Монголчууд эрт үеэс эдүгээ хүртэл жилдээ нэг тэмдэглэдэг үндэсний их баяр наадмаараа баярлаж, нутаг усаараа амарч, бүх нийтээрээ найрлаж ирсэн түүхтэй ард түмэн. Хурдан морио уралдуулж, хүчит бөхөө барилдуулж, эрхий мэргэнээ сорьдог энэхүү уламжлалт баярыг жил бүрийн долдугаар сарын 11-нд тэмдэглэдэг болсон нь Ардын хувьсгалтай салшгүй холбоотойг түүхээс харж болно.
Өөрөөр хэлбэл, 1921 онд Ардын хувьсгал ялж, 1925 оны тавдугаар сарын 15-нд Засгийн газрын хуралдаанаас "Ардын наадам"-ыг дээрх өдөр хийж байхаар тогтсон байдаг. Түүнээс өмнө Цэргийн наадам, Арван засгийн наадам гэх мэтчилэн нэрлэж зуны тэргүүн сард тэмдэглэн өнгөрүүлдэг байсан тухай түүх бий.
Харин Ардын хувьсгалаас хойш энэхүү баяр наадам 93 дахь жилдээ үргэлжилж байна. Жилдээ ганц болдог баяр наадмаараа монголчууд уламжлалт зан заншлаа сэргээж, түүх соёлоо хүндэтгэн, эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө амь биеэ үл хайрлан тэмцэж явсан өвөг дээдсийнхээ алдар гавьяаг дурсдаг уламжлалтай.
Гэвч сүүлийн жилүүдэд эрх баригчид үзэл суртал, үзэмжээрээ түүхэн уламжлалыг өөрчилж, баяр наадмын утгыг алдагдуулж эхэлснийг ахмадууд шүүмжлэх боллоо. Тухайлбал, өнгөрсөн жилийн баяр наадмаар "Ардын хувьсгалын 92 жилийн ой"-г хасч оронд нь "Ардчилсан хувьсгалын 23 жилийн ой" хэмээн бичсэн нь бий.
Энэ нь ард түмний дургүйцлийг ихээхэн хүргээд авсан. Харин өнөө жилийн баяр наадмаар АН-ынхан Ардын хувьсгалын ойг сэргээн оруулсан ч нээлтийг "Хонхны дуу"-гаар эхлүүллээ. Юун тэр ард түмний наадам, ардын баяр вэ...
Уг нь үеийн үед наадмаар уртын дуу, морин хуураа эгшиглүүлж, үүнд нь монгол түмний сэтгэл сэргэж, омогшдогсон. Тэгээд ч үндэсний их баяр наадам бол эв нэгдлийн бэлгэдэл. Гэтэл АН-ынхан өнөө жилийн баяр наадмаар
"Урьд шөнө хар дарж зүүдлэлээ
Урт гар намайг зовооно
Хэлэх үгийг минь боогдуулж
Харах нүдийг халхална
Аз болж хонх дуугарлаа
Арай ядан нойрноос сэрлээ
Хонхны дуу биднийг сэрээ, сэрээ
Хонхны дуу биднийг сэрээ..." хэмээх бослого, тэмцэлд уриалсан дуугаа ард түмний эв нэгдлийн их баяр наадмын нээлтэд дуулуулсан нь ямар учиртай вэ. Нөгөө талаар "Түүхэн уламжлал..." хэмээн яриад байдаг гавьяат жүжигчин Д.Сосорбарамын толгой хаашаа эргэв.
Баяр наадмын нээлт, хаалт, төрийн ёслол хүндэтгэлийн тоглолт гээд урлаг соёлын арга хэмжээнд наадмын нийт төсвийн 42.6 хувь буюу 946 сая төгрөгийг зарцуулах эрх авсан энэ хүн АН-ынханы сурталчилгааг хийхээс өөр аргагүйд хүргэв үү. Учир мэдэх хүмүүсийн хэлж буйгаар бол эрхэм гавьяатын зохион байгуулсан ажилд нэг тэрбум шахам төгрөх ахадсан тоо аж.
"За яахав, энэ их мөнгийг баруун, зүүнгүй цацаад л дуусгаа биз" хэмээн бодож болох. Харин иргэдийн олонхи нь "Үндэсний их баяр наадмыг "Хонхны дуу"-гаар яагаад нээх болсныг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж тайлбарлах байх" хэмээн хүлээж сууна. Нөгөө талаар Төв цэнгэлдэхийн ногоон талбайд бөхчүүд орж, гардаг хэсгийн хоёр талд цагаан морины хоёр өндөр толгойг урласан байсан.
Үүнийг "Морин жил учраас..." хэмээн тайлбарлах хүн байсан ч "АН-ынхан 1990 оны цагаан морин жилийн хувьсгалаа дурсчээ" гэх нь ч байв. Мөн баяр наадмын урилга, хөтөлбөрт байх гал, нар, cap, морь буюу морьтой хүний дүрсийг "АН-ын лого" гэж тайлбарлах хүн олон байна. Уг нь төрийн сүлдийг дүрсэлсэн байж мэдэх ч "Хонхны дуу", цагаан морины хоёр толгой нь үүнийг иргэдэд АН-ын логотой адилхан санагдуулаад байж болох юм,
Энэ мэтчилэн ард түмний баярыг АН-ын сурталчилгаа болгох санааг хотын дарга Э.Бат-Үүл, нийслэлийн ЗДТГ-ын дарга Ё.Гэрэлчулуун, наадмын ерөнхий найруулагч Д.Сосорбарам нар гаргасан сурагтай, Иймхүү эрх баригчид сүүлийн жилүүдэд Ардын хувьсгалын ач гавьяаг бүдгэрүүлж, харин Ардчилсан хувьсгалыг товойлгох оролдлого хийсээр байна.
Уг нь Ардчилсан хувьсгалыг ард түмэн нэг их үгүйсгээд байдаггүй. Гэтэл эрх баригчид өөрсдөө "Жижиг юм чинь мартагдаж магадгүй" гээд байх шиг. Тийм учраас л ардчиллаас өмнө бий болсон түүхэн дурсгалуудыг үгүйсгэж, баллуурдаж, нураагаад байдаг юм болов уу. Эцэстээ бүр ард түмний их баяр наадмыг АН өмчилж намын баяр болгох дээрээ тулж байх шив.
Өнгөрсөн жил Ардын хувьсгалыг хасч, өнөө жил "Хонхны дуу"-гаараа нээж байгаа юм чинь энэ янзаараа хойтон жил бүр дэндэх байх даа... Яана даа, уртын дууны шуранхай, морин хуурын татлагаа сонсч, улстөрчдийн тэнэглэлээс ангид нэг сайхан наадамлах юмсан.
М.Наранболд
Эх сурвалж:
Сэтгэгдэл0
Монгол улсад 9 дэх жилдээ зарагдаж буй Судасны хатуурал нарийслыг эрүүлжүүлж, цус шингэлэн холестрин бууруулах үйлчилгээ бүхий Ли Эр Кан бүтээгдэхүүний танилцуулга лекц 7 сарын 19-ны 12 цагаас явагдах гэж буй тул та бүхнийг урьж байна. Тус лекцээр Атеросклероз - Тархи мэдрэл, зүрх судас, даралт, хуян болон судасны бөглөрлөөс шалтгаалах бүх төрлийн эмгэгүүдийн талаар дэлгэрэнгүй ярилцана. АУ доктор лекцийг удирдан явуулж, бүтээгдэхүүн хэрэглэх хүсэлтэй хүмүүст хувьчлан зөвлөгөө өгөх тул бүх шинжилгээтэйгээ ирэхийг хүсч байна. Хаяг: Чингэлтэй дүүргийн аркийн баруун урд “Тэрх цагаан нуур” ХХК байр 2 давхарт. Утас 96665038
Энэ Наранболд дурак бол МАН-ын захиалгаар юм бичдэг нөхөр байна л даа. Наранболдоо чи сэтгүүлч хийхээсээ татгалзсан дээр байх л даа. МАХН одоо байтлаа наадмыг санаачлагч нь юм байна л даа. Тэгвэл МАХН гээчийг сураггүй байхад зохиогддог даншиг наадам гэдэг нь юу юм бол. Дашрамд хэлэхэд "Монгол наадмын талаар Хүннүгийн үеийн Хятад сурвалжид тэмдэглэж ирсэн байна. Эрийн гурван наадмыг төр ёсны баяр болгож тэмдэглэх болсон нь XII зууны сүүлч, XIII зууны эхэн үе юм. Монголчууд уран мэхээ уралдуулан барилдаж эрхийгээ эвшин, нум сум харваж цэц мэргэнээ сорьж, аргамаг хүлгээ сойн уралдуулдаг нь бүр эртний ёс юм. 1206 оны Улаан барс жил Их монгол улсыг тунхаглаж, Тэмүжинг Чингис хаанд өргөмжилснөөс эхлэн эрийн гурван наадам буюу төрийн их ёслол, баяр наадам хийдэг уламжлал тогтсон байна. 1634 он буюу Лигдэн хутагт хаан хүртэл 37 хаан эрийн гурван наадмыг төр ёсны их баяр болгон тэмдэглэж байжээ. Түмт мянгатын хүрээнд ч эрийн гурван наадам зохион байгуулдаг байжээ. "
Наранболд нэг ийх буруу юм бичээгүй л байна гэвч одоогын тархины тэмбүүтэй залуус юуг нь ойлгох вэ дээ даншигийн наадам 10 н засгийн наадам гэж байсанг сүүлд ардын хувьсгалын наадам болгон өөрчилсөн шүү дээ
Наранболдоо чи хойтон наадам үзэхээ л больчих л доо
chi uuruu uzehee boliod ter honhnii duutaigaa zailsan bai daa ene bol gants hunii husel bish shuu
yamar buzriin ygtei duu be iim yumiig duuluulj bdag umxiirsun tolgoitoo sosorbaramiin segsger tolgoig tasdaj xaya yadag buzar be...
naranboldiin buruu geh yum alga. zugeer l harahad ardiin naadam bish bna shuudee
Энэ Сосорбарам өвчит будаач будаач гэхээр сахлаа будав гэгч болж байгаа юм. Наадам дэглэх эрхийг сүүлийн 2 жил АН өгч сурталчилгаагаа хийлгэж байгаа. Төр ард түмнээрээ их оролдох ч нэг юмны цондон доо. Түүнийг л хүсч байна.
элий балай сосорбарамаар төрийн наадам дэглүүлдэгээ болио яг өөртөө ан-д таарсан юм хийх юм до
ардчилсан хужаа нарын 90 оны үймээнийг хувьсгал гэж сүржигнээд хэрэггүй. талбай дээр хуушуур гударч хэд хоног хэвтээд л хувьсгал хийчдэг бол мөн амараа? хөх инээд...21 онд эд нарын өвөө нарыг алж цавчиж монголоос хөөснийг харин жинхэнэ хувьсгал гэхгүй юм бол юу гэхэв.
CAI XIA OVOGT HUJAAGIIN HIIJ BAIGAA AJIL. NI HAO, CAI XIA ELBEGDORJ, NI SHI ZHONG GUO REN, HAN ZU REN. NI SHI HEN HAO DA ZHONGHUA REN. ZHU HE NI!
энд ч Ци хуа-гын хүү биш тэнэг Бат-Үүлийн л Со-той нийлж мөнгө идэх ажил л явагдсан байх хөөрхий муу Ци Хуа-гын хүзүүгүй толгойг юм бүхэн дээр битгий буруутгал даа сүүлийн үед жаахан ч гэсэн эрүүлээр стгээд байдаг болсон ш дээ цаадах чинь
NI HAO CAI XIA. NI SHI DA ZHONGHUA REN. ZHUHE NI!
sosorbaram lalaraa chamaig harahaar nud horsood baih yum.naadmiin neeltiig yamarch hun iimerhuu hev mayagaar hiichihne.uchnuun mungu unagachihaad deerees ni naadmiin neeltiig busdaas iluu uwurmuts yum hiichihsen yum shig ter yariltslaga ugch baigaa ni bur durdee itgechihsen.argo ta hoer yag adilhan hiirheltei
ÀÍ í õýäýí ãàëçóó àçàðòàëäàã ýð ýìã¿é õ¿ì¿¿ñ áîëüæ ¿ç. Îäîî õàðèí íààä äóó ÷èíü òà íàðûí ýñðýã óðèà áîëìîîð öàã ¿å áîë÷èõëîî. Îäîî ìàõ, ãóðèëûí ¿íýý ÷ ÿäàæ ýíý õýäýí ýðã¿¿ áàðüæ äèéëýõã¿é ø äýý. Áàñ òºãðºã í õàíø.
Sosorbaramaa chi ter yzen yadaad bdag sots niigemd bidnii aab eejiin min ariun tsagaan xudulmuruur bosson ter saixan kino teatriig butsaaj umxii sotsializmiin umxii baishin geed butsaagaad uguuch ee ugch chadaxgyi bol olon yum xutsalgyi duugai bval barav..umxii ynertyylsen shireldsen tolgoitoo syg zulbasaganuudiinxaa xamt bidnii eej aabin xudulmuriig xaraan barin tsuslaj bgaad ynen yzen yadaj bna shyy chi muu lalar sayaxan l xuduunuus irsen neg muu dulitraa xellesen alialagch bsan biz dee xogiin guilgachin tsarailsan lalar yamar yabsanaa byy mart...
Социйн үед монголчууд оросын янхан болж хамаг хойд ой тайга нутгаа билэг барьсан даа. Тэсийн гол бүхлээрээ шахуу Оросд орчихсон гээд бод доо хэхээ
Malaa odoo chi gishgex nutaggyi bolj bgaagaa medej bgaa mal uu tsaad xuduugyyr chin xujaa nar xeden maliig chin xariulj maxiig ni nutag ruugaa zuuj bna ...gazar nutag chin uxsan nyx mal idex ubsgyi nyyrsnii toosond daruulj bna daa ergyy malaa chi xyn mun yy esbel so-giin doodoxiig dolooj yabdag gulug yy xaxaxaxa
Сайн байцгаана уу? Хэлээд яахавээ, Наранболд минь, Хөлгүй Хөх Номинн Тэнгэртэйгээ Замбуулин Ертөнц Хүний Амь Амьдрал, Амьдран Суулт, Аж Төрөлтийн Ур Ухааны Мэлмийг Толиож АХУЙ ТӨР ХҮН АРД ХӨРС ШОРОО ГАЗАР НУТАГТАЙГАА ХӨВЧИН ДЭЛХИЙ ХҮНИЙ ХОРВОО ХӨЛГҮЙ ОРЧЛОНД ӨНӨ БАЙХЫН ОРЧИХЫН ОРШИХЫН САРУУЛ ОЮУ УХААНГ ХӨГЛӨХ АЯЛАХ УРТЫН ДУУНЫХАА ШУРАНХАЙ НЬ ҮГҮЙ ҮГҮЙЛЭГДЭХ НААДАМ гэхээр л..., түүнтэйгээ би гээч бодь, өөр минь гэх хувь, мань хэмээх гал алаг болчихоор..., гагц маньд ч бас бус нилээд бодь-хувь-гал-д ийн төрсөн болвуу.
Номин, ҮГҮЙ, ҮГҮЙЛЭГДЭХ, алга
Хонхны дууны ачаар одоо ингэж дураараа бурж, унгас алдаж бгаагаа мэдмээрсэн. Социйн үед та одоо Ганц худагт нарлаж суугаа
тэнэг толгой минь со нийгмийн үед одоогийнхоог цөөхөн 3000 хүрэхгүй хоригдолтой байсан юм одоо бол 8000 гаруй хоригдолтой байсан гээд боддоо тэгээд ч соц үед жинхэнэ хэрэг хийсэн хүнийг дарга цэрэг гэлтгүй ялгалгүй хандаж шудрагаар шийтгэдэг байсан юм одоо бол бараг дарга шүүмжилсэн гэж шоронд ордог болсон шүү дээ шүүх нь хүртэл хэн нэгний лоббид автагдаггүй байсан юм даа ард иргэд нь ухамсартай ахас ихэсээ хүндэлдэг ёс жудагтай уламжлалаа сайн барьдаг байсан эмх цэгцтэй ард түмэндээ амьдрах ухаан зааж тусалдаг дэмждэг байсан тийм ч учраас гэмт хэрэг бага гардаг байсан юм муу тархины тэмбүү минь чалчих юмаа цаг үеэ олж сэдэвээ мэдэж чалч !!!
tssss. ingej l muuhai tarhi ugaagaad baigaa yum daa. 90 ond ed nar duvchignusun duvchignuugui kommunizm tuuhen uurgee guitsetgeed nuran unaj baisan yum. herev ter ued bid emh tsegtsteigeer zah zeeld shiljsen bol odoogiinhoosoo havigui deer baih baisan, mongolchuud uildverlel nileen sain hogjuulj surch baisniig yu ch ugui bolgoj hayasan daa
Монголд гарсан ардчилал чинь Горбачёв ахын ач юм хөө.
Ìîíãîë÷óóä ãàìèíãààñ óëñ ¿íäýñòíýý ÷ºëººëñºí ÿëàëòàà òýìäýãëýí "Øèâýý Õèàãò" ãýäýã äóóã äóóëæ áàéñàí áîë îäîî ãàìèíãóóä ýðãýýä ìîíãîëûí òºðèéã õàð ìàøèíààð áóëààí àâñàí ÿëàëòàà òýìäýãëýí "Õîíõíû äóó"-ã äóóëæ áàéíà.ßëñàí òàë íü ººðèéíõºº äóóã äóóëäàã ¸ñòîé.Áèä ººðñ人 ñàéí äóðààðàà ãàìèíä ÿëàãäñàí ó÷èð ãîíøèãîíîõ õýðýãã¿é.Òóí óäàõã¿é "Äîðíî ç¿ãò íàðàí ìàíäàâ" ãýäýã Ìàî òýðã¿¿ëýã÷èéí ìàãòààë äóóã ñîíñîõ áîëíî.
ene muuhai edriin honhnii duu bol gudamjnii bögööd orznii huligaanuud duuldag duu yun huvisgaliin be
ene soliot baram balai ter har tamhichin narkomani lhagvasuren ta nar boliochee zailuul hed honog hoolgui soison idesh tejeel ugui sur suldgui boltol ni amid morin erdniig sulidaj unatal ni soison baina öör ardag targan hangal baisan bol muu uheeriin har tamhiching ganz busgaj unagaad tarhiig ni zad öshiglöh baisan yum huleg mori ardiin naadam doromjilson muu uheeruud ta nar tenger nirguulj uheerei
böö humuus baival ene odoi luivarchdiig gedesiig tulam boltolni tarchlaaj hulgai hiij luivardsan yumaa buzaaj ögtöl ni hashraagaach ee höh tenger min
Со балайг солиосоо билээ
eneeder amdral yamar bna im bhd uynd aa baharhad bna aa
1921 онд ардын хувьсгад ялснаас хойш 93 жил тусгаар улс гэж дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдөөд явж байгаа нь яалт ч үгүй үнэн биз дээ.Тэгэхээр бидний баяр наадам бол энэ түүхэн үйл явдлыг мартагдахгүй байнга дурсан санаж тэмдэглэн өнгөрүүлэх ёстой.Монгол улс 90 онд төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засагтай байснаа болиод зах зээлийн эдийн засагтай болсон нь байх л ёстой жам ёсны үзэгдэл биз дээ.1921 онд ялсан ардын хувьсгал 90 онд ялагдсан болгох гээд ялсан Баатар нь Батүүл болох гээд бүр ядчих юм даа.
ÀÍ õàí òà íàð àðä ò¿ìíýýñýý æèæèãõýí áàéíà. Òàðõè áàçààä áàéíà. áîëüæ ¿ç.
ардчилсан гамингууд монголын эсрэг хөдлөх хонхны дуу гэж гонгиносон сүлд дуутай. энэ балиар дууг монгол нутагт бүү гонгинуул. таг харанхуй боловсролгүй өмхий сосорбарам батүүл нар намынхаа хужаа нарын гар хөл болохоо боль.
Ёстой їнэн бичсэн байна.Энэ нэг хэдэг улаан ардчилсан шоронгийн хадааснуудын комментыг устгая.АН арай дэндэж байгаа.Одоо АН-ын гишїїд хїртэл єєрсдєє гайхаж эгдїїцдэг болсон байна билээ
Аливаа юманд зохицол гэж зүйл байдаг. Ялангуяа төрт ёсны том баяр наадам дээр ийм сонин зохихгүй дуу тавьж болохгүйшд. урд шөнө хар дарж зүүдэллээ. Урт гар намайг зовоолоо гэж дуулуулаад бхдаа яадгийн. Тэнэг Сосорбарам. Та нарын жанжин Сүхбаатарын хөшөөг авч хаяна гэсэн чинь хэзээ ч бүтэхгүй шүү муу ардчилалын луйварчин новшнууд минь.
saihan neelt bolson yand ni buhamdaad bgaa uam eh ornoo hairlasan setgel shingesen l neelt bailaa. honknii duu ni tord gaesan nohdiig zob ajillahiig anhaaruulsan l gej oilgogdoj bnaa ho
So-toi adilxan durak bna aa bas yana daa ene ergyyg...mal bol alaad tuxuurchixsun ......
HAYA, TANAI MENG GU UDAHGUI MANAIH BOLOV AA. CAI XIA DUTUUDORJ DE DA DI DI
AN-iin yalaan tarhitai hurgan darga nariin hiisen ajil l daa. Naad yalaan tarhituudaa yadaj tahian tarhitaar soliochee. Uls orniig duusgalaa nad yalaan tarhituud chin
Ystoi duraaraa durgij dund chumguuruu jirgej bn.AN_nxand oldoj bga uzej bga uursduuruu baxarhaj bga suuliin naadam bolog.mongol axan duusee tsashid yana yu sxan bolno geed zugeer darluulad bg ymbe uursdud n ter xar darsan zuudiig n medruulie l dee.tegeed daraa jil naadam shig naaday muu ardchilalin novshnuud tornii tsaanas erlegees xarag xaxaxs
Uneng bichjee...
Эзэн Чингисийн үэд байсан наадмыг уртийн дуугаар эхлэх нь Монгол түмний бусдаас ялгарах ялгаа. Харин орчин үеийн жижигхэн дуунууд бол шал дэмий юм биш үү
Сосорбарам шиг олнон түмний дунд нэр хүнд муутай, аввяас чадал тааруу,мэдлэг боловсролоор дульхан, онгироо сагсуу, хийтэй нөхрөөр наадмын нээлтийг хийлгэвэл ийм л үр дүнд хүрнэ шүү дээ. Сосорбарамын мэддэг юм нь л "Хонхны дуу".