1977 оны 5-р сарын 27ны өдөр ЗХУКН-н Төв Хорооны бүгд хурал дээр ЗХУ-н Дээд Зөвлөлийн Тэргүүлэгчийн албан тушаалыг Николай Викторович Подгорныйгоос салгаж ЗХУКН-н Төв Хорооны ерөнхий нарийн бичгийн дарга нөхөр Леонид Ильич Брежневт хавсран гүйцэтгүүлэхээр шилжүүлсэн “ордны эргэлт” болсон билээ.
Ингэж Брежневийн олон жил төрийн дээд эрх мэдлийн төлөө зүтгэсэн санаархал хэрэгжиж санааг нь амраасан байдаг. Төрийн бүх өндөрлөгт гарч аваад тэр гэнэт олон жил эрх мэдэлд тачаадан зүтгэсээр ядарснаа мэдрэн улс орны эдийн засаг, нийгмийн амьдралыг зөнд нь орхиж, өөрийн хүрээлэлийн хамт загас, ан хөөн амрах болсоныг бүгд мэднэ. Манай удирдагч Цэдэнбал түүнийг энэ шинэ хоббиг овжноор ашиглан Монголд авчирч буга намнуулсанаар 3-4-р хороололыг бэлэглүүлж дөнгөсөн юм. Мэдээж 3-4-р хороолол зөвхөн монгол бугын эвэр, арьс, махны үнэтэй ирээгүй. Брежневийг төрийн эрх мэдлийг төвлөрүүлэх үетэй давхцан Москвад махны огцом хомсдол үүсэж гамшгийн түвшинд очсон байдаг. Зөвлөлт орон даяар бэлтгэж байсан бараг бүх махыг зөвхөн Москва руу ачуулж байсан ч хомсдол арилахгүй улам хүндэрсээр байлаа. Зөвлөлтийн хөдөө аж ахуй зөвхөн мах гэлтгүй бүх талаараа уналтын байдалд орсон байсан цаг үе энэ ажээ. Шалтгаан нь бүх шатны төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засаг. Бүх шийдвэр дээшээ, бүүр дээшээ очиж шийдэгддэг, ихэнхдээ огт шийдэгдэггүй байсан явдал нь асар уудам орны эдийн засгийг, түүний дотор цаг хугацаатай уралдан ажиллах ёстой хөдөө аж ахуйг унагаах гол шалтгаан болж байсныг Брежнев өөрөө ч ойлгож амжилгүй нөгөө ертөнцөд одсон байдаг юм билээ.
Брежневийн Монгол хийсэн ан авын бэлгэнд бүхэл бүтэн хороололууд ирсэний хариуд БНМАУ-г ЗХУ-д нийлүүлдэг махны нийлүүлэлтээ өсгөх хүсэлт ирсэн нь илэрхий. Нийлүүлэх үнэ нь бүтэн хонины мах 6 рубль. Дан!!!!!
Мэдээж тэр даруй л мал аж ахуйд онцгой анхаарах МАХН-н шийдвэрүүд уралдан гарлаа. Гэвч олигтой өсөлт гарч ирсэнгүй. МАХН-н удирдлагууд мал аж ахуйн яагаад хөгжихгүй хөшүүн байгаа шалтгааныг эрж хайж эхлэв. Тэд ч учир шалтгааныг дор нь олов. Ердөө л мал аж ахуйд ажиллаж байгаа хөдөлмөрийн насны хүн амын бүтэц хариултыг хэлээд өгчээ. 1959 онд ялсан нэгдэлжих хөдөлгөөнөөр малаа нэгдэлд хураалгасан малчдын үр удам болох залуучууд ихэнх нь хот суурин бараадаж шинэ ажилчин анги, сэхээтний давхрагын эхний үеийг бүрдүүлж мал аж ахуйгаас холдон оджээ. Гэтэл мал аж ахуй дээр тухайн үедээ 40-с дээш насныхан үлдэж нэгдлийн мал маллан, хажуугаар нь амины хэдээрээ хот суурин бараадсан үр хүүхдийнхээ идэшний үхэр, шөлний хонийг дөхүүлж өгсөөр зунд нь ач зээ нарынхаа зуны амралтыг хөдөлмөр зуслан болгож хөдөлмөрөөр хүмүүжүүлэх ажлыг давхар хариуцан үлдсэн байдаг. Энэ дүр зураг статистикийн хуурай хэллэгээр илэрхийлэгдэн намын төв хорооны удирдлагуудад танилцуулагдсан нь дамжиггүй. Гэвч он цаг улирахын хэрээр нэгдлийн анхны малдчид нас дээр болж, тоо толгой нь цөөрч, мал дагах тэнхээ чадал нь аажим хумигдаж байлаа. Хот бараадсан хүүхдүүд нь ач зээ нарыг нь зунд явуулах боловч тэднийгээ малчин болгох бодол хэнд нь ч байсангүй. Учир нь нэгдлийн малчин бол үнэлэмж муутай нормчин төдий цалинтай цаг наргүй ажил байсан юм. Иймээс малчдын тоо нэмэгдэх биш цөөрөх чиглэл рүү явж байсан нь МАХН-н Төв Хороонд аянгын харанга болж сонсогдлоо.
Малчингүй бол мал өсөхгүй. Мал өсөхгүй бол мах үйлдвэрлэгдэхгүй. Мах байхгүй бол Брежневт өгсөн амлалтаа биелүүлж чадахгүйд хүрэх байлаа.
Аль 70-д оны эхнээс БАМ-ын жишгээр эвлэлийн илгээлт гээч сайн дурын санаачлагуудыг МХЗЭ-с зохион байгуулж, бодлогоор дэмжин алдаршуулах ажил хийж байсан боловч бас л үр дүн муутай байлаа. Үнэхээр ном сурдаггүй хэд нь л мал дээр гарч байв. “Хөдөөгийн баясгалан” зэрэг кино хийж рекламдаад ч эвлэлийн илгээлтээр мал дээр гардаг нь ховор байлаа. Миний хувьд холоос жишээ хайлгүй хажуунаасаа харахад л аав ээжийн талын 50 гаруй өсвөр насны авга, нагац, үеэл дундаас 2-3-с нь бусад нь эвлэлийн илгээлтээр мал дээр гараагүйг би сайн мэдэж байна. Өөрөө л хичээвэл аль бөглүү хөдөөний сумаас эрдмийн оргилд хүрэх зам нээлттэй дардан байсан нь олон хүнийг өнөөдөр нутгийн зөвлөлийнхөө бахархал эрдэм номтой алдартан болгон дуурсагдахад хүргэсэн түүх ийм юм.
Яах вэ гэсэн асуулт тэр үеийн удирдлагын өмнө босож ирсэн нь дамжиггүй. МХЗЭ залуусыг компаничилж мал дээр гаргах ажил ингэж эхэлсэн түүхтэй. Залуусыг ганц нэгээр нь илгээлт өвөрлүүлэн мал дээр гаргах ажил ахицтай өөрчлөлт авчрахгүй нь тодорхой болмогц анги хамт олноор нь огшоож, залуусын дарвианд хөнгөн шийдвэр гаргадаг төрөлх психолгийн онцлогийг нь түшиглэж ажиллахаар шийдсэн байдаг юм билээ. Ингээд 1978 оноос эвлэлийн илгээлтээр анги хамт олноор нь мал дээр гаргаж эхэллээ. Мал аж ахуй хүн хүчтэй болов. Олон өвөлжөө бууц залуусын гараар тордогдож, хадлан тэжээл нөөцийн хашаа дүүрэн нуруулдагдав. Мал өссөн эсэх нь бүү мэд, юутай ч махны үйлдвэрлэл нэмэгдэв. Бас бүтэн хонио тоглоомон морины үнээр (Тоглоомон морь 8 рубль байв) ч өгч чадахгүй байгаа тухай ярьсан хэн ч намын гэсгээл хүртэж байлаа.
Эрдэнэт хот аль тэртээх Өмнөд Америкт гарсан Чилийн цэргийн эргэлтээр хөрөнгөтнүүд дэлхийн зэсийн хамгийн том нөөцийг хяналтандаа буцааж авсаныг хариу болгож ЗХУ-н шууд хөрөнгө оруулалт, санаачлагаар боссон хот бол Дархан үндсэндээ ЗХУ-руу мах нийлүүлэх бааз байдлаар эртнээс төлөвлөж босгосон хот юм. Эхлээд Дарханы мах комбинатыг байгуулаад түүний дайвар бүтээгдхүүнийг боловсруулах нэхий эдлэлийн үйлдвэр байгуулсан байдаг. Энэ бүхнийг эрчим хүчээр хангах цахилгаан станц, ажилчдыг нь бэлтгэх Дарханы политехникум зэрэг бол бүгд ЗХУ-д мах нийлүүлэх нэг зорилготой бүтээн босголтууд билээ. Эрдэнэтийн орон сууцнууд үндсэндээ зөвлөлтийн мэргэжилтэн, ажилчдын сууц байдлаар баригдсан тул Монголын барилгачидын оролцоо бага, Зөвлөлтийн СОТ хэмээх барилгын трестүүдийн хүчээр босож байв.
Харин Дарханд эвлэлийн илгээлт, цэргийн илгээлт, иргэдийн илгээлт нэртэй отрядууд зохион байгуулж орон сууцжуулж барилгажуулсан байдаг. Ардын армийг албадан хөдөлмөрийн фронтод өргөнөөр дайчилж, түүнээс нь залхсан залуус хэрхэн тэвчээр алдсан тухай бодит түүхээс сэдэвлэсэн “Маш нууц” хэмээх тун сайн киног бид саяхан харсан билээ.
Эвлэлийн хоморголсон илгээлт сүүлдээ хадуураад зөвхөн мал дээр ч биш мал аж ахуйн бүтээгдхүүн боловсруулах бүх үйлдвэрлэл рүү залуусыг бөөнд нь туух болов. Энэ компаничилсан ажлаас хойш суугчдыг нийгэмд гадуурхах, муухай харагдуулах ухуулга сурталчилгааны ажил олныг өрнүүлсэний оргил нь “Би чамд хайртай” кино болсон юм. Өнөөгийн өндөрлөгөөс харахад Баяраагийн зөв л байсан. Тэр боловсролыг сонгосон. Ховдын багшийн сургуульд элссэн. Өөрт нь унаж байсан Үрлээтэй юу яасанд нь түүнийг буруутгах хэцүү. Бэлгийн бойжилт, хуулийн нас нь гүйцсэн залуусын явдал шүү дээ эцсийн эцэст. Харин эвлэлийн илгээлтийг сөрж индивидуал сонголтоо хамгаалж чадсанаар нь Баяраагаар бахархууштай. Тэхдээ энэ бол кино гэдгийг давтан хэлье.
Эвлэлийн илгээлтээс хүн бүр Баяраа шиг зөрж өөрийн замаараа зүтгэж чадаж байсангүй. Ихэнхдээ л хамт олны хоморгонд хүссэн хүсээгүй илгээлт аван салхитай тал руу сайртталаа мал дагахаар мордоцгоож байлаа. Санамсаргүй сагсагнасан хэнхэг юмнуудтай нэг ангид сурч байсан нь олон хүнд гай болов. Илгээлтээр хөдөө очоод ч хэвийн амьдрал үзсэнгүй. Эвлэл намыг хэнхэгүүдэд дарлуулан, хөдөлмөрийн дэвтрээ хураалгаад нутаг заагдсан цөллөгийн ялтан шиг хаашаа ч үгүй болж ирээдүйн тухай бүх мөрөөдөл нь эхний төлийн дуунаар сарнин, залуу эхнэрээ тэврээд унтаж байхын оронд цасан шуурганаар сэрвэлзэн ишиг хурга уутлан орж ирсээр хэдэн зуныг үзэв. "Загийн алим" гэж тэнэг киног үзсэн хүн үүнийг анзаарсан байх.
Хөвгүүд ч яахав. Мал дээр гаргасан МАХН-н илгээлтийг цэрэгт саналаараа яваад муричихаж байлаа. Бүүр насаа худлаа нэмж байгаад ч хамаагүй цэрэгт оргох шахуу явцгааж байлаа. Аргагүй шүү дээ 8 төгсөнгүүт нь бүх мөрөөдлийг нь нулимаад мал дээр аваачаад хаячихаар чинь хүн л юм чинь эцсийн аргаа бодно шд. Цэргээс халагдаад мал руугаа, цех рүүгээ буцаж очих алба байсангүй. Шинэ цэрэг нам засгийг магтсан шүлэг сайн бичвэл Львовын цэргийн ухуулагчийн сургуульд хүртэл элсүүлж байсан цаг шүү дээ. Охид л хэцүү байлаа. Тэд тэндээ гэрлээд хүний нутагт хөдөөний эхнэр болж хүүхэд малд дарагдан үлдэж байсан юм.
Мэдээж малч, малын ажилд эв дүйтэй хүн цөөнгүй байсан. Ялангуяа өсөхдөө л малын захад хүн болсон илгээлтийн эзэд жавхаатай байлаа. Цөөнгүй илгээлтийн эзэн аварга малчин, саальчин, цаашлаад өнөөгийн мянгат малчид болцгоосон байдаг. Тэдний дунд ч нь бас л манай үеэлүүд бий. Харамсалтай нь илгээлтийн эздийн хөдөлмөрийн дэвтэрийг нь хурааж байрьцаалсан байдал олон жил дуусаагүй юм. Бригадын төвийн улаан булан шатахад барьцаанд авсан хөдөлмөрийн дэвтэр нь шатсанаар аварга малчин, гавшгайч, төлөвлөгөө ноормоо байнга давуулан биелүүлдэг ажилсаг малч нэгэн эгч маань тэтгэвэр тогтоолгох насанд ирэхэд хийсэн бүтээсэн бүх түүх нь цуг шатсан байсан. 79 онд алдаршиж сонинд гарч байсан хайчилбараа үзүүлэн байж хүлээж байснаасаа эрс доогуур буюу хамгийн доор хэмжээгээр тэтгэвэртээ гарсан байдаг юм билээ. Москвад монгол мах нийлүүлэх, Улаанбаатарт шинэ хороолол бариулах өртөг хувь хүн дээр ингэж тусч байлаа.
Илгээлтийн эздийн ихэнх нь малаас хөндий улс байсныг шууд хэлэх хэрэгтэй. Тэд нялайтал пааклаж, төл хорогдуулан, улсаас яаж ч дэмжсэн хөдөөд идээшихгүй, хот суурингийн амьдралаа сэмхэн хүсэмжилж, нам эвлэлд нулимуулсан өөрийнхөө мөрөөдөлдөө үр хүүхдээ ядаж хүргэх хүсэл эрмэлзлэлээ орхихгүй байлаа. 1992 оны Үндсэн хууль шилжилт хөдөлгөөний хоригийг авч хаясан ч тэд шууд хөдөөнөөс хот руу буцан ирж чадахгүй байлаа. Нөгөө Богдод мөргөх гэж ирээд буцах зардалгүй тул үлдсэн мөргөлчдөөс үүссэн аймаг гэдэг шиг нэг хэсэгтээ л хөдөөдөө үлдэцгээсэн юм. Гэвч 90-д оны арьс нэхийн наймаагаар олсон мөнгө, 2003-2004 оны зуд тэдний нүүдлийг шийдвэрлээд хаячихсан. 2005 оноос эхлэн илгээлтийн эзэд хот суурин руу буцан нүүдэллэж эхлэв. Унаган хот суурингийн хүн, гэрт олон жилээр амьдраад сурчихсан тэдэнд хотод бууриа хатгах түвэгтэй байсангүй. Хашаа хатгах бол малын өвөлжөө барихын хажууд хүүхдийн тоглоом тул дор нь 3 тал барьж аваад л утаа май тавьж эхлэв. Энэ үеээс л Улаанбаатрын утаа эрс мэдрэгдэж эхэлсэн билээ. Улаанбаатрыг барилгажуулах ажлын золиосонд амьдралаа үрсэн тэд ямар ч үнээр хамаагүй үр хүүхдийнхээ амьдралыг золиослуулахгүйн төлөө зүтгэсээр хотдоо буцан ирцгээсэнээр утаа эхэлсэн юм. Тэд ганцаараа явсан ч дор хаяж тавуулаа болоод буцаж ирж байлаа. 70-80-д оны илгээлтийнхний үр хүүхдүүд сургууль соёл бараадах нас нь 2000-2005 оны хавьцаа таарсан нь ч нүүдлийг эрчимжүүлж өгсөн байдаг. Төрийн явуулсан ухвар мөчид бодсон компанит ажлын үр дүн хожим нийгэм эдийн засгийн асар том асуудал болж төрийн тэргүүн нь гамшигийн байдал зарлахад хүрсэн түүх ийм бөлгөө.
Өнөөдөр бид залуусыг цэрэгт 3 жил алба хаалгана, хаалгахгүй гэж 2 тал болон хашгиралдаж байна. Энэ шуугиан ямар зорилготойг бүү мэд. Өөр том шуугиан дарах багаж нь байгаад тэгэсгээд замхарвал сайн л биз. Харин үндэслэл тооцоогүй ярьсандаа төр баригч маань өөрөө итгээд зүтгээд байвал яах вэ?
3 жилийн армийг хэн тэжээх вэ гэдгээс хариултаа эхэлж хайя. Монгол улс үсрээд л 17000 цэргийг ноормын дагуу хооллож хувцаслаж чадах эдийн засгийн нөөцтэй. Энэ чадалдаа тааруулж цэргийн насны залуусаа түргэвчилсэн ээлжээр буу зэвсэгтэй харьцаж сурган, цэргийн үүрэг, даргын командыг биелүүлэх хатуу дэгийг мэдүүлж өгөөд гаргадаг. Өөр боломж байхгүй. Манай армийн үндсэн зэвсэглэл болох АК-47 буу бол зэвсэгт мөргөлдөөнтэй Афган, Африк зэрэг газарт хүүхэд, эмэгтэйчүүд хүртэл буудаж суралцдаг анхны буу. Ердөө л 20 минутаас-2 цагийн дотор бүрэн эзэмшдэг дэлхийн хамгийн төгс энгийн галт зэвсэг. Үүнийг эзэмшүүлэх гэж 1080 хоног хуаранд хаших нь арай л хатуу санагдана.
3 жилийн цэрэг бий болвол цэргийн тоо даруй 3 дахин өсөж 51000 болно. Зардал 3 дахин өснө. Хэн зардлыг нь гаргахыг цааш нь ухалгүй хаячихъя. Мэдээж үүнийг уншигч та л гаргана. Шинэ цэргүүдээс юм сурахдаа удааныг нь 2-3 сард буу эзэмшүүлж сургачихлаа гэхэд үлдсэн 1000 хоногт нь юу хийлгэх вэ. Монгол улсын нэгдэн орсон албадан хөдөлмөрийн эсрэг конвенцийг зөрчин төмөр зам бариулах тухай барин тавин ярих болж. Иргэний байгууламж барихад цэргийн хүч дайчилж болохгүй тухай энэ конвенцод чинь хараар цагаан дээр биччихсэн байгаа. Олон улсын хуулийн дагуу бидэнд 3 жилээр татсан хөвгүүдээ хуаранд дэмий хашихаас өөр шийдэл олдохгүй. Бантсандаа зарим нь элдэв мэргэжил сургана л гэнэ. Мужаан, өрлөгчин, өөр юу юу ч байдаг юм. Компьюторын инженер болох хүсэлтэй хүүхдийг хашиж байгаад өрлөгөчин болгох юм байх. Тэдэн дотор улсаа магтуулах нэртэй төгөлдөр хуурч болох хүүхэд байсан ч гараа эвдэртэл хүрз бариад шавар зуураад байх ёстой болох нь. Би шинэ ном суралцаж байна. Удахгүй номоо дуусгана. Энд байхдаа юм юм л анзаарч байх юм. Манайд яагаад тийм тэнэг үрэлгэн, энд яагаад ийм энгийн төгс хямд шийдлүүд байгаад байдгийг заримдаа үнэхээр гайхдаг. Өнгөрсөн хавар хүүхдийн маань сурдаг ахлах сургуулиас ирсэн емэйл их сонин санагдав. Хүүхдүүдийг ахлах сургуульд байхад нь бидний цэрэгт бөөнөөр нь хашиж байгаад сургана гээд байгаа мэргэжилүүдийг эзэмшүүлж дунд сургууль төгсөнгүүтээ ажлын фронтод бэлэн болгож өгдөг үйлчилгээний зар ирдэг юм байна. Тэхдээ зөвхөн сурагчид хүсвэл шүү дээ. Ажаад байхад 200 хүүхэд төгсөж байгаа ахлах сургуулийн төгсөлтөөс 30-50 орчим нь л тусгайлан бэлдсээр байгаад дээд сургуульд орж байна. Дээд сургуулиуд нь ч манайх шиг шороон түмэн биш, элсэлтийн стандарт нь ч чанга учираас давдаг хүүхэд ч цөөн байдаг бололтой. Үлдсэн 150-170 сурагч нь шууд амьдрал руу гарч байна. Ингэхдээ сургуульдаа өөрөөсөө нээж илрүүлсэн авъяас, олж авсан мэргэжил, skill-ээрээ амьдралаа авч явах юм. Энэ 150-170 хүүхдийн цөөнгүй хэсэг нь family business буюу аав ээжийнхээ хийж байгаа бизнест ордог. Бусад нь үйлчилгээний салбарт анхан шатнаас нь эхлэн шууд ажиллаад эхэлдэг. Бас нэлээд нь өндөр үнэлгээтэй хар бор ажил сонгож байна. Бага сургуулиасаа л харилцааны соёл, бараа борлуулах дадлыг маш сайн эзэмшицгээдэг юм билээ. Дунд хүүг маань бага ангид байхад хүүхдүүдэд сургуулиас нь шоколад, саван гэх мэт жижиг сажиг юм өгч заруулан сургуулийн сан бүрдүүлдэг байсан. Энэ нь хүүхдүүдийг худалдаа, үйлчилгээний ажлын дадал, хүнтэй харилцах эв дүй сургадаг байсныг би дараа нь ойлгосон. Бас хөөрхөн урамшуулалтай гэж байгаа тэрүүхэндээ.
Нөгөөтэйгүүр ахлах сургуульд сурч байхдаа эзэмшсэн өрлөгчин, будагчин, мужаан, сантехникчийн ажлыг залуус ихээр сонгодог юм байна. Ийм ажлууд үнэлгээ сайтай байх бөгөөд хичээж нямбай ажиллавал багш, инженерээс дутахгүй сайн орлоготой байдаг. Гэхдээ учир бий. Ийм ажил мэргэжлүүд өөрийн асар том зах зээлтэй учир залуус нь олноор ороод байдаг юм билээ. Барууны үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээл бол нүсэр том, бас ч үгүй байшин сав нь мэргэжил шаардсан маш чанга стандарттай.
Хүний өмчийн газар дээр нь (газар гэж газар, түүний дээр барьсан барилга) өөр хүн аюулгүй байх хариуцлага газрын эзэнд ноогддог хуультай. Ийм ажлыг мэргэжлийн хүмүүс л зөв хийдэг. Хийсэн ажлынхаа хариуцлага баталгааг хүлээх тул газрын эзний хариуцах хариуцлагыг ажил гүйцэтгэгч өөртөө шилжүүлэн хариуцаад явдаг хариуцлагын тогтолцоотой. Өөрөө хэлбэл таны гэрт ирсэн зочны дээрээс барилгын хэсэг унаж гэмтээвэл түүнийг та биш тус хийцийг хийж баталгаа гаргасан мужаан хариуцах ёстой болдог. Хариуцлагын энэ тогтолцоо аливаа бүтээн байгуулалтын чанарыг дээд зэргийн болгож, үргүй хөрөнгө дахин дахин урсахаас сэргийлж, бүтээн босголтууд нь олон 10, зуун жилийн настай чанартай болж ирдэг. Хариуцлагын ийм тогтолцоо барилгын том жижиг бараг бүх ажлыг газрын эзэд мэргэжлийн хүмүүсээр гэрээгээр хийлгүүлэх рүү түлхдэг. Энэ хууль эрх зүйн орчин байхгүй бол мянган мужаан бэлдээд ч зах зээл үүсэхгүй. Энэ тусгай skill шаардсан ажлууд гүйцэтгэгч өөртөө хүлээн авч байгаа хариуцлагтайгаа таарсан үнэлгээ сайтай байх нь ойлгомжтой. Олон олон залуус энэ эрэлт дээр цаашдын ажил амьдралаа сонгочихдог. Баруунд дүүрэн багаж ачсан пикаптай залуус их байхад манай хар ёотон дүүрэн халамцуу залуус л олон байх болж. Нэг л буруу яваад байна манайхан. За ингээд цэрэгт мэргэжил эзэмшүүлнэ нтр гэсэн дэмий утгагүй юмаа орхицгооё. Сууриар нь зөв болгохгүйгээр өм цөм гаднаас нь хальт харсан юмаар нийгэм өөрчилдөггүй юм. Зүгээр л наад цэрэгт хашиж байгаад хүчээр сургана гээд байгаа юмаа жам ёсны зах зээлийн эрэлт нийлүүлэлт, бас хуулийн ухаалаг зохицуулалтанд нь л үлдээ тэгэх үү.
Цэрэгт үнэхээр мэргэжил эзэмшүүлэх бол цэргийн мэргэжлээ л эзэмшүүл. Холбоочин, пуужинчин, нисгэгч, шүхэрчин, танкчин, мэргэн бууч, инженерийн цэрэг (бэхлэлт, нуувч, гүүр баридаг) гэх мэт эзэмшүүлэх мэргэжил цэрэгт олон. Үүнийг голдуу гэрээт цэрэгт эзэмшүүлэх ёстой. Хугацаат цэргээс мэргэжилийн цэрэгт саналаараа үлдэх аавын хүү олон. Тэдэнд энэ мэргэжилүүдийг төгсөртөл нь эзэмшүүлэх ёстой байх. Илүү цааш хөгжих сонирхолтойд нь цэргийн дээд боловсрол олгож зэвсэгт хүчнээ бэхжүүлээд л явдаг байхгүй юу.
Цэрэгт явуулж төлөвшүүлэн үг даадаг болгох юм байх нэг хэсэг хүнэ. Бас л бусдаас ажигласан зүйлээсээ хуваалцъя. Энд хүүхдүүдийг үнэнч шударга болгоход л бүх боловсролын систем, гэр бүл, нийгэм нь бүхэлдээ чиглэн ажиллаж байна. Эцэг эх, багш нар нь үлгэрлэн өөрсдөө зөв, шударга байхаас эхэлнэ. Хэнийг ч энэ нь баяны, энэ нь ядуугийн хүүхэд гэж ялгаварлаж байгаа юм алга. Үйлдэл бүрд л шударга байгааг урамшуулж, буруу хазайвал засаж хэлж байж хүүхдүүдээр шударга иргэн хийж авдаг юм байна. Хуулахгүй байх, хуурахгүй байх, өөрт ноогдсон ажлыг өөрөө л хийх зан чанар бол эдний нийгмийг яс генинд нь байна. Нэгэнт шударга иргэн болж өссөн хүн шударга зөв ямар ч шаардлагыг ухамсараараа шууд хүлээн авдаг. Үг авдаг болно гэсэн үг. Шанаа манаа ямар ч шаардлагагүй. Харин шударга бусыг бол шууд эсэргүүцдэг болцгоох ажээ. Манайхан тэгэхэд яаж байна? Эцэг эх, төр засаг, багш хүмүүжүүлэгчид нь өөрсдөө л шударга бусын үлгэрийг оройлон уралдан үзүүлж байгаад баахан сонин буруу хүмүүжилтэй хүүхдүүд өсгөөд авдаг. Тэд нар нь зөв юм хэлсэн ч, буруу юм хэлсэн ч хэний ч үгийг авахаасаа нэгэнт өнгөрсөн байдаг. Эцэг эхийн эцсийн арга нь нөгөө хүүгээ цэрэгт явуулж номхон, зэрэгц команд доор хагас зомби байдалд ямар ч үгийг автоматаар үг дуугүй дагадаг болгох бөөн мөрөөдөл. Гэвч өсөхдөө л эх захгүй шударга бусын орчинд өссөн хүүхдүүд цэргийн 3 жилийн бүүр ч илүү шударга бусыг арай гэж тэсдэг, тэсэж тэсэж тэсрэхээрээ яадаг байсныг бид бүгд киноноос харсан. Тэр кино хэтрүүлэг ихтэй ч, зарим үнэнд дөхөж очсон л байгаа.
За яахав 3 жил цэрэгт яваад баахан номхон зэрэгц команд дунд үг, шанаа даадаг болоод гараад ирэг. Тэглээ гээд тэр залуусын ихэнх нь цаашдын зөв замаа олохгүй. Илгээлтийн эзэд шиг л будилж, хувь заяа нь замарч замхарцгаана. Монголд тэдний сурсан өрлөгөчин мужаан мэргэжилийн эрэлт маш бага. Мэр сэр нь л юу юм гэхээс Монголчууд ахуйн ажлаа бусдаар мөнгө төлж хийлгүүлдэг хүмүүс биш л дээ. Бараг л хувийн байшингаа ганцаараа өөрөө юугаар ч хамаагүй, яаж ч хамаагүй барьчихна гэж үздэг хүмүүс шүү дээ. Цэргийн 3 жилд олох мэргэжил зах зээлгүйн улмаас олон хүний амьдралыг залгуулах хоол нь болж чадахгүй. Нөгөөтэйгүүр тэр хүмүүсийн сурсан эрдэм, дадал эв дүйг хөлсөөр ашиглах завгүй, мөнгөтэй, дундаж анги Монголд алга. Олоон жилийн дараа төмөр замын рельс дамнаж явахдаа олсон, хүйтэн нойтонд төмөр замын далангийн шороо шаварт бакиалаараа зоогдож байснаас олсон нуруу, бөөрний гэмтэлтэй бүхэл бүтэн үе төрөх байх. 3 жилийн цэргээс халагдаад ном сурдаг гэдэг бол худлаа шүү худлаа. Цэргээс халагдсан байтугай дунд мэргэжлийн сургуулиас дээд сургуульд орсон хүмүүс ч олигтой сурдаггүй л байхгүй юу. ЗХУ-д цэргээс халагдсан, нисэхийн дундаас ажиллаж байгаад ахиж суралцсан олон ах нартай хамт сурч байсны хувьд хэлэхэд залуу хүн нэг алдсан сурах тэмпээ дахиж олно гэдэг бол бараг боломжгүй юм байдаг юм билээ. Цэргээс очсон нь барилдаж, архидаж бгаад дуусдаг бол ажиллаж байгаад очсон нь наймаа, хүүхэн эргүүлсээ ихэнх нь замаасаа гээгддэг юм даа. Залуу хүнд ном сурдаг үе гэж байдаг юм. Тэр үеээ зөв сураад барчихвал цаашид хэдэн ч ном сурсан торохгүй. Олон залуусын сурдаг насны инерцийг алдагдуудах 3 жилийн цэрэг хэрэггүй байхаа. Нэг жилийн цэрэг бол харин болж байгаа юм. Төсөвт дарамтгүй, хувь хүний төлөвлөгөө мөрөөдөлд саадгүй.
Тэр Израиль мизраилыг дуурайна гэдэг бол бас л худлаа шүү худлаа. Израилыг дуурайхдаа хүрвэл ядаж төрөө жүүдүүд шиг лаг боловсролтой, гавал толгойтой гаруудаар эхлээд дүүргэх хэрэгтэй юм л даа. Гэтэл манай төрд толгой алга. Баахан боовон чихтэй, боовон толгойтой юмнууд л байна. Японд сургууль төгссөн эсэх нь эргэлзээтэй нэг солиотой нөхрийн өөрөө орчуулсан эсэх нь эргэлзээтэй номыг хар сохороор дагаж улсаараа ханарахгүй ээ хэдүүлээ.
За энд баахан кино ярьчихлаа. Киноноос өөр юм анзаардаггүй хаантай улс юм чинь өөр яах ч юм билээ. Мэддэг хэлээр нь л ойлгуулахыг хичээх юм даа аргаа барахдаа. Хөвгүүдээ төмөр замын цэрэгт явуулж хувь заяаг нь золиослох уу яах уу тэгээд? Зүгээр л дарга сайдуудаар хулгай хийлгүйлэлгүйгээр тэр төмөр замаа зах зээлийн журмаар нь барьчихаж болохгүй байгаа юм уу ахаа
Ц.Бат
Сэтгэгдэл0
ЦЭРЭГТ ЯВЖ ҮЗЭЭГҮЙ УЛСУУД САЙХАН ГЭЭД ОЙЛГООД БАЙХ ШИГ БАЙНА.ӨӨРИЙНХӨӨ ХҮҮХДИЙГ АХЛАГЧ БОЛГООД БАЙШИН БАРИУЛ ХҮНИЙ ХҮНИЙ ХҮҮХДИЙГ ЗҮГЭЭР ОРХИ.БАЙЛДААНДАЙ КИНО БАГА ҮЗ.
Хэнийх нь болохоор хүүхэд хэнийх нь болохоор хүүхэд биш болж байна Бүгдийнх нь л хүүхэд цэрэгт явж эр болж эх орондоо жаахан ч гэсэн тустай юм хийг! Харин сэлгүүцэж баарддаг хоног хугацаа нь хэдэн жилээр цөөрнө 3 жил болгоход яахаараа цэргийн тоо өсдөг юм бэ? Халагдсаных нь тоогоор л татагдаж шинэчлэгддэг шүү дээ Монгол эр хүн болгон цэрэгийн алба хаах хэрэгтэй Ядаж эх оронтой гэдэгээ мэддэг болно Буудаж сурахгүй байж болно Хал үзэг,хашир сууг,юм хийх санаа бодол төрөг,мэргэжилтэй ч болгож болно Өөрөө өөрийгөө тэжээх тэгснээр эх орны хөгжилд оролцоотой байя гэж сэтгэж сураг! Бэлэнчлэгчид ,хүйтэн дотортон,хүний хүн дэндүү олон боллоо!
Энэ Бат чинь МИАТ-ын захирал болно гэж дайраад зөвшөөрөхгүй байсан Гансүх сайдаа муулж гүтгэж байгаад шоронд суусан нөхөр биз дээ. Эгч Оюунгэрэл нь Америк өвгөн тэврээд л. Иймэрхүү хүмүүс бусдыг шүүмжлэхээр хэн итгэх вэ дээ.
БАЙЛДААНТАЙ
нэг хонь 8 рубль байсан л юм байгаа биз, оросуудын хийж өгсөн материаллаг төдийгүй оюуны өчнөөн хөрөнгө оруулалт одоогийнхооор ямар үнэтэйг мэдэх үү, өнгөрсөн юм яахав вэ, одоо америк, барууныхантай хийж байгаа наймаагаа ярьж шүүмжил
Дорогие россияне..... идите вы нахуй.
Сонинэмэнийхээн коммент устгаж шогтохгүй шүү! Дорогие россияне.....идите вы нахуй гээд хэлчихэе.
ЭНЭ ХҮн ТООНД ТААРУУХА ГАР ЮМААДАА
өнгөрсөн үеийн хийж гүйцэтгэснийг шүүмжлээд яах вэ одоогийн америктайгаа сүжирээд монголоо хөгжүүлэх арга эвээ олж үз Ер нь том барилга хот сууринг барьж байгуулах ажлыг олны хүч олон олноор ашиглах хэрэгтэй гэдгийг амьдарал барууны болон зүүний орнуудын туршлага харуулаад л байгаа шүү дээ Одоогийн хөгжлийг хараад оросыг муулах панаалдах яах эрхэм нөхөр Та өөрийгөө хичээх хэрэгтэй Та өөрөө монголын хөгжилд гарт баригдах нүдэнд х насны босгон дээр очоодп арагдах юм хийсэн болов уу ?? Хагас боловсорсон бүтээгдэхүүн байна л даа өөрөө өөрийгөө сайн бод Одоо америк болон баруун зүүнийхэнтэй хийж байгаа наймаагаа сайн бод өөрт чинь бас л өөр санаа шийдэл орох бий дээ
Америк гэж ирээд л нэг их хараах юм. Америкууд Монголыг яасан? Зовлон нь тэд биднийг огт тоодоггүй. Америкаас орж ирсэн ганц ч хөрөнгө оруулалт алга. Хааяаа Мянганы сорил энэ тэр жаал мөнгө л өгдөг байх: Нэрд гарах гэхээрээ л аль томчууд руу дайрдаг шиг Америк биднийг тоох байтугай мэдэх ч үгүй байхад Америкаас боллоо гээд л томрох. Дүндүкүүд
өнгөрсөн үеийн хийж гүйцэтгэснийг шүүмжлээд яах вэ одоогийн америктайгаа сүжирээд монголоо хөгжүүлэх арга эвээ олж үз Ер нь том барилга хот сууринг барьж байгуулах ажлыг олны хүч олон олноор ашиглах хэрэгтэй гэдгийг амьдарал барууны болон зүүний орнуудын туршлага харуулаад л байгаа шүү дээ Одоогийн хөгжлийг хараад оросыг муулах панаалдах яах эрхэм нөхөр Та өөрийгөө хичээх хэрэгтэй Та өөрөө монголын хөгжилд гарт баригдах нүдэнд х насны босгон дээр очоодп арагдах юм хийсэн болов уу ?? Хагас боловсорсон бүтээгдэхүүн байна л даа өөрөө өөрийгөө сайн бод Одоо америк болон баруун зүүнийхэнтэй хийж байгаа наймаагаа сайн бод өөрт чинь бас л өөр санаа шийдэл орох бий дээ
женко өөрөө хугацаат цэргийн алба хаагаагүй,хүүхдүүд нь ч бас хаагаагүй,хаах ч үгүй.Хугацаат цэргийн алба гэдэг хүнд хүчир албыг та бид нар шиг жирийн ардын хүүххдүүд л хаадаг юм шүү дээ.Тэр дарга марга нарын хүүхдүүд бол гонж ...
БЛА БЛА БЛА
Техник мргэжлицн сургуулиудад арай илуу бэлддэг байх шуу 70 мянгын тэтгэмжийг нь болиулсан нь маш буруу
Ямар урт үг вэ?
Тэнэгтээд бай.Өнгөрсөнийг шүүмжлээд залхуурч суугаад хөгжсөн юм хаана бна.
АНУсын суурин тагнуул ясчин Оюунгэрэлийн дүү гацаа Бат олон юм хуцахгүй шүү.
яг үнэн
америк хүргэнийхээ даалгавараар бичсэн бололтой.Ер нь гадаад нөхөр эхнэртэй нөхдүүдийг төрд ойртуулж болохгүй.
jenko ni ajil hiij zadarsan niigmee neg zasaad, bosgood avah geheer jadlan eserguutseed, ehleh umaa. uuruu tegeed uy sanal bolgoj bgaa umb. baihgui sh dee. za daa, jaahan gegeeleg um bichie. utaa, bohir niigmees uudeed ch ter um uu buu med, ungulug saihan zurguud zurlaa. us hataadag sens geh met zuilseer setgel sergem ungu budag naastr gargalaa. 2x1.5 hemjeenii zuragiig 30 minutand l zurav. udaan hatdag ch ene urlagt surah hun baival zaagaad ugie. setgelee sergeeh uur zuil end bichie.mash amarhan argaar beleg dursgaliin goe 2 m vaar, jijig modern vaar,hiimel ouy,suvd,unet chuluu, untlagiin uruunii hivs hivsentser, barag hiimel alt hiih, hiimel mungu hiij, goe busguin bas undruuruu 2 m figur durs hiij urlaj setgelee sergeegeerei. zaagaad ugie. daavuu shuuvuunaas ehleed eldev umnii bugluu, geh metiig hayj bolohgui.zuslangiin egch maani gertee tsagaan gaa, kiwi, limon zergiig tarihiig zaaj ugsun,goe l um bilee.bas buynii ajil hiij urh tolgoilson eejuuded bas huuhduuded ni tuslaval saihan sh uu. ungursun namar bid davhar nehsen dulaan beelii, malgai, bugsnuus dooguur urt dulaan kurtik, sain ul,ulavchtai hiatad bish uvliin gutal tedendee ugsun. urh tolgoilson ijii nar mash olon bolson bn lee shuu, emegtei gishuudee. ta nar denduu l bn.
anhaaruulga; neg oros heltei mongol duuchin busgui gar argaar hiisen chuluunuudaa jinhene chuluu gej mash unetei zarj hulhiddag um bilee. minii hiideg ouy geh mettei adil. eruul mended chin sain geh meteer huurna.huuramch unet chuluu avahaas bolgoomjil
jenko-iin hiij bui ajliig demjij saishaaj bichiheer hen negnii daramtaar sonin.mn blok hiigeed baih um.muulah estoi um baih daa. erunhiilegchiin tendeh humuus bish baigaasai daa...
jenko ni ajil hiij zadarsan niigmee neg zasaad, bosgood avah geheer jadlan eserguutseed, ehleh umaa. uuruu tegeed uy sanal bolgoj bgaa umb. baihgui sh dee. za daa, jaahan gegeeleg um bichie. utaa, bohir niigmees uudeed ch ter um uu buu med, ungulug saihan zurguud zurlaa. us hataadag sens geh met zuilseer setgel sergem ungu budag naastr gargalaa. 2x1.5 hemjeenii zuragiig 30 minutand l zurav. udaan hatdag ch ene urlagt surah hun baival zaagaad ugie. setgelee sergeeh uur zuil end bichie.mash amarhan argaar beleg dursgaliin goe 2 m vaar, jijig modern vaar,hiimel ouy,suvd,unet chuluu, untlagiin uruunii hivs hivsentser, barag hiimel alt hiih, hiimel mungu hiij, goe busguin bas undruuruu 2 m figur durs hiij urlaj setgelee sergeegeerei. zaagaad ugie. daavuu shuuvuunaas ehleed eldev umnii bugluu, geh metiig hayj bolohgui.zuslangiin egch maani gertee tsagaan gaa, kiwi, limon zergiig tarihiig zaaj ugsun,goe l um bilee.bas buynii ajil hiij urh tolgoilson eejuuded bas huuhduuded ni tuslaval saihan sh uu. ungursun namar bid davhar nehsen dulaan beelii, malgai, bugsnuus dooguur urt dulaan kurtik, sain ul,ulavchtai hiatad bish uvliin gutal tedendee ugsun. urh tolgoilson ijii nar mash olon bolson bn lee shuu, emegtei gishuudee. ta nar denduu l bn.
uvul hudulguun bagasch jin nemegdej harvin iluutei ''urgana'' shuu. yaaj harvingaa shataah talaar asuuval helj ugie. bi uuruu bas zolioos.bieiinhee huchil shultee tentsvertei baigah gej ugluu hunsnii soda, limon-toi us ulun bien deeree uuj bn. arai olon oims eleesen bolhoor end huvaaltsaj bn. tsagaan sar gej ''harvin nemeh, mah ih idej ulam mangar teneg''boloh sar irj bn.jaahan hoshignoj bichlee. urshuuh biz ee.
uvul hudulguun bagasch jin nemegdej harvin iluutei ''urgana'' shuu. yaaj harvingaa shataah talaar asuuval helj ugie. bi uuruu bas zolioos.bieiinhee huchil shultee tentsvertei baigah gej ugluu hunsnii soda, limon-toi us ulun bien deeree uuj bn. arai olon oims eleesen bolhoor end huvaaltsaj bn. tsagaan sar gej ''harvin nemeh, mah ih idej ulam mangar teneg''boloh sar irj bn.jaahan hoshignoj bichlee. urshuuh biz ee.
Энд сэтгэгдэл эрээчиж суугаа этгээдүүд , яах аргагүй энэ өгүүлэлийн БААТАРУУД МӨН дөө МӨН ? аан өөр юу гэхэв , жаахан тодруулчих уу - яаху ... түүхээ эргэн харж , ой тогтоолтт сэргээ | ой тогтоолтоо эргэн санаж , анализ - синтез хийж сур | анализ - синтезээ боловсруулж , оюун дүгнэлт \ өгүүлэлийн эзэн шиг \ хийж , өөрийн санаа - бодол оо итгэлтэй \ энэ хүн шиг \ илэрхийлж СУР ?|?|?| Өөр юу гэж ч хэлхэв дээ , ЗОЛИОСУУДАД ...
Тэр үеийн төрийн бодлогыг яаж ч муухай харагдуулах гээд нэмэргүй тэрний хүчэнд Монгол улс тэсэж үлдсэн юм.Бас дэлхийд БНМАУ гэж албан ёсоор бүртгэгдэж улс шиг улс айл айл болцгоосон . Одоо харин Монгол улсыг хүүе гэхгүй л бол тэсэх аргагүй алга болохоор л байна .Юм л бол оросын боол ,оросын тусын тулд л ажилаж байсан мэт бурахаа болимоор юм .Малаас өөр баялагыг ашиглах чадваргүй байсан тэр үеийн төр яаж одоогын төрийг удирдаж буй нөхөдийн байгуулаагүй үйлдвэрийг байгуулсан юм бол гэж бахарахмаар том том үйлдвэрүүдийг барьж хэдэн мянгаар нь залуусыг ажилтай хоолтой байлгаж чадаж байв аа гэж боддог .Тэр үеийн тэр том том үйлдвэрүүдийн ихэх нь одоо хэдэн хүний гараар ороод алга болсон .Юу дуртайгаа бурж болно жаахан байтай бас учир ухаантай бичиж бай
Yag unen
munharsan omhii guilgachinguudiig boos huurs tembyygees ni salgaj ygyi yadaj usand oruulj surgaj baas archdag soioliig surgalaa..... ooroor ni mohoj duusahiig ni hyleej baisan hyniih ni toog 3 saya bolgood 1 muu uls oron shyy baih yndes suuriig ni taviad ogloo... yynees ilyy iim ajliig mongold hen hiij ogson be..... orosod aluulj taluulsan bol hohi chini.... uls ni uls shig hyn ni hyn shig baihiig ni hen bai gesen be.... orosuudad aluulsnaa yarih geed baigaa bol manj tyvd gamingiin alsan tamalsan eryy shyylted aluulsnaa bas yariach..... odoo oros garch zailaad ochnoon Jil ongorohod oodolson chini haana baina
za ene deed nohor bol shudraga uneniig oguuljee. ystoi l boos huusandaa barigdaj manj hytduudiin er ni bool em ni yanhaniig ni hiideg. tembuutei bogdiinhoo boowiig ni uraldan iddeg bsn undestniig odoo comnii araas hudlaa unen tsetserhej suuh undesiig orosuud l tawisan.
Агуу Орос орон бололцоо гаргаж Монголд 2 хороолол барьж бэлэглэсэн нь буруу болжээ янз нь? Мал сүргээ өсгөе гэж, хөдөөг ажиллах хүчнээр хангая гэсэн гнь буруу байх нь ээ?
Хөдөө залуус үе улиран ажиллаж амьдарч байсан гол овоохой- нэгдлүүдийг тарааж, хөдөө дахь гол үүрийг нь эвдэж, үй олон монголчуудыг хотруу нүүлгэж, утаандаа хахаж цацаж амьдрах болсон нь зөв юм байна л даа, энэ хүний бичсэнээр.
Та гарц бичсэнгүй? Арми бол нийгмийн түшиг тулгуур. Энэ олон их, дээд сургууль түшиг тулгуур болж чадахгүй байна. Өчнөөн мөнгө төлбөрт нь авчихаад чадваргүй, хэрэггүй бүтээгдэхүүн гаргаж байна. АК буугаар армийг төсөөлж бичиж байгааг чинь, буу барихаар шууд цэрэг болчихдог гэж сэтгэж байгаа чинь үнэхээр тэнэг байна.
Bat ingeneriin huuhed 100 kg buduun gesen, ter tseregt yavbal hetsuudeh baih l daa. ene orchin uyiin amerin mayagaar amidardag ulaanbaatarynhy huuhduud yavahgui baina biz. ugaasaa tentseh ch ugui baih. Tseregt yvaj naad zah ni ajil hiih bolomjtoi boloh tsaad zah ni mongol er hun boloh huseltei humuus bas baina shuu dee. Manaihand lav 3 baina.
Улс эх орондоо хэрэгтэй зүйл хийх гэхээр л ташуураа бариад босох юм. Олон мянган залуустаа алба хаах, ажиллаж хөдөлмөрлөх, боловсрол мэргэжил эзэмших, эх оронч , хөдөлмөрч үзэл олж авах, бас боломжийн цалин орлоготой болгох тун сонирхолтой, эх оронд хэрэгтэй санал гарахаар л буруутгаад дайраад эхлэх юм.
Монголчууд Оросын талыг хэт барьж, Монголыг Оросын колони болгосон, Оросын талд үйлчилж Монголыг хохироож байсан тухай ярьдаг ухвар мөчид хүмүүс манайд бий. Монгол, Зөвлөлт (Орос)-ын найрамдал нөхөрлөлийг бэхжүүлэх үйлсэд нам, төрийн удирдагчид чин үнэнч байсан нь Монголын төрийн уламжлал, өмнөх зүтгэлтнүүдийн бодлогыг үнэнчээр залгамжилсан хэрэг байв. Бат хаан, Александр Невскийтэй хуурай ах дүү нар байж, Алтанхаан, Галдан бошигг, Амарсанаа, Чингүнжав, Богд Жавзандамба, Намнансүрэн, Ханддорж, Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан, Г.Бумцэнд, Ж.Самбуу, Ю.Цэдэнбал нар цөмөөрөө л их Оросын ард түмнийг түшиглэх нь монголчууд эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо бэхжүүлэхийн нөхцөл гэж үзэж байсан юм.
1911 онд Монголчууд үндэсний тусгаар тогтнолоо олоход Цагаан хааны дэмжлэг чухал нөлөө үзүүлж, 1921 оны ардын хувьсгалын ялалтад, эх орноо цагаантан, гамингаас чөлөөлөхөд Зөвлөлт Орос шийдвэрлэх тус үзүүлсэн билээ. Шинэ Монголыг анх хүлээн зөвшөөрч дипломат харилцаа тогтоосон ганц улс нь 3өвлөлт Орос байв. 1939 онд Халх голд түрэмгийлэгчдийг бут цохиход улаан арми томоохон туслалцаа үзүүлж, 1945 онд мөр зэрэгцэн тулалдаж, эдийн засаг, соёлоо хөгжүүлэхэд Зөвлөлтийн тусламж нэн чухал үүрэг гүйцэтгэв. Төмөр зам тавих, нефтийн ордоо ашиглах, атар газар эзэмших, хөдөөг цахилгаанжуулан техникжүүлэх, Дархан, Эрдэнэт, Хөтөл, Багануур, Бор-Өндөрийн цогцолборуудыг байгуулахад ЗХУ үнэлж баршгүй туслалцаа үзүүлсэн. ЗХУ Монголыг НҮБ-д элсэхэд, ЭЗХТЗ-д хамтран ажиллах, олон улсын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхэд сайн санааны үүднээс дэмжсэн билээ. Найрамдлын түүхэнд зарим зохисгүй үзэгдлүүд гарч байсан ч Монгол, Зөвлөлтийн хамтын ажиллагаа, нөхөрлөл нь Монголын хөгжилд ач тусаа өгсөн юм.
Монголыг, ЗХУ-д нэгтгэх саналыг тодорхой хүмүүс хэдэн удаа гаргаж байсан бөгөөд энэ нь Монголын гол удирдагч Х.Чойбалсан, Ю.Цэдэнбал нарын зүгээс ч, Зөвлөлтийн удирдлагын талаас ч, ард түмний зүгээс ч дэмжлэг авсангүй тэр үг яриа намжжээ. Тэр хүмүүс нь Монголын тулхтай удирдагчид биш, харин сөрөг хүчнийхэн: Жамбалдорж, Д.Төмөр-Очир, Л.Цэнд нар байсан нь цагаан дээр хараар бичигдэж үлдсэн л байгаа шүүдээ. Дороос гарсан саналыг дээш нь уламжлах, зөвлөлдөх, Зөвлөлтийн удирдагчдын санаа бодлыг тандаж мэдэх ажиллагаа явагдаж байсан нь мэдээж боловч ард түмэндээ хандаж санал бодлоо илэрхийлэх асар их боломжийг ашиглаж байсан Ю.Цэдэнбалын хагас зуун жилийн турш бичсэн ном бүтээл, илтгэл, өгүүлэл, захидал, ярилцлага, дурсамж тэмдэглэл, гадаад дотоодын олон мянган хурал цуглаан дээр хэлсэн үг, радио телевиз, сонин хэвлэлээр ард түмэндээ хандаж хийсэн яриа мэдээлэл, хамтран зүтгэгчид, жирийн хөдөлмөрчидтэй хийсэн хувийн яриандаа ч Монголыг ЗХУ-д нэгггэхийг тэрээр хүсч байсан тухай ганц ч үг бичиж, яриагүй байна. Ю.Цэдэнбалыг буруутгах зорилгоор хувь хүний санаанаас зохиосон хоосон яриаг нотлох ноцтой баримтыг одоо хүртэл хэн ч, түүний дотор социализмийн бөөсийг сайтар түүдэг Баабар ч олсонгүй. Ер нь түүхийн урт үеийн турш Монгол улс Зөвлөлтийн бүрэлдэхүүнд ч нэгдчихсэнгүй, Монгол чигээрээ л үлджээ.
Халх голын дайны ялалтад ЗХУ шийдвэрлэх хувь нэмрээ оруулж, 45 оны чөлөөлөх дайнд Зөвлөлтийн цэрэг бидэнд туслаж, 1946 оноос НҮБ-д Монголыг элсүүлэхийн төлөө тэмцэж,, 1960 онд Монгол улс НҮБ-ын гишүүн болж, 8161,8 км урт хил хязгаараа нарийвчлан тогтоож, хэн ч халдахын аргагүй олон улсын баталгаатай болгохыг ЗХУ бүрэн дэмжиж,, цэрэг армиа бэхжүүлэхэд үнэлж баршгүй туслалцаа үзүүлж, Монголын тусгаар тогтнолын гадаад баталгаа болж байсан юм. ЧухамдааМонгол Зөвлөлтийн найрамдлыг хөгжүүлэн бататгаж, эдийн засгаа өөдлөх замаар хөгжүүлж, хэл соёлоо, боловсрол, шинжлэх ухаанаа урагшлуулж, хүн амыг эрүүлжүүлэх, амьдралыг нь дээшлүүлэхэд Зөвлөлтийн ард түмэн тусласны дүнд Монголын хүн ам 1940 онд 747,8 мянга байснаа 1985 онд 1 сая 900 мянгад хүрч нэг үгээр хэлбэл Монголын улс төр, эдийн засгнйн тусгаар тогтнолын суурь 1990 он хүртэл батжиж ирсэн байх юм. Түүхийн олон үеийн турш бараг л цусан төрлийн ахан дүүс болсон Хөрш орнуудтай ухаалгаар харилцах, холбоотноо зөв тодорхойлох нь манай мэтийн жижиг орны хувьд тэргүүн зэргийн ач холбогдолтой юм шивдээ.
Өнөөдрийн залуучуудад эх оронч үзэл, үндэсний бахархал, хүмүүжил, ёс суртахуун гэдэг байхгүй болчихоод байгаа болохоор гаж донтон, ажил хийх хүсэлгүй бусдаар тэжээлгэхийг хүсэгчид, хувиа хичээчэн бэртэгчингүүд бий болчихоод байгааг толгойтой болгон л ярьж байна. Яаж үүнээс салах вэ гэдгийг бодож, гарч хайж байгаа улс төрч, улс төрийн нам байна уу? Монголын залуучууд сайн дураараа очоод төмөр замын бүтээн байгуулалтад ажиллах уу? Иргэд нь ийм сэтгэлгээтэй болсон нөхцөлд хүчээр, цэргийн зохион байгуулалтад оруулж байж хөдөлмөр хийлгэж, улс орондоо хэрэгтэйг бүтээлгэнэ. Тиймээс цэргийн алба хаах хугацааг 3 жил болгох биш, цэргийн алба хаасан залуучуудыг гэрээт цэргийн албанд авч, ажлын хөлсийг нь бүрэн өгч хөдөлмөр хийлгэх хэрэгтэй. Энэ ганц зөв гарч байх болно. Энд монголын бүх залуучуудыг цэрэгт татах хэрэггүй, цэрэг 1 жилийн алба хаахдаа цэргийн эрдэмдээ суралцаад сүүлийн 2 жилдээ гэрээгээр цэргийн албаа үргэлжүүлэн хаана гэсэн үг.
Өнөөдрийн залуучуудад эх оронч үзэл, үндэсний бахархал, хүмүүжил, ёс суртахуун гэдэг байхгүй болчихоод байгаа болохоор гаж донтон, ажил хийх хүсэлгүй бусдаар тэжээлгэхийг хүсэгчид, хувиа хичээчэн бэртэгчингүүд бий болчихоод байгааг толгойтой болгон л ярьж байна. Яаж үүнээс салах вэ гэдгийг бодож, гарч хайж байгаа улс төрч, улс төрийн нам байна уу? Монголын залуучууд сайн дураараа очоод төмөр замын бүтээн байгуулалтад ажиллах уу? Иргэд нь ийм сэтгэлгээтэй болсон нөхцөлд хүчээр, цэргийн зохион байгуулалтад оруулж байж хөдөлмөр хийлгэж, улс орондоо хэрэгтэйг бүтээлгэнэ. Тиймээс цэргийн алба хаах хугацааг 3 жил болгох биш, цэргийн алба хаасан залуучуудыг гэрээт цэргийн албанд авч, ажлын хөлсийг нь бүрэн өгч хөдөлмөр хийлгэх хэрэгтэй. Энэ ганц зөв гарч байх болно. Энд монголын бүх залуучуудыг цэрэгт татах хэрэггүй, цэрэг 1 жилийн алба хаахдаа цэргийн эрдэмдээ суралцаад сүүлийн 2 жилдээ гэрээгээр цэргийн албаа үргэлжүүлэн хаана гэсэн үг.
Батаа гуай худлаа шаагаад л
Унэнийг маш зев бичжээ цеехен ч гэсэн ийм эруул хумуус байгаа аз шуу
Барилга төмөр замаа өөрсдөө бүтээн байгуулалт хийж босгох хэрэгтэй.алийн болгон орос хятадаас ажилчин авч ажиллуулах вэ.цалинтай цэрэг болгож ажил хийхэд монголчууд дургүйцэхгүй биз дээ.ажил хөдөлмөр хийж хүн амидардаг шүү дээ.гадны хүмүүсээр ажил хийлгээд монголчууд залхуу хойрго бэлэнчилж худал үнэн чалчиж суух харамсалтай.солонгост бгаа монголчууд цаг наргүй өдөр шөнөгүй ажилалаж бхад эх орондоо бгаа монголчууд сэтгэл өөдрөг ажил хийж амидарч болохгүй юу.эх орон гэдэг эцэг эх шиг надад санагддаг.
Чи өөрөө л тэр барилгын цэрэг,төмөр замын цэрэгт нь очиж 3-5 жилээр албаа хаа даа,мануус нь ч болих уу даа.
odoo mal huvid ochisonii buyn n hotiin utaa !!!
Монголчууд Эрдэнэт үйлдвэрийг босгосон гэж орост биш Чилийн генерал Пиночетэд талархаж явах учиртай Чилийн зэсээс хөөгдсөн оросууд Эрдэнэтээс Чехсловак улсыг хөөж хөрөнгө оруулж босгосон түүхтэй юм шүү дээ
Энэ Батынхаар Израил бол дампуу улс юм. Ер нь эднийх удмаараа бэртэгчид. Эх оронд аюул тулгарвал АНУ руугаа гүйхэд бэлэн. Энэ нөхөр ч өөрөө хөдөлмөрлөх хамт олонтой эвсэж ажиллах чадваргүй, чалчаа мэдэмхийгээсээ болоод хөөгдсөн амьтан. Бүгд ийм болвол яана аа?
тэр эгч нь гэж америк өвгөн тэвэрчихээд төр самраад явдаг аан
Өнөөгийн энэ тогтолцоог өөрчлөх шаардлагатай цэргийн алба хир оновчтой өгөөжтэй эсэхийг урьдчилан харах боломжгүй ч эх орноо гэсэн залуус бий болно гэдэгт итгэлтэй байна, яагаад гэвэл миний бие гурван жил хилийн заставт алба хааж гуаад жил ЕБС-д багшилсан ахмад багш байна.
jil bolgon tsereg tatlaga gedeg jumaa bolivol taarna. mergejiliin armitai boloh heregtei.
Harin tiimee bolovsrolgyi BOOVON CIKHTEI iim TOLGOITOI nuhud udirdagch gekheer uamar oligtoi aikhav dee.
ТА ЗӨВ БИЧЖЭЭ.САНАЛ НЭГ БАЙНА.КИНО АМЬДРАЛ ТУС ТУСДАА ЗҮЙЛ ШҮҮ ДЭЭ.ТЭР ӨР ТЭГЛЭНЭ ГЭДЭГ Ч БАС ИХ СОНИН АСУУДАЛ ЮМ ШҮҮ ДЭЭ.
Уул нь онгоцоо нийтлэж бичвэл чамд зугээр шуу Батаа.Юу бичээд байгаа юм хийх ажил байдаггуй юм уу! Ronald Reagan- г магтаад л байсан. Инженерийн нэр хундийг их унагасан даа. Нам гацвал дээр дээ.You need Shut the fuck up. Stutter
Биг лайк
Mushgin guivuulsan soliorol baina ene muu lalar ter ardchilal gedeg ymtaigaa zuirlel baina Chin ter banzal egchteigee huuramch ardchilalariin soliiorood yavj baisan Chin deer dee muu golog zereg gedgiig ,medeh uu medehgui bol huzalgui duugai Bai gedgiig sanuulii
bat bol mash zov bichsen baina bayar hurgeye!