Бямба - 04 сарын 27,
2024
Модон морин жил гарахаас арай өмнөхөн буюу УИХ-ын 2013 оны намрын чуулганы хаалтын үеэр Сангийн сайд Ч.Улаан “Монгол Улсын өр өнөөдрийн байдлаар 8.4 их наяд төгрөг болсон. Энэ нь ДНБ-ний 49.7 хувьтай тэнцэж байгаа хэрэг юм.
Гэхдээ Төсвийн болон Тогтвортой байдлын тухай хуульд нийцэж байгаа. Харин Засгийн газрын өр 4.6 их наяд төгрөг байна” гэсэн билээ. Түүнээс хойш найман сар өнгөрөөд байна. Одоогоор Монгол Улсын нийт өр нэмэгдсэн үү гэхээс хасагдаагүй нь тодорхой.
Хоёрхон хоногийн дараа БНХАУ-ын дарга Си Жинпин айлчлан ирж түүхэн гэгдэх гэрээ хэлцэл хийгдэх гэж байна. Магадгүй урьд өмнө Монгол Улсад хаанаас ч орж ирж байгаагүй их зээл, мөнгөнд гарын үсэг зуралцаж ч болзошгүй.
Зарим нэгний таамаглаж байгаагаар 10 тэрбум ам.долларын сураг ч сонсогдож л байгаа. Монгол Улсын гурван жилийн төсөвтэй тэнцэхүйц хэмжээний их өр зээл тавихаар эрх баригчид маань ханцуй дотроо залбирцгааж байгаа нь үнэн бол биднээр тогтохгүй үр, ач нар маань ч өртэй орны, өрөвдөлтэй иргэд болж таарах нь тодорхой.
Өнгөрсөн хоёрдугаар сард Германы толгой эдийн засагч Ханс Вернер Зинн МУИС-ийн урилгаар айлчлан ирж, эдийн засгийн байдалд үнэлэлт, дүгнэлт хийгээд “Монгол Улс маш богино хугацаанд буюу 2-хон жилийн дотор 2.2 тэрбум ам.долларын өртэй болж, тансаг хэрэглээ өсөж байгаа нь буруу замаар явж эдийн засгаа сүйрүүлэх тал руу ойртож байгаагийн шинж.
Монголчуудын хоёрхон жилд тавьсан энэ хэмжээний өрийг Европын холбооны улс 100 жилд тавьж байсан бэлээхэн түүх бий” хэмээн хатуухан шүүмжлээд буцсан.
Түүний үзэж байгаагаар Засгийн газар гадны улс орнуудаас бонд буюу өр босгон ирж түүнийг нь тансаг хэрэглээний орон сууц, автомашин, гар утас зэрэг ахуйн хэрэглээний зунгааралдсан өрийн сүлжээнд оруулан царцааж байгаа нь дунд болон, урт хугацаанд Монголын эдийн засгийг сүйрүүлэх бодит хүчин зүйл болох нь маргаангүй.
Германы нэрт эдийн засагчийн үгэнд дүгнэлт хийгээд үзвэл Монголчуудын өнөөдрийн нийтлэг дүр зураг ядах юмгүй тодорно. Өнөөдөр өргүй айл, өрх бараг л үгүй болсон.
Цалингийн, тэтгэврийн, оюутны сургалтын, орон сууцны, автомашин, ахуйн хэрэглээний, адаглаад гар утасны зээлгүй айл өрх, хувь хүн олоод ир гэвэл ёстой л өвсөнд унагасан зүү хайхтай адил юм болох нь тодорхой.
Өнөөдөр Улаанбаатарын гудамжнаас өргүй хүн хайж бэдэрснээс “Би өртэй хүн” хэмээн омог бардам хэлэх зоригтнуудыг хайсан нь хамаагүй хялбар.
Тэр ч утгаараа өр, зээл гэдэг бидний амьдралын салшгүй нэгээхэн хэсэг нь болжээ.Учир иймд өртэй, өр тавихаар хөөцөлдөж яваа хүмүүсийн санаа сэтгэлийг бага ч болтугай амраах үүднээс дараах зөвлөлгөөг өгье.
Монголчуудын эрт дээр үеэс дээдлэж ирсэн аман ярианд “өртэй хүн өөдөлдөггүй” гэсэн “До яамны” шахуу хэлц байдаг. Харин орчин үед үүн шиг инээдэмтэй, хүний эрх чөлөөнд бүдүүлгээр халдсан зүйрлэл байхгүй л болов уу.
Зээл авбал төлж дийлэхгүй дампуурчих нь гээд хоосон халаасаа тэмтрээд, хоёрхон идээд харайлгаад байвал алтаар хэмжигдэж мэдэх цаг хугацаа боломж, бололцоогоо л амбаардаад явуулчихаж байна гэсэн үг.
Та биднийг өдөр тутмынхаа ажил, амьдралыг хөөцөлдөөд л мунгинаж явахад зүү утаснаас эхлээд зөөгөөд явдаг машин, амьдраад суух орон сууц гээд бүх л төрлийн материаллаг хэрэгцээг хангах олон төрлийн зээл тусламж гараад ирж, цаагуур чинь.
Одоо зөвхөн сонголтоо л зөв хийх үлдээд байна. Гэрээсээ толгойгоо цухуйлгаад тавхан алхахад л “нааш ир, нааш ир” хэмээн дуудах энэ олон зээлийн сонголт, янз бүрийн хүү шимтгэлийг өөрт ашигтайгаар эргүүлэхэд мань мэт нь байтугай цүдийтэл таргалсан дарга захирлууд ч гэсэн тун ч ухаалаг шийдвэр гаргаж түүнийгээ амьдрал ахуйдаа боломжийн өгөөжтэй ашиглах ярвигтай асуудал үүсээд байна.
Энэ олон төрлийн зээлийг сайн, муу гээд хоёр ангилчих хэрэгтэй. Ерөнхийдөө сайн зээлд орон сууцны, сургалтын зээлийг хамруулж болно.
Харин энд хамгийн гол нь сайн зээл өгсөн цаад эздээ хулхидалгүй сар бүрийнхээ төлбөрийг хийгээд явчихвал хожим хойно хоёр чихэнд чинь хэрэгтэйг анхаарах хэрэгтэй. Муу зээл гэдэг нь сэтгэлийн хөөрлөөр шийдсэн хожим нь хэзээ ч төлж дийлэхгүй мөнгийг хэлээд байгаа юм.
Ийм зээлд Канарын арлууд, Австралид аялсан сар гаруйн аяллын зээлүүд хамаарна. Бүр хамгийн муу зээлд кредит картны зээлүүд ордог бөгөөд ихэнх нь хожмын өдөр таны хоёр чихнээс ч үнэтэй өндөр хүү нэхдэгт л хэргийн учир байгаа юм.
Зүгээр гэнэтийн тохиолдолд “машинаа засуулах”, “цалин буух болоогүй байхад зад шоудчихсан” зэрэгт дараа нь бүгдийг нь эргүүлж төлөхөөр кредит картаараа тооцоо хийвэл тэр чинь таны “мэргэн сонголт” болно шүү.
Зарим үед зээл авахад хэчнээн төгрөг нь чухал биш хожмын өдөр унах унац нь гол байх тохиолдол байдаг. Тийм үед багахан хүүтэй уртхан хугацаатай зээл авчихвал чухам “тэнгэрийн нөгөөхийг атгалаа“ л гэсэн үг.
Эцэст нь зээл болгон муу байдаггүй. Зээл авч балраад яах вэ “зөвхөн цалингаараа” л гээд бахь байдгаараа гүрдийгээд суугаад байвал амьдрал чинь ч бахь байдгаараа л горойгоод дороо дэвхцээд байна гэдгийг бодоорой доо.
Тэгж яривал өртэй хүний хоёр чихийг таслаад авдаг бол Улаанбаатараар дүүрэн “чихгүй толгойнууд” хулмайчихаад л үнэтэй машиныхаа жолоон дээр малийж явах нь тодорхой. За тэгээд өр тавих уу, болих уу.
Д.Энхтүвшин
Эх сурвалж:
Сэтгэгдэл0