Бид босоо бичигтэй монгол хүмүүн. Бичиг, соёлоороо бусдаас онцгойрч, дэлхийд монгол бичгээ гайхуулах үүрэгтэй билээ. Гэвч өнөөдөр бодит байдал эсрэгээрээ байна. Орчин үед хүүхдүүд монгол бичиг гэж мэддэггүй, энэ хичээлд сонирхолгүй байгаа нь ажиглагддаг. Хичээлийн цаг нь ч бага тул монгол бичиг ямар чухал болохыг ойлгодоггүй. Гэвч бичиг, соёл гэдэг тухайн улсын оршин тогтнох гол дархлаа юм. Тиймээс үндэсний бичиг үсгээ хэрэглэж, хайрлаж, сурталчилах асуудал яригдсаар олон жилийн нүүр үзлээ.
Бид мэдээллийн эрин зуунд амьдарч байна. Цахим орчин хөгжихийн хэрээр энэ нь хүмүүсийн амьдралын салшгүй нэг хэсэг болж байгаа нь үнэн. Хэдхэн минутад мэдээллээ солилцож, нөгөө тивд байгаа хүнтэй нүүрээ хараад ярина гэдэг мэдээж том давуу тал. Яг энэ үед монгол бичгийн цахим орчин кодчиллын асуудал яригдаж байна. Өнөөдрийг хүртэл бид тогтсон нэг стандарттай монгол бичгийн аппликейшнгүй байгаа нь нэг ёсондоо эмгэнэл юм. Гэтэл хажуу хөрш Өвөрмонголд хаяг сурталчилгаа, хичээлийн хөтөлбөр, албан бичиг баримтаа босоо бичгээр бичдэг. Цахим мэдээллийн хэрэгсэл нь монгол бичгээр гээд бодоход бид ичих цаг иржээ. Үүнийг цэгцэлж, монгол хүн мөн л бол англи галигаар бичилгүй босоо бичгээрээ харилцдаг болоход юу саад болоод байна вэ.
Нэг стандартад оруулах нь чухал
Цахим орчинд монгол бичгээр бичихэд кодчиллын стандартууд, фонтын ялгаатай байдал нь олон шалтгаан хүндрэл учруулдаг. Харин үүнийг нэг стандартад оруулж, журамлах шаардлагатай. Үүний тулд зориулсан хууль гаргаж, нэгтгэж чадвал амжилтад хүрнэ гэж Ардын багш Ш.Чоймаа ярьж байсан юм. Тэрээр “Анх 2000 онд баталсан монгол бичгийн стандартчилал, кодчилол хэрэглээнд нэвтэрснээс хойш үнэлэмж нь буураад байна. Тиймээс монгол бичгийн кодчиллыг шинээр бичиж, үндэстэн даяар нэг стандарт барьж хэвших хэрэгтэй. Би монгол бичгийн хичээлийг 30 гаруй жил заалаа. Энэ хугацаанд босоо бичиг ямар гайхалтай түүхтэй болоод улс үндэстэн оршин тогтноход гол үндэс нь гэдгийг хүүхдүүдэд ойлгуулахыг хичээж ирсэн. Монгол бичиг мөхөх учиргүй. Монгол бичгийг Юникод стандартад бүртгэхэд маргаантай зүйл олон бий. Өвөрмонголчууд дүрс үсгийг кодолдог бол монгол эрдэмтэд авиа үсгийг дүрс үсгийн зарчмаар кодолж болохгүй гэж үздэг. Монгол Улс монгол бичгийг нэгдсэн журмаар ингэж кодолж байна гэсэн нэг албан баримтыг Юникод байгууллагад өгөх ёстой юм” гэв. 2000 оноос олон хувилбартай явсан монгол бичгийн фонтуудын хэрэглэгчид нь тун цөөхөн ажээ.
“Монгол бичгээр харилцах иргэдийн тоо буурсаар байна”
Судалгаагаар 3000 хүний зөвхөн дөрвөн хувь нь л цахим орчинд монгол бичгээр харилцах оролдлого хийж үзсэн гэж хариулжээ. Харин 60 гаруй хувь нь монгол бичгийн тусгай фонт байдаг үгүйг мэдэхгүй гэсэн хариулт өгсөн байна. Тэгвэл “Болорсофт” компани Юникод стандартын дагуу монгол бичгийн гар болон таван төрлийн фонтыг гаргаж, ашиглахад бэлэн болгожээ. Энэ тухай дэд профессор Э.Мөнх-Учрал “Монгол бичгээр бичиж, харилцах иргэдийн тоо өдөр ирэх тусам буурсаар байна. Монгол бичиг устаж, үгүй болбол монгол соёл оршин тогтнох, эс тогтнох тухай ярилцах хэрэгтэй болно. Бид сүүлийн таван жил олон улсын Юникод стандарт буюу цахим орчинд буй олон улсын хэлийг боловсруулж, солилцоход чиглэсэн нэгдсэн стандартад монгол бичгийн фонтыг дэвшүүлэхээр, ажиллалаа. Туршилтууд ч амжилттай болсон. Хэрэв бидний ажлыг дэмжвэл цахим орчинд босоо бичгээр харилцах гүүр нээгдэнэ” гэсэн юм. Тус компаниас гаргасан шинэ фонт нь бичгийн эх үүсвэрийг тодорхойлдог “Х, Г” үсгийн орох дарааллыг сонгоход илүү хялбар болгосноороо онцлог юм байна. Өмнө нь байсан олон хувилбар сонгогчийг нэгтгэсэн учир ашиглахад илүү хялбар болсон гэж зохион бүтээгчид нь ярьж байсан юм. Ийнхүү олон жил ярьсан монгол бичгийн цахим хэрэглээний асуудлыг яаралтай олон улсын байгууллагуудад мэдүүлж, Юникод эрх авах л үлдлээ.
Ч.Гантулга
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
Сэтгэгдэл0
Монголд л лав хэрэглэхорчин нь хомс бн.
Monogl bichgee heregleh n zuv shu Demjij bna
oilgoxgyi yum chuny y ax yum bidnii buruu bish bid ogt uzeegyi
Цахим орчинд Монгол бичгээр харьцах үйлдэлийг хүмүүс бараг хийхгүй байх. Дунд сургуульд давхар явуулах л хэрэгтэй. Хичээлийг нь үзэж байхад хүүхдүүд ашиглаж мэдэх юм.
Майкрософт Монгол бичгийг үйлдлийн системээрээ дэмжихгүй болсон тул энэ дунд сургуульд Монгол бичиг заах хэрэг байхгүй болсон. Хэдэн түүх, хэл судлаач болох хүүхдүүд монгол бичиг зааж болох юм.
Майкрософт Монгол бичгийг үйлдлийн системээрээ дэмжихгүй болсон тул энэ дунд сургуульд Монгол бичиг заах хэрэг байхгүй болсон. Хэдэн түүх, хэл судлаач болох хүүхдүүд монгол бичиг зааж болох юм.
Энэ Хятадын өвөрмонголтой захиа бичих гээгүй юм бол хэнд ч хэрэггүй Түүхийн дурсгал болгож хүн бүр уншиж сурах хэргтэй Түүнээс үүнийг үндсэн бичиг болгох юмарч шаардлага байхгүй Крилл гологдоод байгаа бол латин үсгэнд шилж
Цахим орчинд крилл бичиг латин бичгэнд цохиулаад байхад яаж уйгаржин бичгийг нэвтрүүлэх юм бэ?
Монгол бичиг биш уйгар бичиг ш дээ.
Кирил үсэг авсантай адил гаднаас авсан хуучирсан эд шүү дээ. Орчин цагт ойр зуурын юман дээр л хувьдаа ашиглана уу гэхээс хөгжлөөс хоцрогдсон эд.
Энэ хүн харин оносон хариулт өгчээ
chi yamar teneg er be?hegjlees hozrono gej bicheg ysegt baih uu?Mal aa!!!eersdeen syrahgyi dyrgyi baigaagaan hydlaa haichailaj gene!ta nar sig malnuud ene ysegiin dyrem bicheg ysegeen syrahgyi yum bna l daa!!alibaa legch temdeglegeendee hoyor bichegeeree horsood hoorond ni zaigiin ni asiglaad bicheed yabbal yamar saihan gej medne!daanch tenegyyd oilgohgyi yum bna!hegjil gedegeen oilgohgyi hegjil gej yarih dyr dontoi byldryynyyd men ch ikhe bolj dee!!!ohgiin nobsnyyd heleen syrzgaa!!!
chi yamar teneg er be?hegjlees hozrono gej bicheg ysegt baih uu?Mal aa!!!eersdeen syrahgyi dyrgyi baigaagaan hydlaa haichailaj gene!ta nar sig malnuud ene ysegiin dyrem bicheg ysegeen syrahgyi yum bna l daa!!alibaa legch temdeglegeendee hoyor bichegeeree horsood hoorond ni zaigiin ni asiglaad bicheed yabbal yamar saihan gej medne!daanch tenegyyd oilgohgyi yum bna!hegjil gedegeen oilgohgyi hegjil gej yarih dyr dontoi byldryynyyd men ch ikhe bolj dee!!!ohgiin nobsnyyd heleen syrzgaa!!!
Ёстой үнэн ! Энэ монгол бичиг шиг хэрэггүй, элий балай юм хэнд хэрэг болох юм бэ? сайндаа л монгол хэлний багш ухаантай хэдэн малнуудад л амьдрахад нь хэрэгтэй. энэ эх орон хойч үеээ боддог л юм бол энэ монгол бичиг гэдэг юмыг ЕБС-ийн хөтөлбөрөөс нэн яаралтай хасах хэрэгтэй. хэнд ч хэрэггүй, ямар ч хэрэглээ байхгүй, "зохиомол", төрөөс "дэмжлэгтэй"-н хүчинд үлгэн салган гарч ирээд энэ улс орны чинь оюун санааны амьдралыг саармагжуулж гүйцлээ шүү дээ. Монгол улсын, хэл соёл түүхийн нэг хэсэг, соёлын эх сурвалж, дурсгал гэдэг үүднээсээ сайхан өв, хайрлах ёстой үзэгдэл мөн байлгүй яах вэ? харин нийтийн хэрэглээ болгох гэж залуу үе хүүхэд багачуудаа шахаад байдаг нь жинхэнэ эмгэнэл, төрийн гэмт хэрэг мөн. 21 -р зуун шүү дээ малнуудаа ! Бодооч ! Юун монгол бичиг вэ? яах гэж байгаа юм бол өвөрлөгч ах дүү нартайгаа нэгдэх нь үү? магадгүй гэхдээ яарах юу байсан юм? тэртэй тэргүй удахгүй цаг нь ирнэ ! Илжиг модон хударгандаа яардаг билүү, жаргалтай ч билүү нэг үг байдагсан, хөөрхий хөөрхий
Ёстой үнэн ! Энэ монгол бичиг шиг хэрэггүй, элий балай юм хэнд хэрэг болох юм бэ? сайндаа л монгол хэлний багш ухаантай хэдэн малнуудад л амьдрахад нь хэрэгтэй. энэ эх орон хойч үеээ боддог л юм бол энэ монгол бичиг гэдэг юмыг ЕБС-ийн хөтөлбөрөөс нэн яаралтай хасах хэрэгтэй. хэнд ч хэрэггүй, ямар ч хэрэглээ байхгүй, "зохиомол", төрөөс "дэмжлэгтэй"-н хүчинд үлгэн салган гарч ирээд энэ улс орны чинь оюун санааны амьдралыг саармагжуулж гүйцлээ шүү дээ. Монгол улсын, хэл соёл түүхийн нэг хэсэг, соёлын эх сурвалж, дурсгал гэдэг үүднээсээ сайхан өв, хайрлах ёстой үзэгдэл мөн байлгүй яах вэ? харин нийтийн хэрэглээ болгох гэж залуу үе хүүхэд багачуудаа шахаад байдаг нь жинхэнэ эмгэнэл, төрийн гэмт хэрэг мөн. 21 -р зуун шүү дээ малнуудаа ! Бодооч ! Юун монгол бичиг вэ? яах гэж байгаа юм бол өвөрлөгч ах дүү нартайгаа нэгдэх нь үү? магадгүй гэхдээ яарах юу байсан юм? тэртэй тэргүй удахгүй цаг нь ирнэ ! Илжиг модон хударгандаа яардаг билүү, жаргалтай ч билүү нэг үг байдагсан, хөөрхий хөөрхий
21 zyynii tenegyyd eh heleen hereggyi gejee ene bol aldas bolno!ta nar sig sylbasaganyyd helee doromjilj bolohgyi zyyrdaar yhej hatah chini dytaa yu?...hynii tersen gazar sorootoi adilaar eh hel ni dagadag yum!harin ta nar byryy sehesen teneg hymyys bna!gadaadiin yamarch yndesten eh heleen hereggyi zyil gehiig delhiin yamarch yndesten helj zyrhlehgyi ee!!harin ene yher Mongolchyyd heldeg yum bna!daanch syyliin 30 aad jild yum ni eblej egehgyi deer ni erend barigdaj ebchin sanalald doroitson baisan ene metiin gemt hereg yildeechingyyd baijee!!!haramsaltai baina!eh hel bol hynii eeriig ni ehiin syytei adil ygjij boijuulsan ariun nandin hyndetgebel zohih terleh hel mini bilee!iim erhemyydtei ch yu ch yarih bilee!!eruul bys hampaanyyd internet chehilgeen zahian deer dabhazdag baij?.....
21 zyynii tenegyyd eh heleen hereggyi gejee ene bol aldas bolno!ta nar sig sylbasaganyyd helee doromjilj bolohgyi zyyrdaar yhej hatah chini dytaa yu?...hynii tersen gazar sorootoi adilaar eh hel ni dagadag yum!harin ta nar byryy sehesen teneg hymyys bna!gadaadiin yamarch yndesten eh heleen hereggyi zyil gehiig delhiin yamarch yndesten helj zyrhlehgyi ee!!harin ene yher Mongolchyyd heldeg yum bna!daanch syyliin 30 aad jild yum ni eblej egehgyi deer ni erend barigdaj ebchin sanalald doroitson baisan ene metiin gemt hereg yildeechingyyd baijee!!!haramsaltai baina!eh hel bol hynii eeriig ni ehiin syytei adil ygjij boijuulsan ariun nandin hyndetgebel zohih terleh hel mini bilee!iim erhemyydtei ch yu ch yarih bilee!!eruul bys hampaanyyd internet chehilgeen zahian deer dabhazdag baij?.....
21 zyynii tenegyyd eh heleen hereggyi gejee ene bol aldas bolno!ta nar sig sylbasaganyyd helee doromjilj bolohgyi zyyrdaar yhej hatah chini dytaa yu?...hynii tersen gazar sorootoi adilaar eh hel ni dagadag yum!harin ta nar byryy sehesen teneg hymyys bna!gadaadiin yamarch yndesten eh heleen hereggyi zyil gehiig delhiin yamarch yndesten helj zyrhlehgyi ee!!harin ene yher Mongolchyyd heldeg yum bna!daanch syyliin 30 aad jild yum ni eblej egehgyi deer ni erend barigdaj ebchin sanalald doroitson baisan ene metiin gemt hereg yildeechingyyd baijee!!!haramsaltai baina!eh hel bol hynii eeriig ni ehiin syytei adil ygjij boijuulsan ariun nandin hyndetgebel zohih terleh hel mini bilee!iim erhemyydtei ch yu ch yarih bilee!!eruul bys hampaanyyd internet chehilgeen zahian deer dabhazdag baij?.....
Mongol bichgee todorhoi tuvshind hadgalaa l uld l dee, niiteeree yuu gej hereglej uhrahav dee, tegsnees kirilleesee latin useg ruu orvol taarna
Бүгдээрээ Монгол бичигтэй болбол сайхан л байна. Гэхдээ одоо цаг нь биш.
нэг хэсэг үеийнхэнээр монгол бичигтэй болгох нэрээр тоглож өнгөрсөн ,,,,,,,,,,,,,,хэрвээ тэнэг л биү бол одоо үе нь биш,,,,,,,,жинхэнэ үхэр малууд юмдаа ,,крилээрээ чбичиж чадахаа болж бж
нэг хэсэг үеийнхэнээр монгол бичигтэй болгох нэрээр тоглож өнгөрсөн ,,,,,,,,,,,,,,хэрвээ тэнэг л биү бол одоо үе нь биш,,,,,,,,жинхэнэ үхэр малууд юмдаа ,,крилээрээ чбичиж чадахаа болж бж
нэг хэсэг үеийнхэнээр монгол бичигтэй болгох нэрээр тоглож өнгөрсөн ,,,,,,,,,,,,,,хэрвээ тэнэг л биү бол одоо үе нь биш,,,,,,,,жинхэнэ үхэр малууд юмдаа ,,крилээрээ чбичиж чадахаа болж бж
нэг хэсэг үеийнхэнээр монгол бичигтэй болгох нэрээр тоглож өнгөрсөн ,,,,,,,,,,,,,,хэрвээ тэнэг л биү бол одоо үе нь биш,,,,,,,,жинхэнэ үхэр малууд юмдаа ,,крилээрээ чбичиж чадахаа болж бж
нэг хэсэг үеийнхэнээр монгол бичигтэй болгох нэрээр тоглож өнгөрсөн ,,,,,,,,,,,,,,хэрвээ тэнэг л биү бол одоо үе нь биш,,,,,,,,жинхэнэ үхэр малууд юмдаа ,,крилээрээ чбичиж чадахаа болж бж
нэг хэсэг үеийнхэнээр монгол бичигтэй болгох нэрээр тоглож өнгөрсөн ,,,,,,,,,,,,,,хэрвээ тэнэг л биү бол одоо үе нь биш,,,,,,,,жинхэнэ үхэр малууд юмдаа ,,крилээрээ чбичиж чадахаа болж бж
нэг хэсэг үеийнхэнээр монгол бичигтэй болгох нэрээр тоглож өнгөрсөн ,,,,,,,,,,,,,,хэрвээ тэнэг л биү бол одоо үе нь биш,,,,,,,,жинхэнэ үхэр малууд юмдаа ,,крилээрээ чбичиж чадахаа болж бж
нэг хэсэг үеийнхэнээр монгол бичигтэй болгох нэрээр тоглож өнгөрсөн ,,,,,,,,,,,,,,хэрвээ тэнэг л биү бол одоо үе нь биш,,,,,,,,жинхэнэ үхэр малууд юмдаа ,,крилээрээ чбичиж чадахаа болж бж
нэг хэсэг үеийнхэнээр монгол бичигтэй болгох нэрээр тоглож өнгөрсөн ,,,,,,,,,,,,,,хэрвээ тэнэг л биү бол одоо үе нь биш,,,,,,,,жинхэнэ үхэр малууд юмдаа ,,крилээрээ чбичиж чадахаа болж бж
нэг хэсэг үеийнхэнээр монгол бичигтэй болгох нэрээр тоглож өнгөрсөн ,,,,,,,,,,,,,,хэрвээ тэнэг л биү бол одоо үе нь биш,,,,,,,,жинхэнэ үхэр малууд юмдаа ,,крилээрээ чбичиж чадахаа болж бж
нэг хэсэг үеийнхэнээр монгол бичигтэй болгох нэрээр тоглож өнгөрсөн ,,,,,,,,,,,,,,хэрвээ тэнэг л биү бол одоо үе нь биш,,,,,,,,жинхэнэ үхэр малууд юмдаа ,,крилээрээ чбичиж чадахаа болж бж
Xadnii sug zuragaa sergeeye!
Монгол бичиг байтугай крилл бичиг ч байхгүй болж байгааг энд бичсэн хэдэн сэтгэгдлээс харж болно. Нэл алдаа, хазгай муруй үг хэллэгтэй. Тэгээд ч энэ улс сөнөж байхад бичиг үсэг нь мартагдах нь аргагүй. Ухаантай, сэхээтэй нь англи, хятад хэл сураад энэ улсаас зугтааж байна.
Монгол бичиг байтугай крилл бичиг ч байхгүй болж байгааг энд бичсэн хэдэн сэтгэгдлээс харж болно. Нэл алдаа, хазгай муруй үг хэллэгтэй. Тэгээд ч энэ улс сөнөж байхад бичиг үсэг нь мартагдах нь аргагүй. Ухаантай, сэхээтэй нь англи, хятад хэл сураад энэ улсаас зугтааж байна.
Монгол бичиг байтугай крилл бичиг ч байхгүй болж байгааг энд бичсэн хэдэн сэтгэгдлээс харж болно. Нэл алдаа, хазгай муруй үг хэллэгтэй. Тэгээд ч энэ улс сөнөж байхад бичиг үсэг нь мартагдах нь аргагүй. Ухаантай, сэхээтэй нь англи, хятад хэл сураад энэ улсаас зугтааж байна.