ОМОГШИЛ Сахил хүртээд шал дордов гэгчээр сүүлийн үед манай зарим мэдлэг боловсрол дорой хүмүүс хэт чамирхах гэж төрөлхи сайхан монгол хэлээ их эвдэж байх шиг санагдах юм. Олон юм нуршилгүйгээр ганц хоёр жишээ татъяа. Бахархал гэдэг сайхан монгол үг-Омогшил гэсэн үгээр солигдож хэн бүхний хэлэх дуртай үг болж байх шиг байна. Би бээр хэл судлалын хүн биш боловч өсөхөөс сурсан үндэсний хэл минь монгол хэл болохоор нэгэл сэтгэлд бууж өгөхгүй болохоор гарт бэлэн баригдах ганц хоёр ном сөхвөл: омогтой, сагсуу, хөөрүү, ухаан муутай гэсэн утгатай тун тааруугаар дүрслэгдсэн байх юм. Жишээ нь: Омог бардангуйн өндөр шилэнд оюун ухааны ус чиг үл тогтох. Дотно нөхөдтэйгээ нөхөрлөн үл чадагсад дорой биендээ дайсан болно Дордох цагт нь нөхөртөө омгорховол доромж зовлонги өөрөө эдлэнэ. Уулын оройд ус үл тогтох адил омогтой хүний цээжинд эрдэм үл тогтох. \Ноён хутагт Данзанравжаа.\ Буяны нь дурсаад мартадгүйч болоосой Жаргав юу вэ, омоггүйч болоосой Зовох юу вэ,хатамжилтайч болоосой... Хэлэв юу вэ, худал үг нэмдэггүйч болоосой Мунхаг байж бусдыг сургадгүйч болоосой \ Лам гурван эрдэнийн тухай “Барьдаггүйч болоосой “ дуунаас\ Омог биеийг зовоодог Улиг бусдыг зовоодог. Омог ихэдвэл осол дагана Овор ихэдвэл өшил дагана Омогтой тархинд ухаан бага Овтой төрхинд ой бага. Омогтой хүн олонд хүндгүй Оготор хормой жаварт нөмөргүй Омгорхож байж осолд хүрнэ Шаралхаж байж самуунд хүрнэ Орчлонг нараар гийдэг Омгийг ухаанаар гийдэг \ Монгол охь үгийн тольноос\ Омогших гэж ярих дуртай хүмүүсийг харахад дээрхи ухаарлын зүйр үгнүүд яг таарч байх шиг санагдахгүй байна уу. Ухаанаасаа түрүүлж үг хэл, гар хөл нь хөдөлсөн, энд ч нэг тэнд ч нэг хүнд гар хүрчихсэн хэрэгт орчих гээд л эсвэл “ Зөнөж өтөлсөн нохой дэмий балай хуцахад зүгээр байсан ноход ийш тийш гүйлдэнэ” гэж худлаа мэдэмхийрч цээжээ дэлдэн савсагнаж бусдыг үймүүлээд л. Тэмүүлэл гэдэг сайхан үг маань мөрөөдөл болж мөрөөд, мөрөөд гэдэг болж. Уул нь монголчууд битгий мөрөөдөөд бай гэдэг биш билүү.Энэ үгийн талаар мөн л дээрхийн адил олон сайхан сургаалийн үгсийг иш татаж болно.

Мөрөөдөл Сүүлийн жилүүдэд монгол хэлний олон сайхан утга төгөлдөр үгс тун тааруухан үг хэллэгээр солигдож, манай зарим нэг сэтгүүлчдийн амны уншлага болоод зогсохгүй хүүхэд багачуудад хүчээр тулган хэлүүлдэг болоод нилээд удлаа. Жишээ нь: Үндэсний бахархал гэдэг сайхан үг- Омогшил болж хувирав. Хүсэл тэмүүлэл зорилго гэдэг утга төгөлдөр сайхан үг маань мөрөөдөл болж хувирав. Омогших буюу онгирох сагах хөөрөх гэдэг үг хэллэг олны шүүмжлэлтэй тулгаран арай багасч байх шиг байна. Харин “ мөрөөдөөл “ нь улам улам газар авсаар байна.Бүр хүүхэд өмнөө тавьсан зорилго хүсэл тэмүүлэл гэж яриад байхад хүчээр мөрөөдөлтэй гэж хэлүүлж байхыг олон удаа харлаа. Гэтэл манай дорно дахины их яруу найрагч Б.Явуухулан Би хаана төрөө вэ гэдэг найрагтаа : “Адуу манаж дассан атархан тал нутагтаа Анхны хайртайгаа учирч,эмнэг сэтгэлээ уяраагаад Аз дутаж насаараа мөрөөдөх гэсэн юм би” гэж мөрөөдөл гэдэг үгийг ойлгож дүрсэлэн бичиж үлдээсэн байх юм. Энэ мэт олон жишээг В.Инжнааш, 5-р Богд гэгээн, Д.Данзанравжаа нарын суутнуудын бүтээлээс уншиж болно. Үнэндээч манай ард түмэн мөрөөдөл гэдэг үгээр хүчтэй хүсэл тэмүүлэл гэхээсээ илүүтэйгээр үл гүйцэлдэх хоосон санаа санаашралыг илэрхийлдэг. Ийм үг яриа үзэл бодолтой хүнийг “ Үгүй чи мөрөөд вөө” гэж шоолдог. Алтан ганжиртай ордонд суугаад авхай охидуудаар хүрээлүүлж амтат зоог барьж суухыг мөрөөдөн орондоо хэвтдэг залхуу эрийн тухай үлгэрийг ч мэдэх биз. Хүмүүс ялангуяа бидний ирээдүй хүүхэд багачууд мөрөөдлөөр биш өөртөө тохирсон биелж болох тодорхой зорилго хүсэл тэмүүлэлтэй түүнийхээ төлөө тэмцэж амьдрах ёстой, тэгэх тусмаа олон зүйлийг мөрөөдөн оюун санаагаа олон зүйлд тал тал тийш нь савчуулах бүр хэрэггүй.