Баасан - 04 сарын 26,
2024
“Polit-ийн нэг өдөр” булангийн зочноор Монгол Улсын сайд асан, академич Т.Намжим гуайг урьж, Тавантолгойн ордыг ашиглах гэрээний төслүүдийн талаар ярилцлаа.
- Та Тавантолгойн ордыг ашиглах талаар цөөнгүй удаа санал зөвлөмж хүргүүлж байсан. Тэгэхээр энэ ордыг ашиглах бодол хэзээнээс төрж байсан бэ гэдгээс ярилцлагаа эхэлье?
- Би Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын гишүүн бөгөөд Улсын Төлөвлөгөө, Эдийн Засгийн Хорооны Тэргүүн дэд даргаар ажиллаж байхдаа 1988 онд Япон улсын Засгийн газрын урилгаар ажлын айлчлал хийж, хоёр улсын хооронд эдийн засгийн харилцаа, хамтын ажиллагаа хөгжүүлэх асуудлаар яриа хэлцэл хийсэн. Тэр үед Тавантолгойг ашиглах талаар Японы холбогдох талтай санал солилцсон. Тухайн үед Япон улс, Якутын Нюрнгрэний ордын коксжих нүүрсийг импортлож байсан юм. Мөн Эдийн засгийн төв байгууллагын удирдлагад ажиллаж байхдаа Тавантолгойн ордыг ашиглах ТЭЗҮ-ийг хуучнаар ЗХУ-ын Ленинградын Гипрошахт хэмээх уул уурхайн зураг төслийн институтээр хийлгэж байлаа. Гэхдээ тэр үеийн зах зээл, эдийн засгийн нөхцөл байдал өөр байсан тул өнөөгийн нөхцөлд ТЭЗҮ-ийг шинээр хийх шаардлагатай. Миний хувьд Тавантолгойн ордыг ашиглахсан гэсэн бодол 30 шахам жилийн өмнөөс төрж зарим эхлэлийн оролдлого хийж байтал 1990 оны хавар бидний үеийн буюу Д.Содном гуайн тэргүүлж байсан Засгийн газар огцорсон.
- Тэгвэл энэ удаагийн Тавантолгойн гэрээний талаар та ямар бодолтой байна?
- Тавантолгойн ордыг ашиглах нь манай улсын эдийн засагт ахиухан үр өгөөжтэй байж болох юм гэдгийг юуны өмнө тэмдэглэе.
Одоо энэ ордыг ашиглах талаар Люксембургийн “Монголиан Коал Корпораци”-ийн охин компани болох “”Энержи Ресурс Корпораци” болон Хятад улсын төрийн өмчит “Чайна Шенхуа” компанийн бүрэлдэхүүнтэй консорциумтай манай Засгийн газар Хамтын ажиллагааны гэрээ, Хөрөнгө оруулалтын гэрээ, Төмөр замын талаарх концессийн гэрээний төслүүд бэлтгэгдсэн байгаатай танилцсан. Гурван гэрээний төсөл нь Тавантолгойн ордыг, тээвэрлэх төмөр замтай нь хамт бүхэлд нь (100 хувь)дээрх хоёр компанийн мэдэлд өгөх агуулгаар хийгджээ. Энэ зарчмын ноцтой асуудал. Монгол Улсын үндэсний эрх ашгийн үүднээс авч үзвэл, Тавантолгойн ордыг бүхэлд нь гадаадын компаниудын мэдэлд өгөх асуудал байж боломгүй.
Тавантолгойн ордыг гадаадын компанийн мэдэлд өгөх чиг баримтлалаар хийгдсэн гэрээнүүд нь Монгол Улсын Ашигт малтмалын тухай хууль, Газрын тухай хууль, Төрийн өмчийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хууль, Хөрөнгө оруулалтын тухай хууль, Компанийн тухай хууль, Төмөр замын тээврийн тухай хууль зэрэг олон хуультай үл нийцэх зүйл заалттай байгаа нь зохисгүй.
Мөн гэрээнүүд нь хоёр талын эрх үүргийн зохицуулалтын хувьд, үндсэндээ гадаадын төлөөллийн компанийн монополь гэхээр давамгай эрх дарх, ашиг сонирхолыг баталгаажуулсан агуулгатай байна.
Хөрөнгө оруулалтын гэрээнд Тавантолгойн үндсэн талбай болох Цанхийн хэсэгт нүүрсийг өмчлөх эрхийг эдлэж, олборлох, боловсруулах, борлуулах бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг тодорхойлох, нийлүүлэх зах зээлийг сонгох, нүүрс боловсруулах зардал, борлуулалтын үнийг тогтоох зэрэг асуудлыг гадаадын харьяалалтай “Энержи ресурс” компани бие даан шийдвэрлэх эрхтэй байх зүйл байгаагаас үзэхэд Монголын талд мэдэлцэх, оролцох үйл хэрэг тун хомс байх бололтой.Эдгээрээс үзвэл, Тавантолгойн ордыг ашиглах тухай бэлтгэгдсэн гурван гэрээний төслийг хүлээн зөвшөөрч батламжлах үйлдэл яаран хийж боломгүй.
- Тэгвэл Тавантолгойн ордын талаар ямар зарчим баримтлах нь зохистой гэж та үзэж байна?
-Тавантолгойн орд Монгол Улсын үндэсний хэмжээний томоохон төсөл болох учиртай. Миний хувьд уг ордыг ашиглах талаар хэд хэдэн зарчмыг баримлах нь зүйтэй гэсэн бодолтой байдаг. Тухайлбал:
Нэгд, ихээхэн хэмжээний анхны хөрөнгө оруулалт шаардлагатай. Экспортын чиглэлтэй энэ ордыг хамтарсан үйлдвэрийн хэлбэрээр ашиглах, тэгэхдээ манай улсын холбогдох хууль зарчмын дагуу Монголын талын өмч эзэмшлийн хувь хэмжээ 51 хувь байх нь зохистой. Гэтэл Тавантолгойн ордыг ашиглах Хөрөнгө оруулалтын гэрээний төсөлд мөнөөх Люксембургийн хамааралтай “Энержи ресурс” компани 51 хувийг, Хятадын төрийн өмчит “Чайна Шенхуа” компани 49 хувийг эзэмшихээр тусгагдсан нь хүлээн зөвшөөрөхөд төвөгтэй байх болов уу.
Хоёрт, нүүрсийг манай орны нутгаар тээвэрлэх Тавантолгой-Гашуун сухайтын төмөр замыг Монголын төмөр замын байгууллагад хэвээр байлгах, тээвэрлэлтийн ажиллагааг манай улсын төмөр замын байгууллага эрхлэн явуулж байх зарчмыг баримтлах нь зүйн хэрэг юм. Гуравт,Тавантолгойн ордыг анхнаасаа хэсэглэн хуваахгүйгээр, шаардагдах дэд бүтцийн байгууламжийн хамтаар цогцоор нь шийдвэрлэх, тийм чиг баримтлалаар ТЭЗҮ боловсруулах нь зохистой байсан. Дөрөвт, коксжих нүүрсийг борлуулах зах зээлийг бодолцон үйлдвэрлэлийн хүчин чадлыг тогтоох, хамтрагч талуудыг сонгох зарчмаар хандах нь зүйтэй. Тавантолгойн Хөрөнгө оруулалтын гэрээний төсөлд олборлох нүүрсний 75 хувийг БНХАУ-д, 25 хувийг худалдааны компаниар дамжуулан гуравдахь зах зээлд зарна гэсэн байна. Уг нь манай ойролцоох бүс нутагт металлургийн коксжих нүүрсний хэрэгцээ ихтэй улс орон гэвэл Япон, Өмнөд Солонгос байгаа юм. Тэгэхээр Япон, БНСУ-д нүүрс нийлүүлэх зам тээврийн асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай байгаа, энэ асуудал одоогоор тодорхойгүй байна. Тавантолгойн ордыг ашиглах консорциумын бүрэлдэхүүнд Японы Сумитомо корпораци байгаа мэт боловч тус корпораци нь ямар үүрэг нөлөөтэй байх нь Хамтын ажиллагааны болон Хөрөнгө оруулалтын гэрээний төсөлд тусгагдсан тоймтой зүйл харагдахгүй байна.
- Тавантолгойн ордыг 51 хувийг Монголын тал эзэмших нь зүйтэй гэж та хэллээ. Тийм тохиолдолд дотоод, гадаадын оролцогчдын өмч эзэмшлийн хувь хэмжээнд ногдох хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтийг хэрхэн шийдвэрлэх нь зохистой вэ ?
- Манай тал Тавантолгойн ордыг ашиглахад эзэмших хувь хэмжээний хэрээр шаардагдах хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтийн эх үүсвэрийг өөрөө бие дааж бүрдүүлэх хэрэгтэй.Тийм зарчим бол энэ удаа яригдаж буй Тавантолгой ордод төдийгүй, ер нь манай улсын бусад томоохон төслүүдийг хэрэгжүүлэх санхүүжилтийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэхэд ч хамааралтай байх ёстой. Энэ удаагийн гэрээний төслөөс үзвэл, Тавантолгойн ордыг ашиглах хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтийн асуудлыг гадаадын компанид даатгаад орхих төлөвтэй.Манай тал хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрийг бүрдүүлэхэд бие даасан тодорхой хувь хэмжээний оролцоогүй байх юм бол Монголын Засгийн газар, Тавантолгойн ордыг ашиглах төслийг хэрэгжүүлэхэд удирдлага, зохицуулалт, хяналтын үүрэг нөлөөгүй болж, гадаадын хоёр компанийн эрхшээлд орж магадгүй юм.
Оюу толгойн төсөлд манай Засгийн газар 34 хувийн өмч эзэмшлийн оролцоотой боловч тийм хувь хэмжээний санхүүжилтийн эх үүсвэрийг өөрөө бүрдүүлээгүй учраас гадаад талын компани манай төлөөнөө асар өндөр хүүтэй зээлээр хөрөнгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлсэн таагүй нөхцөл байдлаас сургамж авч одоо тийм байдлыг Тавантолгойн төсөл дээр давтахгүй байвал зохилтойсон.
- Тэгэхээр таны хэлдэгээр томоохон төслийн санхүүжилтийн эх үүсвэриййг хэрхэн бие дааж бүрдүүлдэг болох юм бэ ?
Хамгийн гол нь төр,засгийн дээд байгууллагын эрх мэдэлтэн эрхэм түшээд маань улс орныхоо хөгжил дэвшилд ахиухан хувь нэмэр оруулахуйц хэмжээний эдийн засгийн үр өгөөжтэй байх нь тооцоо үндэслэлээр нотлогдсон, түүнд итгэл үнэмшилтэй болсон бүтээн байгуулалтын томоохон төслүүдийн санхүүжилтэд гадаадын банк санхүүгийн байгууллагатай гэрээ хэлцэл хийх, зээл авах, батлагаа гаргах үйл хэргийг явуулдаг мэдлэг чадавхитай боломоор байна. Тийм дутмаг байдлаасаа буюу бие дааж санхүүжилтийн эх үүсвэр бүрдүүлэх, өнөөгийн гаж үг хэллэгээр бол "хөрөнгө босгох” чадамжгүй байснаас сүүлийн хориод жилд нэг ч томоохон төсөл хэрэгжүүлээгүй өнгөрүүлсэн.
Оюу толгой, Тавантолгой мэтийн батлагаа болгох, барьцаалах юмтай томоохон ордыг ашиглахад бие дааж гэрээ хэлцэл хийх, батлагаа гаргах, зээл авах, үр ашигтай зарцуулах ердийн боловч төвөг саад тохиолдож болох үйл хэрэгт суралцаж дадлага туршлагатай болох, хойргошихгүй байх, амар хялбарыг бодож гадаадын компаниар хийлгээд, дараа нь өөрсдөө бэрхшээлтэй тулгарах явдалд орохгүй байх нь чухал юм.
Тийм учраас энэ удаад Тавантолгойн ордыг ашиглахад Засгийн газар тодорхой хувь хэмжээний өмч эзэмшлийн оролцоотой байх бол түүндээ тохирсон хөрөнгө оруулалтын санхүүгийн эх үүсвэрийг бие дааж бүрдүүлэх зорилт тавьж ажиллах, түүний тулд зээлийн батлагаа, барьцаа болох ордыг өмчилж буй эрх зүй, ашиг сонирхолын баримт бичгийг бүрэн хэмжээгээр гадаадын компанид шилжүүлэхээр Хөрөнгө оруулалтын гэрээний төсөлд заасан зүйлүүдийг эргэн харж, засч залруулах нь зүйтэй болов уу.
- Манайхан Оюу толгой төслийн гэрээ байгуулахдаа өөрт ногдох татварын орлогоос урьдчилгаа болгож тодорхой хэмжээний мөнгө авсан, мөн Чалко компанийн өрийн тухай асуудал ч байгаа, одоо Тавантолгойн гэрээнд тийм асуудал байна уу ?
- Таны тавьж байгаа асуулт бас анхаарууштай л асуудал. Тавантолгойн Хөрөнгө оруулалтын гэрээний төсөлд мөн ордын ирээдүйн орлогоос урьдчилгаа болгож, 200 сая ам.долларыг жилийн 4-5 хувийн хүүтэй зээлийн хэлбэрээр өгч авах зүйл тусгагдсан юм билээ.
Ер нь цаашдаа тийм байдлыг гаргахгүй байх нь зүйтэй болов уу. Тийнхүү ирээдүйн орлогын урьдчилгаа нэрийн дор ердийн арилжааны хүүтэй зээлийг хэлэлцэгч тал өгөхдөө манайд чухал хандив өгч байгаа мэт уур амьсгал бий болох, манай тал ч гуйлгын байр сууриас ямар нэгэн хэмжээний дарамттай байх нөхцөл байдал үүдэж гэрээ хэлэлцээний явцад ч таагүй нөлөөтэй байж болох юм.
Ч. Үл -Олдох
Эх сурвалж: "Polit.mn"
Сэтгэгдэл0
tor 51%, enerjy shinhua sumitomo niileed 49% baihad bolj baina snvvdee
Цагаан Шонхорын Энхтайван 2005 онд центрпоинтын хэргээр сууж байгаад шоронгоос сулллагдсаныхаа дараахан оросын мафийнхнаас энэ аппаратыг оруулж ирсэн. Сая орчим доллараар оросын мафийнхнаас худалдаж авч монголд авчирсан байдаг. Энхтайвны тухайд оросуудтай бүр ерээд оны эхэн үеэс холбоо тогтоосон байдаг юм байна лээ. Аппарат гээд байгаа зүйл нь агаарын долгионыг ашиглаж компьютерийн програмтай холбож ажилладаг. Шинжлэх ухаан болон програм хангамжийн хамгийн сүүлийн үеийн ололт амжилтыг ашиглан бүтээсэн. Ерөнхийдөө оросын тусгай албаныхан олон жилийн уйгагүй хөдөлмөрөөр зохион бүтээсэн. Харин яаж яваад тусгай албаны энэ аппарат оросын мафийнхны гарт орсныг бүү мэд. Миний ойлгож байгаагаар оросын тусгай алба мафитайгаа хамтарч ажилладаг гэж ярилцдаг нь бараг үнэн байх аа. Тусгай алба, мафи хоёрын хооронд ямар нэгэн нууц холбоо сүлбээ байдаг болоод л энэ аппарат гэж нэрлээд байгаа төхөөрөмж эхлээд оросын мафийнхны гарт орж. Улмаар тэднээр дамжин Энхтайвны гарт ирснээс зайлахгүй. Тэрнээс биш сүүлийн үеийн техник технологийг ашигласан тоног төхөөрөмжийг мафийнхан өөрсдөө зохион бүтээх ямар ч боломжгүй шүү дээ. Гаднаас нь харахад ердийн нөүтбүүк шиг хэлбэр дүрстэй энэ аппаратыг олон улсын хил гаалиар авч гарахад ямар ч асуудал үүсэхгүй. Учир нь онгойлгож, асааж үзэж, нарийн шалгахгүй юм бол гаднаас нь харахад жирийн л нэг лап топ шиг харагддаг. Хийсэн материалын хувьд сансарын хөлөг бүтээхэд ашигладаг. Эвдэрдэггүй материалаар хийсэн тул хэдэн цаг, хэдэн өдөр ч унтраахгүйгээр тасралтгүй ажиллуулсан ямар ч эвдрэл саатал үүсэхгүй гэсэн үг. Би интернэт маш сайн ухсаны хүчинд энэ аппаратыг анх оросууд зохион бүтээсэн хэдий ч өнөөдрийн байдлаар гадаадын өндөр хөгжилтэй хэд хэдэн орны тусгай албад яг ийм аппаратыг ашигладаг байж болзошгүй тухай мэдээллийг олж уншсан. Тэр дундаа америкийн тагнуулынхан олон жил хойноос нь хөөцөлдөөд хаана байгааг нь илрүүлж чадахгүй байсан Осама Бин Ладены байгаа газрыг нь илрүүлэхдээ энэ аппаратыг ашигласан байж болзошгүй тухай мэдээллийг гадаадын нэгэн сайт дээрээс олж уншсан юм. Өөр нэг энэ аппараттай холбоотой сонирхолтой таамаглал нь 2006 онд оросын тагнуулын албанд ажиллаж байгаад чөлөөнд гарсан хурандаа цолтой хүн эхнэр хүүхдээ өөрийн гараар хөнөөгөөд. Улмаар өөрийнхөө амийг хорлосон хэрэг гарсан байдаг. Афганы дайнд оролцож, тусгай албаны нарийн нууцуудыг хариуцан ажиллаж явсан. Үхэхээс бусдыг үзсэн, сэтгэлийн тэнхээ тэвчээртэй хурандаа хүн хайртай хүмүүсээ өөрийн гараар хөнөөх болсон шалтгааныг барууны экспертүүд тайлбарлахдаа оросын тагнуулынхан миний яриад байгаа яг энэ аппаратыг ашиглан хурандаагийн сэтгэл зүйд өөрчлөлт оруулж. Улмаар галзуурлын байдалд оруулж. Хүчээр бодол санааг нь удирдан эхнэр хүүхдийг нь өөрийнх нь гараар хөнөөлгөсөн гэдэг таамаглалыг дэвшүүлсэн байдаг юм байна лээ. Мань хурандаа хэтэрхий их нууц мэддэг. Бас тэр нууцаа задлах аюул тулгарсан учраас ийм байдалд орсон тухай 2006 оны намар барууны хэвлэлүүдээр ганц нэг мэдээлэл гарсныг гаднын хэвлэл уншдаг хүмүүс сайн мэдэж байгаа. Агаарт хаа сайгүй эргэн тойрон дүүрэн долгион байдаг. Худлаа гэвэл Улаанбаатарт байгаа хүн хаа холын Эрээнд байгаа хүнтэй гар утсаар яаж ярьж болоод байдгийг тайлбарлая л даа. Ихэнх хүмүүс гар утсыг хэрэглэж мэддэгээс биш ямар зарчмаар яаж ажиллаад байдгийг нь огтоос сонирхдоггүй. Нээрээ ямар ч утас, холбоо, ямар нэгэн контакт байхгүй мөртлөө хоорондоо хэдэн мянган километрийн алсад байгаа хүмүүс яаж бие биенийхээ дууг сонсоод яриад байдаг юм бол оо. Нууц нь маш энгийн. Агаарт байдаг хүний нүдэнд үл харагдах долгион. Тэгвэл миний яриад байгаа энэ аппарат нь яг энэ долгионыг ашиглаж ажилладаг бөгөөд түүнийгээ компьютерийн програм хангамжийн хамгийн сүүлийн үеийн дэвшилтэт ололттой холбож өгсөнд энэ аппаратны нууц байгаа юм. Энэ аппаратыг дээр нэр дурдсан гадаадын тусгай албад онцгой тохиолдолд ашигладаг. Тэрнээс биш юм болгонд ашиглаад байдаггүй. Өөрөөр хэлбэл тагнуулчдын хүч хүрэхээргүй /хүний хүчээр хийх боломжгүй/ тийм онцгой тохиолдолд ашигладаг гэсэн үг. Тэгвэл Энхтайван энэ аппаратыг оруулж ирэхдээ өмнө нь монголын тагнуулд ажиллаж байгаад хууль зөрчсөний улмаас ажлаасаа халагдсан хоёрын зэрэг залууг эгнээндээ элсүүлсэн байдаг. Мань хоёрын нэг нь миний олж судалснаар орос, англи хэлтэй. Дээр нь програм хангамж, техникийн талын шаггүй мэдлэгтэй гэж байгаа. Харин нөгөөх нь мэдлэг боловсрол сайн биш боловч нөгөө залуугаараа заалгаж энэ аппаратыг ашиглаж сурсан. Одоо энэ хоёр нөхөр энэ аппаратыг нь хариуцаж ажилладаг. Үүнийхээ төлөө Энхтайвнаас хангалттай хэмжээний цалин урамшуулал авдаг. Дээр нь тусгай албанд ажиллаж байсан хүмүүс болохоороо нууцыг яаж хадгалах болон энэ аппаратаар юу хийж болох болохгүйгээ маш сайн мэддэг. Өөрөөр хэлбэл найдвартай, учраа мэддэг хүмүүс гэсэн үг л дээ. Аппаратын ажиллах зарчим маш энгийн. Гаалиар унтрааж авч орж ирээд асаангуутаа аппаратны дэргэд хамгийн ойр байгаа хүн рүү ганцхан кноп дараад долгионоор буудна. Ингэхийн тулд аппарат мэдээж хангалттай цэнэгтэй байх ёстой. Яг гар утас, цахилгаан бараа шиг тогоор ажиллана гэсэн үг. Лап топ ч бас тогоор ажилладаг шүү дээ. Харин тог гэж юу билээ. Тог бол долгион. Ийм энгийн ажиллагаатай, хэн ч гэсэн заалгаад сурахад хялбархан ажилладаг аппарат. Ингээд хамгийн ойр байгаа хүн рүүгээ долгионоор буудахад нөгөө хүн нь сүртэй ёолж гаслаад, өвдөж зовоод байх юм юу ч байхгүй. Биеийнх нь аль нэг хэсэг рүү. Тэр дундаа толгой руу нь долгионоор буудахад бага зэргийн толгой нь өвдөх түр зуурын өвдөлт мэдэгдэнэ. Ингээд толгой руу нь орсон долгионы тусламжтайгаар нөгөө хүнийхээ толгой доторх бүх мэдээллийг яг алган дээрээ ном тавиад уншиж байгаа юм шиг уншиж болно. Өөрөөр хэлбэл тэр хүний дотор ямар ч нууц үлдэхгүй гэсэн үг. Бүгдийг нь унших боломжтой. Хүний тархи их сонин зарчмаар ажилладаг. Хүн амаараа үг хэлэхийн тулд эхлээд тархины нэг хэсгээс нөгөө хэсэг рүү тухайн хэлэх гэж байгаа үгээ тэмдэгт маягаар маш хурдан дамжуулдаг юм байна. Ингээд тархины тухайн тэмдэгтийг хүлээн авсан хэсэг нь уг тэмдэгтийг үг болгож амаараа гадагшлуулдаг. Өөрөөр хэлбэл хүн үг хэлэхийнхээ өмнөх хоёроос гурван секундэд ямар үг хэлэхээ тархин дотроо маш хурдан хугацаанд бодож амждаг гэсэн үг. Харин тархины нэг хэсгээс нөгөө хэсэг рүү дамжуулж байгаа уг тэмдэгт буюу мэдээллийг энэ аппарат нь хүний тархи руу маш хүчтэй долгионыг буудаж оруулах замаар толгой дотроос нь шууд барьж авдаг гэсэн үг. Аппарат гэж нэрлээд байгаа төхөөрөмжний ажиллах зарчим нь ердөө л энэ. Зөвхөн хэлэх гэж байгаа үг төдийгүй тухайн хүний толгой дотроо бодож байгаа бүх бодлуудыг нь энэ аппаратны тусламжтайгаар тухайн хүний толгой дотроос барьж авч, замаас нь сонсох боломжтой гэсэн үг. Хэрвээ унаган англи хэлтэй гадаад хүн байх юм бол тухайн хүний толгой дотроо юу бодож байгааг шууд англи хэл дээр маш хүчтэй долгионы тусламжтайгаар сонсоно. Харин монголд авчраад монгол хүний толгой руу буудах юм бол тухайн хүний толгой дотроо юу бодож сэтгэж байгаа нь аппаратыг хариуцаж ажиллуулж байгаа хүнд шууд монгол хэлээр сонсогдоод эхэлнэ гэсэн үг. Ийм болохоор энэ аппаратаар дэлхийн ямар ч хэлтэй ямар ч үндэстний хүний бодлыг тухайн эх хэл дээр нь толгой дотроос нь шууд сонсож мэдэх боломжтой. Ганцхан аппаратыг ажиллуулж, тухайн хүний бодлыг сонсож байгаа хүн нь тэр хүний төрөлх хэлийг мэддэг байх шаардлагатай гэсэн үг. Энхтайван 2005 оноос хойш аппаратаа ямар зорилгоор ашигласан бэ гэвэл хамгийн нэгдүгээрт монголын улс төр, бизнест нөлөө бүхий бүх хүмүүсийн толгой доторх бодол. Нарийн нандин нууцуудыг нь уншиж, судалсан байдаг. Монгол жижигхэн. Улаанбаатар хот бүр жижигхэн. Монголын бүх томчууд нийслэл хотод амьдардаг нь монголын улс төр, бизнесийн томчуудын бодлыг хэдхэн сарын дотор хялбархан уншиж мэдэх боломжийг Энхтайванд олгосон хэрэг. Аппаратыг оруулж ирээд хамгийн анх буудсан хүн нь олны танил нэг улс төрчийн байгаа газар нь очиход аппаратын дэлгэцэн дээр тэр хоёр хүний хоёулангийнх нь дүрс харагдана. Энэ бүхнийг аппаратнаас ялгаруулж байгаа маш хүчтэй долгион толгой руугаа буудуулсан нөгөө хүний бодлыг нь уншихаас гадна бие махбодыг нь дэлгэцэн дээр дүрс хэлбэрээр харуулж байгаагаар тайлбарлаж болно. Өөрөөр хэлбэл энэ аппарат нь зөвхөн долгионоор буудаж сонсох биш. Давхар тэр хүнийхээ болон тэр хүний эргэн тойронд байгаа хүмүүсийн дүрсийг хардаг гэсэн үг юм. Ингээд аппаратыг монгол улсын хилээр оруулж ирээд хамгийн анх толгой руу нь долгионоор буудсан хүнээрээ дамжаад өөр олон хүнийг долгионоор буудах замаар монголын олон арван улс төрчид, бизнесмэнүүд. Цаашлаад хүчний байгууллагын дарга, ажилтнууд. Олны танил урлаг спортын одууд. Жирийн иргэд гээд ердөө хэдхэн жилийн дотор маш олон хүний бодол санаа. Толгойн доторх бодол, мэдээллүүдийг нь судалж амжсан байдаг. Эдний дотор үе үеийн төрийн өндөрлөгүүд болох ерөнхий сайдууд, ерөнхийлөгчид. Улсын их хурлын гишүүд гээд олон хүн хамрагдаж байгаа юм. Монгол жижигхэн. Тэр дундаа нийслэл Улаанбаатар хотод бүх зүйл нэг дороо төвлөрсөн байдаг нь аппаратны эздэд бүр ч сайхан аятай таатай боломж олгож өгсөн хэрэг. Одоо гол нууц руугаа оръё. Аппаратаараа Энхтайван болон түүний хоёр туслах нь /өмнө нь тагнуулд ажиллаж байгаад халагдсан/ зүгээр нэг нэр бүхий хүмүүсийн бодлыг уншаад. Юу хийж байгааг нь хараад суугаад байсангүй. Компьютерийн програмыг долгионтой холбож ажилладаг энэ төхөөрөмж нь зүгээр нэг сонсоод, хараад суух биш. Түүнийгээ бичиж, хадгалж авдаг өөр нэг давуу талтай төхөөрөмж юм. Хэдхэн жилийн дотор олны танил, нэр нөлөөтэй олон ч хүний порно бичлэг Энхтайвны гарт ийм маягаар орж ирсний заримыг нь Энхтайван тэдгээр хүмүүсийг дарамтлахдаа ашигласан байхыг үгүйсгэхгүй юм. Хоёр дахь нэмэлт мэдээлэл бол Энхтайван энэ аппаратаа оруулж ирснийхээ дараа монголын тагнуулд ажилладаг өндөр албан тушаалын хүнд аппаратаа өөрийн биеэр харуулсан байдаг. Цаад хүн нь Энхтайвантай бүр ерээд оны үеэс холбоотой ажилладаг бизнесийн түншүүд. Энхтайвныг олон жил хамгаалж, өмгөөлж ирсэн хүн. Одоо бүр илүү ноцтой мэдээлэл бичиж үлдээх гэж байна. Аппаратаар зөвхөн олны танил хүмүүсийг судлаад суусангүй. Бэлгийн гаж донтнууд болон гэр бүлгүй ганц бие залуусыг. Бас биеэ үнэлдэг янхан охидуудыг идэвхтэй судалсан байдаг. Учир нь Энхтайван энэ аппаратаараа зөвхөн монголын томчуудын тухай мэдээлэл цуглуулах зорилго тавьсангүй. Нэгэнт маш өндөр үнээр оруулж ирсэн аппарат болохоор шархаа буцааж нөхөх. Цаашлаад их хэмжээний ашиг орлого олох зорилгыг тавьсан. Хүмүүс бид мэдэхгүй болохоос биш монголд бэлгийн гаж донтнууд цөөнгүй байдаг. Гар хангалга хийдгээс эхлээд есөн жорын гаж аргаар таашаал авагсад байдаг. Тэгвэл эдгээр нөхдүүдийн гаж секс хийж /гар хангалга хийх зэргээр/ байгаа бичлэгийг нь долгионоор буудах замаар бичиж авчээ. Ингээд оросын мафийн холбоотнуудаараа дамжуулаад Энхтайван гадаадын гаж донтон, мөнгөлөг баячуудыг идэвхтэй эрж сурвалжилсан байдаг. Учир нь гадаадын мөнгөлөг баячууд дотор энгийн сексээс таашаал авдаггүй. Заавал бусдын секс хийж байгаа, гар хангалга хийж байгаа элдэв янзын бичлэг үзэж байж таашаал авсан болдог гаж нөхдүүд нэг бус байдаг. Энхтайван болон оросын мафийнхан яг ийм гаж донтой. Тэгээд тэр гаж донгоо хангахын тулд бусдын гажиг секс хийж байгаа бичлэгэнд хэдэн мянган доллар төлөхөөс ч буцахгүй баячуудыг ОХУ болон европ, азийн хэд хэдэн улс орноос идэвхтэй хайж сурагласны хүчинд олж холбоо тогтоосон байна. Ингээд нөгөө бичлэгүүдээ өндөр үнээр зарж эхэлжээ. Зөвхөн манай монголын бэлгийн гаж донтнууд төдийгүй саун массажны биеэ үнэлдэг янхан охидуудын клиентүүдтэйгээ хэрхэн секс хийж байгаа болон гэр бүлгүй ганц бие бөгөөд шоучин, замбараагүй бэлгийн амьдралтай залуусын секс бичлэгийг нэлээд хэдэн жилийн хугацаанд гадаадын гаж донтой баячуудад зарж их хэмжээний ашиг орлогыг олсон. Ашгаа Энхтайван оросын мафийнхантай хуваалцахаас гадна аппарат ажиллуулдаг хоёр залуудаа хувь өгдөг. Мөн ашгийнхаа багагүй хувийг өөрийг нь хамгаалдаг тагнуулын өндөр албан тушаалын том цолтой даргад өгдөг. Ашиг нь тав арван мянган доллараар тогтохгүй. Миний олж судалснаар монголын гаж донтнууд болон янхан эмэгтэйчүүд, шоучин залуусын удаа дараагийн бичлэгүүдээр Энхтайван тагнуулын том цолтой дарга хоёр зургаан оронтой америк доллараар хэмжигдэх хэмжээний мөнгийг сүүлийн хэдэн жилийн дотор олсон гэх мэдээлэл байна. Дээр нь худалддаггүй болохоос биш монголын олны танил бүх хүмүүсийн секс бичлэгүүд бий. Эдний дотор улс төрчид, бизнесмэнүүд, тамирчид, бөхчүүд, миссүүд, загвар өмсөгчид, цагдаа хүчний байгууллагын өндөр албан тушаалын томчууд орно.