sonin.mn
Сэтгэгдэл (31)

Өнөөдөр эх орончдын баяр. Тодруулбал: Монгол Улсад улс төрийн ууган нам буюу Монгол Ардын Намыг үүсгэн байгуулсны ойн өдөр. 2004 онд УИХ Нийтээр тэмдэглэх баяр болон тэмдэглэлт өдрүүдийн тухай хуульд нэмэлт оруулж, жил бүрийн 3 дугаар сарын 01-ний өдрийг “Эх орончдын өдөр” болгон тэмдэглэх шийдвэр гарсан юм. 1920 оны зургаадугаар сарын 25-нд Монгол Улсын тусгаар тогтнолын төлөө зүтгэх зорилготой Консулын болон Хүрээний бүлэг нэгдэж, Монгол Ардын Намыг байгуулах шийдэлд хүрсэн. Мөн 1921 оны 3-р сарын 1-ний өдөр дээрх бүлгүүд нууцаар хуралдан, С.Данзангийн зандан ширээний модоор намынхаа анхны тамгыг сийлж, Монгол Ардын Намыг албан ёсоор байгуулсан билээ.



МАН Эх орончдын өдрийг тэмдэглэхдээ жанжин Д.Сүхбаатарын хөшөөнд цэцэг өргөж, намын үүсгэн байгуулагч анхны долоо хэмээн ярих дуртай боловч яагаад ч юм бэ? намынхаа анхны даргын тухай төдий л ярьдаггүй.



Гэвч МАН-ын анхны даргаар Солийн Данзан ажиллаж байсан түүхийг хэнбугай ч үгүйсгэж чадахгүй нь үнэн. Солийн Данзан нь 1883 онд төрсөн бөгөөд Монгол улсын төрийн зүтгэлтэн, 1921 оны Ардын хувьсгалын анхны долоогийн нэг, Монгол Ардын Намын анхны дарга, Монголын орчин үеийн эдийн засгийн салбарыг үндэслэгч юм.


Тэрээр Сайн ноён хан аймгийн Сүжигт бэйсийн хошуунд одоогийн Архангай аймгийн Хотонт сумын нутагт Бат-Очир гэдэг хүний ууган охин Солиос төрсөн. Бага насандаа хийдэд шавилан сууж байсан. Идэр насандаа мал маллаж, аян жин тээж амь зуухын сацуу нутгийн баячуудын агт морьдыг хошуу алгасуулан арилжиж баригдаж явжээ. Улмаар говийн нутгаар хэдэн жил цагаачлан амьдарсны дараагаар 1910 оны үед Хүрээнд ирж, наймаа эрхлэх болжээ. 1915-1916 онд Монгол улсын Хөрөнгийг захирах газраас зохион байгуулсан Эдийн засгийн шинжилгээний ангид оролцож, 1916-1917 онд Ой ангид бичээч, түшмэлээр ажиллаж байв.


1919 онд Гаалийн хорооны түшмэл байхдаа Зүүн хүрээний нууц бүлгэмийг үүсгэн байгуулсан ба улмаар Ноёдын бүлгэм, Консулын дэнжийн нууц бүлгэмтэй нэгдэн 1920 оны 6 дугаар сарын 25-ны өдөр Монгол Ардын Намыг үүсгэн байгуулалцаж намын анхны даргаар сонгогдон ажиллажээ. 1921 оны намраас Сангийн сайдаар, 1923 онд Дамдины Сүхбаатарыг нас барсны дараа Бүх цэргийн жанжинаар тус тус сонгогдон ажиллаж байв.

С.Данзан нь үндэсний ардчилсан үзэлтэй улс төрч байсан бөгөөд Монгол орон хэзээ ч капиталист нийгмийг алгасч болохгүй гэсэн байр суурьтай байлаа. Энэ нь түүнийг Коминтернийхэнд шахан зайлуулагдах гол шалтгаан болжээ.



1924 онд Элбэгдорж Ренчино Коминтерны дэмжлэгтэйгээр Монгол Ардын Намын 3-р бага хурлаар Солийн Данзанг улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдүүлэн цаазаар авсан юм.



1992 оны 11 сарын 23-нд Монгол улсын Дээд Шүүхийн Бүгд хурлаас С.Данзан, Ж.Баваасан нарыг цагаатгасан боловч МАН-ынхан анхны даргынхаа тухай одоо ч ярих, судлах нь туйлын бага хэвээр байгаа.


Харин энэ оны эхээр байгуулагдсан "Үндэсний Эвсэл", эвслийн тэргүүн Нямтайширын Номтойбаяр МАН-ын дарга Солийн Данзангийн үндэсний ардчилсан үзэл санаа, "Үндэстнээрээ баяжигтун" гэсэн программыг 100 гаруй жилийн дараа дахин сэргээн тунхаглаж, үйл ажиллагааныхаа гол зарчим болгон ажиллаж эхлээд байна.



Өөрөөр хэлбэл Н.Номтойбаяр МАН-ын анхны даргын үйл хэргийг үргэлжлүүлэхэд намын нэр биш үзэл санааг нь ойлгож, хэрэгжүүлэх явдал чухал гэж дүгнэсэн бололтой.



Д.Дандархүү