Алтан аргамжаа хураасан нь
Урьд цагт Чингис хаан элч төлөөлөгчөө алагдсанд “алтан аргамжаа тасдуулав” хэмээн ихэд хилэгнэж Сартуул улсыг дайлаар мордсон түүх бий. Гэтэл одоо цагт Монголчууд бид алтан аргамжаа өөрсдөө хурааж, элч төлөөлөгчөө хар гэрт хорьдог хонзонгийн улс төртэй болжээ. Үүний жишээ гэвэл Монгол Улсын хэд хэдэн Ерөнхий сайд асан эрхмүүдийг элчин сайдаас буцаан шоронд дуудсан явдал юм. Тэдний нэг нь Монгол Улсын 20 дахь Ерөнхий сайд асан орчин цагийн анхны улс төрийн хоригдол гэгдэх М.Энхсайхан. Түүнд анхан болон давж заалдах шатны шүүх 4 жил 6 сарын хорих ял өгсөн бөгөөд Улсын дээд шүүх ичихдээ зарим үйлдэл нь завдалт байна гээд 6 сарын хугацааг хасч “гийгүүлсэн” байдаг.
М.Энхсайханы үйлдсэн гэх "хэрэг" юу байв?
Ерөнхий сайд асан М.Энхсайханы үйлдсэн гэх хэрэг нь албандаа автомашин худалдан авсан болон УИХ-ын шийдвэрийн дагуу гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг урьсан гэх явдал байв. Таван толгойн цахилгаан станцын төслийн захирлаар ажиллаж байхдаа 2013 онд албандаа машин авсан гэх хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан тул түүнийг хүчээр яллахын тулд 2015 онд Таван толгойн гэрээний төсөл боловсруулахад сайдын ажил үүргийн дагуу оролцсон явдлыг гэмт хэрэг гээд яллачихсан. Амьхандаа албан тушаалын хэргээ үргэлжлүүлэн үйлдсэн гэж хүчээр яллаж байгаа ухаантай. Таван толгойд гадаадын хөрөнгө оруулалт татах оролдлогыг Монгол Улс 2011, 2014, 2016 онуудад хэрэгжүүлэх гээд чадаагүй. Уул нь УИХ, Засгийн газрын удаа дараагийн шийдвэр гарсаны дагуу энэ мега төслийг хэрэгжүүлэхийг бид хичээсэн боловч эцэст нь ажлаа хийж явсан төрийн албан хаагчид буруудаж шоронд орсоноор бүрмөсөн намжсан байдаг. Ямартай ч М.Энхсайхан Таван толгойн хөрөнгө оруулагчдаас авлига авсан, хувьдаа хөрөнгө завшсан гэж дуулдаагүй.
Зөвхөн “хохь тайж” хохирч үлдэх ёстой!
Алтан ургийнх атлаа хамжлагат албатгүй, ядуу тайжийг хохь тайж гэдэг байв. Одоогийнхоор бол яамгүй сайдтай төстэй бөгөөд тухайлбал М.Энхсайхан нь Засгийн газрын гишүүн, сайдын статустай байсан. Таван толгойн гадаадын хөрөнгө оруулалтын сонгон шалгаруулалт хийх, гэрээний төсөл боловсруулах ажлын хэсэгт Сангийн сайд, Хууль зүйн сайд, Уул уурхайн сайд тэргүүтэй олон сайд дарга нар багтсан ч яагаад ч юм яамгүй сайд буюу өнөөх хохь тайж М.Энхсайхан ганцаараа буруудаад үлдсэн. Бодоод үз дээ, үндсэн болон дэд ажлын хэсэгт хамтын шийдвэр гаргаж байсан хэдэн арван төрийн албан хаагчдын хариуцлагыг ганц М.Энхсайханыг дангаар үүрэхийг тэгээд шударга ёс гэх үү. Засгийн газрын кабинтетын зарчмаар гаргасан хамтын шийдвэрийн дагуу УИХ-д танилцуулсан төсөл нь яагаад яамгүй сайдын хохь болж ганцаараа буруудах ёстой гэж.
Түүнийг Монголын Ходорковский болгохоор шийдсэн үү?
Төр засгийн шийдвэрийг хэрэгжүүлсэний төлөө, өөрөөр хэлбэл Таван толгойн гадаадын хөрөнгө оруулагчтай байгуулах гэрээний төсөл боловсруулахад оролцсоны төлөө түүнд Эрүүгийн хуульд заасан Хорлон сүйтгэх болон Эрх мэдэл албан тушаалаа урвуулан ашигласан гэх ял тулгасан. Ингээд Хорлон сүйтгэх үйлдлийг нэмэлт мөрдөн байцаалтад буцааж албан тушаалын гэх хэрэгт нь шүүхээс ял өгсөн. Нэг гэмт хэрэгт нэг удаа ял оноодог хуулийн зарчим хаачсан бэ? Түүнийг хорих мөртөө сэтгэл нь ханахгүй яг тэр үйлдлээр нь дахиж нэмж Хорлон сүйтгэх гэсэн зүйл ангиар ял өгөхөөр улайрч байгааг үзэхэд Оросын Ходорковскийд хэрэглэсэн “хорьж байгаад нэмж ялла” гэдэг хэлмэгдүүлэлтийн технологи нэвт үнэртдэг. Хүний эрх, хуулийн талаасаа шүүх, прокурорын үйлдлийг зөвтгөх нэг ч үндэслэл байхгүй.
Нэг гэмт хэрэгт зөвхөн нэг удаа ял оноох зарчмыг арай энгийнээр тайлбарлах гээд үзье. Жишээ нь дээрэм, хулгай нь өмчийн эсрэг гэмт хэрэг юм. Хэрэв нууцаар авсан бол хулгай, харин илээр хүч хэрэглэж авсан бол дээрэм болдог бөгөөд хэзээ ч нэгэн зэрэг дээрэм бөгөөд хулгай байх боломжгүй. Дээрмийн хэрэгт ял өгчихөөд хоригдох хугацаанд нь бас хулгай юм байна гэж шалгадаггүй. Яг үүнтэй адилаар М.Энхсайханд албан тушаалын хэргээр ял өгчихөөд дахиад түүнийгээ Хорлон сүйтгэх гэдэг зүйл ангиар шалгаад байгаа нь эрүүл ухаанаар ойлгомгүй явдал юм. Эрүүгийн хуульд “нэг гэмт хэрэгт нэг удаа ял оногдуулна” гээд цагаан дээр хараар бичсэн тул шүүх, прокурорынхон хууль бус үйлдэлдээ эртхэн нэг тайлбар бодно байгаа.
Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг урьсан бүтээгүй оролдого гэмт хэрэг мөн үү?
УИХ-ын 2014 оны 34 дүгээр тогтоолын дагуу Таван толгойн ордод хамтран ажиллах гадаадын хөрөнгө оруулагчийг сонгон шалгаруулж, гэрээний төслийг эргээд УИХ-д танилцуулсан хэргээр М.Энхсайхан ял эдэлж байна.
Монгол Улсын эрүүгийн шүүгч нар гэх эрдэм мэдлэг нь хэтийдсэн эрхмүүд сүүлийн үед гэрээ хэлцлийг, тэр ч бүү хэл байгуулагдаагүй гэрээний төслийг гэмт хэрэг гэж шүүдэг болсоор удлаа. Эрүүгийн шүүгч нар олон улсын мега төслийн хүрээнд байгуулагддаг эдийн засгийн томоохон төслийг сайн, муу гэж шүүх нь бүү хэл иргэд хоорондын гэрээ хэлцлийг ч сайн мэддэггүй юм. Энэ нь тэдний буруу биш бөгөөд шүүх угаасаа эрүү, иргэн, захиргааны чиглэлээр дагнан төрөлжсөн. Харин манай шүүгч нар өөрийн мэдэхгүй эдийн засгийн гэрээ хэлцлээ шүүдэг нь дэлхийн аль ч улсад байхгүй жишээ юм. Шүүх маань уламжлалт яллах аргаараа цагаатгах талын нотлох баримтыг ор тас мартаж, хохиролгүй гэмт хэрэгт ял өгөх зэргээр хэтэрхий яллах талаа илт баримталжээ. Угаасаа байгуулагдаагүй, хэрэгжээгүй гэрээний төсөлд ямар юмны хохирол байхав.
Манай шүүхээс бас их марзан шийдвэрүүд гарна. Юу гэхээр Таван толгойн төсөлд ийм ийм нөхцлүүд тусгаагүй нь буруу байна, дутуу байна гээд өөрсдөө зохиогоод хадуураад нэмж хачирлаад явдгыг нь харахаар цаашдаа эрүүгийн шүүхээсээ санал авч байж томоохон төслүүдээ явуулах хэрэгтэй юм байна гэж бодогдтол авна. Шүүх байгууллага Үндсэн хууль зөрчсөн хуулиар ял өгч байгааг хуульчид дор бүрнээ хангалттай сануулсан ч нүдээ аниад алхаа тогшчихсон нь өнөөдөр үнэнд гүйцэгдэж буруудаж байх шиг байна. Хамгийн гол нь хуулиа илт зөрчсөн шүүгч нартаа хариуцлага хэзээ хүлээлгэх вэ?!
М.Энхсайханыг буруутгасан улс төрчид хэн байв?
Уул нь Таван толгойн гэрээний төслийг яамгүй сайд М.Энхсайхан биш Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг Засгийн газрыг төлөөлөн УИХ-д танилцуулсан юм. УИХ-ын дарга З.Энхболд чуулганы индрээс гэрээний төслийг хэлэлцэхгүй гээд буцаасан. Дараа нь Ерөнхийлөгч Х.Баттулга өөрийн биеэр Улсын ерөнхий прокурорын ширээн дээр шалгахыг үүрэгдэж шидсэн. Тэгээд Х.Баттулгад шадарладаг улс төрчид болох А.Гансүх, Л.Эрдэнэчимэг, Д.Ганбат нар нь М.Энхсайханыг буруутгасан гэрчийн мэдүүлэг өгсөнөөр үйл явдал өрнөсөн байдаг. Өвөр зуураа өрсөлдөж байдаг улс төрчдийн хувийн байр суурийг гэрчийн мэдүүлгээр үнэлж ял өгөөд байвал гэмт хэрэг үйлдээгүй улс төрч үлдэх үү? Таван толгойн гэрээний төсөлд оролцсон мэргэжилтнүүдээс тайлбар авахгүй атлаа зөвхөн төслийг эсэргүүцэж улс төр хийдэг хэсэг нөхдийн үгийг нотлох баримт болгосон нь М.Энхсайханыг улс төрийн хоригдол гэж нэрлэх нэг шалтгаан болсон.
Таван толгойн гадаадын хөрөнгө оруулалтын гэрээний төсөлд юу туссан бэ?
Хэрэв Таван толгойн мега төсөл Монгол Улсад хэрэгжсэн бол бид хоёр дахь Оюу толгойтой болох байв. Гэхдээ Оюу толгойн Хөрөнгө оруулалтын гэрээний алдаа, онооноос сургамж авч Монгол Улсын эрх ашигт илүү нийцсэн, сайжруулсан нөхцөлтэй гэрээ байгуулагдахаар дуншиж байжээ. Төсөл хэрэгжсэн бол нүүрсээ угааж баяжуулах үйлдвэртэй болж, нэмүү өртөг шингэсэн өндөр үнээр бүтээгдэхүүнээ борлуулах байв. Энэ гэрээгээр өнөөгийн нүүрсний ашигтай хэсгийг сорчлон олборлож хаягдал их гаргаж байгааг бүрмөсөн зогсоож, байгаль орчинд халтай автомашины тээвэрлэлтийг төмөр замаар сольж, овоолсон шороог хувийн хөрөнгө оруулалтаар төмөр зам болгон дуусгаж, Чалкогийн өрийг төлж барагдуулах зэргээр төр засагт дарамт үүсгэхгүйгээр хувийн хэвшилд түшиглэсэн гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах байв. Төслийн 51 хувь нь Монголын төрд тодорхой хугацааны дараа шилжих нөхцөлтэй байжээ. Цаашлаад зөвхөн урд хөрш гэхгүйгээр олон улсад бүтээгдэхүүнээ худалдаалах нөхцөлтэй байв. Монгол Улсад уул уурхайн компанийн төлвөл зохих 13 төрлийн татвар хураамжийг төлж, эдийн засгийг 10 хувиар тэлэхийн зэрэгцээ хэдэн арван мянган иргэнийг ажлын байраар хангаж, мөн хэдэн зуун туслан гүйцэтгэгч аж ахуйн нэгж байгууллагуудыг орлоготой болгох байв. Харамсалтай нь энэ бүхэн цаасан дээр үлдэж, ажил хэрэг болгохыг хичээсэн М.Энхсайхан шоронд хоригдож байна. Бусдад нь сургамж болгож байгаа гунигт дүр зураг.
Төрөөгүй гэрээний төлөөс буюу М.Энхсайханы ял захиалга дээрээс шидсэн чулуу юу?
‘Таван толгойн гадаадын хөрөнгө оруулалтай зэрэгцэн хойд хөршөөс Якунины захидал гэх заавар ирлээ. Монголчуудын хэрэгжүүлэхээр зорьж байгаа нарийн царигтай төмөр зам барих Таван толгойн төсөл нь Оросын эрх ашигт нийцэхгүй байгааг цохон тэмдэглэж өргөн царигтай зүүн тийш чиглэсэн төмөр зам барихыг үүрэгдсэн даалгавар байв. Монгол улсын эрх ашиг тэдэнд огт хамаагүй. Чухамдаа Оросын Эльга гэх коксжсон нүүрсний ордоос Хятад руу нүүрс экспортлоход Таван толгойн төсөл өрсөлдөж саад учруулж байгааг биднээс нуудаггүй бөгөөд энэ зорилгодоо өнөөдөр хүрч, өөрсдөө нарийн царигаар өдөр шөнөгүй нүүрсээ зөөж байгаа.
Хойд хөрш маань Тавантолгойд гадаадын хөрөнгө оруулалт хийгдэж өөрсдийнх нь төсөлтэй өрсөлдөхийг үзэж чадахгүй байсан бол дотоод дэмжлэг авах шалтгаан нь Энержи ресурс компани уг төсөлд оролцсон явдал байв. Энэ компанийг үзэж чаддагүй улс төрчид бас байна.
Юутай ч Таван толгойд гадаадын хөрөнгө оруулалттай мега төсөл мөд хэрэгжихгүй нь бололтой. Хэрэв тэгвэл юу болдгийг М.Энхсайханаар үзүүлэн болгов. Ер нь Монголчуудыг томоохон уул уурхайн төсөлтэй болохыг үзэж чаддагүй хөршүүд маань хэсэгтээ биднийг айлгаж өөрсдийн хүслээ дархлаажуулж байх шиг байна.
Манай төрийн эрх барих дээд байгууллага болох УИХ болон Засгийн газрын шийдвэрүүд дандаа гадаадын хөрөнгө оруулалт татах тухай гардаг боловч түүнийг нь ажил болгох гэж зорьсон болгон шоронд ордог гаслантай дүр зураг хөвөрсөөр.
Хэрэв шударга ёс гэж байдаг бөгөөд тэр нь алагчлалгүй ханддаг бол Уул уурхайн сайд Д.Сумьяабазарын Таван толгойн 30 хувийг олон нийтэд санал болгох төсөл яагаад шалгагдсангүй вэ? Бас л М.Энхсайханы нэгэн адилаар улс орноо өөд нь татах төсөл хэрэгжүүлж, ажил хийх гэсэн санаачилга байсан санагдах юм?
н.Баяраа
Сэтгэгдэл0
Бээжинхүүгийн толгойны хэлбэр Оюун-Эрдэнийн толгойны хэлбэртэй ямар адилхан ваа Оюун Эрдэнэ бас бээжин баньд биш байгаа даа
Энхсайхан, Баттулга хоёрын зөрчилдөөн нь монголын боловсорсон сэхээтэн анги, боловсроогүй ард түмний толгойг угаасан хулгайч, дээрэмчдын армид ялагдсан гашуун түүх юмдаа.
Энхсайхан Таван толгойг хятадуудад өгч, өөртөө ашиг унагах гэж маш их улайрсан. ТТ нь ОТ араас орох гэж байхад УИХ дарга З.Энхболд харин шийдвэр гаргаж луйврыг зогсоосон байдаг. Тэгэхээр Энхсайхан улс орны эсрэг хийсэн үйлдэлдээ ял эдлэх ёстой. Түүнийг өршөөж болохгүй.
64.119.24.66 Буриад архичин чи битгий дэмийр.Бизнест бүх юм гэрээндээ, нөхцөлдөө байдаг юм.Оросууд чинь Якутын том нүүрсний ордыг Хятадын компанид өгчихсөн ашгаа Москвад аваад сууж л байгаа.
ХҮРЭЛСҮХ ЕРӨНХИЙЛЭГЧ БОЛООД ХАМГИЙН ЭХЭНД ЭНХСАЙХНЫГ СУЛЛАНА ГЭДЭГТ ИТГЭЖ БАЙНА.
Бээжинхүү Ми дааяа мэтийн луухаанууд Ардын намын 100 жилийн өршөөлд багтах санаатай сүүлийн үед өөрсдийгөө магтуулдаг болж.
Монголын хөгжлийг хойш татсан хүчин зүйлийн нэг нь төмөр замын царигийн асуудал. Х.Баттулга Зам тээврийн сайд байхдаа эхлүүлж, З.Энхболд УИХ-ын дарга байхдаа дэмжиж өргөн царигтай байхаар хууль батлуулсны гол учир нь Тавантолгойн нүүрсийг Баянтал орчимд байгуулж байгаа нүүрс угаах үйлдвэртээ хүргэхэд байсан юм. Зөвхөн энэ 2 хүний эрх ашгийг хамгаалсан энэ асуудлыг Ерөнхий сайд хэвээр үргэлжлүүлэх гэж зүтгэж байгааг Оюун-Эрдэнэд ойлгуулчих хүн байвал эх орондоо их тус болно шүү.
Чи наад улигт үгээ хаа сайгүй хуцаж явах юм. Копи паст хийчихсэн юм уу яасан юм. Нэг ч үгийн зөрөөгүй энд тэндгүй бурж явна шүү
Түүх нэгэнт бичигдсэн. Х.Баттулга бол Монголын их доройтлын оргил үе байлаа. Зөв нэгнээ шоронд хатааж, хулгайчаар төрөө бариулсан гутамшигт он жилүүд байлаа
Европ гэж сайрхдаг Оросууд Азийн ард түмнүүдийг дээд төрөлтөн гэдгийг нь зөвшөөрдөггүй болхоор үргэлж үзэн ядаж ирсэн.Азийнхнаас бол нүүдэлчин Монголчуудыг Хужаа Хасаг гэж турхирдаг тэднээсээ ч доор үздэг.
М.Энхсайхан,С.Баяр нарыг нэн даруй суллах естой. Улс эх орныхоо төлөө том том төслүүдийг хөдөлгөсөнд нь монголчууд бид баярлаж явах естой атал Баттулга тэргүүтэй поп,оркуудын орилж чарласнаар шоронд хийж байдаг нь туйлын харамсалтай билээ. Гэхдээ оюунлаг,ухаалаг монголчууд бол ойлгож эхэлж байна доо. Хүрэлсүх ойлгож буйд итгэж байна. Одоо ерөнхий сайд асан нар аа чөлөөлнө гэж бодож байна.
Таван толгойг Женкогоороо Оросууд авах гэж үзээд саад болсон Сү Батболд, Энхсайхан хоёрыг зуусан.Хужаа гэж орос буриадуудын сурснаараа хараадаг монголын монгол Энхсайхан бол хэлмэгдсэн.
Х.Баттулга,З.Энхболд хоёрын үерхэл З.Энхболдыг Төрийн өмчийн хорооны дарга байхаас эхэлж өмч хувичлалаар овоо юм авцгаасан. Монгол улсын хамгийн том хөрөнгийн нэг болох Тавантолгойн ордыг авах ганц арга нь нүүрс угаах монополь эрхийг олж авах байсан тул Чойр орчим нүүрс угаах үйлдвэр байгуулж, нүүрсээ төмөр замаар зөөхийн тул Тавантолгой-Зүүнбаянгийн төмөр замыг улсын зардлаар бариулж эхэлсэн. Өргөн төмөр замын царигийн маргаан ч ийм учиртай эртнээс төлөвлөсөн ажил юм. Өөр, зөв бодлого барьж байсан М.Энхсайханыг З.Энхболд УИХ-ын дарга байхдаа Эрдэнэчимэг, Баасанхүү нарын мэргэжлийн бус хүмүүс явуулж “шалгуулан” албан ёсоор буруутгаад, Ерөнхийлөгч Х.Баттулга өөрийн биеэр АТГ өгч замаасаа зайлуулсан.
Энхсайхан бол гэмт хэрэгтэн. Монголын иргэншлээс хассан чболно.
Одоо хэргээ хүлээчих тэгвэл суллана гэж доошоо орж байгаа Оросын гөлөг Женко чадах уу?
Муу Баттулгын тролл чи битгий хуц
Залуу үеийнхэн залуучууд минээ худлаа ярисан Женко мэтэд итгэхээ одоо болий.Бидний шинэ үеийнхэн эрдэм боловсролоо сайжруулж байж энэ Женко Зика вирусыг устгаж чадна.
1.Ашиггй өргөн төмөр зам;уурхйгаас ачна. бөөн зардал;,хил дээр буулгана.бөөн зардал; буцааж нарийн цагригтай воганд ачна.бөөн зардал;Хятад тал авдаг үнээ нэмэхгүй..бөөн алдагдал;Орос нарийн замаар шууд хятадын үйлдвэр буулгана.бөөн ашиг олно.Худалдах үнээр Монгол ялагдана????Энэ бол геополитек. 2.Шинхуа,Сумитоматай хамтарсан бол өнөөдөр шиг авна,авахгүй гэж асуудал гарахгүйбайлаа.Бизнесд худалдан авагч байж бизнес хөгждөг.Япончууд 3 дагач ЗЗ-д зарж,өөрсдөө Оросоос бус Монголоос авах байлаа??,Маш том боломжийг алджээ.Тэр шалгаж хэрэгт хийсэн оролцсон бүх хүнийг ухаж шалгаад цагаатгах хэрэгтэй.!!!°
Женко буухаар Монголчууд ойлгоноо. Гэнэн болхоос бас эвгүй хүмүүс шүү дээ. Энхсайханыг хилсдүүлсэн шүүгчид прокурорууд бол Насанжаргалаас эхлээд тэртэй тэргүй халагдаад Женкогоороо тэжээлгэнэ биз.
orosiin buunii nohoinuudiin hiisen ajil
Beejin huu mongolchuudiig barahgui shuu.hujaa nar mongold uneheer nuluutei boljee.
Энэ хүүрийг алах шалтгаан хэрэгтэй гэж үү? Улс гүрэн коронад сүйрч байна.1996 онд улсыг сүйрүүлэх тогтоол гаргаж олон монгол залуус амьдралгүй болж байсан. Зах зээлээ хятадад тавьсан Энхсайхан хүүрт нэг сум зоож нам унагаах хэрэгтэй.
Хүн алах амархан уу.Хэдэн хүний аминд хүрч үзэв.Сайхан буу алаач хамаа
Женко олон улс төрчдийг хэлмэгдүүлсэн шүү. Хэдий шударга бус хорвоо ч гэлээ үнэн нэгэн цагт ялдаг жамтай. Баяр эю,Энхсайхан, Ганболд, Баярцогт Эрдэнэбат, Номтойбаяр.... яасан ч олон улс төрийн хоригдолтой юм бэ дээ. Сү. Батболд, Элбэгдорж 2 - ыг араас явуулах гэж их оролдож бгаа. Женко маш аюултай хүн. Улс төрд дахин ойртуулж болохгүй нөхөр бх. Одоо хөлсн й бичээчдээрээ элдвийг сошиалаар их бичүүлэх юм аа. АН - ыг тоглож хаячихаөд бас МАН, Хүүкийг элдвээр гүтгүүлж гутааж ард олныг талцуулж ихээхэн мөнгө зарж бгааг монголчууд харж мэдэж л бна... маш эвгүй хүн юм аа...
Одоо М.Энхсайханыг ялалсан этгээдүүдийг шалгаж тэр хогилоор нь өөрсдийг нь оруулахыг шаардаж байна.Тэр Монголын сайн ЭЗ-ч байсан юм шүү??
Hujaad ajildag ni unen shde. Nadad mgl hunii tsarai ogt harahdahgui bna. Buudaj al
Маш харамсалтай хэлмэгдлээ. Жзнко муухай
Mongol ulsiin tagnuuliin gazriig ugui hiij hyataduudad iheehen bolomj olgoson, nongoliin ih doroitliig bii bolgohod chadhaaraa zutgesen ene novshiig eliiren umuurch bui hujaa, troll-uudad helehed hezee ch nongol uls mini ta nar shig noduudad saikhan boloh hugjliin uee haruulahgui, erliiz hurrliiz nohduudad
удахгүй бүх ардчилсан хужаа нар энхийн цагаан хужаа тагтаа нар болцгоох нь.
ИХ ГАРУУДЫНХАА ХАЖУУД АРАЙ Л ЖААХАН ДООГУУР ГУЛГАЙЧ
Таван Толгой чинь одоо харин ашигтай ажиллаж байгаа юм бишүү! Энхсайхан ТТ г Энержи ресурс т өгөхигэж зүтгэж байсан гээ биздээ. Бас Солонгосуудад. Тэр үеийн мэдээнүүдийг хар байхад тийм л сэтгэгдэл төрөхөөр дүр зураг байсан
Үнэн шүү.
Гашуун сухайтын төмөр замаа энэ үед тавьчихсан бол өдийд Монголчууд нүүрсээ машинаар гаргаж чадахгүй Хятадыг царайчлах биш, ард иргэддээ 1,1 сая төгрөг тараах хэмжээнд чадвартай суух байлаа. Гарцаагүй Оросын тагнуулын хийсэн хорлол мөн шүү.
hvzvvgvi hulgaichaa ta nar bol ard tvmnii amidraliig humursun hulgaich nar amid yavah erh bhgvi shvv . ta nart
zurchil n neg n hyataduudad davuu erh olgoh ,neg n eh ornoo bodoj shiidver garagah gesen , ene zurchil ingej l shiidegdsen
Tsaalluulah yaltan gemgui boldog ni dur esgesen huuramch ardchilald l baidag uzegdel.Jinhene ardchilsan niigemd buh nasaaraa suuh yaltai urvagch. AN ter chigtee mongolyn daisnuudn oromj.AN unsen chandruu boltugai.