Монгол Улс 1992 онд анхны ардчилсан Үндсэн хуулиа тунхагласнаас хойш зарчмын хувьд томоохонд тооцогдох өөрчлөлтийг 27 жилийн дараа хийж, батлав. Энэ өөрчлөлтийг МАН дангаараа баталгаажуулсан үйл явдал түүхэнд үлдэж байна. Мөн Үндсэн хуульд оруулсан өөрчлөлтийг өнгөрсөн арваннэгдүгээр сарын 26-нд буюу Улс тунхагласны баярын өдрөөр Ерөнхийлөгч Х.Баттулга ёсчиллоо.
Ерөнхийлөгчийн хувьд эрх баригч намын оруулж ирсэн, Үндсэн хуулийн төсөлд анхнаасаа таатай хандаагүй. Өөрийн бүрэн эрхийн хүрээнд дахин нэг Үндсэн хуулийн төсөл санаачлан өргөн барьж, “эсэргүүцэл” илэрхийлж байв. Мөн хууль батлах явц, уур амьсгалыг харахад Төрийн тэргүүнийг Үндсэн хуулийн төсөлд хориг тавина гэсэн яриа улс төрийн хүрээнд явж л байсан. Гэвч Үндсэн хуулийн төсөл баталгаажихын цагт Төрийн тэргүүн ёсчлон дагасан нь сонин байв. Улс төр хөшигний ард ямар яриа, тохироо явагдсан нь тодорхой болоогүй байна.
Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр Ерөнхийлөгч, парламент гэх субъектын эрх мэдлийг хязгаарласан, Ерөнхий сайдад эрх мэдэл нэмсэн гэдгийг хуульчид хэлж байгаа. Тэгвэл Ерөнхийлөгчийн эрх мэдлийг хуульчлахдаа давхар одоогийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын сонгогдох эрхэнд “халдсан” байж магадгүй гэх яриа сүүлийн үед гарах болов. Өөрөөр хэлбэл, Ерөнхийлөгч Х.Баттулга 2021 онд дахин нэр дэвших эрхгүй болсон байж мэдэхээр байна.
Энэ тухай Улсын баатар Э.Бат-Үүл “З.Энхболд Ерөнхийлөгчөө хулхидсан бололтой” нийтлэлдээ “Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг баталсны дараа ЕТГ-ын дарга З.Энхболд “наймаа тохирсон” тул хуулийн төсөлд хориг тавихгүй. Шинэ Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрх зургаан жил байна гэх мэдээллийг жоготой жуумалзан хэлж байсныг ард түмэн харсан. Одоо Ерөнхийлөгч Х.Баттулга яах бол. Үнэхээр л 2021 онд дахин нэр дэвших сонирхолгүй бол Үндсэн хуулийн шинэ нэмэлт, өөрчлөлт хэрэгжихэд ямар ч гацаа гарахгүй. З.Энхболдын хэлсэнчлэн 2021 оноос бид зургаан жилийн бүрэн эрхийн хугацаатай шинэ Ерөнхийлөгчтэй болоод л явчихна. Гэтэл Х.Баттулга нэр дэвших сонирхолтой бол Монголын цаашдын улс төрийн байдал маш ээдрээтэй, эрсдэлтэй болно” хэмээжээ.
Тэгвэл Үндсэн хуулийг сөхөж харъя л даа. Нээрээ л Ерөнхийлөгч Х.Баттулгыг дахин нэр дэвшүүлэх эсэх нь эргэлзээтэй юм байна. Яагаад гэхээр Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 30 дугаар зүйлийн хоёрт Ерөнхийлөгчөөр 50 нас хүрсэн, сүүлийн таваас доошгүй жил эх орондоо байнга оршин суусан, Монгол Улсын уугуул иргэнийг зургаан жилийн хугацаагаар зөвхөн нэг удаа сонгоно” гэжээ. Энэ хэсгийг 2020 оны тавдугаар сарын 25-ны өдрийн 12:00 цагаас эхлэн дагаж мөрдөхөөр заасан. Түүнчлэн “Ерөнхийлөгчийг зөвхөн нэг удаа улируулан сонгоно” гэсэн заалт Үндсэн хуулиас хасагдсан.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 30 дугаар зүйлийн 2.Ерөнхийлөгчөөр 50 нас хүрсэн, сүүлийн таваас доошгүй жил эх орондоо байнга оршин суусан, Монгол Улсын уугуул иргэнийг зургаан жилийн хугацаагаар зөвхөн нэг удаа сонгоно./Энэ хэсгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр баталсан Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтөөр өөрчлөн найруулсан бөгөөд 2020 оны тавдугаар сарын 25-ны өдрийн 12 цагаас эхлэн дагаж мөрдөнө./
Тэгэхээр тавдугаар сарын 25-наас Үндсэн хуулийн энэхүү заалт хүчин төгөлдөр болоход одоогийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын бүрэн эрх яах вэ гэдэг асуудал гарч ирж байна. Бүрэн эрх нь хэвээр байвал хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй Үндсэн хуулиар үргэлжилнэ гэсэн үг. Үгүй бол тавдугаар сараас шинээр батлагдсан Үндсэн хуулиа мөрдөж Ерөнхийлөгчийн сонгууль зарлан, шинээр сонгох юм уу. Тэгэхгүй гэхээр 2021 онд Х.Баттулгыг улируулан сонгох болчихоод эргээд Үндсэн хуультайгаа зөрчилдөөд байдаг. Ямартай ч энэ Үндсэн хуулиас одоогийн Ерөнхийлөгчийг дахин Ерөнхийлөгч болж болно гэсэн заалт, гарц гаргалгаа олж харахгүй байна. Уг нь анх Үндсэн хуулийн төсөлд Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхтэй холбоотой дээрх заалтыг 2025 оноос эхлэн хэрэглэнэ гэж байв. Гэтэл яг батлагдахыг өмнө хууль санаачлагчид хугацааг гэнэт татаж 2020 оны тавдугаар сарын 20-ноос хэрэгжинэ гэчихсэн нь нэг л жигтэй.
Өмнөх Ерөнхийлөгч нарын түүхэнд үүнтэй адил төстэй зүйл болж байв.
1990 онд БНМАУ-ын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт хийж, анхны Ерөнхийлөгчийг парламентаасаа томилсон. Парламентаас томилогдсон анхны бөгөөд сүүлийн Ерөнхийлөгч нь П.Очирбат. П.Очирбат дараа нь Үндсэн хуулийн дагуу нийт ард түмнээсээ сонгогдон хоёр дахь удаагаа Ерөнхийлөгчөөр ажилласан. Түүнчлэн дараагийн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшиж өрсөлдөхөд нь Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан үүсгэж байжээ. Яагаад гэхээр түүнийг улиран сонгогдох эрхээ эдэлсэн хэмээн үзэж, маргаан үүсгэсэн. Гэвч тухайн үед Үндсэн хуулийн цэцээс түүнийг анхны удаад томилсон хэмээн тайлбарлаж, дахин сонгогдох эрхийг нь өгч байв. Харин П.Очирбат гуай тухайн оны сонгуульд ялагдаж байжээ. Тэгэхээр үүний адил хэрэв Ерөнхийлөгч Х.Баттулга дахин сонгуульд оролцохоор бол асуудал нь Үндсэн хуулийн цэц дээр ч очих магадлалтай юм. Харин цэц ямар гарц гаргалгаагаар тайлбарлах нь сонин байгаа юм.
Мөн Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр олгогдсон Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийн тухай зарим хуульчаас тодруулсан. Хууль зүйн дэд сайд асан Б.Энхбаяр энэ тухай “Нэгдүгээрт, нэг удаа улирч болно гэдэг заалтыг 2020 оноос хүчингүй болгочихоор одоогийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулга 2021 онд улирч нэр дэвших эрхгүй болчихож байна. Учир нь “улирч болно” гэдэг заалт Үндсэн хуулийнхаа заалтаас 2021 онд нэгэнт байхгүй болчихсон байх юм. Хоёрдугаарт, 2020 оноос Ерөнхийлөгч зургаан жилийн хугацаагаар сонгогдох энэ заалт нь өмнө нь Ерөнхийлөгчөөр ажилласан хүмүүст хамаарах уу. Хамаарахгүй гэж хэлэх хаалт алга. Тэд 2020 онд шинэ Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр дахин нэр дэвших эрхтэй болж байна. Учир нь нэг л удаа улирна гэдэг заалт хүчингүй болчих” гэсэн хариулт өгч байна. Зарим хуульч “бүрхэг, ойлгомжгүй, өөрчлөлт орсон тайлбарлахад хэцүү заалт орсон” гээд тайлбарласангүй. Үнэхээр Ерөнхийлөгчийн дахин сонгогдох эрх энэ байна гээд хэлчих хуульч гараагүйг бодоход Э.Бат-Үүлийн хэлсэн шиг З.Энхболд нь хулхидчихсан юм биш байгаа.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн гучин нэгдүгээр зүйл.7.Ерөнхийлөгчийг зөвхөн нэг удаа улируулан сонгож болно./Энэ хэсгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр баталсан Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтөөр хүчингүй болсонд тооцсон бөгөөд 2020 оны тавдугаар сарын 25-ны өдрийн 12:00 цагаас эхлэн дагаж мөрдөнө./
Т.Батсайхан
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
Сэтгэгдэл0
Маш зев. Энэ терийн менгений номер нэг хулгайчийг хvчин тегелдер хуулиар дахиж сонгохгvй!
Zaaasssss chini helseneeer delhii ergelee yu , balairch suuhiin orond garaa ugaa, mask zvv
Жэнко ард тvмнээс темер зам барина гэж 2 удаа хулгайлсан 280 сая $ нийт 560 сая $ буюу 1 их наяд 500 тэрбум тегрег, Мах Импекс, Милл хаус гурилын vйлдвэр, Талх чихэр, Баянгол зочид буудал бvгдээ терд, ард тvмэнд буцааж егеечээ! Монгол улс Жэнкогийн завшсан 280 сая $-ын Чингис бондын ерийг 2012 оноос хойш едер бvр телж буй 55 сая тегрег буюу 160 тэрбум 600 сая тегрегийн хvv нийт 1 их наяд 660 тэрбум 600 сая тегрег болсон. Жэнкод энэ нь багадаад Монголыг бvxлээр нь залгих хаан диктатор болох гэж ардчиллыг зvхэж байна!!!Жэнкогийн ганцаараа улсаас хулгайлсан энэ их менгеер Монгол улс асар ендер хегжиж эмч, багш нар, цагдаагийн цалинг нэмж, тэтгэврийн нэмж, олон цэцэрлэг, сургууль барьж, жижиг дунд бизнесvvдэд бага хvvтэй зээл олгож болох байсныг Жэнко ганцаараа хулгайлсан!!! Жэнког огцруулж, барьж хориочээ!!!
Жэнко ард тvмнээс темер зам барина гэж 2 удаа хулгайлсан 280 сая $ нийт 560 сая $ буюу 1 их наяд 500 тэрбум тегрег, Мах Импекс, Милл хаус гурилын vйлдвэр, Талх чихэр, Баянгол зочид буудал бvгдээ терд, ард тvмэнд буцааж егеечээ! Монгол улс Жэнкогийн завшсан 280 сая $-ын Чингис бондын ерийг 2012 оноос хойш едер бvр телж буй 55 сая тегрег буюу 160 тэрбум 600 сая тегрегийн хvv нийт 1 их наяд 660 тэрбум 600 сая тегрег болсон. Жэнкод энэ нь багадаад Монголыг бvxлээр нь залгих хаан диктатор болох гэж ардчиллыг зvхэж байна!!!Жэнкогийн ганцаараа улсаас хулгайлсан энэ их менгеер Монгол улс асар ендер хегжиж эмч, багш нар, цагдаагийн цалинг нэмж, тэтгэврийн нэмж, олон цэцэрлэг, сургууль барьж, жижиг дунд бизнесvvдэд бага хvvтэй зээл олгож болох байсныг Жэнко ганцаараа хулгайлсан!!! Жэнког огцруулж, барьж хориочээ!!!
Зи Энхболд 21 онд өөрөө нжр дэвших мөрөөдлөөр Женко -г түгжилдсэн шдээ
Zaaasssss chini helseneeer delhii ergelee yu , balairch suuhiin orond garaa ugaa, mask zvv
Жэнко ард тvмнээс темер зам барина гэж 2 удаа хулгайлсан 280 сая $ нийт 560 сая $ буюу 1 их наяд 500 тэрбум тегрег, Мах Импекс, Милл хаус гурилын vйлдвэр, Талх чихэр, Баянгол зочид буудал бvгдээ терд, ард тvмэнд буцааж егеечээ! Монгол улс Жэнкогийн завшсан 280 сая $-ын Чингис бондын ерийг 2012 оноос хойш едер бvр телж буй 55 сая тегрег буюу 160 тэрбум 600 сая тегрегийн хvv нийт 1 их наяд 660 тэрбум 600 сая тегрег болсон. Жэнкод энэ нь багадаад Монголыг бvxлээр нь залгих хаан диктатор болох гэж ардчиллыг зvхэж байна!!!Жэнкогийн ганцаараа улсаас хулгайлсан энэ их менгеер Монгол улс асар ендер хегжиж эмч, багш нар, цагдаагийн цалинг нэмж, тэтгэврийн нэмж, олон цэцэрлэг, сургууль барьж, жижиг дунд бизнесvvдэд бага хvvтэй зээл олгож болох байсныг Жэнко ганцаараа хулгайлсан!!! Жэнког огцруулж, барьж хориочээ!!!
Женкод дахиж нэр дэвших эрх байхгүй
Zaaasssss chini helseneeer delhii ergelee yu , balairch suuhiin orond garaa ugaa, mask zvv
Жэнко ард тvмнээс темер зам барина гэж 2 удаа хулгайлсан 280 сая $ нийт 560 сая $ буюу 1 их наяд 500 тэрбум тегрег, Мах Импекс, Милл хаус гурилын vйлдвэр, Талх чихэр, Баянгол зочид буудал бvгдээ терд, ард тvмэнд буцааж егеечээ! Монгол улс Жэнкогийн завшсан 280 сая $-ын Чингис бондын ерийг 2012 оноос хойш едер бvр телж буй 55 сая тегрег буюу 160 тэрбум 600 сая тегрегийн хvv нийт 1 их наяд 660 тэрбум 600 сая тегрег болсон. Жэнкод энэ нь багадаад Монголыг бvxлээр нь залгих хаан диктатор болох гэж ардчиллыг зvхэж байна!!!Жэнкогийн ганцаараа улсаас хулгайлсан энэ их менгеер Монгол улс асар ендер хегжиж эмч, багш нар, цагдаагийн цалинг нэмж, тэтгэврийн нэмж, олон цэцэрлэг, сургууль барьж, жижиг дунд бизнесvvдэд бага хvvтэй зээл олгож болох байсныг Жэнко ганцаараа хулгайлсан!!! Жэнког огцруулж, барьж хориочээ!!!
Баттулгыг өөрчлөх байх гэж горьдож байлаа. Тэгсэн худлаа юм байна. Бүгд адилхан. Тогтолцоондоо гэдэг л үнэн.
Жэнко ард тvмнээс темер зам барина гэж 2 удаа хулгайлсан 280 сая $ нийт 560 сая $ буюу 1 их наяд 500 тэрбум тегрег, Мах Импекс, Милл хаус гурилын vйлдвэр, Талх чихэр, Баянгол зочид буудал бvгдээ терд, ард тvмэнд буцааж егеечээ! Монгол улс Жэнкогийн завшсан 280 сая $-ын Чингис бондын ерийг 2012 оноос хойш едер бvр телж буй 55 сая тегрег буюу 160 тэрбум 600 сая тегрегийн хvv нийт 1 их наяд 660 тэрбум 600 сая тегрег болсон. Жэнкод энэ нь багадаад Монголыг бvxлээр нь залгих хаан диктатор болох гэж ардчиллыг зvхэж байна!!!Жэнкогийн ганцаараа улсаас хулгайлсан энэ их менгеер Монгол улс асар ендер хегжиж эмч, багш нар, цагдаагийн цалинг нэмж, тэтгэврийн нэмж, олон цэцэрлэг, сургууль барьж, жижиг дунд бизнесvvдэд бага хvvтэй зээл олгож болох байсныг Жэнко ганцаараа хулгайлсан!!! Жэнког огцруулж, барьж хориочээ!!!
Зөв. 2020 онд шинэ ерөнхийлөгчийн сонгууль явуулж, Нарангэрэл, Бямбасүрэн, Содном гуай нар ч юмуу эсвэл де факто Жаргалсайхан, форум Энхбат, Лхагважав нарын зэрэг нэр цэвэр, улс төрийн бохир хуйвалдаанд оролцож байгаагүй, тулхтай хүмүүсийг сонгоё
Маш зөв анхнаасаа сонгох хэрэггүй байсан гэдэг нь амьдрал дээр батлагдсан. Монголчууд 30 жил олигархи луйварчдын гар хөлд үрэгдэн ахуй амьдрал нь дээшлэхгүй бусад улс орноос хөгжлөөр буурай хэвээр л байна. Сүүлийн жилүүдэд авлига албан тушаалын гэмт хэрэг бүх шатны төрийн байгууллагад гарч байна. Энэ асуудал гэнэт өнөөдөр гарч ирээд байгаа юм биш 1990 оноос эхтэй намуудын төлөвшил санхүүжилт ил тод болоогүй цагт хэвээр үргэлжилсээр байх болно. Ядаж байхад мэдлэг боловсролгүй өнгө мөнгөнд хууртагдсан сонгогчид луйварчдыг төрд сонгоод байгаа нь эмгэнэл юм даа
АН намын хорлогчид хагалан бутаргах ажиллагаагаа явуулж л байна уу гүжир гүтгэлэгийн АН нам одоо дахиж өндийхгүй Дэлхий даяараа даяаршил ардчилал гэгч юмнаас болж улс орон сүйрээд цөм ардчиллыг үзэн ядаж байна верны САНДЕРС америкад социализм байгуулахыг хүсч байна Америкийн ард түмэн хүсч байгаа учраас САНДЕРС нэгдүгээрт явж байна Нью йорк хотын дарга байсан блоомберг миллиардтан бараадах ч гүй байна бүгд найрамдах нам трамп импийчмент болбол сандерс ялна АРДЧИЛАЛ ХӨРӨНГӨТӨН ДАЯАРШИЛ УСТАНА манай ерөнхийлөгчийг ард түмэн дахин сонгоно дахин сонгохгүй бол гаазны шугам төмөр зам нефть цахилгаан эм хангамж МАА мал эмнэлэг ХАА нүүрсний экспорт орсын хүндрэл үүснэ
Энэ балайд дахин санал өгөх хүсэл алга
Арай боловсролтой хvн алга уу?!?
Арай боловсролтой хvн алга уу?!?
Хөгшдийг хооронд нь талцуулж хагаралдуулж, улсын мөнгөөр өр дарж хулгайгаа далдлах гэсэн өмхий төвд тайрдас жанхуу ямар нүүрээрээ гадаад руу явж чадаж байна аа? Бас дээрээс нь болоогүй 4-р ангийн боловсролтой жанхуу 6-р ангийн боловсролтой Грета Тунбергийг Монголд урьж дэлхийн шившиг болж байна. Популист бөх, өмхий төвд тайрдасыг үтэр түргэн огцруулж улс эх орноо аварья!!!
172.118.192.56 шиг эрүүл саруул сэтгэдэг, ухаантай, зоригтой хүн байгаад баярлаж байна. Ард түмэн өмхий төвд тайрдас жанхуугийн үнэн төрхийг таниаад эхэлжээ.
Sain l biz. Putinii nohoi.
тунбергийг урьж байг Одоо тэр хүнээрээ байгаа элдэв хангайн эрс оролдоод ирэхээр элигар долингор болно одоо долингор болоогүй дээр ерөнхийлөгч яриг тэр чинь скандиновын орноос гарсан шүү дээ
Ахмадаа ялгаварлан төрийн халамж байглийн баялагаас нь өгөхгүй хассан анхны eрөнхийлөгч боллоо