АН-ынхан Монголын ард түмнийг тавлаж, дөрвөн жилийн турш цонхны цаанаас чихэр долоолгож дөнгөв. Юуны өмнө тэд гоё сайхан амтлалттай мөрийн хөтөлбөр боловсруулж, биднийг дэмжээд олонхи болгоод өгвөл та бүхний амьдрал диваажинд амьдарч лугаа адил болно хэмээн ам алдаж байсан нь үнэн.
Улмаар тэд луйврын “хар хайрцагныхаа” буянаар ар түмний саналыг хулгайлж, өнгөрсөн дөрвөн жил Засгийн эрхийг гартаа авсан юм. Гэвч тэдний өөр хоорондийн эрх мэдлийн төлөөх тэмцэл, амин хувийн ашиг сонирхлоос болж Монголын ард түмэн цаашлаад улс орны эрх ашиг хохиров, өнгөрсөн дөрвөн жил. Бас тэдний амалж байсан шиг ард түмний амьдрал тэгтлээ сайжирч, ажилтай орлоготой болсонгүй.
Үндэсний үйлдвэрлэгчид банкны барьцаанаас гарч хөл дээрээ боссонгүй. Харин ч айл гэр дэх ажигүйчүүдийн тоо нэг бус нэжгээдээр нэмэгдэж, үйлдвэрлэгчид өртэй чигээрээ явсаар үүдээ хаав. Зарим нь шоронгийн хаалга татав. Уг нь АН-ынхан дөрвөн жилийн өмнө амалсан шигээ ажиллсан бол өнгөрсөн хугацаанд ард түмний амьдрал ингэтлээ тартагтаа тулж үндэсний үйлдвэрлэгчид шил шилээ даран хаалгаа барихгүй байсан.
Ядаж л тэд ард түмнийхээ төлөө жаахан ч гэсэн сэтгэл гаргасан бол иргэд амьдралаа залгуулахын тулд элсэн чихэр, гурил, махаа граммаар биш, талхаа таллаж бус бүтнээр нь авч чадах байлаа. Гэвч жирийн иргэдийн бас бор чадлаараа хөл дээрээ босч ядаж байсан үйлдвэрлэгчдийн хувьд өнгөрсөн дөрвөн жил энэ мэт хүнд бэрх асуудлыг ар араасаа дагуулсан хатуухан он жилүүд болж түүхэнд тэмдэглэгдэж байгаа нь үнэн юм. Үүнийг ч дараах баримтууд нотлох биз ээ.
Үндэсний үйлдвэрлэгчдийн амыг барьж, ажилгүйчүүдийн тоо нэмэгдэв
2012 оны УИХ-ын сонгуулиар АН-ынхан ард түмэнд олон гоё зүйл амалсны нэг нь “Ажилтай, орлоготой Монгол хүн гэх” гоё уриа байлаа. Угтаа бол тэд үүнийгээ ажилгүйдлийг бууруулах үүднээс хөдөлмөрийн багтаамж ихтэй салбаруудыг бодлогоор дэмжинэ. Ингэснээр ажлын байр нэмэгдүүлэх зорилготой хэмээн тайлбарлаж байсан юм.
Харамсалтай нь, тэдний энэ амлалт өнгөрсөн дөрвөн жилд ой санамжаас нь бүр мөсөн арчигдсан бөгөөд үүний нотолгоо гэвэл тэд Засгийн эрхийг авснаасаа хойш хөдөлмөрийн багтаамж ихтэй боловсруулах үйлдвэрлэл зэрэг салбарыг дэмжих талаар тодорхой арга хэмжээ авах бус харин ч өөр хоорондоо албан тушаал булаацалдаж, ар өврөөсөө хутга шааж гүйсээр дампууруулсан нь үнэн юм.
Үүнээс болж өдгөө дээрх салбарууд уналтад орж, үүнийг дагаад ажилгүйчүүдийн тоо нэмэгдсэн гэдгийг мартах аргагүй. Ямартай ч холбогдох байгууллагуудын гаргасан судалгаагаар сүүлийн дөрвөн жилд манай улсад 64301 аж аухйн нэгж бүртгэлтэй байсан. Гэтэл нийт бүртгэлтэй аж ахуйн нэгжийн 50.8 хувь нь өнөөдөр үйл ажиллагаагаа зогсоож, хаалгаа барьсан гэсэн дүн мэдээ байна. Мөн үүнийг дагаад тэнд ажиллаж байсан иргэд ажлын байргүй болсон гэдгийг энд тодотгох ёстой. Товчхондоо энэ ганцхан тоо баримтаас эрх баригч намынхан хөдөлмөрийн багтаамж ихтэй салбаруудыг бодлогоор дэмжиж ажлын байр нэмэгдүүлнэ гэсэн нь цаасан дээрх гоё үг болон зүсээ хувиргаж түүний оронд хаалгаа барьсан үйлдвэр, ажлаасаа халагдсан жирийн иргэд хэд дахин нэмэгдсэн нь тодоос тод харагдаж буй юм.
Хүнс хөдөө аж ахуй, газар тариалангийн салбар гүн хямралд оров
АН-ынхан ард түмэнд худал ярьж, эв түнжинг өөр хоорондоо умартсанаас болж Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдалд шууд хамааралтай бас нэг салбарыг сөхрүүлсэн түүх түүх хүнс хөдөө аж ахуй, газар тариалангийн салбараар үргэлжлэх юм. Хэрэв уншигчид санаж буй бол МАН-ыг засаг барьж байх үед нэг хэсэг уналтад ороод байсан дээрх салбар хөлөө олж, тариаланчид “Атрын III аян”-ы хүрээнд гялалзаж байв.
Тухайн үед хөдөө хөхөрч, гадаа гандаж явдаг малчид тариаланчид ирээдүйгээ гэрэл гэгээтэйгээр харж “Төрөөс дэмжиж байгаа учраас бид хичээнэ” хэмээн ярьдаг байлаа. Харамсалтай нь өнөөдөр энэ байдал эсрэгээрээ эргэж хэдэн малчид нь зутруухан харин тариаланчид нь хаврын хаварт жагсаал зохион байгуулж төрийн бодлого алдаатай байгааг шүүмжлэх болов. Тэд энэ тухайгаа “Салбарын яамнаас баримталж буй бодлого хийгээд төрөөс авч хэрэгжүүлж буй ажил хөрсөн дээр буухгүй байна” хэмээн гомдоллож буй.
Бүр зарим нь энэ бүхэнд эгдүүцэж салбарын сайдаа огцоруулах нь зөв хэмээн суулт хүртэл зарлаад байна. Уг нь АН-ын ард түмэнд амалсан шигээ ажилсан бол малчид ингэтлээ зутарч, малаа бэлчээрлүүлэх газаргүй боллоо хэмээн сандарч бас тариаланчид жагсч зовохгүй байх нь үнэн байсан. Учир нь тус нам 2012 онд УИХ-ын сонгуульд өрсөлдөх мөрийн хөтөлбөртөө “Хүнс, хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийн салбарыг бие даасан, цөөн улс орноос хамааралгүй болоход анхаарч өрсөлдөх чадварыг бэхжүүлнэ” хэмээн гоё амалж байсан учраас тэр.
Гэтэл өдгөө энэ салбарт төрийн бодлого үндсэндээ алдагдаж, мэргэжлийн бус хүнээр улс үндэсний аюулгүй байдалд шууд хамаардаг том салбарыг удирдуулсны гайг үүрч байна. Тэр ч бүү хэл бусад улс оронтой өрсөлдөх гэсэн гоё амлалт салхинд хийсч тэр ч бүү хэл дотооддоо учраа олж чадахгүй гүн хямралд орчихоод буй нь үнэн юм. Ямартай л өнөөдөр АН-ынхан хүртэл энэ тухай өөр хоорондоо ярьж “Манай нам боловсон хүчингүйн улмаас энэ том салбарыг уналтад оруулсан” хэмээн бухимдаж суух вэ.
2.Монголыг аврах бус дэлхийд шившгэлсэн форумууд
Эрх баригч намын мөрийн хөтөлбөрөөрөө дамжуулан иргэдэд амалсан бас нэг сайхан амлалт нь хувийн хэвшилтэй хамтран бизнес форум тогтмол зохион байгуулж, тодорхой асуудлуудыг шийдвэрлэх байлаа. Гэвч тэдний энэ амлалт өнгөрсөн дөрвөн жилд үндсэндээ хэрэгжээгүй. Товчхондоо өнгөрсөн дөрвөн жилийн хугацаанд бизнес форумыг янз бүрийн түвшинд хэр чадлаараа зохион байгуулж байсан гэх ч үнэн хэрэгтэй шийдвэрлэсэн асуудал, үр дүн бараг байхгүй гэхэд болно. Энэ тухай хамгийн сүүлийн жишээг дурдахад өнгөрсөн сарын эхээр Төрийн ордонд олон улсын эдийн засагчид оролцсон Эдийн засгийн форум зохион байгуулсан.
Энэ форумаа тэд “Монголын эдийн засгийн өнгөрсөн сургамж, өнөөдрийн сорилт, ирээдүйн шийдлийг эрэх учиртай” хэмээн гоёор тодорхойлсон. Харамсалтай нь энэ үеэр төрийн гурван өндөрлөгийн хэлсэн үг Монголын чихийг дэлхийд халууцуулж товчхондоо өөр хоорондоо учраа олдоггүй улстөрчдийн амбиц нэвт ханхалсан хэрүүл дунд болж өнгөрсөн. Тодруулж хэлбэл, Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, УИХ-ын даргын амнаас унасан үгс сүүлийн хэдхэн жилд Монголын бүх салбарт улстөржилт газар авснаас нийгэмд урд өмнө байгаагүй дарамт учруулж түүнээс үүдэн Мнголын эдийн засаг өнөөдөр “эрчимт эмчилгээний тасагт” “амь” тавин тийчилж буйг харуулсан гэхэд болно.
Нөгөө талаар энэ үйл явдлаас Монголын төрийн өндөрлөгүүд улсаа өрөөс, хямралаас хэрхэн гаргах нь тодорхойгүй, зорилт байхгүй тэгсэн атлаа бие биенээ шүүмилсэн, буруутгасан тэр ч бүү хэл хэн нэг улстөрчийг, улс төрийн бусад намаа дайрч доромжилсон ядруухан хүрээнд явж өрнөсөн нь яг үнэндээ тусгаар улс Монголыг дэлхий нийтэд шившиглэж чадсан гэдгийг тодотгох ёстой.
Жижиг дундыг нэг толгойтой болгох АН-ын бүтэлгүйтэл
Монгол Улсад сүүлийн хэдэн жил амжилттай хэрэгжсэн гурван том хөтөлбөр байдаг хэмээн эдийн засагчид ярьдаг. Тодруулбал, үүнд орон сууцы хөтөлбөр, Атрын III аян мөн жижиг дунд үйлдвэрлэлийн салбарт хийсэн ажлууд нэрлэгддэг бөгөөд эдгээрийн эхэлж байсан он дараалал МАН-ын төрийн эрх барьж байсан үетэй шууд хамааралтай. Тэгвэл АН-ынхан 2012 оны сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө эдгээрээс жижиг дунд үйлдвэрийн салбарыг онцолсон.
Ингэхдээ тэд “Жижиг, дунд үйлдвэрүүдэд олгож буй зээлийн олон эх үүсвэрүүдийг нэгтгэн зангидаж, үйл ажиллагааг нь үр дүнтэй болгоно” хэмээн ярьж байсан юм. Харамсалтай нь энэ мөн л үлгэр болсон. Уг нь АН-ынхан энэ асуудлыг мөрийн хөтөлбөртөө тусгахдаа сүүлийн үед жижиг дундын салбарынхан хөл толгой нь мэдэгдэхээ больсон. Тиймээс энэ олон санг нэг удирдлагатай болгож, түүнд нь бүрэн дүүрэн хяналт тавих хэрэгтэй гэж байсан.
Гэвч тэдний энэ амлалт ажил олоогүй. Юутай ч өнөөдрийн байдлаар Монгол Улсад Жижиг дундын сан, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сан, Үйлдвэр хөгжүүлэх сан, Сум хөгжүүлэх сан, Орон нутаг хөгжүүлэх сан, тариалан эхлэлтийг дэмжих сан, Хоршооллыг дэмжих сан мөн Японы Засгийн газрын тусламжаар хэрэгждэг жижиг дундын салбарыг дэмжих хоёр ч сан байдаг. Гэвч энэ олон сангууд өнөөдрийг хүртэл тус тусдаа толгойтой бөгөөд АН-нйхан үүнийг нэгтгэнэ гэсэн ч бас л чадаагүй юм. Магадгүй үүний цаана маш том эрх ашиг байдаг учраас тэд энэ ажлыг хүчлээгүй ч байж бас болох юм.
Иргэддээ шавар хаасан Засгийн газрын бонд
Гэхдээ АН-ынхан мөрийн хөтөлбөрт бичиж байсан зүйлсээ хагас хугас хэрэгжүүлсэн зүйл бий. Түүний нэг нь Хөрөнгийн биржийн үйл ажиллагааг дэмжих замаар хөрөнгийн зах зээлийн хөгжлийг дэмжиж, хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалт татах боломжийг дээшлүүлэх гэсэн гоё амлалт.
Тэд ч энэ мөрөөдлөө биелүүлэхийн тулд Засгийн газрын үнэт цаасыг 2015 оноос эхлэн борлуулсан. Үүнийгээ тэд хөрөнгийн биржийн худалдааг нэмэгдүүлсэн хэмээн гоёоор ярьж буй. Харамсалтай нь, энэ бодлогын уршигаар Засгийн газар дотоодын хязгаарлагдмал хуримтлалыг банкны салбараас, иргэд ААН-үүдээс өөртөө татан төвлөрүүлсөн төдийгүй тэр хэмжээгээр хувийн хэвшилд олгох зээлийн хэмжээ хумигдсан юм. Өөрөөр хэлбэл, ямар ч тооцоо судалгаагүй, алсын хараагүй дутуу боловсруулсан мөрийн хөтөлбөрийн балгаас болж өнөөдөр жирийн иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд банкныхан салбараас олгох зээл хумигдаж, тэр хэрээр иргэн, аж ахуй нэгжид дарамт учруулж буй нь үнэн.
Уг нь ямар ч улсын эрх баригчид ард түмнээ, дотоодынхоо аж ахуй нэгжийг өөд нь татах ёстой байдаг. Үүний төлөө ажилладаг. Гэтэл Засгийн газар энэ бүхний эсрэг ажилласан бөгөөд өөрөөр хэлбэл, иргэдийн бага хүүгээр банкинд хадгалуулсан мөнгийг эрх баригчид өндөр хүү амлан өөр дээрээ төвлөрүүлж улмаар бонд гаргасан юм. Үүний уршигаар жирийн иргэн, аж ахуй нэгжүүд банкнаас зээл авч чадахаа больсон. Бизнесээ хийж чадахгүйд хүрсэн. Нэг ёсондоо арилжааны банкууд иргэдээс татаж төвөлрүүлсэн мөнгөө зээл хэлбэрээр иргэдэд, аж ахуй нэгжид тараахаас илүүтэй Засгийн газарт өндөр хүүтэй “хадгалуулахыг” илүүд үзэх болсон. Тэгэхээр энэ нь яах аргагүй Засгийн газар иргэдэд шавар хаасан шийдвэр болсон төдийгүй долоо хэмжиж нэг огтлохын үлгэрийг умартсан АН-ыхнаас болж Засгийн газар дотоодын хязгаарлагдмал хуримтлалыг банкны салбараас өндөр хүү татан өөр дээрээ төвлөрүүлснээр иргэд ААН-үүдийг сөхөрүүлэхэд ихээхэн гавьяа байгуулсан гэдгийг онцлох ёстой.
3.Зам инфляцийн зохиомол хөөрөгдлийг бууруулдаггүйг баталсан дөрвөн жил
Эрх баригчдын өгүүлсэн шиг авто зам тавьсанаар инфляцийн зохиомол хөөрөгдөл буурна гэдэг ойлголт амьдалаас хол зарүү байсан нь өнгөрсөн дөрвөн жил харагдав. Тодруулбал, АН-ын мөрийн хөтөлбөрт үлгэрийн гэмээр ийм нэг заалт байсан нь “Улаанбаатар-Замын-Үүдийн авто замыг тэргүүн ээлжид ашиглалтад оруулж, Замын-Үүдийн хилийн боомтын нэвтрүүлэх чадварыг нэмэгдүүлснээр инфляцийн зохиомол хөөрөгдлийг бууруулах” гэсэн том зорилт юм. Гэвч бодит амьдрал дээр энэ зам ашиглалтад орсон ч инфляцийг бууруулахад ямар ч нөлөө үзүүлээгүй. Товчхондоо манай улсын инфляцийн түвшин нь юуны өмнө төрийн мөнгө, санхүүгийн бодлого, төгрөгийн ханшаас шууд хамааралтай гэдэг нь өнгөрсөн хугацаанд харагдсан.
Энд бяцхан тайлбар өгүүлэхэд 2010-2011 онд Эрээн Замын үүдийн чиглэлд иргэдийн тээвэрлсэн ачаа гацаад байна, барилгын материалууд Замын Үүд дээр түгжигдээд байна гэсэн гомдол их гарч байсан. Үүнтэй холбоотойгоор АН-ынхан иргэдий ачаа эргэлтийг хурдасгахын тулд дээрх чиглэлийн замыг тавина. Энэ нь инфляцийн зохиомол хөөрөгдлийг бууруулахад том түлхэц өгнө хэмээн харж улмаар мөрийн хөтөлбөртөө оруулсан. Гэвч дээрх зам тавигдсан тавигдаагүй барааны үнэ өсдгөөрөө өсч, иргэдийн халаасанд дарамт болсоор буйг өнгөрсөн дөрвөн жил харууллаа. Товчхондооо АН-ынхны хар зам тавьж, ачаа хурдан татахаар инфляцийн зохиомол хөөрөгдөл буурна гэдэг нь гоё зөгнөлтэй үлгэр байсан нь үүгээр батлагдсан юм. Дашрамд дуулгахад эдийн засагчид зам тавьснаар инфляцийн зохиомол хөөрөгдөл хэзээ ч буурдаггүй гэдгийг онцлон хэлж байна билээ.
Гадны хөрөнгө оруулагчдад шоовдорлогдсон он жилүүд
АН-ын өнгөрсөн дөрвөн жилд хийсэн алдаатай бодлогуудын нэг нь яах аргагүй гадаад улс орнуудын төрийн өмчит компаниудын хөрөнгө оруулалтыг хязгаарласан зохицуулалт хийнэ гэсэн амлалт байлаа. Улмаар үүнийгээ тэд 2013 оны аравдугаар сарын 13-ны өдөр шинэчлэн найруулсан Хөрөнгө оруулалтын тухай хуульд “гадаадын төрийн өмчит компаниудын хөрөнгө оруулалтыг хянан зохицуулсан бодлого хэрэгжүүлэх” хэмээн өөрчлөн найруулсан. Гэвч энэ хөтөлбөр дэлхий даяар глобалчлагдаж буй энэ үед Монгол Улсыг муухай харагдуулснаас хэтрээгүй.
Энэ тухай ганцхан баримт хүргэхэд АНУ-ын Элчин сайдын яамны Эдийн засаг, худалдааны хэлтсээс өнгөрсөн онд нэгэн тайлан гаргажээ. Уг тайланд “2014 оны арваннэгдүгээр сард Ардчилсан намын удирдсан эвслийн Засгийн газрыг УИХ унагасан нь Засгийн газрын эдийн засгийн бодлогод итгэх итгэл алдагдсаныг харуулж байгаа юм. 2014 оны арванхоёрдугаар сард шинэ Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтыг дахин сэргээн хямарсан эдийн засгийг сайжруулахад төвлөрсөн хүчин чармайлт гарган Оюутолгой (зэс/алт) болон Таванттолгой (нүүрс) гэсэн гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт төвлөрсөн хоёр мега төслийг гацаанаас гаргах асуудал дээр улс төрийн бүх намын нэгдмэл байр суурьтай Засгийн газрыг удирдан ажиллана хэмээн андгай тангараг өргөсөн билээ.
Шинэ Ерөнхий сайд эхэндээ Монголын ард түмнээс ажилдаа чин сэтгэлээсээ, шийдэмгий хандаж байна гэсэн өндөр үнэлгээ авч байсан ч үр дүн гарахгүй байсан учраас үнэлгээ нь буурсан байна. Энэ нөхцөл байдлыг үндсээр нь эргүүлэх гэсэн Ерөнхий сайд болон түүний Засгийн газрын оролдлого нь 2015 оны тавдугаар сарын 18-нд Монгол Улсын Засгийн газрыг “Рио Тинто”-гийн төлөөлөгчдийн Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалт, санхүүжилтын төлөвлөгөөнд гарын үсэг зурсан явдал байлаа. Гарын үсэг зурах үеэр Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг хэлэхдээ “Монгол Улс буцаад ажилдаа орлоо” гээд Оюутолгой бол дэлхийн зэрэглэлтэй алт, зэсний орд бөгөөд үүнийг баяжуулан хөгжүүлэх нь Монгол улсын хувьд эдийн засгийн чухал ач холбогдолтой юм гэжээ.
Тэрбээр Монголын эдийн засгийн хөгжлийн төлөөх харилцан итгэлцэл, урт хугацааны хамтын хүчин чармайлтад тулгуурласан шинэ, бүтээлч харилцааг Монгол Улс түншлэгчдийн хамт урагшлуулж чадлаа гэж зоригтойгоор мэдэгдсэн юм. Уг Төлөвлөгөөг ийнхүү Ерөнхий сайд тавдугаар сарын 22-ны УИХ-ын чуулганы үеэр ард иргэдийн өмнө бат итгэлтэйгээр хамгаалж чадсан нь Монгол Улсын Засгийн газар гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын талаарх хандлагаа үндсээр нь өөрчилж байна гэсэн хөрөнгө оруулагчдын итгэл үнэмшлийг төрүүлж чадсан.
Гэвч, хөрөнгө оруулагчид Оюутолгойгоос өөр төслийн хөрөнгө оруулалт дээр хэрхэн хандах вэ гэдгээр нь Засгийн газрын бодлого, шийдвэрийг мөн адил шүүн тунгаах болно” хэмээн улмаар манай улс гадаадын хөрөнгө оруулагдад хэрхэн хандаж буй, үүнээс гарч буй сөрөг үр дагаврын талаар бичжээ. Эндээс харахад АН-ын гададын шууд хөрөнгө оруулалтын талаар боловсруулсан мөрийн тэр чигтээ алдаа байсан. Үүнийгээ тэд өөрсдөө хүлээн зөвшөөрч алдаагаа засах гээд өнөөдрийг хүртэл чадахгүй зүдэрч байгаа нь харагдаж буй юм. (Жич: дээрх тайланга бүрэн эхээр нь http://mongolian.mongolia.usembassy.gov/ics2015.html уншиж болно.
Орон нутагт “хөл, гаргүй” Зээлийн батлан даалтын санг АН-ынхан л өөгшүүлэв
АН-ын мөрийн хөтөлбөрт тусгагдсан бас нэг заалт нь Зээлийн батлан даалтын сангаар дамжуулан жижиг бизнесийг дэмжих байсан. Үнэндээ сүүлийн дөрвөн жилд болсон үйл явдлын процессыг харван энэ хөтөлбөр яах аргагүй хэрэгжсэн. Энэ тухайгаа тэд зээлийн батлан даалтын сангийн чиг үүргийг өргөтгөж, үйл ажиллагааг сайжруулсан нь жижиг бизнес эрхлэгчдэд банкны баталгаанд өгөх хөрөнгийн барьцааг нь дунджаар 20 орчим хувиар бууруулж байгаа нь зохих үр дүнгээ өгч байгаа хэмээн тайлбарлаж буй юм. Гэвч бодит амьдрал дээр энэ хөтөлбөр яаж хэрэгжсэн гээч. Юуны өмнө энэ талаархи зарим мэдээллийг өгөхөд “Зээлийн батлан даалтын сангийн тухай хууль өмнөх парламентын үед батлагдсан.
Тухайн үед МАН-ынхан засгийн эрхийг барьж байсан бөгөөд тэд энэ хууль дутуу дулимаг болсон гэдгийг онцолж бас алдааг нь засах хэрэгтэй гэдгийг бүгдэд нь анхааруулж байлаа. Тодруулбал, Зээлийн батлан даалын сан гээч нь нийслэлд ганцхан төвтэй. Түүнд нь цөөн хэдхэн хүн ажилладаг бөгөөд орон нутагт “гар хөлгүй”. Гэтэл энэ хуулийн зорилго нь аж ахуй нэгж, иргэн зээл авах гэж байгаа бол түүнд нь батлан даалт гаргах. Иймээс энэ сангийн “гар, хөл”-ийг орон нутагт бий болгох хэрэгтэй. Яагаад гэвэл орон нутагт байгаа аж ахуй нэгж барьцаа хөрөнгө нь хүрэхгүй байвал батлан даалт гаргуулахаар сумандаа байгаа банкинд ханддаг. Сумын банк нь аймгийнх, аймгийнх нь Улаанбаатарт байгаа төв рүү тэгээд Зээлийн батлан даалтын сан руу бичиг баримт нь ирдэг.
Энэ олон шат дамжлага дунд иргэн, аж ахуй нэгжийн өгсөн бичиг баримт орхигдох цаашлаад, цаг хугацаа алдах эрсэлдтэй. Иймээс энэ санг жинхэнэ эздэд нь ойртуулах ёстой гэж байсан. Харамсалтай нь АН-ын Засгийн эрхийг авмагцаа МАН-ынхны иргэдийн амьдралд хүрч, Монголын хөрсөн дээр буухгүй байна гээд байсан хуулийг жинхэн утгаар нь “хэрэглэсэн”.
Ингэхдээ, зээл авах гээд чадахгүй банкны шалгуурт бүдэрч байгаа хөдөө орон нутагт амьдардаг иргэдэд бус харин Улаанбаатарт үйл ажиллагаа явуулдаг цөөн хэдэн аж ахуй нэгжид энэ сан батлан даалт гаргаж байсан нь яах аргагүй анхаарал татаж байгаа юм. Хамгийн сонирхолтой нь энэ сангаас зээлийн батлан даалт гаргахдаа нэг иргэн, аж ахуй нэгжид 10, 20 сая төгрөг хүртэл гэж байж. Гэтэл АН-ын дөрвөн жил засгийн эрх барих хугацаанд цөөн хэдэн аж ахуй нэгж их хэмжээний мөнгөөр батлан даалт гаргуулж байсан нь яах аргагүй анхаарал татаж буй юм.
Сэтгэгдэл0
ху намынхан ч адилхан балласаар л ирсэн биз !? алийг нь ч сонгосон яаааг адилхан, энэ жил ху намын гарч ирлээ гэхэд, 4 жилийн дараа мөн адил ху нам баллалаа гэж бичээд л сууж байх вий
AH -bol zygeer l xulgaich deeremchid buugnursun gazar shyy dee tedend yos surtaxuun ichij zobox yum gej bxgyi dendyy ulun tsarailsan bolovsrolgyi bydyyleg uls tsuglarsan gazar daa...uls orniig ch ynexeer ballaj duusgasan shyy odoo daraagiin zasag abax uls l zobno doo yana daa...
Hu nam ehiig etseelgui tugaliig turaalgui avch irsen humuus.suuldee 2012 ond saijirch bsn uun deeree oyutolgoig zov uzegleed tosovoo nemegduuksen bol buur saijrah blaa.harin AN hulgaichuud buur 1 ballalaa da.
beltreg iig tsaazlah um bol an yalaj magadgui l um
Бүхнийг хараар будахын дон тусчихсан БУДАГЧИД олширчээ. Сайн муугаа мэдэхгүй шүүмжилж, харааж, зүхэж байвал сая таашаал авдаг зан нь ТӨРӨЛХ ААШ, ЗАН болоод тогтчихсон учраас ямар ч сайхан зүйлийг олж харах чадваргүй ТАХИР ДУТУУ нэгэн болж. Хувийн амьдралын бүтэлгүйтэл, арчаагүй, залхуу, ядуу байсныхаа төлөө бусдыг буруутган бухимдаж, сайн хөдөлмөрлөж, сайн сурч, сайн ажиллаж өнгөтэй өөдтэй яваа нэгнийхээ тухай сонсохоор ГОЛ нь тасрах дөхнө. Хүний амьдрал маш богинохон. Энэ хугацаанд хар юм ярьж, хараар сэтгэж, хар үйлдэл хийж ТАХИР ДУТУУ мэт явсаар ертөнцийн мөнх бусыг үзэх энэ хүмүүс юутай харамсалтай, юутай гутамшиг вэ.
Нуд сохор бол санаа сохор гэдэг юм
Монгол хүн -2020 хөтөлбөр 4 жил хэрэгжээд монгол хүнийг элгээр нь хэвтүүллээ дээ. 2020 он гэхэд хөгжсөн, эрүүл, чинээлэг иргэдийг бий болгоно гэсэн чинь 2020 он хүрэлгүй өлсөж үхэх иргэдийг бий болголоо. Дараа жилээс бондуудын төлбөрийг төлж эхлэхэд цалин тавих мөнгө яагаад ч үлдэхгүй болж байна. Тэгэхээр чинь өлсөж үхэлгүй яадаг юм. Тэгээд өрийг өрөөр санхүүжүүлнэ гэж ярьж бн. яана даа. Өрний тулам болж гүйцлээ. Ийм байдалд оруулсан хүмүүст ядаж хариуцлага тооцуулах ёстой.
Монгол хүн 2020 онд өрний тулам монгол хүн болох зам руу орчихлоо.
Австралид үер болсны улмаас эдийн засаг их хэмжээгээр цутган орж ирсэн тэр их мөнгөөр юу ч хийгээгүй МАН - ы хажууд, өр тавьж байгаад ч болов ихийг амжууллаа энэ АН. Урьд нь 5 хувийн хүүтэй зээлээр орон сууцтай болох, УБ - н замын түгжирэл буурах, 80 шахам мянган айл орон сууцтай болох, Завхан аймаг руу хоногтоо, машинаар яваад очдог болох зэрэг, өнөөдөр хэрэгжээд байгаа олон зүйлийг мөрөөдөхөд ч хэцүү байсныг мартах аргагүй... Зөвхөн хоорондоо л эв түнжин муутай лалрууд юм...
Хурдан сонгууль болж АН- аас салж яс амрах юмсан
AN bolomjooroo ajillsaj irsen. MAN MAXN shig mongo amlaj zoolon suudald tuxlaj olon tumnii xorongo ideegui, buteelch ajillsan shuu buxniig xaraar budax dontonguudaa!!!!
AN ajilsan tehdee chadahguim bn chadah ch ugui ym bn .unen l ter
Бүхнийг хараар будахын дон тусчихсан БУДАГЧИД олширчээ. Сайн муугаа мэдэхгүй шүүмжилж, харааж, зүхэж байвал сая таашаал авдаг зан нь ТӨРӨЛХ ААШ, ЗАН болоод тогтчихсон учраас ямар ч сайхан зүйлийг олж харах чадваргүй ТАХИР ДУТУУ нэгэн болж. Хувийн амьдралын бүтэлгүйтэл, арчаагүй, залхуу, ядуу байсныхаа төлөө бусдыг буруутган бухимдаж, сайн хөдөлмөрлөж, сайн сурч, сайн ажиллаж өнгөтэй өөдтэй яваа нэгнийхээ тухай сонсохоор ГОЛ нь тасрах дөхнө. Хүний амьдрал маш богинохон. Энэ хугацаанд хар юм ярьж, хараар сэтгэж, хар үйлдэл хийж ТАХИР ДУТУУ мэт явсаар ертөнцийн мөнх бусыг үзэх энэ хүмүүс юутай харамсалтай, юутай гутамшиг вэ
Бүхнийг хараар будахын дон тусчихсан БУДАГЧИД олширчээ. Сайн муугаа мэдэхгүй шүүмжилж, харааж, зүхэж байвал сая таашаал авдаг зан нь ТӨРӨЛХ ААШ, ЗАН болоод тогтчихсон учраас ямар ч сайхан зүйлийг олж харах чадваргүй ТАХИР ДУТУУ нэгэн болж. Хувийн амьдралын бүтэлгүйтэл, арчаагүй, залхуу, ядуу байсныхаа төлөө бусдыг буруутган бухимдаж, сайн хөдөлмөрлөж, сайн сурч, сайн ажиллаж өнгөтэй өөдтэй яваа нэгнийхээ тухай сонсохоор ГОЛ нь тасрах дөхнө. Хүний амьдрал маш богинохон. Энэ хугацаанд хар юм ярьж, хараар сэтгэж, хар үйлдэл хийж ТАХИР ДУТУУ мэт явсаар ертөнцийн мөнх бусыг үзэх энэ хүмүүс юутай харамсалтай, юутай гутамшиг вэ
Бүхнийг хараар будахын дон тусчихсан БУДАГЧИД олширчээ. Сайн муугаа мэдэхгүй шүүмжилж, харааж, зүхэж байвал сая таашаал авдаг зан нь ТӨРӨЛХ ААШ, ЗАН болоод тогтчихсон учраас ямар ч сайхан зүйлийг олж харах чадваргүй ТАХИР ДУТУУ нэгэн болж. Хувийн амьдралын бүтэлгүйтэл, арчаагүй, залхуу, ядуу байсныхаа төлөө бусдыг буруутган бухимдаж, сайн хөдөлмөрлөж, сайн сурч, сайн ажиллаж өнгөтэй өөдтэй яваа нэгнийхээ тухай сонсохоор ГОЛ нь тасрах дөхнө. Хүний амьдрал маш богинохон. Энэ хугацаанд хар юм ярьж, хараар сэтгэж, хар үйлдэл хийж ТАХИР ДУТУУ мэт явсаар ертөнцийн мөнх бусыг үзэх энэ хүмүүс юутай харамсалтай, юутай гутамшиг вэ
Irged AN aas honogiin hool guigaagui .harin yagaad ediin zasag ballaad irgediin amidral doroituulaad orond oruulaad haychv gj bn malaa.irgen bayn bol uls bayn gj sonssonu.irged bayn tsagt yun uls oorsdoo ter goy goy zam barilgiig chn sunderluulchihdeg ym mal min
Irgediin tsalingaa nemeed ediin zasagaa osgochood tatvar daatgalaa nem malaa.bidnii harmaag segsrehees oor yu hiisiim AN
Бүхнийг хараар будахын дон тусчихсан БУДАГЧИД олширчээ. Сайн муугаа мэдэхгүй шүүмжилж, харааж, зүхэж байвал сая таашаал авдаг зан нь ТӨРӨЛХ ААШ, ЗАН болоод тогтчихсон учраас ямар ч сайхан зүйлийг олж харах чадваргүй ТАХИР ДУТУУ нэгэн болж. Хувийн амьдралын бүтэлгүйтэл, арчаагүй, залхуу, ядуу байсныхаа төлөө бусдыг буруутган бухимдаж, сайн хөдөлмөрлөж, сайн сурч, сайн ажиллаж өнгөтэй өөдтэй яваа нэгнийхээ тухай сонсохоор ГОЛ нь тасрах дөхнө. Хүний амьдрал маш богинохон. Энэ хугацаанд хар юм ярьж, хараар сэтгэж, хар үйлдэл хийж ТАХИР ДУТУУ мэт явсаар ертөнцийн мөнх бусыг үзэх энэ хүмүүс юутай харамсалтай, юутай гутамшиг вэ
Mal min ch bitii dongosood bai.humuus yamarch hudaldan avah chadvargui orlogo bhgui bolchood bhd yu hutsaad bgm chi.odoo hudalaa yrij irgedee doromjlohoos oor yu ch uldeegui sh de.AN d
Ene meteeree udval hytadiin amand mgliig barag hiichih nohod ym bn ene AN
sain saixan uo ch olj xaraxaa bolison melmii ni soxorson balainuud
melmii ni soxorson xaraalchid xodolmor xiixgui baigaad turj uxexee busdad buu nyalzaa.
Mgl hyamraad bhd chi ih orlogotoi ashigtai bgd bga hujaa min bitii olon ym dongos
MONGOLCHUUDAA AN NAMAAS SALAHGUI BOL MONGOL ULS SUIREH NI
HULGAICH HUN TORD BAIH ESTOI YU SHOROND BAIH ESTOI YU MONGOPLCHUUDAA BUGDEEREE AN NAM GEH HULHI HHULGAICH ALUURCHIN HAYTAD BOOGNOSON LALARUUDIIG ZANAJ BAIGAAD MONGOLII TOROOS ZAILUULZGAAYA
АН ЗАЙЛААД ӨГ
АН үнэхээр юу ч хийж чадсангүй,хөрсөнд буусан цагаа олсон нүдээ олсон нэгч шийдвэр гаргаж чадсангүй гаргасан шийдвэр нь үрдүнгээ өгөхөөс зарим талаар /үнэ тогтворжуулах а/х нь үнэ хөөрөгдөх мөнгө үнэгүйдэх инфляц өсөхөд нөлөөлсөн/э/зт сөргөөр нөлөөлсөн,ер нь АН-ын алдаа нь бүх шатандаа хэт их улс төржиж яам, салбар агентлагуудаа мэргэжилгүй мэдлэггүй АН-ын гишүүн байвал нохойч байсан болно гэсэн байдлаар хандсанаас төр, э/з, нийгэм бүхэлдээ уналтанд орсон ийм байдал нь өнөөдрийн нийгмийг бий болгосон,
Tenegt. AN 10 jiliin ajliig 4 jild guitsetgesen. Archaagui zalhuu butelgui umnuud hoosorson baih ajiltai albatai neg ni saihan l amidarch baina.
AN.iin bogs dolooj bayjsan hujaa.aygui bol ooriinhoo erliiz hujaag ch medehgui nohor bj magadgui l ym
Хэ хэ нөгөө кинон дээр гардаг "Японы ухуулга байна хая цаашаа"гээд буудуулдаг шиг МАН-ын ухуулга байна хая цаашаа.Ер нь МАН юу хийж гийгүүлсэн гэж сонгуульд ялна гэж бодсон юм бол доо хөөрхий.
MAN iig omoorson yrisan hen ch alga .AN yriad bn
Хэ хэ нөгөө кинон дээр гардаг "Японы ухуулга байна хая цаашаа"гээд буудуулдаг шиг МАН-ын ухуулга байна хая цаашаа.Ер нь МАН юу хийж гийгүүлсэн гэж сонгуульд ялна гэж бодсон юм бол доо хөөрхий.
Хэ хэ нөгөө кинон дээр гардаг "Японы ухуулга байна хая цаашаа"гээд буудуулдаг шиг МАН-ын ухуулга байна хая цаашаа.Ер нь МАН юу хийж гийгүүлсэн гэж сонгуульд ялна гэж бодсон юм бол доо хөөрхий.
Hussen buhen haan hiij chadahgui gj AN iig l helne.odoo chafaagui ym chn zaigaa sain humuust n tavi doo hoorhii
Нэрээ нуусан энэ хулчгараас ганцхан зүйлийг асууя! ЧИ ХЭНИЙ ХҮЧИНД ХЭНИЙ АЧ БУЯНААР НААД ЮМАА САРААЧИХ ЭРХ ОЛЖ АВСАН ЮМ БЭ МАНы үед бол чи аль хэдийн шоронд суух хүн байна.
Chi chaddim bol AN ii yu yu hiiseniig heleedeh chadahguishd hudalch min.chamd hudal yarihaas oir yu ch bhgui
Chi harin henii huchind eheesee torson ym .ter ued obort bdggui blaa.odoo bol chi toroh ch ugui obortond l oroh blaa gj
MAN AN NIIG BUU SONGOZGOO YAG ADILHAN HULGAICH ZUS SOROGCHID
MANgaruudyn derged bol aldaa onootoi ch gesen hamaagui ih yum hiisen, Ardchilsan nam... Ardchilsan namyn ner turiig unagasan gants shaltgaan ni Genko bolon tuunii toiron hureelegsed blaa..
AN.ii ued barilga barihaar orj irsen hujaa ovoo mgl hel surtsiimu da.
MAN ynhan l mash iheer barilgachin hujaa naryg oruulj bsan daa,harin odoo ANy uyd Mongolchuud uursduu barilgaa baridag bolson shdee
ардчилсан нам үнэхээр ажил хийж чадсангүй гудамжны ажилгүй залуусыг руу татаж жагсаал хийхд ээ л сайн юм хонины хулгайчийн хүү Элбэгдорж 25 жил хэрээ шиг гуагалан хашгираад ерэнхийлэгч болоод дэлхий хэсч тэнүүчилхээс өөр ажилгүй хөндлөн толгойлсон дурак юм ийм байж төр зөсаг барина гэж улилдан хуцах хэрэггүй хэр хэмжээгээ мэдэж улилдан хуцацгаа элбэгдоржоо З Энхболд оо Сайханбалаг аа
malaa!comment bich geheer haa hamaagui yum bichij tenegee gaihuulaad hereggui
Ан нам нь Манаас арай дээр ядаж аль ч аймаг руу засмал замаар явна түлш амаржин. Цаг хугацаанд хэмнэлттэй
Мянганы замыг МАН санаачилж төрмйн бодлогын түвшинд эхлүүлсэн эхэлсэн бол дуусах нь ойлгомжтрй харин АН хан мянгуужингын зам үлгэр гээд бичээд шоолоод байсан даа одоо ичихгүй дээгүүр давхилдаад бүр бид барисан бараг санаачилсан гэх холгүй гэх нь шив дээ хахахаха
Одоогийн МАН-ын малууд биш Энхбаяр санаачилсан
man zam barisan gej yostoi duulaagui yum bna!
Ардчилсан нам ирээдүйтэй нам
Хэн нь ч юу ч хийж чадахгүй.Гэхдээ ард түмнийг өшөө сайн дарамтлах хэрэгтэй .Тийм мундаг тэнгэр заяатай юмуу? нохой заяатай юу.Дарлагдаж байхдаа таарсан боол заяатангууд уу? харах хэрэгтэй.
Ataarhuu hujaa eshul oirad hun ymu da
Chi ch gsn ard tumen shu de .malaa.he he
Монгол гайхалтай ардчилал авчирсан гэж өөрсдийгөө цоллодог нөхдүүд сонгууль болгоноор худал хуурмаг ийг ярьж төрд гарч амарч амрчихаад ичих ч үгүй дахиад л сонгуульд оролцох гээд ард түмэнд хайртай хүний дүрээр явж буй нь хараад Монгол түмний зэвүүцэл хорсол төрөхгүй байхын аргагүй юм. Ард түмний аж амьдрал, улс орны газар нутаг, эрдэс баялгаар наадчихаад гэмгүй цайлган хүний дүрээр намйаг сонгоочээ гээ днэр дэвшиж буй нь тэдний ард түмнийг доромжилж дуусаагүй, бүр дуусах ч үгүйг нь илтгэж байна. Ардчиллын гэгдэх 26 жилд Монголд юу ч байгуулаагүй, юу ч бариагүй, юу ч бүтээгүй, юу ч босгоогүй, юу ч хийгээгүй цаашдаа ч юу ч байгуулахгүй, бүтээхгүй, босгохгүй, хийхгүй хэрнээ ардчилал амжилттай яваа гэж хөөрч, Азидаа ардчиллаараа тэргүүлж буй мэтээр ярьж, ардчиллын амжилтыг магтан дуулж ардчиллын 20 жилийн ой гэж тэмдэглэж ядууруулсан, ажилгүй, гуйлгачин болгосон, эх орондоо харинйханд дарлуулсан иргэдээ ардчилал амжилттай гэж гэж доромжилж буйгаар тэдний хэн бэ гэдэг нь төвөггүйхэн ойлгогдоно. Тэд л ард түмэнд эрх чөлөө олгосон мэтээр бурж Монголын ард түмэн өнгөрсөнд дарангуйлал дор байсан мэтээр ярьж, зарим нэг нь бүр өнгөрсөн үеээ шорон гэж ярьж байгааг нь харахад Монгол орныг хөлө дээр нь босгож, хийж бүтээн байгуулж, ажиллаж хөдөлмөрлөж байсан монголын ард түмэн, эцэг эх, эмээ өвөөгөө доромжилсон ямаршуухан хуурмаг амьтад вэ гэдэг нь харагдана. Тэд биднийг доромжилсон төдийгүй, эцэг өвгөдийг минь, эх орныг минь мөн адил доромжилсон юм. Ардчилагчдын олгосон гээд байгаа эрх чөлөө нь өнөөдөр Монголд хулгай хийх, худал хэлэх, биеэ үнэлэх, мансуурах, өөр өөрсдийгөө доромжлох л эрх чөлөө л болсон байна. Ардчилагчдын монголд авчирсан нөгөө сүрхий Азидаа тэргүүлэгч Ардчилал нь бодит байдал дээр харин ч эсрэгээрээ болчихсон явж байна. Хэвлэлийн эрх чөлөө хаана байна. Монголыг дэлхийд хэвлэлийн хагас эрх чөлөөтэй орон гээд зарлачихлаа. Жагсаал цуглаан хийх эрх нь хаана байна. Жагсангуут барьдаг, хорьдог бүр бууддаг ч болчихсон шүү дээ. Ийм л ардчилагчид ард түмний итгэлийг ахиад хүлээж чадна гэж үү. Хамтдаа хулгайлчихаад найзыгаа барьж өгдөг хуншгүй нөхөр шиг хамтдаа муу муухайг үйлдчихээд хамсаатан руугаа бүгдийг чихчихсэн өөрсдөө цэвэр цагаан цаас аятай явж буй нь ямаршуухан нөхдүүд гэдгийг нь илт хэлээд байх шиг. Ийм л нөхдүүд Монголын төрд гарах гэж дотроо хуралдаж баахан холион бантан хутгаж, гишүүд дэмжигчидээ доромжиллоо. Нэгэнт гадаад талдаа ямар ч ардчилал авчраагүй нөхдүүд дотооддоо ч бас ардчиллаа устгаж, гишүүд дэмжигч олон хүнийхээ нүүр луу нулимж хэдхэн хүн л бүхнийг шийддэг гэдгийг сайн ойлгуулж, ардчилал Монголд байхгүй гэдгийг баталлаа. Ардчилал гэж Монголд байхгүй.
ediin zasgin alyyrchdin program 26 jil manaid heregjij bna.
Ene deer neg umhii ANuusiin bugs dolooson mal Bn aa? Umhii ANuusuud har mashinaar l garch irdeggui yum Bol ene buzruudiig songoh Hun Mongold bhgui !!
harj l baiy!muu kommunistaa!Mongol ardchilal erh chuluug songoh n uu,kommunist daranguilalyg songoh n uu?
Биднийг МАНАН-!г монголын ард түмэн үүрд сонгох болно.Ард түмэнг аргалах амархан 26- н жил үүнийг л сурлаа.Үүн шиг амархан юм хаана байна.Тэд өлсөж байгаа ходоодоор нь дамжин хүрэх газраа заавал хүрнэ. Өлсөглөн хүн нэг хонгийн ой санамжтай байдаг юм.
ёстой сүйрүүллээ дээ. бушуухан сонгууль дуусаж энэ ардчилсан шулмасуудыг шалгах ёстой.
Ardchillal gej yu yriad baina aa tiim ulger ch ene delhiid baidaggui ym
Энд тодорхой судалгааны газар, баримт аль нь ч алга зүгээр АН-ыш муулахын тулд муулж байна.Явуургүй ийм үйлдлыг сайт хийх хэрэггүй байсан юм.
АН сөнөтүгэй
үнэн зөв үндэслэлтэй зүйл бичжээ. АН-ын алтан хараацай гэгч зориг эхлээд улсын эрх ашгийг дараа нь намын эрх ашгийг эцэст нь өөрийн эрх ашгийг тавьцгаая гэсний дараа энэ шар зориг бидний дураараа юм хийхэд садаа болох юм үүнээс салах хэрэгтэй гэсэн яриа шар хэвлэлд гарч байсан. ийм л удирдлагатай нам шүүдээ
Яг үнэн. С.Зориг эхлээд улсын эрх ашиг, дараа нь намын эрх ашиг, хамгийн сүүлд хувийн эрх ашгийг тавих ёстой гэж ярьдаг хүн байсан. Энэ үгээ бүр уИХ-ын танхимд мэдэгдэж байсан бичлэг нь байдаг. Түүний энэ зарчим нь АН-ынханы ажиллах зарчимтай эрс зөрчилдсөн. Тиймээс энэ нөхөр чинь явж явж хамгийн гай болох этгээд байна гээд түүнийг устгасан. Өөрөөр энэ хүнийг алах ямар ч шалтгаан байхгүй.