sonin.mn
Энэ удаагийн “Leaderships forum” буланд Баянзүрх дүүргийн Засаг дарга Д.Пүрэвдавааг урилаа. Түүнтэй Монгол Улсын хөгжлийн гарц, шийдэл болоод Баянзүрх дүүрэгт хийгдэж буй ажлууд, дүүргийн ирээдүйн хөгжлийн талаар ярилцсан юм.
 
БАЙГАЛИЙН БАЯЛАГТ НАЙДАЖ УЛС ОРОН ХӨГЖИХГҮЙ
 
-Эдийн засагч хүний баримталдаг үндсэн зарчим бол хязгаарлагдмал нөөцийг хязгааргүй хэрэгцээнд хэрхэн хүргэх вэ гэдэг асуудал байдаг. Тиймээс бид ямар нэг зүйлийг хийж, бүтээн байгуулахад зайлшгүй эх үүсвэр хэрэгтэй. Монгол Улс хөгжихийн тулд мэдээж санхүү, бүтээн байгуулалт чухал. Үүний тулд хөрөнгө оруулалтын чиг хандлагыг бий болгох нь чухал. Бид өнгөрсөн хугацаанд уул уурхайн салбараас ашиг орлого тогтмол орж ирэх юм шиг төсөөлж байсан. Өөрөөр хэлбэл, уул уурхайгаас бий болсон ажлын байр, орлогыг урт хугацаанд үргэлжилнэ гэж төсөөлсөн нь иргэдэд муу дадал бий болгосон.
 
Өнөөдөр эдийн засаг хямралтай байна гэсэн атлаа хүн бүр үнэтэй гар утас хэрэглэж, машин унаж даджээ. Дэлхийн зах зээл дээр зарагдаж байгаа манай улсын бүтээгдэхүүний үнэ унасан. Тиймээс бид уул уурхайд найдах биш өөрөө өөртөө найдах цаг ирсэн. Нэг ёсондоо хүний хөгжил манайд орхигдсон. Нэгдүгээрт, монголчууд гадаад хэлийг төгс эзэмшсэн байх ёстой. Хоёрдугаарт, эзэмшсэн мэргэжлийн хувьд дэлхийн зах зээл болоод хөрөнгө оруулагч байгууллагуудын шаар­даж буй стандартын төв­шинд хүрэх хэмжээнд хүрч чадвал Монгол Улс боловсон хүчин санхүүгийн хувьд дээшлэх бүрэн боломжтой. Өнөөдөр хүнээ хөгжүүлэхгүйгээр зөвхөн байгалийн баялагт найдаж улс орон хөгжихгүй.
 
 
 
ХУВЬ ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ УЛС ОРНЫ ХӨГЖЛИЙН ТҮЛХҮҮР
 
 
 
Баянзүрх дүүргийн 320 мянган иргэний 102 мянга нь 18 хүртэлх насны залуус. Энэ тоог бусад улстай харьцуулахад залуу хот, улс гэж дүгнэж болно. Харамсалтай нь төрөөс залуучууд руу чиглэсэн ямар ч шийдвэр гарахгүй байна. Иргэдэд, ирээдүй рүү чиглэсэн хөрөнгө оруулалтуудыг нэмэгдүүлснээр цаашид зөв бодлого, шийдвэр гаргах ёстой. Ямар ч боловсролгүй хар масс бий болгосноороо зөвхөн үйлдвэрийн ажилчид бэлтгэж байна гэсэн үг. Иргэдийн мэдлэгийн төвшин өндөр байх тусмаа хөрөнгө оруулалт оруулах төслүүд хэрэгжүүлэх бодит нөхцөл байдал бий болно. Байгалийн баялаг гэхээсээ илүүтэй оюуны хөдөлмөр, оюу­ны бүтээлд суурилсан хөгжил рүү явж чадвал Монгол Улс урт хугацаанд тогт­вортой хөгжих боломжтой. Монгол Улс үйлдвэрлэдэг бүтээгдэхүүн байхгүй. Дандаа гаднаас худалдаа хийдэг. Гадагшаа нийлүүлж байгаа бүтээгдэхүүн нь зөвхөн уул уурхайн салбарын бүтээгдэхүүн байсан. Одоо борлуулах зүйл байхгүй болсон. Өөрөөр хэлбэл, бид өдөр тутам мөнгөө нэг сувгаар алдаж байна. Нөгөө талаараа Монгол хүссэн хүсээгүй уул уурхайгаас хараат байна. Уул уурхай зогсонги үед яах аргагүй гаднаас зээл авах байдлаар нөхцөл байдлыг зохицуулах хэрэгтэй болно. Тиймээс бид хувь хүнийг хөгжүүлэх асуудалд илүү түлхүү анхаарах нь улс орны хөгжлийн түлхүүр болно.
 
 
 
ДӨРВӨН ЖИЛД 10 ЦЭЦЭРЛЭГТЭЙ БОЛСОН
 
 
 
Дүүргийн Засаг даргын хувьд миний бие өнгөрсөн дөрвөн жилийн хугацаанд тодорхой салбаруудад хэд хэдэн санаачилга гаргаж ажилласан. Тухайлбал, анх удаа Орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгөөр дүүрэг бие дааж цэцэрлэг байгуулж чадсан. Төрийн байгууллага, иргэд, аж ахуйн нэгж хүсвэл хамтраад хэрхэн бүтээн байгуулалт хийж болдгийг харуулсан. Мөн Баянзүрх дүүргийн VII хороонд 150 хүүхдийн багтаамжтай цэцэрлэгийг дүүргийн хөрөнгөөр босгосон.  Үүнээс гадна цэцэрлэ­гийн хүртээмж багатай гэр хорооллын хэсэгт дөрвөн цэцэрлэг барьсан. Манай дүүрэгт цэцэрлэгийн хүртээмж бага байдаг. Тиймээс иргэдийн санал дээр үндэслэн зураг төсвийг боловсруулж шинээр цэцэрлэг, сургууль барих хөрөнгө оруулалтыг улсын төсөвт тусгуулж чадсан. Баянзүрх дүүрэгт дөрвөн бага сургуулийн цогцолбор ашиглалтад орж байна. Дэлхийн банкны санхүүжилтээр хоёр цэцэрлэг ашиг­лалтад орсон. Товчхон­доо, өнгөрсөн дөр­вөн жилд нийт 10 цэцэр­лэгтэй болсон амжилттай байна.
 
Дүүргийн баруун хэсэг буюу хотын төвтэй харьцдаг хэсэгт сургуулийн хүртээмж тааруу байдаг 33, 84, 48 дугаар сургуульд өргөтгөлийн ажлуудыг хийж байна. Ирэх жил гэхэд баруун за­хын сургуулиуд анги, танхимын хувьд хүр­тээмжтэй болно. Тухайлбал, 33 дугаар сургуулийг гурван давхар болгон өргөтгөж, хажууд нь усан бассейн, спорт заалыг иж бүрнээр нь барих ажлыг санаачлаад нийслэл болон салбарын яамнаас тодорхой төсвийг нь шийдүүлээд явж байна.
 
 
 
ДҮҮРГИЙН ИТХ-ЫН ТӨЛӨӨЛӨГЧИД УРАМШУУЛЛААСАА ТАТГАЛЗАЖ, ТҮҮГЭЭРЭЭ ИРГЭНИЙ ТАНХИМ БАЙГУУЛСАН
 
 
 
Гэр хороолол болон орон сууны барилгуудад тулгамдсан асуудал олон бий. Манай дүүрэгт гэр хороолол дундах дэд бүтэц буюу авто замууд маш их бартаатай байдаг. Үүнийг засах зорилгоор дүүргийн дэргэдэх орон нутгийн өмчит үйлдвэрийн газраас авто зам засах тоног, төхөөрөмжийг авч ажилласан. Үр дүнд жилдээ 50 орчим км хороолол доторх замыг нягтаршуулж, зассан. Энэ төрлийн ажлыг анх удаа манай дүүрэг хэрэгжүүллээ. Орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгө 2013 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс сум, дүүрэгт хэрэгжиж эхэлсэн. Уг сангийн хөрөнгөөр хийх ажлуудыг иргэдийн дунд хэлэлцүүлдэг дүрэмтэй. Энэ дагуу иргэдээс санал авч ажлуудаа тодорхойлж, гүйцэтгэсэн. Өнгөрсөн жилүүдэд  хороо, хо­роо­лол болгонд хийгд­сэн ажил бол иргэд­тэй хамтарч хийсний үр дүн юм. Бусад дүү­рэг, аймгийн дэр­гэд төлөөлөгчийн урам­­шуулал гэж байдаг. Манай дүүр­гийн төлөөлөгчид энэ урам­шууллаасаа татгал­заж, хуримт­луулсан мөнгөөрөө Иргэний танхимыг хороо бүрт байгуулсан. Ийм танхимтай болс­ноор иргэд Орон нут­гийн хөгжлийн сангаар хийгдэх ажлуудын талаар уулзаж, хэлэлцэх боломжтой болсон. Иргэддээ аль болох нээлттэй, төрийн үйл ажиллагааг тунгалаг хүргэх үүднээс дүүргийн дэргэд номын сан байгуулаад ажиллаж байна. Дүүргийн хэм­жээнд СӨХ-дод дэмж­лэг үзүүлэх зорилгоор хажуудаа нэгж байгуу­лан, тулгарч байгаа асуудлаа харилцан ярилцаж, шийдвэрлэж байна. Үүний үр дүнд өнөөдөр Баянзүрх дүүргийн хэмжээнд СӨХ нэг үе шат ахисан гэж болно. Анх ажлаа авч байхад 130 СӨХ байсан бол одоо 300 СӨХ-д ажиллаж байна. СӨХ-ны тоо өссөн гэдэг нь дөрвөн жил тийм хэмжээний орон сууц ашиглалтад орсон гэсэн үг. Эдгээр СӨХ-той дүүрэг идэвхтэй хамтарч ажилласнаар дийлэнх орон сууц камертай болж, иргэдийн аюул­гүй байдлыг хамгаалж байна. Насжилт өндөр­тэй орон сууцнуудын дээвэр цоорох, ус шүүрэх зэрэг асуудал тулгардаг. Үүнийг цогцоор нь шийдэхийн тулд нийслэл болоод СӨХ-той хамтарч 30 орчим орон сууцны дээврийг шинэ технологиор засварласан байдаг.
 
ГЭР ХОРООЛОЛ ХУР ХОГГҮЙ БОЛСОН 
 
Өнгөрсөн жилүүдэд манай дүүрэг хог тээврийн асуудал дээр шинэчлэл хийж чадсан. Өмнө нь хог тээврийг нэг хувийн компани тээвэрлэдэг байсан бол орон нутгийн өмчит компани байгуулж дөрвөн бүсэд хувааж ажиллах болсон. Өөрөөр хэлбэл, зөвхөн дүүргийнхээ төвийн замыг цэвэрлэдэг биш дөрвөн бүсэд хувааж, эзэнтэй болгосноор гэр хороололд хур хогийг арилгаж чадсан. Энэ тал дээр менежментийн зөв бодлого хэрэгжүүлж байгаа гэж болно. Баянзүрх дүүрэгт тулгараад байсан хогны асуудлын 80 хувийг шийдвэрлэсэн.
 
ҮНДЭСНИЙ ХЭМЖЭЭНД ЦЭЦЭРЛЭГТ ХҮРЭЭЛЭН БАЙГУУЛЖ ЭХЭЛСЭН
 
Дүүргийн 50 жилийн ой өнгөрсөн жил тохиосон. Энэ хүрээнд иргэдийн цагийг зөв боловсон өнгөрүүлэх, жуулчдыг татах, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх зорилгоор Баянзүрх хайрхан болон Дарь-Эхийн 27 дугаар хороонд үндэсний хэмжээний цэцэрлэг байгуулах ажлыг эхлүүлээд байна. Энэ цэцэрлэгт хүрээлэнгийн өндөрлөгөөс Улаан­баатар хот бүрэн хэм­жээнд харагдах боломжтой болох юм. Уг төсөл урт хугацаанд хэрэгжих учраас одоогоор эхний шатандаа явж байна. Ажлын явц 40 хувьтай байгаа. Баянзүрх хайрханы хувьд хотын төвөөс хамгийн ойр­хон байршдаг хайрхан. Тиймээс бид энэ хайрханыг хамгаалах  асуудалд анхаарал хандуулж, орчин тойр­ныг нь ногоон байгуу­ламжийг бүрдүүлэхээр ажиллаж байна. Үүнээс гадна нийслэлийн хөрөнгө оруулалтаар дүүргийн соёлын төв хоёр жилийн өмнө ашиглалтад ороод ажиллаж байна. Ингэс­нээр гэр хорооллын хүүхдүүд дуу, хөгжим, бүжиг зэрэг олон төрлийн дугуйланд хамрагдах боломжтой болсон. Товчхондоо бага хөрөнгөөр оновчтой ажлуудыг санаачлан хийсэн дөрвөн жил байлаа. Мэдээж санхүү эдийн засгийн хувьд сүүлийн хоёр жил амаргүй байсан. Төсвийн орлого тасалдалтай, дүүргийн орлого төлөвлөгөөний дагуу санхүүжигдэж чадаахгүй үе байсан. Гэхдээ манай дүүргийнхэн зохион байгуулалттай ажиллаж, зорилгуудаа үе шаттайгаар хэрэгжүүлж чадсан. Улаанбаатар хотын захирагч асан Э.Бат-Үүл даргатай хийсэн үр дүнгийн гэрээгээр нийслэлийн тогтоол, шийвэрийг хамгийн өндөр хувиар биелүүлсэн дүүргээр хоёр жил дараалан шалгарсандаа дүүргийн хамт олон маань  баяртай байдаг.
 
Бид дүүргийнхээ дэргэд хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн зөвлөл байгуулсан. Энэ зөвлөл нь халамжийн бодлогод хамрагдаж чадах­гүй байгаа иргэдийн эрх ашгийн хамгаалах, зорилготой юм. Мөн хороо бүрт төлөөлөлтэй болгож, мэдээлэл судалгааны ажлуудыг үе шаттай хийсэн. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн эрх ашгийг хамгаалах үүднээс жилдээ тодорхой хэмжээний төсөв гаргах ажлыг есөн дүүргээс хамгийн түрүүнд санаачлан хэрэгжүүлж байгаа.
 
 
 
ДҮҮРГИЙГ СУМААС ЯЛГАСАН ЭРХ ЗҮЙН ОРЧИН ШААРДЛАГАТАЙ
 
 
 
Ойрын хугацаанд дүү­рэг хөгжихөд хүнд­рэлтэй. Товчхондоо, эрх зүйн орчин хүнд нөхцөлд байна. Тодруулбал, дүүрэг нь 3000 хүрэхгүй хүн амтай сумтай адил статустай ажилладаг. 320 мянган иргэнтэй  Баянзүрх дүүрэг 3000 иргэн хүрэхгүй сумтай ижил хэмжээний эрх мэдэлтэй байгаа нь гол асуудал юм. Хэрэв эрх зүйн орчин энэ хэвээр байвал ирээдүйн сум болно гэсэн үг. Хөгжих ямар ч боломжгүй. Цаашид илүү хөгжье гэвэл дүүрэгт тодорхой хэмжээний эрх мэдлийг өгөх ёстой. Үүний тулд сум, дүүргийн хоорондын ялгааг зааглах хэрэгтэй. Үүнийг өөрчлөхгүй бол дүүрэг одоо байгаагаараа цалин тавьдаг, иргэдийн өргөдөл гомдлыг хүлээж авч, уламжилдаг нэгж болох аюултай. Тиймээс эрх зүйн орчныг өөрчлөх зайлшгүй шаардлагатай. Энэ асуудал дээр энгийн жишээ хэлье. Дүүрэг нохойгоо устгах эсэхээ хотоос асуудаг байх жишээтэй. Бүртгэлийн ерөнхий газрын дарга нь дүүргийн нэг хорооны бүртгэгчийг томилдог. Тухайн ажилтанд ямар нэг асуудал тулгараад ажлаа хийх боломжгүй болоход Бүртгэлийн ерөнхий газраас орных нь хүнийг томилтол ажил цалгарддаг. Нэг ёсондоо дүүрэгт бие даасан байдал байдаггүй. Дийлэнх салбар нь босоо удирдлагатай байдаг. Дүүрэг гэдэг иргэдийн тулгамдсан асуудлыг цаг тухайд нь шийдвэрлэдэг байх ёстой. Гэтэл зөвхөн дээд газарт мэдээ, мэдээлэл дамжуулах гэсээр ажлынхаа тэн хагасыг өнгөрөөж байна. Иргэдэд үйлчлэх гэхээсээ илүүтэй тайлан бичиж, мэдээ мэдээлэл өгөхөд ихэнх цагаа зарцуулдаг. Тиймээс дээрх асуудлыг эрх зүйн орчинг өөрчлөх байдлаар зохицуулах шаардлагатай. Эцэст нь Монгол Улс өнөөдрөөрөө амьдрах юм бол амжилтад хүрэхгүй. Болд гэдэг иргэнийг өнөөдөр байгаа өнцгөөр нь харж болохгүй. Харин ирээдүйд хөгжих Болдтой л ажиллах ёстой. Баянзүрх дүүргийн нэгэн залуу иргэнийг зөв хөгжүүлж, сайн инженер, бизнесмен, хуульч болгоход хамтарч ажиллах ёстой. Ингэсэн цагт Монгол Улс хөгжинө.
 
 
 
БЛИЦ:
 
-Эдийн засагч мэргэжилтэй. Удирдахуйн ухааны магистр
 
-Нийслэлийн Засаг даргын орлогчоор ажиллаж байсан.
 
-Сүүлийн хоёр жил дараалан есөн дүүргээс үйл ажиллагаагаараа тэргүүлсэн.
 
-Иргэдтэйгээ хамгийн ойр Засаг дарга гэж баянзүрхчүүд түүнийг тодорхойлдог юм билээ. Жилд дунджаар 1000 гаруй иргэнтэй уулздаг.
 
-Санаачлагч Засаг дарга. Тэрээр Баянзүрх дүүргийн Засаг дарга болсноосоо хойш олон ажлыг санаачлан хэрэгжүүлжээ.
 
Үүнд:
 
-Дарь-Эх цогцолбор
 
-Баянзүрх хайрханы тохижилт
 
-Цэцэрлэгүүд
 
-Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн зөвлөл
 
-Сагсан бөмбөгийн лигийн тэмцээн
 
-Гэр хорооллын авто зам
 
-Төрийн захиргааны байгууллага дахь анхны нийтийн номын сан
 
-Иргэний танхим
 
-Иргэдийн бүлэг /ГӨХ, СӨХ/
 
-Хог тээврийн шинэчлэл
 
Д.Гэрэлцэцэг
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин