Эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэл, ялалт
Мандан бадрах болон унаж доройтох нь байдаг л жам, зам хэдий ч дэлхийг дангаараа шахам эзэгнэж байсан Их Монгол улс өөрөө бусдын далбаан дор хоргодож, вассал болж доройтсон нь гайхахаар үзэгдэл, гутамшиг мөн байлаа.
Тэр тусмаа хүн амын хувьд тухайн цагтаа монголчуудаас цөөн тоотойн дээр урьд өмнө нь Монголын цэрэг зэвсгийн сүр хүчинд өвдөг сөгдөж ирсэн манж нараас ивээл эрж очих нь зүүдэнд ч оромгүй үзэгдэл байв.
Тэгэх тэгэхдээ бүүр монголчууд хоорондоо алалцаж, бурханы шашны хоёр том зүтгэлтэн эв эвдэрч ах дүүсийн цус урсгасан нь гайхмаар баримт болно. Амьд бурхан хэмээгдэгч Далай лам. алтан ургийн ахмад ноёдууд ч тэднийг зогсоож дөнгөөгүй нь бүр ч хачирхалтай. Занабазар, Галдан хоёрын хэн хэн нь шашин суртлаа бодсон ч гэсэн, сахил санваараа сахьсан ч гэсэн, цагийн цөвүүнийг тооцсон ч гэсэн “Хүмүүн хэлээрээ мал хөлөөрөө” гэх өвгөдийн ёсыг сахиад ч болов учраа ололцож, уур хорслоо хазаарлаж болох байсан билээ.
Хэн хэн нь “Эх болсон зургаан зүйлс бодис, эрх чацуу хамаг амьтны тусыг бодож” нүглийн үрийг цацах биш буяны зам мөрийг хөөх ёстой гэгээрэгсэд шүү дээ !... XVII, XVIII, XIX зууны Монголын түүхийг өнөөгийн монгол хүн ичиж, улайж, гутаж, уйлж уншихаар өвөг дээдсээр маань бүтээгджээ.
Тэд нар маань ийм харалган, тийм холчиргон, гоомой давлиун, хөвсөргөн доргио, харалган, мөхөс байсан гэжүү? Тэдний маань ухааныг юу, хэн самууруулж, хэрхэн яаж самууруулж, эцэс сүүлд нь Чингис хааны асаасан их гал голомтыг бөхөөгөө вэ? “Бурханы шашин, сүм хийд, лам нар бол Чингисийн дараа буй болсон үзэгдэл. Тэдгээрийн үүсэл, оршил нь Чингисийн эзэнт гүрэн задрах, мөхөхийн анхны шинж байсан” гэх утгатай үгийг Сталин 1934 оны өвөл Гэгдэн тэргүүтэй Монголын, төлөөлөгчдийг оройн зоогоор дайлах үедээ хэлж байжээ. Энэ үг мэдэж, онож хэлсэн үг үү, эсвээс мушгиж гуйвуулж, хардлага сэжиг төрүүлэхээр тооцож хэлсэн хар хорын үг үү?...
Хүмүүний зовлон, жаргалын шалтгаан, нөхцөл, үр дагаврын танихуйд томоохон алхам, амжилт болсон хэмээн эхэн үедээ үнэлэгдэж, алдаршсан Буддагийн сургаал, номлол зүг зүгдээ тархан дэлгэрсээр нилээд шашинжсан шинжтэй болох хэрдээ Төвдөд хүрчээ (Буддагийн сургаал, номлол нийтийн тооллын өмнөх VI зуунд Жагарт анх үүсээд эхэндээ цагийн аясаар, алсдаа Европын жишгээр шашинжиж хувьссаар нийтийн тооллын VII зууны үед Түвдэд дэлгэрчээ). Мөнхүү сургаал, номлол нэг мянга гаруй жилийн дотор хувьсахдаа багагүй “Бохирдсон” нь ч үнэн болно.
Гэхдээ Төвдөд тархан ирээд бүүрч их хиртэж хүмүүнийг гэгээрүүлэх, ариусгах шинж нь бүүдгэрч харин ч хүмүүст мухар сүсэг төрүүлэх, идэвхгүй байдлыг үүдэх, амьдрал оршлыг нь хойд насны жаргалд хүрэх зам, бэлтгэл болгож хувиргахад түлхэц өгөх болжээ. Орчин цагийн үг, утгаар хэлэх аваас шарын шашин, төвд лам нарын үйл ажиллагаа нь хүмүүсийн сүсэг бишрэлд дөрөөлсөн бизнес болох чигт өөрчлөгдөж эхэлжээ. Бурханы шашны ихэд төвдөчлөгдсөн гэх шинжийг “Сүсэг бишрэлтэй хүмүүст үйлчилдэг ашгийн төлөөх байгууллага болон хүмүүсийн үйл ажиллагаа” гэж тайлахад хүрсэн гэж хэлж ч болох юм. Төвдөд Бурханы шашин олон урсгалтай болсон, хоорондоо ашгийн төлөөх байгууллагууд мэтээр өрсөлдөх болсон, бүр харилцан дайсагналцаж эсрэг талаа хөнөөх, устгахад хүрсэн, шашин суртлын үндсэн дээр Төвдөд иргэний дайн дэгдсэн нь мөнхүү хүмүүнлэг, энэрэнгүй шашин нэн их хүртсэний илрэл, нотолгоо байлаа.
Нэг талаас шар малгайтан гээчдийн тэргүүлсэн бүлэглэлүүд, нөгөө талаас улаан малгайтан хэмээгдэгсдийн тэргүүлсэн бүлэглэлүүдийн дэгдээсэн иргэний дайнд монголчууд мөн хоёр хуваагдан оролцож Төвдийн нутагруу хоёр замаар давшин хүрч хоорондоо тулалдаж элэг нэгтнүүдээ хэдэн түмээр нь хядсан баримт Буддагийн сургаал, сурталд огтхон ч үл нийцэх үзэгдэл юм. Чухамхүү энэ сөргөлдөөн, мөргөлдөөний хөлд Лигдэн хаан цэрэг зэвсгийнхээ хамт сүйрч, Цогт тайж дөрвөн түмэн цэргийн хээ хамт мөхөж, Ойрд монголчууд ихээхэн хохирол үзэж, өвөрмонголчууд Манжид дагаж орсон билээ. Манж жанжин өөрийгөө Манж ба Монголын хаан хэмээн зарласнаар Хятадуудын “Хулхи нь бууж” манж нарт эзлэгджээ. Энэ бүхэн нь Монголыг хагалан бутаргаж, сульдуулж, доройтуулсан байна.
Шашин суртлын үндсэн дээр Монголд иргэний дайн болсон гэж үзэж болно. Бас монголчууд хоёр хуваагдаж Төвдөд хүрэлцэн очиж зөөврийн дайн хийсэн гэж хэлж ч бас болно. Энэ дайнаар дам уршиглагдсан сөргөлдөөн, мөргөлдөөн төдхөн Халх Ойрдын (Занабазар, Галдан) хооронд дахин гарсан нь Монгол улс амиа хорлосонтой адилтгахаар үр дагаврыг үүдсэн байна.
1632 оны үеэс эхлэн шашин суртлын үндсэн дээр хийгээд төв төрийн засаглалын хомсдолоос болж Цахар барга, Халх, Өвөр Монгол, Ойрдын хооронд хийгээд дотоодод нь үүссэн сөргөлдөөн, самууны хөлд, мөн төвдүүдийн хүсэлт, ятгалгаар хоёр талцан очиж хоорондоо тулалдсан дайн, удаа нь Ойрд Халхын хооронд үүссэн дайн, дайны байдал нь Монголчуудын цэрэг зэвсгийн чадавхийг итгэмээргүй хэмжээнд хүртэл нь доройтуулжээ. Бурханы шашинд сүсэглэгч хоёр лам (Занабазар, Галдан) Монгол улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхийг булшилж орхижээ. Чухам тэд л төгсгөлийг нь хийсэн гэж хатуурхан хэлж болох юм...
Өвөр Монгол, Халх, Буриад, Барга, Цахар, Урианхай, Ойрд үг хэлээ ололцон үгсэж, нэгдэж чадсансан бол Төвдүүд ч Монголын далбаан дор орохоор байжээ. Энэ хүчний эсрэг тэр цагийн Манж нар ч тэр, бас Хятадууд ч тэр хөдөлж ер зүрхлэхээргүй байсан нь үнэн билээ. Ухаалаг, чадварлаг удирдлагын дор монгол цэрэг эрс хэрхэн тулалддагийг дэлхий мэддэг ч тэр цаг үед тийм нөхцөл бүрдээгүй юм.
Өвөр Монголыг эрхшээж, Халхыг өвөрчилж, Ойрдыг эзлэн авсныхаа дараа Манжийн хаад, түшмэдүүд үндэстний хийгээд нийгмийн давхар дарлал, мөлжлөгийг монголчуудын нуруун дээр ачаалж Эзэнт гүрнийхээ бөглүү хязгаар болгон хувиргажээ. 200 хол илүү жилийн дотор монголчуудын аж байдал, соёл, үйлдвэрлэхүй хүч, өөрийгөө хамгаалах чадавхи тасралтгүй унасаар, доройтсоор л байлаа. Төвдөчлөгдөж, гажуудсан шарын шашин ч энэ хэрэгт багагүй нөлөөлжээ.
Вассал орны гунигт хувь заяа Монголчуудыг нэлэнхүйд нь нэрвэж хан нар, ноёд, тайж, лам нар ч гашуун амтыг нь ханатлаа мэдэрчээ. Тэд арьс махан дээрээ ч мөн оюун санааныхаа амьдрал, сэтгэл, зүрхэндээ ч Манж нарын, Манж- Хятадын дарангуйллыг амсаж, мэдэрч, дургүйцэл, зэвүүцэл нь ч хэрээс хэтэртэлээ хуримтлагдсаар байжээ. Жирийн ард иргэдийн хувьд байдал бүр ч хүнд байв. Эзэн гүрний хаан, хааны ордныхны, мөн манж амбан, түшмэдүүдийн дарангуйлал, Хятадын худалдаачид, мөнгө хүүлэгчдийн мөлжлөг, дээр нь аймгийн хан, ван, гүн, тайж, түшмэдүүд, хошуу ноёдын дур зоргын авирлалт зэргийн үүддэг дарамт, зовлонг жирийн ардууд хугацаа, хэмжээгүй үүрсээр цөхөрч, үгүйрч, золбирч, улмаар үгээгүйчүүд Хүрээ, Хийд бараадан гуйлга гуйж гол зогоох болжээ.
Манжийн хаад ордныхон Баруун Монголыг эзлэх хүртлээ Халхын хан нар, ноёдод тал засах, хүлээцтэй зөөлөн хандахыг чухалчилдаг байсан бол 1760-аад оны сүүлчээс эхлэн зангаа илт хувиргаж Халхын хан нар, ноёдод ихэд дээрэнгүй хандаж басамжилсан байр сууринаас харьцах болов.
Алтан ургийн удмын хан нар, ноёдыг ч гэсэн ялгаагүй үл тоомсорлох, хавчих, гадуурхах, бүр өмнөө сөгтгөж, мөлхүүлж байхыг эрмэлзэж эхэлжээ. Товчилж хэлэх аваас эзэн гүрний хаад, ноёд болон вассал орны ноёд, язгууртнуудын хооронд элдэв шинжийн өш хонзон, хувийн тооцоо, үзэн ядалт, үл эвлэрэх зөрчил, тэмцэл гарсаар, доромжлогдож гутаагдсан түүх зузаарсаар, үл тэвчих байдал цар хүрээгээ тэлсээр байжээ.
Манжийн төр, засаг аажмаар Хятадын төр, засаг лугаа адил болж төрөл арилжиж буйг Ар, Өвөр Монгол , мөн Төвдийн удирдлага ч олж харж түгшүүрт автах болжээ. XX зууны эхээр улам ч тодорхой болсон энэ нөхцөл, байдлыг шүүн хэлэцэж санал солилцох боломж Монголын ноёд болон XIII Далай ламын хувьд 1904-1906 оны хооронд гарч тэд ижилхэн ойлголттой, нэгдмэл байр, суурьтай болцгоожээ. Энэ нь үйл явдлын цаашдын өрнөлтөнд их тус хүргэсэн байна.
Төвдүүд гаднаас нүүрлэх аюулаас хамгаалах хэргийг монголчуудад даатгаж өөрөө бол байнгын армигүй байсан нь тэднийг өрөвдөлтэй, бас хачирхалтай байдалд хүргэжээ. 1904 оны зун Английн бүтэн хороо хүрэхгүй хүч Лхасыг эзэлжээ. Өөрийгөө хамгаалах зэвсэгт хүчнээс тагтгалзах нь тухайн улсыг дээрэмчдийн томоохон бүлэгт ч эзлэгдэж болзошгүй эмзэг болгодог билээ. Лхас дахь том сүм хийдүүдийн лам нар харийнхны сүр, хүчийг мохоох хурал хурж, дошгидод даатгаж, чадал увдисаа шавхан дайчилсан гэх боловч тусыг эс үзжээ. Төдхөн далд, нууц хэлэлцээрээр Төвд орон Хятадын мэдэлд шилжжээ. Түрэмгийлэгчдээс хамгаалах, Хятадаас салах, биеэ даасан тусгаар улс болохын төлөө тэмцэлдээ XIII Далай лам монголчуудыг хамтрагчаа, Оросыг ивээн тэтгэгчээ болгохоор шийдээд Ар Монголын Нийслэл Хүрээнд олон дагуулынхаа хамтаар оргож ирсэн байна.
Эрч хүчээр бялхсан 28 настай Далай лам Хүрээнд 9 cap, Чин Ван Ханддоржийн дэргэд жил гаруй байгаад 1906 оны зун Хятадаар дамжин Төвдр үү буцжээ. Энэ 2 жил шахмын хугацаанд Далай лам Түвдэнжамц Монголын олон том ноёдтой уулзаж Хятад, Төвд Монголыг тойрсон олон асуудлаар санал, бодлоо хэлж, монгол ноёдын санал, бодлыг сонсож, Төвд Монголын ирээдүй хойчийн талаар ч илэн далангүй ярилцаж байжээ.
Хятадаас салах хэрэгт Оросыг түшихийн чухлыг, Оросоос зээл, тусламж, зэр зэвсэг авах боломжийн талаар, тэрчлэн зовлонг нь эдэлсэн хүний хувьд улс орон бүр өөрийгөө батлан хамгаалах чадавхтай байхын зайлшгүй талаар тэд ярилцжээ. Манжийн төр, засаг Хятадынх болон бүрмөсөн хөрвөхийн цагт Их Хан үндэстний эртнээс улиран ирсэн газар нутагаа тэлэх түрэмгий бодлого сэргэж, бүүр ч их түрэмгий шинжтэй болох нь эргэлзээгүй болох талаар ч тэд ярилцаж байжээ.Англи, Хятадын түрэмгий бодлогын хайчинд орж нутгаасаа оргож гарсан Далай ламын 1906 оноос хойшхи амьдрал, тэмцлээс үзэхэд тэрээр мөнхүү цаг үедээ улс төрийн тун ч шаггүй том бодлоготон, шинэчлэгч байсан нь харагддаг.
Нийгэм улстөр, гадны халдлага, оролцооны төсөөтэй орчины хүнд дарамтанд ороод байсан Төвд Монголын ноёд, лам нар (Далай лам Монголд байсан хугацаанд) ихээхэн мэдээлэл солилцож, олон зүйлийг эргэцүүлэн бодож, улс орныхоо ирээдүйн хувь заяанд сэтгэл, зовниж, хүнд байдлаас гарч болох арга, замын талаар санаа бодлоо уралдуулцгаажээ. Тэр хугацаанд Далай лам Оросын удирдлагатай харилцаж, Хятад ба Төвдөөс мэдээлэл авч, өөрийн багш, зөвлөх элч хорь буриад, цанид хамба Доржийн Агваан (1854-1938) Лхарамбатай байнгад зөвлөлдөж, чадвал Оросын хаантай биечлэн уулзахыг оролдсоор байжээ. Алс дорнодруу явуулж ирсэн бодлого нь Японы зүгээс илээр, харин Англи, Манж гүрний зүгээс далд эсэргүүцэлтэй тулгарч зарим талаар мухардалд ороод байсан Оросууд Төвд болон Монголыг илээр дэмжихээс ухарч, болгоомжилсоор байсан тул Далай ламын хүсэлтийг биелүүлж зүрхлээгүй байна.
Манж Хятадын түрэмгий санаархлын эсрэг тэмцэхэд монголчууд Төвдөд холбоотон болж чадах хэдий ч цэрэг зэвсгийн хувьд Төвдийн нэгэн адил арчаагүй байдалтай байгааг нь Далай лам ойлгожээ. Гэхдээ тэрээр монголчуудын сэтгэл санаа өөрийн нь талд байгааг ухаарч, талархаж байв. 200 гаруй жилийн туршид Манжийн төрийн дарамтыг үүрч, хорсож, занаж ирсэн Монголын ноёд, түшмэд, том лам нарын эсэргүүцэх, тэмцэх зоригийг XIII Далай лам улам л хурцалж өгөөд буцжээ. Монголчууд хожуухан нь тусгаар тогтнолоо зарлаад энэ тухайгаа Төвдийн засаг захиргаанд мэдэгдэж хэн хэнийхээ тусгаар тогтнол, бүрэн эрхийг хүндэтгэж, дэмжиж буйгаа харилцан илэрхийлсэн нь мөнхүү өмнөх үйл явдлын үргэлжлэл мөн байлаа.
Төвд орны засаг захиргаа, шашин суртлын хэрэгт шинэчлэл хийж дэвшил, хөгжилд хөтлөх зорилгыг өмнөө тавьж тэмцэж эхэлсэн XIII Далай лам (1876-1933) өөрийн багш, дотны хүн, зөвлөх, Цанид хамба Доржийн Агвааны (1854-1938) хамтаар тун ч ээдрээтэй замыг туулсаар хэн хэн нь цаг бусаар насан эцэслэсэн билээ. Агваан Лхарамба бол Оросын харъяат буриад монгол хүн, тухайн үедээ бол өндөр боловсролтойд тооцогдох судлаач, эрдэмтэн байжээ.
Далай ламын Монголд байсан үеийн талаарх мэдээллүүдээс үзэхэд түүний Богд гэгээнтэй холбогдох тухайд тун бага, хоорондоо зөрчилтэй, эргэлзээ төрөхөөр шинжүүд бүхий бүрхэг бүүдгэр яриа, таамаглал үлджээ. Оргож босоод Монголд орж ирсэн Далай лам ба Монголын шашны тэргүүн Богд хоёр төр, шашны ёс жаяг, нас намбын эрэмбээр хэрхэн харилцах, хэн нь тахимдуу байх учиртай тухайд олон судлаач өөр өөр санаа хэлсэн байх ажээ.
Далай лам Богд гэгээн хоёр хэн хэн нь л төвд хүмүүн балчирхан хүүхдүүд байхдаа хойт дүрээр тодорч, онцолсон нөхцөлд шашны эрдэмд суралцаж, өсөж өндийх хэрээр нэр алдар, эрх дарх нь өндөрсөж, өөрсдийгөө онцгой хүмүүс- амьд бурхан хэмээн итгэцгээсэн лам хуврагууд юм. Гэхдээ Далай ламын хойд дүр бүхэн сод ухаантнууд байсангүй. Богд гэгээний хувьд ч мөн л тийм. Угтаа жирийн л хүүхдүүд болохоор онцгой тааламжтай нөхцөлд эрдэм чадал сайтай гэгдсэн шилэгдмэл багш нараар ном заалгаад ч зарим нь гавъяатай, гавъяатай байж чадаагүй нь үнэн болно. Бусдын л адил эрээнтэй, бараантай амьдарч, их бага насалцгааж, бусад хүнд тусдаг халдварт өвчнүүдээр өвчилж байцгаажээ. Төрөх цагтаа ч хүний адил төрж үхэх цагтаа мөн л хүний адилаар үхэцгээсэн байна. Насласан хугацаа нь ч гэсэн тухайн үеийнхээ дундач хавьд л байжээ. Тэдний өөд болсны дараагаар амьдралын замыг нь эргэж судлах аваас яг хувь хүний хувьд онцгойлох зүйл бараг алга байдаг билээ.
Далай лам бол Будда биш, Зонхова биш. “Далай лам” гэх цол бол одоогоос 400 гаруй жилийн өмнө тэр цагийн нэгэн том санваартанд Монголын нэгэн ханы өгсөн цол юм. Тэр цагдас энэ цолтон (бодлогоор) хол ойргүй чухалчлагдаж, хойд дүрийг нь тодруулж, шарын шашны тэргүүн гэгдэж аажмаар Төвдийн төр, шашны тэргүүн, мөн бусад улс орон даяар бурханы шашинд сүсэглэгчдийн хувьд амьд бурхан мэт болж хүндлэгдэх болсон байна.
Гэхдээ шарын шашинтнууд дэлхийн хэмжээнд нэгдсэн зохион байгуулалтанд орж үе улиран Далай ламын хойд дүрүүдэд захирагдах болсон биш юм. Шарын шашин сүүлчийн удаа Монгол даяарт хүчтэй, өргөн дэлгэрэхдээ Төвд орноос, ихэд төвдөчлөгдсөн хэлбэр, шинжээрээ орж ирсэн болохоор Төвд орон, төвд хэл, төвд бичиг төвдийн том лам нар, хутагт хувилгаад, Далай лам, Банчин богд нарын нэр хүнд нэн өндөрт өргөгдөж, бараг бүгд бурханчлагдан шүтэгдэх болсон байна.
Төвдийн удирдлага ч энэ байдлыг ихэд баясан ашиглажээ. “Миний шашин, суртал хойд зүг рүү хэтдээ дэлгэрч, олон орны хүн амын зүрх, сэтгэлийг эзэмдэж, зовлонгоос ангижруулж, гэгээлэг амьдралыг авч ирэх болно гэсэн Буддагийн үг одоо биелэж эхэллээ. Монгол даяараа хол ойргүй манай шашинд орж ихэс дээдэс нь буяны эзэд болж, шашин, номыг ивээн тэтгэж, хурал номын газруудыг нутаг нутагдаа байгуулцгаалаа. Сүм хийд, хурал, ном, олон янзын зан үйлд хэрэглэгдэх бүхнийг монголчууд гар таталгүйгээр худалдан авч, Төвд дэх нэр цуутай сүм хийдүүдэд үнэт зүйлсээр бэлэг, хандив өргөцгөөлөө.
Манай сүм хийдүүдийн зүс царай алт, мөнгөөр солонгорч, лам хуврагуудын аж байдал ихэд дээшиллээ. Монгол мэтийн эртний их уламжлал бүхий хүчирхэг улсын нэр нөлөө, нөөлөг Төвд орны аюулгүй байдалд ч их хэрэгтэй” хэмээлдэж дээр дооргүй ихэд баясан байх болжээ. Удалгүй Төвдийн хутагт хувилгаадын заримын нь хойд дүр Монголоос тодорч эхэлжээ. Энэ нь Монгол дахь бурханы шашинтнуудад өөрийн нь гэсэн амьд бурхан хэрэгтэйг тооцож авсан арга хэмжээ байлаа. Төвдөд удаа дараа хойд дүрийг нь тодруулан шүтэж ирсэн Жонан Дарнатын гэгээний хойд дүрээр Чингисийн алтан ургийн ханы нуган үрийг тодруулсан нь ч цаанаа тун ихийг агуулсан зальжин шийдэл байв. Амьд бурхан гэгдэх болсон энэ субъектыг анхандаа төвдүүд, дараахан манж нар өөр өөрийн зорилгын дагуу машид сайн ашиглацгаажээ.
XIII дүрийн Далай лам ба Монголд тодорсон үеэс нь тоолох аваас VIII дүрийн Богд гэгээнтэн хоёрын нүүр нүүрэээрээ учрах болсон тохиолдолд хоорондох харилцаа нь ямар ёс жаягаар, ямар зан үйлээр хэрэгжих ёстой байв аа? Энэ бол сонин асуулт, “Өмнөх тохиолдлуудаас үзэх ахул” гэх уламжлал үгүй үзэгдэл байлаа. Тэд хоюулаа төвд хүмүүс, хоюулаа сэхээтнүүд, амьд бурхад байв...
Гэгээнтнүүд, амьд бурхад болохынх нь хувьд их бага, дээд доод гэхийн аргагүй юм. Богд гэгээн Далай ламаас бараг уе мултарсан ах ХҮН байв.
Бас гэр бүлтэй хүн. Монголын шашны тэргүүн. Далай ламын оргож орж ирсэн улсын хаантай зүйрлэж болохоор субъект. Монгол улсын нэр, нөлөө Төвдөөс ямагт шахам их байсан түүхтэй. Далай лам бол төр, шашны тогтсон ёс жаягийн дагуу уригдсан зочин бас биш юм. Богд гэгээн Далай ламын ирэх сургаар холоос угтах ёсыг сахьж угтуулуудыг илгээж ёсыг гүйцэтгэжээ. Бас байр өргөөг ч бэлдүүлжээ. Тух тохийг ч хангуулсан байна. Энэ бүхнийг тооцох ахул Далай лам зочин хүн, залуу хүн, өөр улсын иргэний хувьд, тэрчлэн урилгагүй зочины хувьд айл гэрийн эзэнд эхэлж бараалхах учиртай мэт.
Гэхдээ тэрээр ингэсэнгүй байна. Богд гэгээн НЭГДҮГЭЭРТ. энэ байдлыг тооцсон байх, хоёрдугаарт. Манжийн төр, засаг Далай ламын оргож боссонд дургүйцэж дайсагнасан үйлдэлд тооцон буруушаахыг мэдэж байсан болохоор түүнд ихээхэн дотноор, тун найрсгаар хандахаас болгоомжилсон байх, гуравдугаарт Манжийн амбан, Оросын консул Далай ламд хэрхэн хандахыг харзнасан болов уу. Сааталтай зохис муутай гэхээр хэрэгжсэн тэдний уулзалт богинохон, хачирхмаар, учир битүүлэг болж өнгөрсөн нь үнэн юм.
Хэн хэн нь нэгэндээ сэтгэл хангалуун биш байж, дотор сэтгэлээ ч нээлцээгүй салцгаасан нь түүхэн үнэн бололтой. ИНГЭХЛЭЭР Далай ламын шинэчлэл тэмцэгч идэвхтэй байр суурь үзэл санаа 1904-1906 онд Богд гэгээнд халдварласангүй байна. 1911 он хүртлэх Богд гэгээний үйл хөдлөлд онцын өөрчлөлт ороогүй нь энэний илрэл юм. Харин Далай ламтай олон дахин уулзаж, ойро дотно байж, үзэл санаа зорилгыг нь таньсан Монголын бусад ноёд, хутагт хувилгаадын хувьд түүний нөлөө эерэг ул мөрөө үлдээжээ.
Манж-Хятад, Төвд, Монголын улстөрийн нөхцөл байдал, мөдхөн угтах ирээдүй, зайлшгүй'тохиох аюул, бэрхшээлийн талаар төвдийн улстөрчид ба Монголын улстөрчдийн хооронд санал, бодлоо мэдэлцэх, ирээдүй хойчоо төсөөлөх, төлөвлөх олон олон уулзалт, ярилцлага болж өнгөрчээ. Энэ тухай манай түүхчид мэдэхгүйдээ биш, харин огт өөр шалтгаанаар XX зуунд ер дуугарсангүй. Дуугарах боломж тэдэнд олдоогүй гэж хэлж ч болох юм.
Урьдах дүрүүдийн нь хувь заяаг эс тооцох аваас VIII Богд бол зөвхөн 30-40 жилийн ТУРШИД Чин гүрний засаглалын дарамтыг мэдэрч үүрсэн ХҮН билээ. Харин монголын ноёд, түшмэдүүд, том лам нарын хувьд бол тэд 8-11 үеэрээ Манжийн хаад, жанжид, амбан сайд нарын засаглал, мөлжлөг, дарангуйллыг хүлээж, тэвчин тэвчсээр, шүд зуун занасаар ирсэн хүмүүс болно. Тэдний дунд өвөг дээдсээ доромжлуулсан, төрөл саднаа цаазлуулсан, нутаг газраа алдсан, хөрөнгө зоорио хураалгасан, цол хэргэмээ эвдүүлсэн, элдвийн хавчилга, сэрдэлтэнд өртсөн хүмүүс ч олон байлаа.
200 гаруй жилийн дотор вассал орны хүн ард юу эсийг үзэх билээ... Мөнхүү бэрх, хүнд түүхэн амьдралаар Монголын оюунлаг хүмүүс, алтан ургийн ноёд, тайж нар Манжийн эзэрхийлэл, дарангуйллыг үзэн ядах, эсрэг нь тэмцэх, түлхэн унагаах, үндэсний тусгаар тогнолыг сэргээн олохын төлөө хөдөлгөөнд бэтгэгдсэн байлаа. Тэд цагийн аясыг харж, таатай мөчийг хүлээж, ёстой л “Зүүн гараараа баруун гараа тогтоон барьж байсан ажээ...
Төвд орны эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө Манж- Хятадын эсрэг, Английн түрэмгийлэгчдийн эсрэг сөрөн зогсож Оросоос тусламж эрж, Монголоос дэмжлэг хүсэж оргон босож ирсэн Далай лам Монголын эх орончдыг ихэд зоригжуулсан нь лавтай билээ. Манж-Хятадын эсрэг монголчууд зэвсэглэн босох аваас эрэгтэй иргэдийн томоохон давхраа болсон лам хувраг залуусыг дайчлан оролцуулж чадах хүн бол Богд гэгээн мөн байв.
Богд гэгээний нэр, нөлөөг Өвөр Монгол, Баруун Монгол, Барга, Буриад, Урианхай нарын” нарын хувьд ч амжилттай ашиглаж болох байлаа. Монголчууд Далай ламыг дэмжиж чадахын адилаар Богд гэгээний лүндэнг ч хүлээн авч, дэмжиж чадах байв.
Шамбалын дайн эхлэх цагт Бурханы шавь нар ч идэвхийлэн оролцох талаар өгүүлсэн түүх, домог байдаг билээ. Иймэрдүү байр, сууринаас үзэх аваас Үндэсний Тусгаар Тогтнолын төлөө тэмцлийн хэрэгт VIII Богдын нэр, нөлөө нэн их хэрэгтэй байв. Энэнийг таньж тооцон монголын ноёд. хутагт хувилгаад Богд гэгээнийг ашиглаж их хэргийг бүтээжээ. Харин Богд гэгээний амьдрал, оршлын “Цагаа олсон” гэгдэх үхэл, төгсгөлд чухам хэн хамаатай, холбоотой болохыг цаг хугацаа нэхэн тогтоох бизээ.
XIII Далай ламыг Монголд байх хугацаанд Манж-Хятадын удирдлага түүнийг Бээжинд яаралтай ирэхийг дахин давтан шаардсаар байв. Далай ламыг Орос руу эс очуулах, Ар Монголоос түргэн гаргах нь чухал гэж Бээжин үзжээ. Эх орныхоо эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө эрслэн боссон Далай ламын үзэл санааны нөлөө Монгол даяар тархах бий хэмээн Бээжин айж байлаа...
Козлов, Шербатской, Базар Барадийн, Цэрэнжав, Цыбыков нарын дурсамжаас үзэх ахул XIII Далай лам Манж- Хятадын эсрэг бүх монголчуудыг босгож ч чадах байжээ. Энэ зорилгоор тэрээр алс дорно руу, мөн умар луу аялан явахад ч бэлэн байв...Төвд Монгол хоёр Хятадын эзэрхийллийн эсрэг сүүлийн 100 гаруй жил тасралтгүй тэмцэж өнгөрөөсөн түүхээс үзэх ахул ихэнх судлаачид гол төлөв өрөөсгөл, туйлширсан байр, сууринаас асуудалд хандаж, зарим нь бүр нэг намын улс төрийн зорилго, нэг хүний захиалгаар Үндэсний эрх чөлөөний төлөө тэмцлийн түүхийг зохиомжлон бичиж иржээ.
200 хол илүү жилийн турш дахь дарлал, мөлжлөг, цус, амь нас, нулимсаар буй болсон хорсол, занал, өс хонзон, хүсэл, тэмүүллийн үр дүн болох тэмцэл, хувьсгал бол нэн алсаас улбаалсан үр хөврөл, үндэстэй, үл тасран үргэлжилсэн тэмцэл, тэмцэгчидтэй, үе үеийн удирдлага ба хөдлөх хүчтэй, алдсан ба оносон түүхэн сургамжтай, хэдэн арваар тоологдох цаг цагийн манлайлагчтай ээдрээтэй нарийн үйл явц болно.
Их хэргийг сэдэж, нууцаар сурталчилж, нийгмийн давхраа бүрээс дэмжлэг олж, зэвсэглэсэн хөдлөх хүчтэй болж, энэ хэрэгт ашиглаж болох дотоод, гадаад нөхцөл, хүчин зүйлүүдийг таньж, түүхэн тохироо нэгэнт бүрдсэн цаг үеийг онож идэвхийлэн хөдлөх нь гал халуун эх орончид, тэмцэгчдийн бүхэл бүтэн эгнээг шаарддаг үйл хэрэг, үйл явц мөн билээ.
Монгол оронд 1911 онд болж өнгөрсөн үндэсний эрх чөдөөний төлөө хөдөлгөөн, хувьсгалыг зөвхөн хэн нэгэн хүний гавъяа, бүтээл мэтээр, зөвхөн XX зууний эхний 10 жилийн зөрчил тэмцлийн үр төл мэтээр, Богдын Хүрээнд боловсорсон үр жимс мэтээр консулын дэнж дээрээс тараасан мэдээний хүрээнд зөвхөн үзэж, бичиж болохгүй юм. 1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсгалыг ч гэсэн зөвхөн МАН-ын гавъяа, бүтээл мэтээр, зөвхөн Зөвлөлтийн улаан армийн оролцооны ач тус мэтээр, зөвхөн Сүхбаатар жанжны оролцсон цөөн жижиг тулалдааны ялалт мэтээр, зөвхөн Ардын журамт цэрэг л гамин цэргийн бүх хүчийг бут цохин сөнөөсөн мэтээр өрөөсгөлдүүлэн гуйвуулж бичиж таарахгүй билээ.
Энэчлэн 1989-1990 оны ардчилсан өөрчлөлт, шинэчлэлийн төлөө хөдөлгөөний эх үүсвэр, үзэл санаа, зарим оролдлого, туршилт урд өмнө нь ер байгаагүй мэтээр, “Ардчиллын алтан хараацай” хэмээн өөрсдийгөө дөвийлгөн магтдаг хүмүүс үнэхээр, яг хэрэг дээрээ, жинхэнэ ардчилсан үзэлтнүүд, үйлстэнгүүд байсан мэтээр, ардчилал, шинэчлэлийн мэрэгшсэн мастерууд болчихсон мэтээр хуурамчлан ярих, бичих нь үнэнээс тун ч хол байна...
XX зууны Монголын түүх олон шалтгаан, нөхцлийн улмаас түүх болж чадахгүй, эрх ашгийн зөрчилтэй гэгдэхээр хувь судлаачдын хүсэл, эрмэлзлээр олон янзаар бичигдэх боллоо. 1911 оны тэмцэл, хөдөлгөөн, мөн 1921 оны тэмцэл хөдөлгөөн, бас 1989-1990 оны тэмцэл, хөдөлгөөнд оролцож байсан хүмүүсийн хамаатан садан, найз нөхөд, нутаг усныхан нь ганцхүү магтах, алдаршуулах зорилго өмнөө тавиад үнэнээс огт өөрийг өгүүлэх, бичих болжээ. Нэг намын нөхөд нь худал магтаад, төрөл төрөгсөд нь худал бичээд, нэг нутаг усныхан нь магтахын тулд магтаж, ойг нь шуугиулан тэмдэглэж хөшөө босгоод л байвал эцэсдээ эх түүх маань юу болж хувирах болоо?...
Түүх түүх болохоос өмнө улстөр судлалын үүднээс асуудалд хандаж тухай тухайн үзэгдэл, үйл ажиллагааг ганцхүү баримт түшин өгүүлж, оролцогчид, субъектуудын нь хувь нэмрийг тодруулж байж болно л доо. Гэхдээ энэ нь түүх болсон түүх биш билээ.
Судлаач, профессор Д.Чулуунжав
Сэтгэгдэл0
ok
лалрын коммунист атист чулуунжав оросын тархи угаалтад автаж үхтлээ доромжлуулж байсан байж шашин шүтлэг доромжлох санаатай чамд амьдрал харуулах болно хогийн атистууд хэзээ хэнд жаргал өгч байлаа
XVII, XVIII, XIX зууны Монголын түүхийг өнөөгийн монгол хүн ичиж, улайж, гутаж, уйлж уншихаар өвөг дээдсээр маань бүтээгджээ.
Монголын түүхэнд тусгаар тогтнол алдагдсан, мөн алдагдах аюулд хүрсэн нөхцөл нь Бага Ястан Хоёрдмол сэтгэлтэй нөхдүүд Харийн дайснуудтай ХУЙВАЛДАН язгуурын Монголчуудын эсрэг тэмцэж гадныхны гар хөл болсоор ирсэн нь БОДИТ ТҮҮХ. Хятадны МИН улс, Манжууд, Оросууд бүгд бага ястан нөхдүүдийг урхидан авч тэднийг ашиглан Монголчуудын эсрэг турхирч Монгол улсыг маань мөхөөж, мохоож ирсэн түүхтэй. Энэ бузар ажиллагаа одоо ч үргэлжилсээр байна.
CHINGIS GEJ YAG BAISAN YUM UU?
IIM SUIRTSEN ULS GEJ BAIH UU?,BUR ULS UURUU HUMUUSEE GARGADAG DEMJIDEG GEED BODDOO,NUGUU MUU SOLONGOS HUJAANUUD ODOO BUUR DAVARSAN,NUGUU HEDEN GUILGACHID IRJEENE GEEL DOROMJILOOL,GEHDEE YAAGAAD SOLONGOSUUD BAS MONGOLCHUUDIG AVAH GEJ JUVSHUURUUD BAIGAAG MEDEH UU??,MONGOLCHUUDIG AJILUULJ DEMJIJ TUSALAJ BAINA GESEN BODLOGIN DOOR NUGUU HEDEN ZALUU OHIDUUD BUSGUICHUUDIG CHINI AVAH ZORILOGOTOI BAIHGUYU,TEGEED 20,30 JILIIN DARAA BAAHAN GOLONGOS ETSEGTEI MONGOL EEJTEI HUUHEDUUD UUSNE,YAVAANDAA MONGOL SOLONGOSUUD CHINI NUGUU SINGAPORE GEH MET 80,90 HUVI NI HUJAA HUMUUS BAIDAG ULS SHIG YAMARCH TUSGAAR ULS SHIG BIYE DAASAN BAIDALGUI,1 SAARMAG MONGOLCH BISH YUUCH BISH,BAAHAN SOLONGOS HUJAAGIN ERLIIZUUDEER ZAALGASAN GAZAR BOLOOL DUUSNA,ODOOGOOR HEDEN MYANGAN MONGOL EMEGTEICHUUD SOLONGOSUUDTAI GER BUL BOLSON GEJ BAIGAA BILEE???,,TEGEED IIMHEN YUM MEDDEGGUI IIM TENEG ULS TUR GEJ BAIH UU??,
IIM SUIRTSEN ULS NI GEJ BAIH UU?,BUR ULS UURUU HUMUUSEE GARGADAG DEMJIDEG GEED BODDOO,NUGUU MUU SOLONGOS HUJAANUUD ODOO BUUR DAVARSAN,NUGUU HEDEN GUILGACHID IRJEENE GEEL DOROMJILOOL,GEHDEE YAAGAAD SOLONGOSUUD BAS MONGOLCHUUDIG AVAH GEJ JUVSHUURUUD BAIGAAG MEDEH UU??,MONGOLCHUUDIG AJILUULJ DEMJIJ TUSALAJ BAINA GESEN BODLOGIN DOOR NUGUU HEDEN ZALUU OHIDUUD BUSGUICHUUDIG CHINI AVAH ZORILOGOTOI BAIHGUYU,TEGEED 20,30 JILIIN DARAA BAAHAN GOLONGOS ETSEGTEI MONGOL EEJTEI HUUHEDUUD UUSNE,YAVAANDAA MONGOL SOLONGOSUUD CHINI NUGUU SINGAPORE GEH MET 80,90 HUVI NI HUJAA HUMUUS BAIDAG ULS SHIG YAMARCH TUSGAAR ULS SHIG BIYE DAASAN BAIDALGUI,1 SAARMAG MONGOLCH BISH YUUCH BISH,BAAHAN SOLONGOS HUJAAGIN ERLIIZUUDEER ZAALGASAN GAZAR BOLOOL DUUSNA,ODOOGOOR HEDEN MYANGAN MONGOL EMEGTEICHUUD SOLONGOSUUDTAI GER BUL BOLSON GEJ BAIGAA BILEE???,,TEGEED IIMHEN YUM MEDDEGGUI IIM TENEG ULS TUR GEJ BAIH UU??,
IIM SUIRTSEN ULS GEJ BAIH UU?,BUR ULS NI UURUU HUMUUSEE GARGADAG DEMJIDEG GEED BODDOO,NUGUU MUU SOLONGOS HUJAANUUD ODOO BUUR DAVARSAN,NUGUU HEDEN GUILGACHID IRJEENE GEEL DOROMJILOOL,GEHDEE YAAGAAD SOLONGOSUUD BAS MONGOLCHUUDIG AVAH GEJ JUVSHUURUUD BAIGAAG MEDEH UU??,MONGOLCHUUDIG AJILUULJ DEMJIJ TUSALAJ BAINA GESEN BODLOGIN DOOR NUGUU HEDEN ZALUU OHIDUUD BUSGUICHUUDIG CHINI AVAH ZORILOGOTOI BAIHGUYU,TEGEED 20,30 JILIIN DARAA BAAHAN GOLONGOS ETSEGTEI MONGOL EEJTEI HUUHEDUUD UUSNE,YAVAANDAA MONGOL SOLONGOSUUD CHINI NUGUU SINGAPORE GEH MET 80,90 HUVI NI HUJAA HUMUUS BAIDAG ULS SHIG YAMARCH TUSGAAR ULS SHIG BIYE DAASAN BAIDALGUI,1 SAARMAG MONGOLCH BISH YUUCH BISH,BAAHAN SOLONGOS HUJAAGIN ERLIIZUUDEER ZAALGASAN GAZAR BOLOOL DUUSNA,ODOOGOOR HEDEN MYANGAN MONGOL EMEGTEICHUUD SOLONGOSUUDTAI GER BUL BOLSON GEJ BAIGAA BILEE???,,TEGEED IIMHEN YUM MEDDEGGUI IIM TENEG ULS TUR GEJ BAIH UU??,
Чулуунжав байгаа олж буудсангүй.Монголыг сүйрүүлэгч нь МАХН-ын тархи угаалт шүү.
Энэ өмхий дөрвөдүүд монгол хүн болгоныг.хулгайч, худалч , офшорчин, авилгалч ,урвагч , гэх нэр зүүн цуурхал тарааж монголын төрийг эзэгнэх гэсэн бузар санаа. Жинхэнэ монголчуудыг өв соёл ёс заншил аас нь салгаж монголын газрын баялаг түүхий эдийн хамаг дээжийг оросод найр тавин өгч монголчуудыг оросуудын гутлын арчуур болгож байсныхаа шанд 44 жил монголчуудын толгой дээр шээс алдсан урвагч бол Цэдэнбал ба түүний хүрээлэгч увс гаралтнууд. Тэдэнд монгол улс монгол хүн гэх зүрх байхгүй. Тийм ч учраас монголын сор болсон сэхээтнүүдийг хужаа хулгайч болгон замаасаа зайлуулж байна. Бид хужаагаас биш увсынхнаас болгоомжилох цаг болжээ. Нямдорж нэгэнтээ хазгай хэлээрээ хэлсэн. Өөрийгөө Халхын эсрэг цогтой тэмцэгч гэж.ДМ гэдэг даяар монгол биш Дөрвөд монгол гэсэн буруу санаатнуудын нэгдэл шүү. Болгоомжил монголчуудаа. Оросууд дөрвөд сонгосон нь учиртай. Яагаад гэвэл монгол хүн монголынхоо эсрэг тэдэн шиг гадныханд хэзээч үнэнч зүтгэхгүй. Сталин хэлсэн гээ биз дээ Цэдэнбал хамгийн үнэнч нохой gej.Chingisiin udamiig Tsedenbal tasalsan
Тун сонирхолтой судлаач эрдэмтэн нэрэндээ хүрсэн нийтлэл байна.Баярлалаа. Зарим нэг сэтгэгдэл бичигсэд яахав дээ " Гагцхүү асар дээд мэргэд хийгээд адгийн доод тэнэгийг л өөрчилж үл болъюу" гэдэг биздээ.
Чулуунжавын нийтлэл гамингуудын уурыг их хургээд байх шиг байна. Сайхан нийтлэл болж
Шинэ уеийн гамингууд гэж АНы бузарууд байх юм аа. Байнга улс орны тусгаар тогтнол газар нутгийн бурэн бутэн байдалыг хутганы ирэн дээр авачдаг. АН сонож Монгол мандан бадрах болтугай
Бабарын бичсэн цээжний пантай зуурэлхээргуй сайн нийтлэл болж. Бабар бүр нэг намын улс төрийн зорилго, нэг хүний захиалгаар Үндэсний эрх чөлөөний төлөө тэмцлийн түүхийг зохиомжлон бичиж ирсэн. АНы бузарууд Амар сайдыг хулгайч Батбаяртайгаа зуйрлэж байна. Монголчуудын оюун санааг хордуулах уул ажиллагааг байнга хийж ирсэн
ЧУЛУУНЖАВ ЭНЭ НИЙТЛЭЛЭЭРЭЭ ҮЗЭЛ БОДЛОО ЭРС ӨРЧИЛСӨН БАЙНА. 90-ОНООС ХОЙШХИ БИЧСЭН ЮМНУУД НЬ ЗАВААН УНШИХ АРГАГҮЙ БАЙДАГ БАЙЖ БИЛЭЭ. БААБАРААС БУДАА ИДДЭГ НЬ ТИЙМЭРХҮҮ Л БАЙНА.
Бодох л зуйл, сонин санаа байна ! Тэгэхдээ Х!!! Далай лам л бухэл бутэн 100 жилийн узэл санааны удирдагч гэх нь хэтийдсэн хэрэг! Богд ( 8- р) шиг л монголыг бараад гэсэн тувд, хоноц хоноцдоо дургуй - хонуулсан айл хоюуланд нь дургуйн л улгэр ... Зовлон узэж арай ухаан ( туруулж) суусанаараа ялгаатай байсан байж мэднэ ?!
Энэ өмхий дөрвөдүүд монгол хүн болгоныг.хулгайч, худалч , офшорчин, авилгалч ,урвагч , гэх нэр зүүн цуурхал тарааж монголын төрийг эзэгнэх гэсэн бузар санаа. Жинхэнэ монголчуудыг өв соёл ёс заншил аас нь салгаж монголын газрын баялаг түүхий эдийн хамаг дээжийг оросод найр тавин өгч монголчуудыг оросуудын гутлын арчуур болгож байсныхаа шанд 44 жил монголчуудын толгой дээр шээс алдсан урвагч бол Цэдэнбал ба түүний хүрээлэгч увс гаралтнууд. Тэдэнд монгол улс монгол хүн гэх зүрх байхгүй. Тийм ч учраас монголын сор болсон сэхээтнүүдийг хужаа хулгайч болгон замаасаа зайлуулж байна. Бид хужаагаас биш увсынхнаас болгоомжилох цаг болжээ. Нямдорж нэгэнтээ хазгай хэлээрээ хэлсэн. Өөрийгөө Халхын эсрэг цогтой тэмцэгч гэж.ДМ гэдэг даяар монгол биш Дөрвөд монгол гэсэн буруу санаатнуудын нэгдэл шүү. Болгоомжил монголчуудаа. Оросууд дөрвөд сонгосон нь учиртай. Яагаад гэвэл монгол хүн монголынхоо эсрэг тэдэн шиг гадныханд хэзээч үнэнч зүтгэхгүй. Сталин хэлсэн гээ биз дээ Цэдэнбал хамгийн үнэнч нохой gej.Tsedenbal ba tuunii unench nohod boloh uvsiinhan orosuudtai nilj Chingisiin udamiig tasalsan.
Шинэ уеийн гамингууд гэж АНы бузарууд байх юм аа. Байнга улс орны тусгаар тогтнол газар нутгийн бурэн бутэн байдалыг хутганы ирэн дээр авачдаг. АН сонож Монгол мандан бадрах болтугай
Бабарын бичсэн цээжний пантай зуурэлхээргуй сайн нийтлэл болж. Бабар бүр нэг намын улс төрийн зорилго, нэг хүний захиалгаар Үндэсний эрх чөлөөний төлөө тэмцлийн түүхийг зохиомжлон бичиж ирсэн. АНы бузарууд Амар сайдыг хулгайч Батбаяртайгаа зуйрлэж байна. Монголчуудын оюун санааг хордуулах уйл ажиллагааг байнга хийж ирсэн унэн Коммунизм ХХ дунд устсан ч тэр арга барилыг нь АНыхан ургэлжлуулж байгаа нь бас бодит унэн билээ
1990 онд үхэр монголчууд коммуниз муухай ардчилал гоё гээд сонгоо биз дээ. Өөрсдөө төрийн эрх бариг намаа буруу сонгочихоод дараа олон юм ярихаа больж үз.
Коммунизм Европт, Амеркит мөхсөн, зөвхөн Азид Хятад% хойд Солонгост оршиж байна. Манайд одоо дахин мандах шатандаа байгаа бололтой. МАН хятадтай нийлж байгуулах болж байна. АРДЧИЛАЛЫН ЗАМААР МОНГОЛ УЛС ЭРГЭЖ БУЦАЛТГҮЙ ОРСОН БИЗДЭЭ. ҮНДСЭН ХУУЛИНДАА ИНГЭЖ ТУСНАСАН БАЙГАА. ОДОО МАН ҮНДСЭН ХУУЛИХДАХ ЗААЛТЫГ АВЧ ХАЯХ бодлого барьж байна.
Zov
Либерализмийн эцсийн үр дүн нь 8-хан гэр бүлд дэлхийг бүхэлд нь атгуулж мухардалд ороод эргээд Марксаа уншичгааж байна.
Бабарын бичсэн цээжний пантай зуурэлхээргуй сайн нийтлэл болж. Бабар бүр нэг намын улс төрийн зорилго, нэг хүний захиалгаар Үндэсний эрх чөлөөний төлөө тэмцлийн түүхийг зохиомжлон бичиж ирсэн. АНы бузарууд Амар сайдыг хулгайч Батбаяртайгаа зуйрлэж байна. Монголчуудын оюун санааг хордуулах уйл ажиллагааг байнга хийж ирсэн унэн Коммунизм ХХ дунд устсан ч тэр арга барилыг нь АНыхан ургэлжлуулж байгаа нь бас бодит унэн билээ
Монголын төрд хятад цустай хүн бүү гарга хол байлга гэсэн Хубилай хааны зарлигийг Монгол Ардын Нам зөрчсөнөөс болсон.
Harin tiim
Үнэн, Дарга нарын царайг хараад үнэндээ гутаж байна. ХЗЯ төрийн нарийн бичиг, ХЗБХ-ны дарга, Уянга,ХЗ Сайд,ИХ ХУРЛЫН орлогч дарга Нямдорж гээд монголыг хооронд нь хагалгах, яс хаягчид олон байна. Үнэндээ Монголыг байнгийн хэрүүлтэй сул дорой байлгаж ирлээ. Нэгдэж нийлээд Монголоо хөгжүүлэх, хүндрлээс гарах гарц байна шүү.
Монголчууд цус ойртсон ард түмэн. Гурван хүний хоёр нь дебилүүд буюу оюун ухаан, ухамсрын түвшний хамгийн адагт бичигдэнэ. Өөр тайлбар байхгүй.
Шинэ уеийн гамингууд гэж АНы бузарууд байх юм аа. Байнга улс орны тусгаар тогтнол газар нутгийн бурэн бутэн байдалыг хутганы ирэн дээр авачдаг. АН сонож Монгол мандан бадрах болтугай
Бабарын бичсэн цээжний пантай зуурэлхээргуй сайн нийтлэл болж. Бабар бүр нэг намын улс төрийн зорилго, нэг хүний захиалгаар Үндэсний эрх чөлөөний төлөө тэмцлийн түүхийг зохиомжлон бичиж ирсэн. АНы бузарууд Амар сайдыг хулгайч Батбаяртайгаа зуйрлэж байна. Монголчуудын оюун санааг хордуулах уйл ажиллагааг байнга хийж ирсэн унэн Коммунизм ХХ дунд устсан ч тэр арга барилыг нь АНыхан ургэлжлуулж байгаа нь бас бодит унэн билээ
төвд орон 1905онд АНГЛИ ОРНЫ колони болсон бол энэтхэгийн ДАРАА тусгаар УЛС БОЛОХ БОЛОМЖ байсан юм ЛАМ НАР УЛС ТӨР ЛҮҮ ОРОХ ЮМ БОЛ МОНГОЛ ОЙРАД яаж мөхсөн түүхийг санах хэрэгтэй УДАХГҮЙ МОНГОЛЫН ЛАМ МОНГОЛ ХЭЛЭЭР БУРХАНЫ НОМ УНШИХ БОЛНО ДАЛАЙ ЛАМЫН ДҮР АХИЖ бий болох юм бол ХЯТАД УУД хуурамч хувилбар гаргах тооцоо бий
Сайхан бичжээ. Үнээн.Ер нь бол Галдан богот Монголын сүйрлийн эхлэлийг тавьсан. Баруун аймгийхан бүү эмзэглээрэй. Би өөрөө баруун аймгийнх.Лэгдэн Цогт, Гүш хаан нарын алдааг Галдан Занабазар нарын үед засч болох л байсан.Галдан л Занабазар Чухандорж нарыг заналхийлээ биз дээ. Улмаар Халх лам нарыг хядаж эхлээ биз дээ.Галдангаас айгаад Манжид дагаар ороо биз дээ. Эсэргүүцэж цус урсгаагүй,хүлцэнгүй байгаад хядуулаагүй нь тэдний буруу юу
Unen
Ed gants zov Sanaa helj
Үгүй Занабазар Манжид дагаар орж МУ-ыг мөхөөсөн,
Бабарын бичсэн цээжний пантай зуурэлхээргуй сайн нийтлэл болж. Бабар бүр нэг намын улс төрийн зорилго, нэг хүний захиалгаар Үндэсний эрх чөлөөний төлөө тэмцлийн түүхийг зохиомжлон бичиж ирсэн. АНы бузарууд Амар сайдыг хулгайч Батбаяртайгаа зуйрлэж байна. Монголчуудын оюун санааг хордуулах уйл ажиллагааг байнга хийж ирсэн унэн Коммунизм ХХ дунд устсан ч тэр арга барилыг нь АНыхан ургэлжлуулж байгаа нь бас бодит унэн билээ
шашин шүтлэг маань мөнгөөр үнэлэгдэж хэмжигдэх болсон маань итгэл бишрэлийг үгүй хийж байна даа ойрын жишээ Төв ганданд очиж засал номоо хийлгэхээр тогтоосон тарифийн дагуу уншуулах номоо бичүүлэв Гэр бүлийнхэндээ бурханы оронд очсон аав ээж нартаа уншуулах номоо бичүүлж нилээн урт талон авлаа бичиж байгаа лам маань нийт дүн 60000 боллоо гэж байна Хэлсэн мөнгийг нь төлөөд орой гэртээ хариад үнийн дүнг нь нэмээд үзтэл 55000 болдог байгаа Урьд нь бурханы шавь ариун үйлстэн болсон лам нартаа итгээд ингэж сүсэгтэн олноо бяцхан луйвардаж суудаг гэж боддоггүй байжээ Энэ нийгэмд чинь бие биенээ хуурах хулихдах явдал улам ихсээд байгаа юм биш үү Муу бүхний үрийг устгаж ариун шударга ёсыг дэлгэрүүлж байх үүрэгтэй бурханы шавь нартаа итгэхгүй бол бид яах вэ БУРХАН МИНЬ!!!
Ер нь хэн оч гэсэн юм Буруутай бол өөрөө л ш дээ Сайхан хурал дага баясаад 1000 төгрөг өгвөл боллоо ш дээ
Монголын түүхэнд тусгаар тогтнол алдагдсан, мөн алдагдах аюулд хүрсэн нөхцөл нь Бага Ястан Хоёрдмол сэтгэлтэй нөхдүүд Харийн дайснуудтай ХУЙВАЛДАН язгуурын Монголчуудын эсрэг тэмцэж гадныхны гар хөл болсоор ирсэн нь БОДИТ ТҮҮХ. Хятадын МИН улс, Манжууд, Оросууд бүгд бага ястан нөхдүүдийг урхидан авч тэднийг ашиглан Монголчуудын эсрэг турхирч Монгол улсыг маань мөхөөж, мохоож ирсэн түүхтэй. Энэ бузар ажиллагаа одоо ч үргэлжилсээр байна. Харийн дайснууд Монголыг эзлэн дарангуйлахдаа цаашаа сэтгэлтэй, урвамтгай нөхдүүдийг сонгон авч тэднийг 'удирдагч' нэртэй күүкэлдэй болгон ашигласаар ирсэн. Монгол улс хөгжье гэвэл язгуурын Монголчууд үндэс угсаагаа санан, бузар булай ухуулгад авталгүйгэээр Монгол гэсэн язгуур эрх ашигаа, өвөг дээдсээ дээдлэн зүтгэх ёстой. Худал баашлигч дүр эсгэгч нарын ухуулгад явтан язгуур Монголчуудын түүхэээ гутаах, зохиомол түүхэнд итгэн өөрин өвөг дээдэс рүүгээ нулимах, тэдний алдар гавьяаг үгүйсгэх явдал өнөөдөр газар авсан нь Монгол улс мохож байгаагийн нэг үндсэн шалтгаан юм. Хоёрдмол сэтгэлтэй нэгэн үзүүрийн санаа үгүй Урвамтгай нөхдүүд ийм байдлыг ихэд дэвэргэж энд тэндгүй ХУДАЛ ардчилал, ХУДАЛ эх орон, Худал Монгол дүр эсгэн хашгирсаар явааг мэдэх хэрэгтэй. Өвөг дээдэс, түүх угсаа гарлаа ойлгон хүндэтгэж ирсэн цагт язгуурын Монголчууд эх орон улс юугаа хөгжүүлэн мандуулж чадна!!
Түүхээ мэддэггүй хүмүүсээ Та нарын өмгөөлөөд байгаа Занабазар чинь эхийн талаасаа ойрд хүн гэдгийг мэддэггүй юм уу Занабазарыг төрүүлсэн Ханджамц хатан бол Дөрвөдийн Далай тайшийн охин бөлгөө Иймд та нарын ад үзээд байгаа ойрдууд Занабазарын нагац юм шүү
Өвөрхангайхан сайн мэднэ. Ойрдын Бошигт чинь Монголыг элгээр нь хэвтүүлсэн гэдэг. Одоо ойрдын банди Сангийн сайд Монголыг элгээр нь хэвтүүлж, Хятадад 5,5 сая доллороор худалдаж байна. Ойрдууд Монгол хүн биш. Ойрдууд Монголын харъяанд байснаас Төр түшилцэж байсангүй. Төр хашихдаа Монголыг унгадаг нь амьдралаар нотлогдож байна. Бошигт, Цэдэнбал, одоогийн сангийн сайд Чойжилсүрэн гээд бүгд Монголыг уруудуулах том алхамыг хийж байна даа.Цаана даалгавар авсан хүмүүс байна шүүдээ.
unen tuuh...
goe sxan medeelel avlaa
Ингэж сайхан бичнэ гэж байх уу. Түүхэн үнэнийг маш сайн задлан шинжилсэн ойлгомжтой гайхалтай гоё монгол хэлээр бичжээ.Баярлалаа.
Галдан Занабазар нарыг нэг товшинд тавьдаг чинь маш буруу байна.Хичнээн хэцуу байдалд орсон ч ондор гэгээн монголын тусгаар тогтнох боломжииг авч улдсэн
Fuck you Chuluunjav
Fuck only you
Шинэ уеийн гамингууд гэж АНы бузарууд байх юм аа. Байнга улс орны тусгаар тогтнол газар нутгийн бурэн бутэн байдалыг хутганы ирэн дээр авачдаг. АН сонож Монгол мандан бадрах болтугай
Чулуунжавын нийтлэл гамингуудын уурыг их хургээд байх шиг байна боловсролтой нь нэг тиймэрхуу юм чинь яалтай ч билээ. Сайхан нийтлэл болж
БУДДЫН ШАШНЫ "ӨӨРИЙГӨӨ ТАЙВШРУУЛАХ БЯСАЛГАЛ"-СУРГААЛИЙГ ШАШИН БОЛГОН МОНГОЛЧУУДЫГ МУНХРУУЛАН 21-Р ЗУУНД ЭЛДЭВГОЁ ҮГЭЭР БИЛБҮҮРДЭН ЗАЛУУСЫН ТАРХИЙГ УГААХАА ЗОГСООХ ХЭРЭГТЭЙ.
Chuluunjav surhii bichjee. Hun er ni shashin, namin ali alind yalgalgui dotroo bodoltoi, doroo suuritai handaj baimaar sanagddag. Shashin, namin ali ali ni hen negen, heseg busag hunii l, huvi huviin sanaa zorilgoo shingeesen urlal gedgiig gazar gazrin tuuh haruulsaar irsniig, shashin, namin uiliin uriig yamagt yaduu, dumd ard olon edelseer yavaag tsag yamagt sanaj yavmaar.
odoo ch muhar suseg gazar abch humuusiin tarhiig ugaaj bertegchin bolgoj bn.uund shashin hamgiin muu nuluutei.turrin erh barij bga darga nar bas tom buhchuud geh met bugd lam bagshtai bh.uneedtei bas urubdultei yum
27 сэтгэгдэл харуулж байна гэмтэнд гишгэх газар бүү үлдээ ганбаатар, 2017-03-09 10:51:49, 103.212.119.12Хариу бичих Зөв дэмжиж байна. Зочин, 2017-03-09 10:53:39, 27.123.214.80Хариу бичих Дэмжиж байна шүү, анхнаасаа гадаад оронд суух элчин сайдаа томилохдоо өр төлөөс төлж байгаа юм шиг албан тушаалгүй хоцорсон хүмүүс томилохоо болих хэрэгтэйг сануулж байгаа хэрэг шүү, сайн бод, дараа дараагийн томилгоогоо Soongo, 2017-03-09 10:59:15, 66.181.177.232Хариу бичих 2 huntei jagsaal ym uu f, 2017-03-09 11:03:53, 183.81.171.135Хариу бичих Hund heregtei yum hiideggui yum gehed, sadaa bolj baih hereggui shdee. Iim medleg medeelelgui huurgun ulsuud yadaj ingej eh orniihoo neriig gutaaj baimaargui baih yum. Get a life! patriot, 2017-03-09 11:09:35, 96.246.154.64Хариу бичих Чиниихээр онц ноцтой гэмт хэрэгтэнг элчин сайдаар томилох зовуу? Улс орон ард тумнээ булэглэн тонон дээрэмдэгсэд жаргаж,гадаадад улсаа толоолж явах естой юу?Англичууд цаад учирыг чамаас илуу мэдэж байгаа Мгл, 2017-03-09 12:06:57, 150.129.142.13 энэ хүүхнүүд өөрсдөө Монголд юу бүтээж, Монгол орныхоо төлөө юу хийж гийгүүлсэн юм бэ Монгол, 2017-03-09 11:12:47, 202.179.31.33Хариу бичих bayart l ariihan oroond daruulah gej bhgyu yu ahahaha lol is lol, 2017-03-09 11:28:45, 103.26.192.186 юу ч бүтээгээгүй байж болно оо гэхдээ хулгайлаагүй Зочин, 2017-03-09 11:38:43, 183.81.169.24 Энэ уйлдэлээрээ иргэниихээ уургииг онц биелуулж байна Мгл, 2017-03-09 12:02:27, 150.129.142.13 demjij bna,muu noxoin golog utsan xuuxeldeig bushuuhan ix britaninaas mongol ru yavuul,uls orniig suiruulj xaysan adgiin novsh,uxej dald or stalin, 2017-03-09 11:13:48, 202.9.41.149Хариу бичих С.Баяр гэдэг балаг нь дуусахгүй гайт этгээд Москва дахь сайхан байрыг кавказын гэмт хэрэгтний бүлэгт түрээс нэртэй өгч өөрөө хамтран эзэмшиж байдаг юм. Тэнд хориотой казино, янхны байр гээд юм юм л бий! Монголын төр гэдэг ийм л болсон доо! Монгол, 2017-03-09 11:16:49, 103.212.119.222Хариу бичих Orost elzen baihdaa bayar hulan 2 tamhnll konrorvan hiij depelmat shuudangaar sar bolgon 2udaa tamhii zodog baisan.megeh hun bainuu.haruu??? Зочин, 2017-03-09 11:18:55, 50.129.20.208Хариу бичих дэмжиж байна. С.Баярыг татах хэрэгтэй 465456456, 2017-03-09 11:27:13, 150.129.143.247Хариу бичих bayar ariin oroondoo daguulj orood tag duugui bolgood gargaad irne biz ahahaha Зочин, 2017-03-09 11:27:42, 103.26.192.186Хариу бичих Наад хулгайч чинь аргалаад айлгаад гаргах толовлогоотэй шуу Баяр зальтай нохой доо, 2017-03-09 11:31:45, 184.99.229.196Хариу бичих Зөв ш дээ .Дэмжиж байна. Зочин, 2017-03-09 11:32:14, 202.21.106.119Хариу бичих Зөв дэмжиж байна. Зочин, 2017-03-09 11:36:27, 182.160.37.205Хариу бичих Ямар мундаг юм бэ, дэмжиж байна, уг нь монгол хүүхнүүд мундаг шүү дээ уншигч, 2017-03-09 11:47:38, 183.76.170.246Хариу бичих С.Баяр бол зүгээр нэг жирийн завхай зайдан амьтан биш. Өдий насны хүн ийм тэнэг шалиг завхай имижтэй ёсгүй. Тэгэхээр С.Баяр бол гадаадын тумгай албадын даалгавараар шалиг завхай амьтан гэсэн халхавчаар ажилладаг хөлсний ажилтан л юм байна. Ийм арчаагүй амьтныг яаралтай дуудан авчирч эх орноосоо уравсан ял хэлэлцэх хэрэгтэй. Үгүй бол тун удахгүй ард түмэн өөрөө урвагчийг устгах үүргийг өөртөө авч мэднэ. Урвагчаар элчин сайд хийлгэжээ., 2017-03-09 11:52:11, 202.9.40.141Хариу бичих Зоригтой ухаалаг бусгуйчууддээ хамгиин сайн сайхныг хусэн ероое.улс орон,ард тумнээ хайр найргуй тонон дээрэмдэгсэдэд хаана ч байсан ,юу ч хииж байсан байнга сануулга огч унэн царайг нь илчилж байх естой Мгл, 2017-03-09 12:00:31, 150.129.142.13Хариу бичих маш зөв дэмжиж байна, шудрага ардчилсан нийгэмд ийм булхай луйвартай гэдгийг байнга сануулах хэрэгтэй Зочин, 2017-03-09 12:03:23, 66.181.185.206Хариу бичих С.БАЯР ГУАЙН ТАЛААР ГАДУУР БИЧЭЭД БАЙДАГ НЬ ҮНЭНБОЛ ҮЛ БҮТЭХ ГЭМ ЭТГЭЭД БАЙНА ДАА. ЭГҮҮЛЭН ТАТАЖ ХУУЛИЙН ХАРИУЦЛАГА ХҮЛЭЭЛГЭХ ХЭРЭГТЭЙ Ш ДЭЭ.ЭС БӨГӨӨС САЙХАН ШАЛГУУЛАХ НЬ НЭРЭЭ ЦЭВЭРЛЭЭЧ ИРГЭН, 2017-03-09 12:04:31, 59.153.87.55Хариу бичих сэтгэл зориг 2 байвал тоо чухал биш, бидний өмнөөс та 2-т баярлалаа гэж хэлье пүрэв, 2017-03-09 12:06:14, 119.40.103.130Хариу бичих Энэ хүүхнүүд Монголоо гэсэн сэтгэлтэй дайчин бүсүйчүүд байна. Монголын төрийг хулгайчуудаар дүүргэх үндэс МАНАН-г бий болгосон, Оюу толгойгоос хахууль аваад Монголд ажиллах нүүргүй болсон С.Баярыг томилсон Одоогийн засгийн газрын шийдвэрийг эсэргүүцэж чадсанд нь баяр хүргэх ёстой. Од, 2017-03-09 12:11:04, 66.181.177.183Хариу бичих Шар сэмжилсэн овгон С.Баяр !!!Э. Сувд гэдэг энэ охин овоотэй яаж амьдарна гэж бодож чадаж байнаа. Кккк Зочин, 2017-03-09 12:13:34, 202.70.46.215Хариу бичих ОЮУ ТОЛГОЙН ГЭРЭЭГ ЭНЭ НӨХӨР ХАР ТОЛГОЙГООРОО ХАРИУЦНА ГЭЭД БАЙСАН БИЗ ДЭЭ. Зочин, 2017-03-09 12:15:21, 5.136.136.146 http://sonin.mn/news/easy-page/75631
Маш сайн нийтлэл болжээ. Судлаач профессор Д.Чулуунжав манай түүхийн XVII-XX зууны үеийн үйл явдалд өөрийн шинэлэг өнцгөөс харсан зөв зүйтэй санал дүгнэлтүүдийг дэвшүүлсэнд талархаж байна. Манай түүх судлаачид үүнийг анхааралдаа авч, үргэлжлүүлэн гүнзгийрүүлж судлавал тун сайнсан. Дэмжиж байна. Амжилт хүмье!
Bas surah bichigt oorchlolt oruulah eostoi
Эзэмшсэн мэргэжлээ тухайн цаг үедээ өөрийн амьдрах арга болгосон бялдууч хулчгар, туйлбаргүй түүхчид ээ? Түүхийн үнэнийг яг байгаагаар нь олонд хүргэх нь та нарын үндсэн үүрэг бус уу Монгол улсын түүхийн гажуудлыг хэнээс ч хамааралгүйгээр засаж зөв болгохыг та бүхнээс хичээнгүйлэн хүсье
Sudlaash khvn olon barimtand tulguurlan bichsen bolokhoor vnen baij taarna yer ni ene shashin lam khoyoriig jaskhan khyazgaarlakhgvi bol svvliin vyed bvr kheterlee
Монголчууд шашинд итгэж ирээдүйгээ даатгаж байсан удаагүй. Өөрсдөө гар биеэрээ тэмцэлдэж, тулалдаж олж авч байсан түүх л бий. Шашинд хорлогдож, урваж байсан цөөхөн ЛАМ,НОЁД байснаас монголын төр нурж, торойтож, мандан бадарч байсан түүх бий. Одоо хэрхэвч ийм байдал гаргаж болохгүй. Гаргасан НАМ хүмүүс, хариуцлагаа түүхийн өмнө хүлээх болно шүү. Монгол дахин мандан бадрах зам руугаа орсон ийм сайхан цаг мөчид буруу тийшээ хөтөлвөл буцахдаа шороо тээнэ гэдгийг санах хэрэгтэй. МАН шороо тээлгэж байсан нам арай ийм байдлыг ганцаараа шийдэхгүй байлгүй. АРД ТҮМНЭЭСЭЭ АСУУЖ ЗӨВЛӨЛДӨХ ХЭРЭГТЭЙ ГЭЖ САНУУЛЪЯ.
түүхийн өмнө хариуцлага хүлээн гэдэг үг огт худлаа тайвшируулалт юм
Монголчууд шашинд итгэж ирээдүйгээ даатгаж байсан удаагүй. Өөрсдөө гар биеэрээ тэмцэлдэж, тулалдаж олж авч байсан түүх л бий. Шашинд хорлогдож, урваж байсан цөөхөн ЛАМ,НОЁД байснаас монголын төр нурж, торойтож, мандан бадарч байсан түүх бий. Одоо хэрхэвч ийм байдал гаргаж болохгүй. Гаргасан НАМ хүмүүс, хариуцлагаа түүхийн өмнө хүлээх болно шүү. Монгол дахин мандан бадрах зам руугаа орсон ийм сайхан цаг мөчид буруу тийшээ хөтөлвөл буцахдаа шороо тээнэ гэдгийг санах хэрэгтэй. МАН шороо тээлгэж байсан нам арай ийм байдлыг ганцаараа шийдэхгүй байлгүй. АРД ТҮМНЭЭСЭЭ АСУУЖ ЗӨВЛӨЛДӨХ ХЭРЭГТЭЙ ГЭЖ САНУУЛЪЯ.
IIM SUIRTSEN ULS GEJ BAIH UU?,BUR ULS NI UURUU HUMUUSEE GARGADAG DEMJIDEG GEED BODDOO,NUGUU MUU SOLONGOS HUJAANUUD ODOO BUUR DAVARSAN,NUGUU HEDEN GUILGACHID IRJEENE GEEL DOROMJILOOL,GEHDEE YAAGAAD SOLONGOSUUD BAS MONGOLCHUUDIG AVAH GEJ JUVSHUURUUD BAIGAAG MEDEH UU??,MONGOLCHUUDIG AJILUULJ DEMJIJ TUSALAJ BAINA GESEN BODLOGIN DOOR NUGUU HEDEN ZALUU OHIDUUD BUSGUICHUUDIG CHINI AVAH ZORILOGOTOI BAIHGUYU,TEGEED 20,30 JILIIN DARAA BAAHAN GOLONGOS ETSEGTEI MONGOL EEJTEI HUUHEDUUD UUSNE,YAVAANDAA MONGOL SOLONGOSUUD CHINI NUGUU SINGAPORE GEH MET 80,90 HUVI NI HUJAA HUMUUS BAIDAG ULS SHIG YAMARCH TUSGAAR ULS SHIG BIYE DAASAN BAIDALGUI,1 SAARMAG MONGOLCH BISH YUUCH BISH,BAAHAN SOLONGOS HUJAAGIN ERLIIZUUDEER ZAALGASAN GAZAR BOLOOL DUUSNA,ODOOGOOR HEDEN MYANGAN MONGOL EMEGTEICHUUD SOLONGOSUUDTAI GER BUL BOLSON GEJ BAIGAA BILEE???,,TEGEED IIMHEN YUM MEDDEGGUI IIM TENEG ULS TUR GEJ BAIH UU??,
IIM SUIRTSEN ULS GEJ BAIH UU?,BUR ULS NI UURUU HUMUUSEE GARGADAG DEMJIDEG GEED BODDOO,NUGUU MUU SOLONGOS HUJAANUUD ODOO BUUR DAVARSAN,NUGUU HEDEN GUILGACHID IRJEENE GEEL DOROMJILOOL,GEHDEE YAAGAAD SOLONGOSUUD BAS MONGOLCHUUDIG AVAH GEJ JUVSHUURUUD BAIGAAG MEDEH UU??,MONGOLCHUUDIG AJILUULJ DEMJIJ TUSALAJ BAINA GESEN BODLOGIN DOOR NUGUU HEDEN ZALUU OHIDUUD BUSGUICHUUDIG CHINI AVAH ZORILOGOTOI BAIHGUYU,TEGEED 20,30 JILIIN DARAA BAAHAN GOLONGOS ETSEGTEI MONGOL EEJTEI HUUHEDUUD UUSNE,YAVAANDAA MONGOL SOLONGOSUUD CHINI NUGUU SINGAPORE GEH MET 80,90 HUVI NI HUJAA HUMUUS BAIDAG ULS SHIG YAMARCH TUSGAAR ULS SHIG BIYE DAASAN BAIDALGUI,1 SAARMAG MONGOLCH BISH YUUCH BISH,BAAHAN SOLONGOS HUJAAGIN ERLIIZUUDEER ZAALGASAN GAZAR BOLOOL DUUSNA,ODOOGOOR HEDEN MYANGAN MONGOL EMEGTEICHUUD SOLONGOSUUDTAI GER BUL BOLSON GEJ BAIGAA BILEE???,,TEGEED IIMHEN YUM MEDDEGGUI IIM TENEG ULS TUR GEJ BAIH UU??,
Шашин суртлын үндсэн дээр Монголд иргэний дайн болсон гэж үзэж болно. Бас монголчууд хоёр хуваагдаж Төвдөд хүрэлцэн очиж зөөврийн дайн хийсэн гэж хэлж ч бас болно. Энэ дайнаар дам уршиглагдсан сөргөлдөөн, мөргөлдөөн төдхөн Халх Ойрдын (Занабазар, Галдан) хооронд дахин гарсан нь Монгол улс амиа хорлосонтой адилтгахаар үр дагаврыг үүсгэсэн байдаг. Энэ 2 Монголын төрд хар мөр үлдээсэн түүхтэй. Галдан бошигт элэг нэгт монголчуудаа хайр найргүй устгаж өөрөө зад зохиулсан билээ. Энэ хоёр Монголын түүхэн ямарч гавъяагүй билээ.
манж нарын Монголыг дарлах бодлогод түвдийн Монголыг буддын шашнаар далимдуулж паразитлаж амьдрах олон талын ашигтай байв. 1. Монголыг улам сулруулж байв/ЭЗ хувьд/ 2. Тархай бутархай болгож хагаралдуулж байв 3. Олон идэр насны эрчүүдийг лам хуварга болгож манжийн эсрэг босох аюулыг холдуулж байв
Ингэхэд Монголын сүүлийн хаан Лигдэн яагаад үхэв гэдгээс эхлэх хэрэгтэй байх
Ligden haang Mongoliin suulchiin haan gej bolohgui baihaa
Баабарыг бодвол ч жинхэнэ түүхч эрдэмтэн хүн байна. Түүн шиг сургаар бичээгүй байна. Баримттай, логиктой, дүгнэлт сайтай. Тийм ч учраас уншихад урамтай байлаа. Баярлалаа.
Ардчилагчид хэмээсэн хэдэн гудамжны новшууд одоо өөрсдийгөө бурхан мэт шүтүүлэх гэнэ. Тэр үеийн хангамжийг одоогийн даргын хангамжтай харьцуулаад хар даа. Муусайн луйварчид
одоо цагт нэгдэн нягтарах арга алга уу НАМ гэгч том бурангуй бүлэглэлийг устгаж ерэнхийлэгчийн засаглалтай болое ямаанд ухан хэрэггүй сэн дээ
эЭлбэгдорж оо сяхан л өөрөө машины тэвшин дээргарч ирээд л \ганцхан оюутолгой л монголыг хөгжүүлнэ зөвхөн самнасан ноолуураар л монгол хөгжинө бусад нь эдийн засгийн нөөц гээд л гараа алдлаад л байсан даа Оюу ч таван тогой ч ашииглаллаа одоо хөгжүүлээч чээ дөш толгойлсан новшийн толгойг алхаар цохнь
Монголын сүйрэл доройтол өвөр хоорондоо тэмцэлдсэнээс болсон нь туйлын үнэн.Үүнийг Манж нарын далд явуулгаар хийгдсэн зүйл. Ингээдл бид уруудах зам руугаа орсон хэрэг.Одоо нам сам гэлгүй монголынхоо төлөө эвлэлдэн нэгдье.Цаг нь болсон.Хугацаа алдвал том сүйрэлд орно шүү.
зөв санаа нам тараа ерэнхийлэгчийн засглал гаргая ноимтой судартай ухаалаг хүмүүсээ сонгон шалгаруулж төрд гаргач монголд чинь хүнийд нэг дарга ногдно Ард түмэн яаж даана хэцүү хүнд гүзээ ихтэй гэдэс дотор нь усаар дүүрсэн дарга нар л байгаа хүнээ ажиллуулаачээ толгой байвал хүнийг ажиллуул
манж монголд эзлэгдэнхэн явсан бол өдийд манжаараа байх байлаа
Zov---Ligden haaniin suulchiin gej helj bolohgui
Галдан бошигт халх монголоо хамгаалах гэж ирээд урвагч Занабазараас болоод дарагдсан гэж уншсан юм бна. Евер, тев монгол манжийн дарлал байхад баруун монголчууд тусгаар тогтнолоо олон жил хамгаалж чадсан нь бахархалтай .
Түүхээ мэддэггүй хүмүүсээ Та нарын өмгөөлөөд байгаа Занабазар чинь эхийн талаасаа ойрд хүн гэдгийг мэддэггүй юм уу Занабазарыг төрүүлсэн Ханджамц хатан бол Дөрвөдийн Далай тайшийн охин бөлгөө Иймд та нарын ад үзээд байгаа ойрдууд Занабазарын нагац юм шүү
Galdan, Zanabazar 2 torson ah duu
Шарын шашийн бол монголчуудын сүр хүчийг үгүй хийхэд зориулагдсан зохиол шүү дээ.Манжийн үедл дэлгэрсэн эд.Хэлмэгдүүлэлт гэдгээр Ардчилалынхан уураа,өс хонзонгоотайлдаг сэтгэлд чинь хорсол төрүүлж,шархан дээр тань давс асгаж,өөр хооронд чинь эвдрэлцүүлэх зэвсэг болгрж байна даа хөөрхий
чулуунжав гэж эрдэмтэн гэхээсээ эргүүтэж туйлширсан нэг дебиль эр байна аа.Ийм хүн яаж яваад эрдмийн цол хэргэм авчихдаг юм.Гайхаж байна.Арай Бат-Отгоноор докторын диссертац бичүүлсэн хэдийн нэг нь биш байгаа.Улс үндэстэн доройтож мөхөхөд гадаад шалтгаан байх боловч энэ нь шалтаг төдий бөгөөд үндсэн шалтгаан нь дотоод хүчин зүйл байдаг.Шашин монголыг сүйрүүлчихсэн юм биш шүү дээ.Яг одоогийн монголчуудын нийтлэг төрх болох хоорондоо эв найргүй,нэг нэгнийхээ дээр гарах гэсэн бодол,эрх мэдэл,эд хөрөнгийн сувдаг шунал тэр үед ч давамгайлж байсан болохоос ирээдүйд улс нь, үндэстэн нь ямар байхыг бодож төсөөлж байсан хүн бараг үгүй байсантай л холбоотой юм шүү дээ.Дөнгөж сая эрх барьж байсан Ан гэгч гамингийн жорлон Монгол улсыг дааж давшгүй өрөнд оруулчихаад одоо нөгөө жорлон МАН нь махаа идэж байхад чин сэтгэлээсээ баярлаад сууж байгааг харчих л даа.Сэжгийн байгаа биз.Тэр үед хөршүүд маань одоогийнх шигээ дэлхийг айлгахаар томроогүй байсан тулдаа бид өдий зэрэгтэй үлдсэн юм шүү.Манж нар байсан тулдаа монголчууд Мингийн хатавчинд уусчихаагүй юм шүү дээ.Хожим Да Чин улс доройтох цагт улс байгуулж амжсан дээдэстээ баярлах нь зүйд нийцнэ.Монгол доройтох үндсэн шалтгаан бол шашин биш харин ч бие биеэ хөнөөхөөс өөр бодолгүй байсан учраас нэг нэгнээ хядаад дуусч байсан монголчуудыг хэрцгий бөө нарын нөлөөнөөс гаргаж нэг нэгнээ хайрладаг болгоход шашин тус болсон юм.Алах хядахаас өөр чадах юмгүй шахуу байсан монголчуудыг номхруулахад биднээс ухаанаар илүү байсан зөрчид угсааны манж нар шашныг ашигласан гэдэгтэй маргах юм байхгүй.Гэвч нэгэнт өөрсдөө өөрсдийгөө доройтуулсан монголчууд өөрсдөө өөрсөддөө гай болсон.Лигдэн хутагт хаанаас манжийн Нурхач баатарт илгээсэн захидалдаа,-Би бол дөчин, дөрвөн хоёрын эзэн,харин чи бол усны эхний гурван түмэн зөрчидийн эзэн гэсэн байдаг.Дөчин, дөрвөн хоёр гэдэг нь дөчин түмэн монгол,дөрвөн түмэн ойрдыг хэлж байгаа юм.Гучхан мянган зөрчидийг дийлж чадаагүй дөрвөн зуун дөчин мянган монгол гэж ямар арчаагаа алдсан амьтад байсан байна аа.Энэ бол бид шашин шүтээд сүйд болчихоогүй байсан цаг шүү.Тэгэхээр монголын доройтолд харийн хүчин зүйлийг буруутгахаасаа өмнө өөрсдийнхөө бурууг олж харах ёстой.Эрхийн тэнэг бацаан шиг өөрийн алдаанд бусдыг буруутгасаар байвал бид одоо ч гэсэн монголын сүйрлийн хүчин зүйлд бас нэг гадаад улсыг буруутгах нь байна.Жаахан юм эргэцүүлж боддог хүнд бол Монгол улсыг одоо сөнөөж буй хүчин бол МАН-Ан гэдгийг ойлгоход ядах юмгүй.чулуунжав гэгч этгээд бодит үнэнийг гуйвуулж шинжлэх ухааны дүгнэлт хийхээсээ зоос төлсөн талд дам үйлчилж байгаагаа ойлгохгүй байна даа. Үеийн үед ийм мунхгууд байсан нь манай доройтлын шалтгаан шүү.Энэ хуурамч эрдэмтэн хорон үйлдлээрээ одоо үеийнхнийг мунхруулж буруу замаар оруулах гэж хичээж байна.Яг үнэндээ бол эд хөрөнгө, эрх мэдлийн сувдаг шуналтай, хомхой сэтгэлт монголчууд Монгол улсыг мөхөөнө.Гаднаас дайсан үгүй.
Бабарын бичсэн цээжний пантай зуурэлхээргуй сайн нийтлэл болж. Бабар бүр нэг намын улс төрийн зорилго, нэг хүний захиалгаар Үндэсний эрх чөлөөний төлөө тэмцлийн түүхийг зохиомжлон бичиж ирсэн. АНы бузарууд Амар сайдыг хулгайч Батбаяртайгаа зуйрлэж байна. Монголчуудын оюун санааг хордуулах уйл ажиллагааг байнга хийж ирсэн унэн Коммунизм ХХ дунд устсан ч тэр арга барилыг нь АНыхан ургэлжлуулж байгаа нь бас бодит унэн билээ
Энэ өмхий дөрвөдүүд монгол хүн болгоныг.хулгайч, худалч , офшорчин, авилгалч ,урвагч , гэх нэр зүүн цуурхал тарааж монголын төрийг эзэгнэх гэсэн бузар санаа. Жинхэнэ монголчуудыг өв соёл ёс заншил аас нь салгаж монголын газрын баялаг түүхий эдийн хамаг дээжийг оросод найр тавин өгч монголчуудыг оросуудын гутлын арчуур болгож байсныхаа шанд 44 жил монголчуудын толгой дээр шээс алдсан урвагч бол Цэдэнбал ба түүний хүрээлэгч увс гаралтнууд. Тэдэнд монгол улс монгол хүн гэх зүрх байхгүй. Тийм ч учраас монголын сор болсон сэхээтнүүдийг хужаа хулгайч болгон замаасаа зайлуулж байна. Бид хужаагаас биш увсынхнаас болгоомжилох цаг болжээ. Нямдорж нэгэнтээ хазгай хэлээрээ хэлсэн. Өөрийгөө Халхын эсрэг цогтой тэмцэгч гэж.ДМ гэдэг даяар монгол биш Дөрвөд монгол гэсэн буруу санаатнуудын нэгдэл шүү. Болгоомжил монголчуудаа. Оросууд дөрвөд сонгосон нь учиртай. Яагаад гэвэл монгол хүн монголынхоо эсрэг тэдэн шиг гадныханд хэзээч үнэнч зүтгэхгүй. Сталин хэлсэн гээ биз дээ Цэдэнбал хамгийн үнэнч нохой
Хай тэр Цэ гээч нөхэр манай олоон хүнийг барилга бариулж зам тавиулж аваад дараа нь оросоос айгаад хөөж явуусан ихээ муу хүн. Та зөөв хэлж байна. Сайн хүн байна. Уулзвал болно шүү.....
халх монгол нь ажилд уу ? ухаалаг юм уу айргандаа мансуурсан цээжнээс эхэр татмаар угаар үнэртсэн тэнэг халхууд гүүгээ л сааж айрагаа уууцгаа төрд та нарын чансаа чадал дутмаг юм буриадууд мохоорын үнэр ханхалсан модхон баахнд төрсөн нь өдөрт литр сүү гародаг үнээндээ хадлангаа төрсөн тариа ногоогоо таригтии
АНы ард омхий буриудаад гэж уг хэлц уг гарсан байна. АН гэдэг жорлонг омхий буриадууд л дуургэж байна
Шарын шашин монголыг мөхөөх гэсэн зохиомж шүү дээ.Бүх юмыг хүн зохиодог .Шашин ч нэг зохиол монголчуудын хүсэл маш бага .Хөгжил бодоод ч хэрэг .Улаанбаатар гэж дэлхийн хамгийн тосгон!! 280000 задгай жорлотой хот гэж байж болох уу?
Sain baitsgaana uu? HEHEHE, uuniig unshij duulaad sanaand, bodold teej yavdgaa bichverlesen hedii ch, Sonin. mn maani maniihaa setgegdliig oruulahguigee hurvel oruuldaggui aranshindaa avtsan tsag nar ni taarsan boltoi oruulaagui hehehe. Gevch..., bichmeer sanagdaad, -oruulsan ch, es oruulsan ch-, bichverlej suuna. Tovdiin shashintnuudiin hagarlaas, ter tusmaa ulaanii, shariin geh ursgalaas ni uudej, Mongolchuud oor hoorondoo dajin bolj tsus nojindoo hutgaldaj heden bieniihee amiig horooson ni unen. Yumand-eded-Bied Chand handahiin bol Mongol geh nertei enehuu uls oron Ezen Bogd Chingesees omno hediine bureldchihsen baisan, tovhnoh geed l tuulah zamaa tuulj yavsaar odoog onoodriig oniig hurch yavna. Ezen Bogd Chingisiin bui baisan tsag nart MOngol hemeeh Orgoond niilj negdeh ue moch ni taarch, uuniig ni guitselduuleh ni Ezen Bogd Chingis baij. Iinhuu Mongolchuud dutuugaa guitseej dunduuraa duurgej yavsaar. Mongolchuud #hultsengui#, #nomoi#, #mangar# #teneg# bish, yaagaad geheer ted tuulsan zamiinh ni hireer asar ih yum uzsen, ter ch chineegeeree alivaag ulemjeer ni atgaj ch duurgej ch melmiidej chaddag uhaan suusan. ertontsiin yavdliig suudliig uujum tenuun teneger Ondor Tengerlegees Engui Soyorjoj Bolgooj Denselj Tsadiglaj Uzdeg. Tiimdee ch Uhaan zaasan,tegeegui bol heden bienee alj hyadaad, hunii hool bolood duusah bolj bainuu. MONGOLCHUUD BIDEND HAMGIIN GOL NI AMID BAIH, AMID ULDEH L ERHEM CHUHAL BAISAN. AMID BAIJ BAIJ L GOLOMTIINH GAL BOHOHGUI YAVNUU GEHEES EGUUTGESEN AMI, ETGUUGDSEN AMI BOHOOGUI GALTAI BAINA GEJ BAIHUU. HERGIIN GOL, UZUUR YOZOOR UUNDEE L BAIGAA YUM. MONGOLCHUUD GALAA BOHOOGOOGUI BOHOOHGUIN TUL, TSAG NARNII UE MOCH ERIN TSAG BURELDEHIINHEE HIREER HORSTIIG OVDOGLOOD HOH MONH TENGERIIG MORLOOD TULGAR TOROO TUSHEED BOSNO, YAVAN CHANGARNA. MONGOLCHUUD BIDEND OVDOG SHOROODSON, SOHORCH UNASAN, DALAARAA TAVIULSAN GEED YUM YUM L TUULSAN CH GELEE, MONGOLCHUUD TAHIM OGDOGGUI, UUTSAA HUGALUULAAGUI, GALAA BOHOOGOOGUI, GOLOMTOO HARLUULAAGUI. MONGOLOO GEJ SANAJ SARVAIH OLON OLON MONGOLCHUUD BAIJ BAINA, YUM UCHIRTAI. DUTUUGAA GUITSEEJ DUNDUURAA DUURGESEER HIIMORI SUR SULD NI BAIH L BOLNO. YAAGAAD CH YUMBE, YAMAR UCHIRTAI CH YUMBE ETSESLEH YOSGUI ULS GEJ ENE HORVOO DELHIID BAIH. TIIMIIN NEG NI MONGOL HEMEEN SANADAG.
Бабарын бичсэн цээжний пантай зуурэлхээргуй сайн нийтлэл болж. Бабар бүр нэг намын улс төрийн зорилго, нэг хүний захиалгаар Үндэсний эрх чөлөөний төлөө тэмцлийн түүхийг зохиомжлон бичиж ирсэн. АНы бузарууд Амар сайдыг хулгайч Батбаяртайгаа зуйрлэж байна. Монголчуудын оюун санааг хордуулах уйл ажиллагааг байнга хийж ирсэн унэн Коммунизм ХХ дунд устсан ч тэр арга барилыг нь АНыхан ургэлжлуулж байгаа нь бас бодит унэн билээ
UUTSAA NUGASLUULAAGUI
хамаг газар нутгаа алдчихаад ахиад л дотроо хэмлэлдэн их бага ястан,4 аймаг одоо 21 болж манайхан бүгд ухаантай сайн,тэр аймгийнхан тэнэг муу гэж ноход адил хэмлэлдэх чинь юутай тэнэглэл, муу ёр ахиад л үлдсэн жоохон нутгаа алдахын цондон.1636 онд өвөр ноед,Ар халх 1691 онд Манжмд урваж Ойрдууд бүгдээрээ эвлэлдэн хамтарч Манжиййг цохиж устган Тусгаар тогтнолоо батлая гэхэд нөгөө тэнэг ноёдынхоо зарлигаар манжтай хүч хамтран ойрдоо устгахаар халх, өвөрчүүд тэнэгтсэн түүхтэй.Одоо мөн л гадны зориуд хаясан хэрүүлийн яс-хуурамч түүхээр маргалдах нь юун.Алунгуа эхийн сургаалийг бүү март мартвал мөхнө.Эвт шаазгай буга барина.Увс дөрвөд ойрд буриад гэж бүү донгос.Их ястан бага гэж бүү солиор.МАН-ын дарга хятад эмээтэй, улаан хивс дэвсч жирийн нэг луухаан ирэхэд угтах зэрэг...гэрийн нохой хээрийн боохойтой нийлхээр айл сүйрдэг гэдэг.Бидний дайсан монгол хүн биш.Эрлийз, хурлийз,офшорчид,20-р зууны эхээр.. хуй хуй торгоор манийгаа худалдсан сайдуудаа гэдэг дуу гарч байсан шүү.Одоо энэ дуу дахин амилж байна.
Элбэгдорж Цагаан С.Баяр Э.Батүүл нар залгиж дуусаглаа!!!Ийм л байна даа эд нарт монгол эрчүүд морь нохой мэт долдойдож тус нэмрээ оруулж улс орноо мөхөөж дуусаглаа даа.
elbegiig ogtsoruulie..........ter mongoliin zanalt daisan bolson........