорж нараа дахиж сонгох хэрэгтэй бнуу? Ингэж бүтээлч салбарт ажиллаж байсан, хөдөлмөрийг дээдэлдэг, өөрсдөө хөдөлмөрлөж баялаг бүтээж байсан хүмүүс хэрэгтэй. ХҮН намын үзэл баримтлал маш зөв бн.
БОЛОВСОН ХҮЧИНГҮЙ ХҮН НАМ НҮХ БОЛОХ БАЙЛГҮЙ
Altai xudriin heden huuhnee cohij duusgasan gardaa. Oorigoo bas George gede luivarchin. Ci ter xamar Ganboldtoi mongoliig hugjuulj haragdana shde. Xol ochij huc
хэхэ Ийм хүмүүс улс төр лүү улам бүр зүтгээд байхаар л инээд хүрэх, ичих 2 зэрэгцэх юм. тэр яриж хэлснийг нь сайн унш даа. өрмийг нь аваад л зугтдаг гар байна гэж ойлголоо.
ХҮН намынхаа хөдөө сайн явцгаа, одоо хөдөө л өнгөрөө бүх цагаа, Ганбаатараа эгчтэйгээ ярихад хөдөөгийнхөн чинь ТВ гэхээс компюторгүй утасгүй улс байдаг юм билээ, бүр сумдад сайн явах хэрэгтэй энэ хугацаагаа дэмий хотод бүү алд!!! Танай намын талаар огт мэдэхгүй байна лээ!!! Юутай ч байсан энэ удаа ХҮН намыг Монголын ард түмэн 100% дэмжихээс өөр ямарч сонголт байхгүй. Тэр нь ч ямар нэг хэмжээгээр дэвшил авчирах нь ойлгомжтой, учир нь АН МАН хоёроос тулга тойрсон хэрүүл хурал хойшлуулсан тохиролцоо хоорондын хувийн наймаанаас өөр зүйл гарахгүй нь иргэн бүхэнд тодорхой болсон асуудал, ард түмэн хүлээж залхлаа.
АН болон МАН хоёроос сонгогдсон хүмүүсийн сонгуулийн хуралд очоод ч хэрэггүй дээ, ганц хоёр цаг ажиллаж хоолныхоо мөнгийг олж байсан нь дээр. Хоосон амлалтанд хууртаж 25 жил явлаа харахаас, бодохоос ч очих дур алга. Сэлэнгийнхэн л лав Баярцогт зуух, бетон тараасан тэрэнд хүүртах юмуу хуралд нь очихгүй гэж байна лээ.
Ard tumen gegeerchee
Босоо Ганбаа Элбэгдорж 2 юуны ялгаа бөйна аа солонгосыг хулихдаж мөнгөжсөн Эрлэнэбилэг гэгчээс 100 сая төгрөг босоо Ганбаа нь аьч байсан бол Элбэгдорж нь солонгосоос сая сач доллор авсан гээ биздээ
Ene nuhurtei yariltsaj bsan. Zugeer l zalitai hun bna le. Chadaltai bol lav bish. Ajil nuraadag humuusiin l neg.
Энэ хүн бол хийсэн бүтээсэн ажил ихтэй удирдах менежмент сайтай л хүн дээ. Танд амжилт, сайн сайхныг хүсье ээ.
Ganbaatariig demjij bgaa shuu
Монгол улсын эцсийн найдвар болсон ХҮН -г дэмжнээ. МАНАН арилха болно.
МАНАНг Намбарын хуу арилгаж чадахгуй харин босоо Ганбаа намтайгаа арилгана шуу. Тэдний намд боловсролтой гарууд олон бдаг юм билээ. АНд лав дан гудамжны хуед гарууд бдаг юм зевхен нийслэлийг хэн удирдаж бгааг хар даа казино шоронгийн баагий Баттулга негеех найзынзаа эхнэр Булганын цохидог Батуул бас Эрдэнэ ч гэх мэт хунд гарууд их бна даа
Iim humuus garch ireheer Mongol yaaj hogjih be dee?? Surguuli togsson gej Bgaa bolowch ergelzeetei yag ganbaatar shig. Ene Hun shig zalitai oortoo heregtei zuilee hiigeed hunig haydag bish uls ornoo hogjuuleh bolwosroltoi zaluuchuud l heregtei Bgaa Yumda. Hudlaa yarihaaraa ch humuusiig tolgoig erguulj mednedee
ХҮН нам ямар байгааг бас цаашид ямар байхыг мэдэхгүй. Гагцxүү дарга нь болох Гамбаатар гишүүн худалаа ярьсанд байгаа. Хэрэвээ тийм их мэдлэгтэй хүн байсан юм бол яагаад нэг ч гэсэн их сургуулийн баклавар зэрэг авчаагүй эдийн засагын хямрал яриад байгаа юм бэ? Бүх Монголчууд бид нэг гараанаас гарсан. Иймхэн шалтаг тоочоод тэрнийг нь хамгаалаад байгаа нь үнэхээр таалагдахгүй байна. Ичихгүй Баклавар аваагүй байж Магистерт сурсан гэсэн нэг хавтас үзүүлээд чичрээд байсан. Ийм оюуны хоосролтой хүмүүсээр удирдуулчихаад яаж амжилтанд хүрэх вэ? Тэгээд тэрнийг нь өмөөрөөд зүтгээд байгаа ийм хүмүүст үнэхээр дургүй хүрч байна. Диплом хэрэггүй гэж байгаа бол одоо сурч байгаа бүх оюутануудыг сургуулиас нь гаргаад хар ажил хийлгэж, худалаа яриулж, хулгай хийлгэхийг заачихаач. Цаад утагаараа ийм зүйл хийж болноо гэж байгаатай адилхан байна. Залууст муу үлгэр дууриалал болсон ийм боловсролгүй, зальт этгээдүүдэд зохих хууль хяналтын байгууллагууд хариуцлага зоргитойхон тооцохгүй бол Монголоор дүүрэн хуурамч дипломтнууд, заль мэхээр бүхнийг болгодог, худал ч, хулгайчууд ТӨРД дүүрлээ.
Ardchilaliig baih yostoi bairand no tavya. Ardchilal bol erduu olonhiin daranguilal
Shudarga yosiig yalan manduulya. Ardchilsan niigem bush Shudarga niigmiin tsogtsloono bid
Nusaak shuu!!! HUN nam hog shaar tsuluulakh ni odoo Jadambaagiin Enkhbayr buus HUN d elsekh nukhiin uhaad bga yum uu.....heden deer ueiin Kommunist darga said nariin huuhduud yugaa gaikhuuldag bnaa....
Ganbold,Batdorj nar zuunii luivarchid shuu dee namaa medekhgui bj nam yridag khumuus shuu dee ivii ivii denduu dooshoo arvan jildee muu surdag khumuus yaj olig bhav dee tegeed tom tom ulger yrina shuu ganzagnii naimand khunii gakhai barij guin odoo bol gishuudiin tsunkhiig barij giun bas odoo namiin dargiin tsunkhiig barikh geed bgaa um ivii dee boon or shuu dee tar khol ybakhgui dee.Olon okhnii nulmis olon khuhii ed horongo ideed boldog gej sanaj bna uu. Dandaa kharj yvna shuu muusain adgiin sharnuud.Ta nariig kharakhad saikhan bolovch dotor n bol baas shuu sorry
соц нийгмийн уед ажилчин анги жинхэнэ есоор бий болж бурэлдсэн.Инжнер,багш,эмч,шинжлэх ухаан,хаа-нмэрэгжилтэн ,урлаг соелын боловсон хучнээ системтэй бодлоготой бэлтгэж байсан бодлого одоо бугд алга болсон.харамсалтай.
bi ene huntei 3jil hamt ajilsan hunii huvid helhed mash mundag udirdagch hun Georgy tanid amjilt husey
chi guij ochood boovii n tavital n huhood ugchooch, urd n 3 jil huhuj baisanaa dursaad.
За ингээд ухраад яваад байждээ. Бас дараа нь би өөр чиглэлд явсан. Алтайн хүдэр шиг та нар надад хамаагүй гэх юм биз дээ.
ХҮН нам хүнээ сайн сонгоорой доо. Рейтинг муудна шүү. Хэд хэдэн хогийн хэрэггүй нар наалдсан байн лээ шүү
ХҮН намаг эж ХӨГИЙН ҮЛДЭГДЛҮҮДИЙН НҮХ гэсэн үг юм гэнэ лээ. НҮХ н дотор энд тэнд гологдсон, эрх мэдэлд очиж луйвар хийх гэсэн шуналын сэдэлтэй нөхдүүд голдуу байдаг шиг эээ. АН МАН ий гологдлууд, дарга нарын цүнхийг барьж явдаг байсан залуусаар дүүрэн байна лээ. Ер нь л нэг олигтой дүр харагдахгүй байгаа. Цаанаа л нэг ХУДАЛ. дүр эсгэсэн гарууд.
ИЙМ БОДОЛТОЙ ЗАЛУУСЫГ ХӨХҮҮЛЭН ДЭМЖИХ НЬ ЗҮЙТЭЙ.ХҮН-НАМД БАС ИТГЭЛ НАЙДВАР ТАВЬЖ БАЙГАА
shudarga hvn gedgiig n hen ch mednee ta bvhnii ajil vilsiig demjneee
Боловсрол хэрэггүй болж байна уу? сургуульд ороод тэрнийгээ төгссөн хүн номыг нь сурдаггүй юмаа гэхэд номхоныг нь сурдаг л байхгүй юу. Ганбаатар юу юу гэж худлаа ярьж яаж энэ хүрснийг хүмүүс мартчихдаг л юм байх даа
Энэ нам сонгуульд гайгүй орох болов уу гэж бодож байсан чинь Ганбаатаар гэдэг хүнээр даргаа тавьсан гэж дуулаад сэтгэгдэл навс унав. Элдэв хангайн хятад гаралтай, амьтан хүний толгойг эргүүлж, мөнгийг суйлсан фэншү мэншүү мэтээр эрдэм мэдлэг хийсэн амьтнаар удирдуулна гэдэг нохойн замаар орно гэсэн үг. Тэрээр гудамжны үгээ яриад, худлаа эх оронч зан гаргаад явж байвал хаваасаг.
Зугээрээ харин ч Ганбаатар Баярцогт Сайханбилэг С. Баяр шиг улсаа худалдахгуй шудрага залуу шуу. Еренхий сайд маань диплом сайтай ч Дубайд дуудахаар гуйж очоод гадны компанын захирлын емне зогсоод гэрээнд гарын усэг зурж бна. Ийм дипломтон Монголд хэрэггуй ээ
ХҮН намаг эж ХӨГИЙН ҮЛДЭГДЛҮҮДИЙН НҮХ гэсэн үг юм гэнэ лээ. НҮХ н дотор энд тэнд гологдсон, эрх мэдэлд очиж луйвар хийх гэсэн шуналын сэдэлтэй нөхдүүд голдуу байдаг шиг эээ. АН МАН ий гологдлууд, дарга нарын цүнхийг барьж явдаг байсан залуусаар дүүрэн байна лээ. Ер нь л нэг олигтой дүр харагдахгүй байгаа. Цаанаа л нэг ХУДАЛ. дүр эсгэсэн гарууд.
ХӨДӨЛМӨРИЙН ҮНДЭСНИЙ НАМЫНХААН ТА НАРЫГ ҮНЭХЭЭР ИХ ДЭМЖДЭГ ШҮҮ АМЖИЛТ ХҮСЭЕ