Манайхан түүхэн хүмүүсийн “хар цагааныг ялгах” гэж их ярьдаг юм. Энэ нь дараах домгоос үүсэлтэй байх. Хүн нас бараад Эрлэг номун хаан дээр очиход нэг дэнс гаргаж ирдэг.
Тэгээд чиний хийсэн буян энэ гээд баахан цагаан чулууг дэнсний нэг таваг дээр хийнэ... Үнэн хэрэгтээ хүний намтрыг хар ба цагаанаар ялгах гэж оролдох нь төөрөгдөл болдог. Наад зах нь юуг хар, цагаан гэх шалгуур ч харьцангуй. Хорин жилийн тэртээ бол цагаанд тоологдох юм өнөөдөр харын дансанд бүртгэгдэх жишээний. Иймээс түүхэнд иймэрхүү баталгаагүй, найдваргүй шалгуур тавихын оронд зүгээр нь тухайн баатрыг хүнийх нь хувьд ойлгож, жаргал зовлон дунд нь харах гэж оролдох нь бодитой санагддаг аа.
Ингээд хамтдаа ХХ зууны Монголын төрийг хамгийн олон жил толгойлсон удирдагч Ю.Цэдэнбалыг сонирхоцгооё. Зүгээр л бидэн шиг л нэг хүн ер бусын сонголтын өмнө ирсэн гэдгээс цааш явъя. Түүнийг Зөвлөлтийн зүгээс Монголд бодлогоо хэрэгжүүлэхээр сонгож авсан хүн. Их аллага энэ тэрээтэй холилдсон Чойбалсангийн дараагийн ээлж. Магадгүй энэ нь түүний хувийн сонголт байгаагүй. Зөвлөлтийн төлөөний хүн болохгүй гэх сонголт түүнд олдоогүй. Ингэж зориглолоо гэхэд түүнийг бүрэн дүүрэн орлож чадах өөр Цэрэнбал, Цэдэнсүрэн, Цэдэнбаяр... захаасаа аваад олдох байсан
Чухам энэ мөчөөс эхлээд түүнд өөрийн бодол санаа, өөрийн хувь заяа байх боломжгүй болсон. Тэрээр амьдралынхаа ханийг ч өөрөө сонгох эрхгүй үлджээ. Зөвлөлтийн Дотоодыг хамгаалах байгууллага түүнд орос эхнэр авч өгсөн байна. Энэ нь Монгол орон Манжийн хараат байх үед Чин гүрний хаад өөрсний гүнжээ Монголын хан нарт гүнж бэлэглэж, эфү болгодог, түүгээрээ дамжуулан хянадаг байсны л нэг хувилбар. Оросууд ч Дорно дахины энэ уламжлалыг харгалзсан байж болох талтай. Тэгж ярих юм бол Европт, тэр дундаа Орос оронд ч байсан л түүх. Тэрээр орос эхнэрийнхээ үгнээс гардаггүй байсан гэж шүүмжлүүлдэг. Нэг талаасаа хувь хүнийх нь зөөлхөн, халирамтгай зан нөлөөлсөн байж болох талтай ч Зөвлөлтийн өгсөн орос эхнэрийн үгнээс зөрөх нь Цэдэнбалд өөрт нь төдийгүй түүний толгойлж байсан жижигхээн Монгол орны хувь заяанд яаж ч бодсон эрсдэлтэй шүү дээ.
Түүнийг үндэснийхээ бичиг үсгийг устгасан энээ тэрээ гэдэг. Гэтэл энэ нь түүнийг засгийн эрхэнд гарахаас хавгүй өмнө 1940-өөд онд эхэлжээ. Шинэ үсгийн эцэг Ц.Дамдинсүрэнгийн дурсснаар бол Төв хороон дээр түүнийг дуудаж Монголд зориулсан орос үсэг зохиох даалгавар өгсөн байна. Тэнд байсан Зөвлөлтийн төлөөлөгч монгол хэлэнд байдаггүй Щ үсэг ба “ъ” (хатуугийн тэмдэг) зэргийг заавал оруулахыг үүрэгдсэн байдаг. Цэдэнбалд, Дамдинсүрэнд, тэр бүү хэл Монгол оронд өөрт нь ондоо сонголт байсангүй.
Цэдэнбалын намтартай холбогдох хамгийн эмзэг хоёр цэг бий. Энэ бол Чингисийн мэндэлсний 800 жилийн ойг тэмдэглэсэн хүмүүсийг бут ниргэж, нийт Монгол үндэстний оюуны эцэг болсон их хааны түүхийг харлуулах, хараан зүхэх ажлыг зохион байгуулсан нэг явдал байна. Асуудлыг өөр нэг өнцгөөс нь харахад тэрээр уг ойг тэмдэглэх явдлыг мэдэж байсан төдийгүй, хориглон буруушаагаагүй, ямар нэг хэмжээнд, ядаж л соёл арга хэмжээний хүрээнд ёслоод өнгөрөх нь зүйтэй гэж бодож байсан нь харагдана. Гэтэл үүнийн дараа түүнийг Зөвлөлтийн удирдагчид, ялангуяа Хрущевийн зүгээс Цэдэнбалыг “Танай залуучууд бүр Чингисийн зурагтай цамц өмсөж явна гэнэ, учрыг нь ол” айлган дарамталжээ. Энд байсан Зөвлөлтийн Элчингийнхэн ч хойш нь сүр оруулсан мэдээлж “Монголчууд НҮБ-д элсснийгээ Зөвлөлтийн ач биш Чингис хааны ач” гэж үзэж байгаа мэтээр нэмж, олихоо мартсангүй. Хрущев үүнд уурлаад Монголд айлчлах гэж байснаа болилоо гэж айлгав.
Ингээд ойгоо тэмдэглүүлэгч, ойг нь тэмдэглэгч хоюуланг ниргэхээс өөр зам үлдсэнгүй. Хэрвээ ниргэхгүй бол өөр дээр нь аянга буухаас гадна, уг ажлыг Цэдэнбалаас дутахгүй хийгээд өгчих хүнийг зөвлөлтүүд олж чадахгүй юм биш.
Дараа нь тэрээр өөрийн төрсөн бууц Давст уулаа Зөвлөлтөд бэлэглэчихсэн асуудалтай. Өдгөө Галдан бошогтын хэлсэн гэх “Миний Монголын газар шорооноос Бурхан гуйсан нь ч бүү өг” гэсэн уриаг духан дээрээ наасан Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын эсрэг хөдөлгөөний өнцгөөс харвал Ю.Цэдэнбал нь нэгийн өмнөх дугаартай “урвагч” шиг харагдана.
Гэтэл хэрэг явдлыг нөгөө нэг талаас нь харахад мөн өөр үнэн гарч ирнэ. Дэлхийн гүрэн Зөвлөлтийн гадаад бодлогын нүүр царай явсан В.Молотов шалдаа буугаад 1957 онд Монголд суух Элчин сайдаар иржээ. Алдагдсан нэр төрөө эргүүлж авах хүсэл нь буцалсан тэрээр сууж байгаа улсынхаа газар нутгаас таслан өөрийн улсдаа бэлэг барих арга сонгожээ. Монголоос ХХ зууны эхээр булааж авсан “Тувагийн газар нутгийн үлдэгдэл” хэмээн баахан нутаг нэхлээ. Нэг өдөр мөн Хрущев дуудаж, хилийн хэлэлцээр хийж байгаа үгэнд ордоггүй (газар нутгаа зүгээр өгөхгүй) нөхдийнхөө учрыг олохгүй бол би айлчлахгүй хэмээн Цэдэнбалыг айлгалаа.
Хрущев нэг ч айлчлаагүй мөртлөө хоёр ч удаа айлчлахаа больж байсан нь сонин. Цэдэнбал айлаа, Цэдэнбалын дэлсэн буй зүрх басхүү нийт монголчуудын айдсыг тээн цохилно. Ингээд төрсөн бууцаа, хүйг нь дарсан чулуутай Давс хайрхан уулаа тэдэнд барилаа. Бурханы зүгээс Ю.Цэдэнбал ба түүний БНМАУ-д өөр сонголт өгсөнгүй.
Оросуудын хамгийн их айлгадаг зүйл нь Хятад. “Бидний үгэнд орохгүй бол тэгээд л Хятадаа дагачихаач. Бидэнгүйгээр танай тусгаар тогтнол гэж юу байсан юм бэ, дургүй бол больчих”. Энэ сүрдүүлгээ ил далд байнга ойлгуулна.
Айлгахын хэрээр нь үнэнчээ харуулах гэж Хятадыг улам их үзэн ядна. Зайлуул хөөрхий, нас ахиж яваа удирдагч Ю.Цэдэнбал “Хятадыг хичнээн их үзэн ядна, тэр хэрээрээ Зөвлөлтөд хайртай болж харагдана. Зөвлөлтөд хайртай болж харагдах тусам өөрийнх нь байх суурь бэхжиж, захирч байгаа улсынх нь тусгаар тогтнол баталгаажна” гэж үзнэ.
Өнөөдөр бидний дунд эмгэг байдлаар илэрдэг хятадыг үзэн ядах үзлийг уг сурвалж чухам эндээс эхтэй.
Цэдэнбал хэмээх хувь хүний өөрийнх нь мэдлээс нэгэнт холдсон заяа тавилан, доромжлогдсон үндэсний бахархал, харьд бэлэглэсэн, (төрийн тэргүүнийх нь төрсөн) газар энэ бүгд ХХ зууны Монголын тусгаар тогтнолын нэгэн төлөөс байлаа. Үнэгүй юм гэж үгүй.
Ю.Цэдэнбалыг бидэнтэй л адилхан жаргал зовлон, айдас хүйдэстэй хувь хүн, оногдсон хувь заяаныхаа эрхшээлийг дагасан нэгэн гэдэг талаас нь харвал ийм дүр зураг харагдана. Харин үзэл сурталжсан, гуйвсан үнэн дээр бий болсон баатарлаг аугаа жолоодогч гэдэг талаас ярих тусам хийсэн үйлдснийхээ хариуцлага бүхнийг өөрөө үүрэх учиртай болж, Чингис хаанаа зүхсэн, сэхээтнээ хавчсан, үүх түүхээ зүхсэн, төрсөн бууцаа харийн оронд бэлэглэсэн гэхчлэнгийн явдлууд нь цэвэр хувийнх нь санаачилга мэт үзэгдэх билээ.
Манайхөн Зөвлөлт-Дагестаны зохиолч Р.Гамзатовын “Миний Дагестан” хэмээх уран нийтлэлийн номд байдаг “Өнгөрсөн үеэ чи гар буугаар буудвал ирээдүй чамайг их буудна” гэсэн үгийг тогтоогоод авчээ. Өнөөдөр түүхэн үнэнийг сэргээхийн эсрэг хамгийн том лоозон бол үг болж байна. Энэ үгийг тэндхийн цэцэн цэлмэг, ардын билигтэн Абуталиб Гафуров гэдэг өвгөн Кавказын босогчдын түүхт удирдагч Шамилыг муулж байгаад эгдүүцэн хэлсэн байдаг. Эзэн Чингис хаанаа муулж, их Монголын баатарлаг түүхийг харлуулж буйд дотроо эгдүүцэж байсан монголчуудад энэ үг их таалагдсан юм. Тэгээд ер нь бол Эзэн Богд Чингис хааны тухайд л ярьдаг, хэлдэг үг байлаа.
Гэтэл өнөөдөр мушгигдсан түүхээ сэргээхийн эсрэг уриа болчихсон тууж явна. Худал хуурмагаар бичигдсэн гуйвсан түүхийг үнэний их буугаар буудаж нураахгүй юм бол саруул ирээдүй үлдэхгүй шүү дээ.
Нийтлэлч: Б.Цэнддоо
2011 оны зургадугаар сарын 15
Сэтгэгдэл0
Ю.Цэдэнбал даргын төрсөн "Тун мэнд"-ийн өвөлжөө Монголынхоо нутагт байж л байна Б.Цэнддоо Таньд Бал дарга буруу зүйл огт хийгээгүй байх Чамайг боловсролтой болгож чиний дээдсийг яр тэмбүүнээс нь салгаж өгсөн болов уу
Hutsaa huts. Adilhan yr tembuuneesee salchihaad, 2 har heree negniihee hariig gaihna gedeg shig. Ugsun um bol araas ni bitgii shalchignaad bai. Tertee tergui butsaagaad abj bolohgui um bish ymar. Tuuh bol tuuh. Magtaad, muulaad ymar ch ylgaa baihgui odoo.
TSEDENBAL bolon busad sots ornii darga nar bugd tamd baigaa.Har menget terguutei uvsiin ehiigee alban tushaal ed horongonii toloo ehiigee hudaldahaas butsahgui tsoovoruud buyu mongoliin eronhiilogchid sanaarhagch zolbinguudiin hiij baigaa ajil.Ted uvs hun tor barij chaddag mundag gej haruulj oorsdoo alban tushaald goriloh sanaatai baigaagaas Tsedenbaldaa hairtaidaa bish.Tsedenbaliig magtah tusam muu muuhai ni il bolohoos tsaash hetrehgui gedegiig oilgohgui.Busad sotsialist ornuudiin eronhiilogch nar bugd shiitgel huleesen.Harin Tsedenbal dulaan baishind asargaa tordlogotoi amar taivan uhsen.Gants adiin zan ni l tuuniig amaraagaagui baih.
Ингэж хоер нуур гарган магтаж матах ямар хэрэг байна, Бvvбурын узэл сурталч аа? Шал худлаа юм сараачиж байх юм. Хэнд хэзээ хэн егсен газрыг хэнээс яаж буцааж авсныг унэнээр нь л бичээч, муу долдой минь.
Ганц Давст уул биш Тэс, Шишхэд гсн бvхэл бvтэн 2 том голын ой сав нутгийг Оросд долгиноод барьсан хулгайч штэ Цэдэнбал чинь.
Монголыг тэр чигээр нь өгчихөөгүйд баярла. Бага сага юм өгч байж газар нутаг, хил хязгаараа тогтоож авч үлдсэн юм за юу? Одоо харин бүрэн бүтэн газар нутгаа бүхэлд нь алдах аюулд учирчихаад байгаагаа ойлго. Өдий зэрэгтэй улс шиг улс болгож босгож ирсэн түүний гавьяаг үнэлж баршгүй. 25 жилийн дотор ямар их бүтээн байгуулалтыг устгаж сөнөөснөө л ярьцгаа даа. Бал даргын гавьяаг ойлгохгүй байгаа бол энэ хүний үед бүтээн босгосон бүх обьектуудын жагсаалтыг гаргаад нэг харчих . Тэгээд харьцуулж харж байгаад ярь даа .
Vнэндээ бол Орост май гээд егчихсен гзар биш л дээ. 1932 онд хазгар Гэндэнгийн БНТуваАУ-д егчихсен газар л даа. Тэр улс нь 1944 онд ЗХУ-д нэгдчихсэн. НVБ-д элсэхийн тулд хилийн хэлэлцээрээр далимдуулан тэр газрын 85%-ийг буцаан авсан туухтэй. Тэгээд ч тагнын урианхай нарт улдээсэн тэр газарт харамсаад байх шаардлагагуй. Хятдууд л ухэлдээд байдаг юм.
Хоёр мөрний сав газрыг өгчихсөн Цэдэнбалыг энэ янзаар өмөөрөөд бвал 50 жилийн дараа Монголын нийслэл Сайншандад бна гэж мэдээрэй :)
Муу нохойн гелег кавказын баатар Шамилыг дурсчихаж. Тэр чинь шал еер туух, еер цаг уе, еер газар орчин.
Шишгэд, Тэс гэсэн бүхэл бүтэн хоёр мөрний сав газрыг харьд өгчихсөн Цэдэнбалыг энэ янзаар өмөөрөөд бвал 50 жилийн дараа Монголын нийслэл Сайншандад бна гэж мэдээрэй, үхэр монголчууд аа :)
ene hun baihgui baisan bol Ta horbood irehguia baisan ch baij magad
Тунмэндийн өвөлжөө монголдоо байгааш дээ.өөр газар Цэдэнбалыг төрүүлээд байна уу.Тэр газар нутгийг Цэдэнбал эрхүүд оюутан байхад алдсан юм шүү.
Hoorhii Bal guai donshuur naimaachin luuhaanii huuhed gesen shuu dee
Түүхээ уншаач ээ. Давстыг Цэдэнбалын үед бас өгөөгүй
1958 онд Тэс, Шишгэд гэсэн бүхэл бүтэн хоёр мөрний сав газрыг харьд өгчихсөн Цэдэнбалыг энэ янзаар өмөөрөөд бвал 50 жилийн дараа Монголын нийслэл Сайншандад бна гэж мэдээрэй, үхэр монголчууд аа :)
Цэнддоо бичсэн юм уу. Түүхийн талаар таньд ямар ч ойлголт алга. Давстыг Цэдэнбал дарга өгөөгүй ш дээ. Нэгхэн юм худлаа бичвэл бүгд худлаа болдиймш дээ
Шишгэд, Тэс гэсэн бүхэл бүтэн хоёр мөрний сав газрыг харьд өгчихсөн Цэдэнбалыг энэ янзаар өмөөрөөд бвал 50 жилийн дараа Монголын нийслэл Сайншандад бна гэж мэдээрэй, үхэр монголчууд аа :)
Тувагийн газар нутаг дээр бас худлаа бичсэн байна. Энэ бичсэн зүйлд үнэн юм байгаа юм уу.
Эд нар ингэж л бидний тархийг 26 жил угаасныхаа хариуд гадаадаас цалин, санхуужилтээ авсаар ирсэн урвагч бэртэгчин сэхээтнууд.
Тог мэндийн(Тун мэнд гэж халхчилсан) өвөлжөө гэдэг чинь даргын төрсөн газар биш.Харин нэгэн цагт тэднийх хаваржиж байсан байж мэдэшгүй гэж нутгийн өвгөд ярьдаг байсан юм.
Монголын тер, засаг албан есоор шийдвэрээ гаргаад ойг нь тэмдэглэж байхад Цэнддоо эсэргууцэж байгаа юм уу?Терд тэрсэлж байгаа юм уу? Хэний эрх ашгийг хэдэн тегрегеер хамгаалж бичээ вэ? Эх орноосоо урваж байгаа юм уу?
1958онд Шишгэд, Тэс гэсэн бүхэл бүтэн хоёр мөрний сав газрыг харьд өгчихсөн Цэдэнбалыг энэ янзаар өмөөрөөд бвал 50 жилийн дараа Монголын нийслэл Сайншандад бна гэж мэдээрэй, үхэр монголчууд аа:)
Хрушчев Цэденбалыг 2 удаа айлгасан тухай яриа бол худал.Монгол хурган дарга нар ийм цуу яриа зохиож нам төрийн томчуулыг айлгаж өөрийн зорилгодоо хүрдэг байсан юм.
Tsenddoo=Nohoidoo
ЦЭНДДОО БОЛ ЗАРИМДАА ЕРЕВДМЕЕР САНАГДАНА. ЗААВАЛ МУУЛЖ ГУЙВУУЛЖ БАЙХ ЕСТОЙ ГЭСЭН ИМИДЖЭЭ АЛДАХГУЙ ГЭЖ ЕЕРИЙГЕЕ СYЙТГЭДЭГ БАС НЭГ ИХ МЭДЭМХИЙРЭГЧ . YР УДМААСАА ХААЯА ИЧИЖ БАЙХАД ГЭМГYЙ ШYY
Монгол улс хятадын харьяат хязгаар муж нь болоод 270 жил болчихсон байсан. Түүнээс Оросын ачаар мултран гарсаныг үгүйсгэх ямар ч боломжгүй. Оросыг дагахгүй гэвэл Хятадын харьяатадаа хэвээр үлдэхээс өөр сонголт байгаагүй. Хятадын харьяатад буцаж орохыг Цэдэнбал гэлтгүй ямар ч монгол хүн хүсэхгүй байсан. Тиймээс Оросыг аялдан дагалдаж үүрэг даалгаварын биелүүлж байгаад тусгаар тогтнож авахыг хэн ч байсан бодно. Тиймээс Цэдэнбал оросын бодлогыг хэрэгжүүлэгч болохоос өөр сонголт байгаагүй. Өөр сонголт байж болно. Тэр нь буцаад Хятадын мэдэлд очих. Хятадууд монголыг тусгаар тогтносоныг ердөө хүлээн зөвшөөрөхгүй байсан. 1970-д оны соёлын хувьсгалын үед л гэхэд цэргийн хүчээр дайрч эзлэхээр завдсаныг мөн л оросууд их цэрэг зэвсэг оруулж урд хилээр байрлуулж байгаад хамгаалсан. Энэ бүхэнд монголчууд оросуудад талархаж явдаг бөгөөд хариуд нь тэдний үгийг дуулгавартайгаар дагах шаардлагатай болдог. Цэдэнбалын оронд өөр хэн ч байсан ингэхээс өөр замгүй. Энэ бүхнийг нийтлэлч Цэнддоо их л үнэн зөвөөр дүгнэж бичсэн байна. Гэхдээ өөр хүн бичсэн бол ч гайхах юм алга. Цэнддоо ингэж бичихээр гайхаад байх юм. Таны хамтран зүтгэгч Баабар гэдэг хүн чинь үндсэндээ үүний яг эсрэгээр бичиж ирсэн. Үргэлж үгүйсгэх доромжлох гүтгэх хандлагатайгаар аль 1990 оноос бичиж ирсэн. Баабарын Цэдэнбалын тухай 1990 оноос хойш бичсэн нийтлэлүүдийг гаргаж ирээд уншвал ёстой нэг элдвээр гүтгэсэн, зүхсэн, доромжилсон байгаа.
Санал нийлж байна. Тэр үед өөрсдөө Бал даргын оронд байсан бол яаж чацаг алдаж, бөгс долоох байсан бол?!
Цэнддоо нийтлэлчийн үзэл санаанд өөрчлөлт орсон юм байлгүй дэ.
Монгол,Орос , Хятад гуравт туухийн хар цагаанийг ялгах цаг болоогуй .
ene tsenddoo gex mulguu ardchlal gej ylgert itgesen adgiin shaar shalni alchuur ...chi muu noxoi ungursung shyydeg xen yum be lalriin shaar bas neg shaar bdag daa dashtseren geed ter shaar yxsen yy chimeegyi bolchixoj oboo...xenii xychind bolovsrol olood ingej dongosdog bolson yum boloo ...xogiin tantanguud
Лаларууд үнэн түүх уншчихаад боож үхлээ лдээ? Оросуудын зохиож өгсөн түүхээр тархиа угаалгаад малтаж явахдаа таарсан новшнууд шүү энэ сэтгэгдэлчид
ТҮҮХ ТҮҮХЭЭРЭЭ ҮЛДЭНЭ. ТҮҮНИЙ ҮНЭНИЙГ ХУДАЛ ГЭЖ, ТУХАЙН ЦАГ ҮЕИЙН ТҮҮХЭН ХҮНИЙГ ХЭТ ТОВОЙЛГОН, САНААТАЙ, САНААГҮЙ МАГТАЖ БАЙГААГАА ҮНЭН ГЭЖ МЭТГЭЛЦЭН, ХЭЗЭЭ Ч АРЧИГДАХГҮЙ ГАВЪЯА, ГАЙ ХОЁРЫГ ТУЙЛШРУУЛАХ ГЭЖ ХЭМХЭЛДЭЭД ХЭРЭГГҮЙ БИЗ ЭЭ. ЯМАР Ч ХҮН ЦАГ ҮЕИЙНХЭЭ БООЛ НЬ БАЙДАГ.
Цэнддоогийн нохой толгойг хага цохье!
Xar tsagaan gej yarival tsagaan ni diilenh bh shuu.tanii bichsen araich dee.hyatad garaltai met oilgogdloo.har yalaa shig hyatad humuusiig butsaasniig bas buruutgah sanaa tsuhalzav.
Хөгшдийн ярих нь манай Бал дарга орос эхнэрийнхээ бандаашны резинд хавчуулагдсан хүн байсан гэлцэх юм билээ.Хэн мэдлээ.
тэр хөгшин чиний өвөг дээдэс байсан байж таарлаа
Chi ter neteer halimaguudiin tuhai olood uz de .yamar ch mgl gh ym alga .omsson huvtsas ene ter tavitargui bdliig n ajihad er n hasag hirgisiin uldegdeluud ym bishu .garal ugsaa bol shaal oop humuus .javhlan ta 2 l halimaguudiig mgld naah sonirholtoi bgm bishu .sain uz de chi
Нас нь талысанч түүхээ зөв олгож чадаангүй өвгөн байна. Эхлээд өөрийн боол,хандлагаар түүхэнд хаддагаа больчих,дараа нь хов яриан дээр бус архивын баримт нотолгоон дээр түүхийг тайлбарла! үзэл суталчаа болиод жоохон шинжлэх ухаанч байлдаа
ҮНЭНИЙ ИХ БУУГААР БУУДАХГҮЙЛ БОЛ САРУУЛ ИРЭЭДҮЙ ҮЛДЭХГҮЙ ГЭЖ ЯАСАН ҮНЭН БИЧЭЭ ВЭ МОНГОЛЫН ТҮҮХ 1990 ОНООС БУРУУ БИЧИГДЭЖ ЯВАА ЯЛАНГУЯА СОЦИАЛИЗМЫН ТҮҮХИЙГ ЧАНХ БУРУУ ОЙЛГОЛТЫГ ЗАЛУУЧУУДАД ӨГЧ БАЙГАА БААВАР МЭТИЙН СЭХЭЭРЭЭГҮЙ ТЭНЭГҮҮДИЙГ ДАЛД ТҮҮХ ҮНЭНЭЭР НЭРГЭХ БИЗ ЭЭ
СЭТГҮҮЛЧИЙН ҮГИЙГ СЭТГҮҮЛЧИД ӨӨРТ НЬ БАС Цэдэнбал дарга болон тэр үеийнхнийг муу хэлэх гэж тэнэгтсэн болгонд зориулаж бичсэн маш том хүрээнд харж дүгнэх юм бол Цэдэнбал даргын удирдсан 44жил үнэхээр монголын түүхэнд ховорхон тохиосон гэрэлтсэн он жилүүд байсан хар бараан үүлийг махн -д дарагдсан шашины балмадуудын үйлдэлээс хайвал тодорхой харагдана
За оросын нохой минь тэр Оросдоо очиж гуцаарай хэхээ
Muu umkhii nokhoin guya tsyando Sando bars you ve
Зөв гаргалгаа хийсэн. Сайхан бичсэн бна.
Цэдэнбал Оросын нохой явсаар Оросд нохойн vхлээр vхсэн хэхээ
Cenddoo gej buunii noxoi chadvargyi medremjgyi 1990 onii yees unuug xyrtel ardchilsan nomiin ugaadsiig dolooj yvaa gulugdoo xuurhii
Чойбалсан ,Цэдэнбал нар улс орноо авч үлдэхийн тулд их гүрнүүдийн шахалтан дунд ая эвийг нь олоод л тусгаар тогтнолоо хадгалахын зэрэгцээ тэдний тусламжаар хөгжүүлж ,орчин цагийн Монгол улс болгосон нь түүхэн гавьяа.Магадгүй бид Хятадын ч юмуу ,оросын ч юмуу харьяанд орчихсон байхыг хэн байг гэхэв.Тэгэххэр Цэдэнбал бол Монгол улсынхаа тусгаар тогтнолын төлөө тууштай тэмцсэний үр дүн өнөөгийн цэцэглэн хөгжиж байгаа Монгол улс юм. Үүнд л өмнөх үеийнхэн сэтгэл хангалуун байдаг байх.Тусгаар улс байлгах сонирхол ч тухайн үед Оросын талд их байсан.Хятад бол уусган авах сонирхол их байсан.одоо ч алдагдсан нутаг гэж үздэг юм билээ.
Za ulin hutssan ymaa bitii bnga dongosood bai
baliin tuhai choinomiin ..uur min hurch bn ..shulgen deer uneen gegch n durselsen bga .bal ta 2 aigaal shorond hataagaagui yu
ЭХ ОРНОО ХАРЬД ӨГӨӨГҮЙ НЬ ТҮҮХЭН ҮНЭН
Цэдэнбалын төрж өссөн газар одоо Оросд бгаа. Эх орноо харьд харин ч өгсөн гар бх шүү:)
Tsenddoo gedeg ikh medegch mun ikh hudlaa bichih yumaa.uuriiguu yuu gej boddog nuhur ve...Hooson dur esgegch...
TSedenbal dargiin tuuhen gavyag zoriud mushgin guivuulsan teneguudee odoo bid ymar orchind amidarsan bolj baina aa Mongol uls orshihuu es orshihuu gedegtee tulaad baihad uur sanal bodoloo bichih uhaantan baina uuuuuuu