sonin.mn
Сэтгэгдэл (0)

Үүнийг тэрлэгч миний бие хэл бичгийн мэргэжилтэн буюу судлаач биш. Зөвхөн жирийн нэгэн бичигтэн бөгөөд "Худам" буюу хуучин монгол бичгээ сэргээн хэрэглэхийг мөрөөдөгсдийн нэгэн билээ. Худам монгол бичиг бол Монгол үндэстний заяагдмал бичиг мен. Кирилл ч бай, латин ч бай бичгийг авч хэрэглэснээр монголчууд бидний үндэсний хэв маяг өөрчлөгдөхгүй нь лавтай. Үндэсний бичгээ сэргээн хэрэглэснээр Монгол улсын хөгжил ч саарахгүй. Монголчуудыг хэдэн зууны хоцрогдлоос ангижруулан бичигтэн болгохоор тухайн үед нам, засгаас худам монгол бичгийг кирилл бичгээр сольсон нь буруу биш байсан. Үүний үр дүнд Монгол Улс дэлхий
дахинд бүх нийтээрээ бичигтэн улс болсон нь түүхэн гавьяа мөн. Яагаад худам монгол бичгийг кирилл бичгээр өөрчлөх болсон, яагаад одоогийн хүмүүс худам монгол бичгийг сурч хэрэглэхдээ хөшүүн хойрго, дур сонирхолгүй байнаа? Үүнд өгөх ганцхан хариу байгаа юм. Энэ нь худам монгол бичгийг сурахад төвөгтэй хэцүү юм. Учир нь: Худам монгол бичиг нь олон зууны тэртээгээс бидний үндэстэнд заяагдсан болохоор түүхийн урт удаан хугацаанд ярианы хэллэгээс бичгийн хэллэг нь хоцрогдсон явдал болно. Худам монгол бичигт огт өөрөөр бичээд, огт өөрөөр дуудаж ярилцдаг олон үг байдаг. Жишээ нь: "Гоол" гэж бичээд "гол" гэж дуудах, "хэүхэн", "хэүхэд" гэж бичээд, хүүхэн, хүүхэд гэж дуудах, "тэгэр" гэж бичээд "тэнгэр" гэж дуудах зэргээр бичгийн хэл, ярианы хэл хоёр нэлээд зөрүүтэй болсон.
 

21 дүгээр зууны Монгол Улсад шинжпэх ухаан, соёл, боловсрол, хөгжин олон тооны эрдэмтэн, мэргэд төрөн "Шинжлэх ухааны академи" гэдэг хүчирхэг байгууллага, мөн шинжлэх ухаан боловсрол соёлыг дагнан хариуцсан төрийн том яам ажиллаж байгаа билээ. "Судар бичгийн хүрээлэн"-гээс "Шинжпэх ухааны хүрээлэн" болоод төдий л удаагүй, эхний эрдэмтэн цолтон төрөөс гарахаас ч өмне, тэртээ 1940 онд зохиолч Цэндийн Дамдинсүрэн гуай нам, засгийн даапгавраар Монголын шинэ бичгийг кирилл үсгээс авч, зөв бичгийн дүрэм болон шинэ бичгийн хэл зүйн бүхэл бүтэн онол, арга зүйг боловсруулан зохиож, Монгол Улс, монголын ард түмний үндэсний бичиг соёл болгосноор 60 гаруй жил хэрэглэн Монгол Улсын хүн амыг нийтээр нь бичигтэн болгосон гавьяатан билээ. Өнөөгийн нөхцөл байдалд худам монгол бичгээ засамжлан сайжруулж, "хоцрогдсон" төвөг бэрхшээлийг арилган, түргэн суралцах нөхцөлийг бүрдүүлэн боловсруулах бүх тапын чадавхи, боломж Монгол Улсад бүрэн байна. Манжийн эзэнт улс оршин тогтнож байсан эрт цагт манжууд худам монгол бичгийг өөрийн авиа дуудлагад тохируулан "тонхи", "бухаа" гэх од, тусал, цэгүүдийг үсгүүдийн ар, өвөрт нэмж бичээд улс үндэстнийхээ бичиг соёл болгон олон жилийн турш хэрэглээд түүхийн тавилангаар хятадын ханз бичигт байраа тавьж өгсөн түүхтэй билээ. Иймэрхүү арга замаар хуучин худам бичгээ засамжлан сайжруулаад сурах, хэрэглэхэд хялбар, дөхөм шинэ цагийн худам монгол бичиг
болгон сэргээн, суралцаж хэрэглэхэд үл болох шаптгаангүй хэмээн мунхаглан, эрхэм олон мэргэн уншигчид, албаны хүмүүсийн анхаарапд толилуулан тэрлэв.

Худам монгол бичгээ сайжруулан хэрэглэсэн нөхцөлд өмнөх ба одоогийн цаг үеийн өв соёлын бичиг, зохиол, ном хэвлэлийг уншиж үл чадах бэрхшээлээс ангижрах юм. Учир нь өндөр соёлт нийгмийн иргэд кирилл ба латин үсгийг мэдэхгүй гэх зовлонгүй болох магадлалтай.

Хатиган овогт Осорын Ваанчиг

Эх сурвалж: "Монголын үнэн"