Монголчууд бид сургамж аваагүй л байна даа
Саяхан шиг л санагдана. Н.Энхбаяр Ерөнхий сайд байхдаа ОХУ-ын Засгийн газрын тэргүүнтэй нэлээд ярилцсаны эцэст хуучин ЗХУ-аас ОХУ-д шилжсэн Монголын их өрийг мулталж байв.
Үүнд
Монголын ард түмэн сэтгэл догдлон бид өргүй боллоо хэмээн хөөрцөглөж байсан. Энэ талаар бичигдсэн мэдээ нийтлэлүүд ч тэр үеийн сонин хэвлэлийн хуудаснаа зөндөө л гарсан. Гэтэл саяханаас Монгол Улсын Засгийн газрын гадаад өр, зээл нэмэгдсээр 7.6 тэрбум ам.долларт хүрсэн тухай дуулдах болов.
Үүн дээр хувийн хэвшлийн пүүс, компаниудын тавьсан өр зээлийг оруулбал дахиад ийм хэмжээний мөнгө байгаа гэхэд хилсдэхгүй. Одоогоос хэдхэн сарын өмнө эдийн засагч Д.Жаргалсайхан Монгол Улсын өр хуучин Зөвлөлтөөс ОХУ-д шилжсэн их өрөөс ч хол давлаа гэж хэлж байхад, арай ч дээ хэмээн эргэлзэж, эгдүүцэж байснаа нуух юун.
Гэтэл одоо энэ бүхэн үнэн болж хувирав. Энэ талаар Засгийн газар, Монголбанк ямарч тодорхой мэдээлэл хийхгүй байгаа. Бодоход Монгол Улсын нэр хүнд олон улсын тавцанд унана хэмээн эмээснийх биз. нөгөөтэйгүүр Засгийн газар бонд босгох ажилд нэлээд гаршаад байгаа.
Өнгөрсөн оны сүүлчээр Засгийн газар "Чингис" бонд гаргаж олон улсын санхүүгийн зах зээл дээрээс 1.5 тэрбум ам.доллар босгосон. Энэхүү бондын таван жилийн хугацааны хүү анх 4.1 хувь байсан бол одоо 7.25 болсон байна. Тодруулбал, Монгол Улс дээрх бондын хүүд хоногт ойролцоогоор 196 мянган ам.доллар толж байгаа.
Үүнийг төгрөгт шилжүүлбэл хэдэн зуун сая төгрөг болох нь тодорхой. Үүний дээр ам.долларын ханш чангарч төгрөгийн ханш суларч байгааг тооцвол ханшийн зөрүү улам нэмэгдэнэ. Энэ хэрээр Монгол Улсын бондын хүүд төлөх төлбөр улам нэмэгдэж байгаа гэсэн үг.
Одоогоор бондын хөрөнгийг урт хугацаанд үр ашгаа өгөхгүй дэмий төсөл хөтөлбөрүүдэд зарцуулж байна гэсэн яриа хөвөрсөөр байна. Энэ тухай өмнөх дугаарт чамгүй гаргасан тул дахин нурших нь ипүүц юм.
Дахиад 3.5 тэрбум ам.долларын бонд гаргах нь зөв үү буруу юу?
Сангийн сайдын хэлснээр үлдсэн 3.5 тэрбум ам.долларын бондыг Засгийн газар 2016 онд гаргахаар төлөвлөж буй бололтой. Ингэх эрхийг ч УИХ, Засгийн газар олгосон. Харин хэдийд гаргахыг Засгийн газар л шийднэ.
Ямартай ч 3.5 тэрбум ам.долларын бонд гаргахад нь хүүг нь өмнөх 1.5 тэрбум ам.долларын хүүтэй адил авч чадахгүй нь лавтай. Учир нь Монголын эдийн засаг тодруулбал, уул уурхайд оруулах гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт "үргэх" шинжтэй болчихов.
Нөгөөтэйгүүр Монгол Улсын гадаад төлбөрийн чадвар, эдийн засгийн өсөлтийн хурдац, дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлт, ойрын болоод дунд хугацаанд Монгол Улсад орох орлогын хэмжээ өр зээл гээд үүнд нөлөөлөх олон зүйл бий.
Өнөөдөр Монгол Улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлт 11.3 хувьтай байгаа ч эдийн засагт уул уурхайн олборлолт, экспорт ноёрхсоор байна. Тодруулбал, Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлт хоёр оронтой тоонд байгаа ч эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж экспортод гаргадаг үйлдвэрлэлийн хувь хэмжээ тун бага байгаа юм.
Одоогийн байдлаар улсын төсвийн алдагдал 1.5 их наяд төгрөгт хүрээд байгаа нь төсвийн орлогыг бүрдүүлэх үйлдвэрлэл, хөрөнгө оруулалтын хэмжээ ямархуу байгааг гэрчилж байна.
Иймэрхүү нөхцөлд Засгийн газар бонд гарган улс орны эдийн засгаа тэлэх гэдэг нь хэр оновчтой юм бол. Энэ талаар улс төр судлаач, эдийн засагчид янз бүрээр л ярьж байна.
Үг сонсоход илүүдэхгүй
Тухайлбал, нийтлэлч Баабар хэлэхдээ "Монгол Улс "хэт хөгжөөд" ноолуур, мах, аялал жуулчлал, арьс ширэн дээр амьдрахаа нэгэнт больсон. Арван хэдэн жилийн өмнө ганц тэрбум ам.долларын үндэсний үйлдвэрлаатэй байхдаа л "малын буян" хардаг байлаа. Одоо арван тэрбумын эдийн засагтай болсон.
Энэ орон байгалийн түүхий эд, гадаадын хөрөнгө оруулалт хоёр дээр тулгуурлах болсон. Тэр нь алга болчихоор малын буян дээрээ л эргэж очино доо. Эдийн засгийн солонгоруулах тухай их ярина аа. Салбар болгоныг жигд хөгжүүлэх гэнэ. Тэгэхийн тулд мөнгө хэрэгтэй.
Тэр мөнгийг эсгий таавчиг, арьс шир, ноолуураас гаргахгүй ээ." гэв. Мөн эдийн засагч Д.Жаргалсайхан "Ойрын хоёр гурван жилдээ гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг шинээр татаж чадахгүй. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид гээд жижиг хоолны газрыг хэлэхээ бид больсон.
Урт хугацаагаар хөрөнгө оруулдаг, хөрөнгө нь олон салбарын хөгжилд үр нөлөө үзүүлдэг тийм хүмүүсийг бид онцлох ёстой. Ямар ганзагын наймаа эрхлэхээр Монголд орж ирж байгаа биш. Одоо харамсалтай нь монголчууд хөрөнгө оруулагчдыг нохойн гуяар даллаад ч ирэхгүй. Байгаа том төслүүддээ тээг саад болголгүй, урамшуулах хэрэгтэй.
Оюутолгойн бүтээн байгуулалтын ажлыг эрчимжүүлмээр байна. Тавантолгойн төслөө яаралтай хэрэгжүүлмээр байна." гэлээ. Үүнээс үзэхэд Монгол Улс эдийн засгаа тогтвортой байлгая гэвэл уул уурхайн түүхий эдийн экспорт, гадаадын хөрөнгө оруулалтанд тулгуурлахаас өөр гарц харагдахгүй байна. Хэрэв энэ байдлаас хазайж бондоор хэт хөөцөлдвөл Монгол Улс өрийн айхтар дарамтанд орох нь гарцаагүй.
Ш.Батцогт
Эх сурвалж: “Улаанбаатар таймс” сонин
Сэтгэгдэл0
Busdiin demiig avah yostoi.gehdee hend zoriulagdsan uneheer sonin uumaa.mongol uls gedeg chi muu baitugai delhiid odoo orshij baisaar teneg chinii sanaagaar boldoggui neg uls orshisoor baih yum.odoogiin mongoliin luivarchid bayachuud mongol uls gej medehgui ee.ok.
Orosiin oriig zugeer shiideegui gee biz dee. 250 000 000 usd odoo gyals tolchix, ikh oriig tsuchlya gexed ni Enxbao Chuluunbaogoor shiljuulsen chini zamdaa alga bolchixson gesen. Xen absan baix uu
Ad uzeed myy ner zuulgej,gemt heregt hurtel syylgaj ush honzon abdag myyhai tsag ue mongold irjdee!yasan hashirdagui myyhai mongolchyyd be!!!1922-1939 onoo hoorond hichneen saihan humuusee helmegduullee!end gadniin orosiin aybyylgand orj bsan,getel doo bas gadniin yabyylgand orood bnyy esbel ...Hamgiin muu nertei hun ni hamgiin myndag ni bsan bn shdee!enhbayr mongoliin ulgiitei huudiig ch urgui bolgoj baij ,getel Elebgdorj,altanhyag,ylaan nar mongoliin ulgiitei huuhdiig ch urund hiij bn!yamr ih yalgaatai um be?
Orgui bol bayan ochingui bol jargal!
энхбаяр эргэн ирж бүх өрийг дахин дарах уу? хурдан ирээсэй
Жасрай дарга 1985 онд Черномщрнотой 1 ярилцаж өрний асуудлыг ярилцсан юм.Би хамгаалагч нь байлаа. Өвгөн дарга өнгөрсөний дараа энэ үед хамт явсан МАН-ын нөхөд ЭНхбаяр бүх хийсэн мэтээр ярьдаг.ЖньЛүндээ,Бямбадорж,Нямдорж одоо эднийг зурагтаар харахаар ой гутдаг, ард түмний санал авах гэж улайрдаг новшнууд...
Тийм л новшнууд !ичих булчирхайгvй, угаадас нь ихэдсэн гелегнvvд ! Ухаалаг эх оронч,мэдлэг боловсролтой, хvмvvжилтэй шударга хеделмерч монголчууд нь энэ новшнуудаас ичээд улс тереес холхон амиа аргацаагаад л .... Хорвоо заримдаа хэтэрхий харгис байх юм даа
baga shig tenegt yum bichikh gej baigaa bol sain sudal (ubis) bagashaa
N.Enhbayar Moskvad ochood olon hunii huch hudulmuruur etseslen tohirchihson garyn useg zurah l uldchiheed baihad mundag hun boloh gej olon ulsyn protokol zurchij Kasyanovyg mash ih uurluulan hamag yumyg ballah shahsan hun yum shu.
orosiin ur bol byteen baiguulalt blaa xarin odoogiin ene ergyynyydiin tabisan ur bol xaashaa orson ni medegdexgyi alga bolson ni sonin muusain luibarchdiig bygdiig ni shond tolgoig ni dyyjilbel taarna.
улсыг хөгжүүлээд өгнө гэж эзэн чингэсийн нэр барьж зээл хөөцөлдөж байгаа гэсэн харин АН МАН-ын төрөнцөр нэртэй новшийг тансаглуулж ард нь ард түмэн өрийг нь төлж гүйцээх болж байгаа юм шив