sonin.mn
Сэтгэгдэл (0)
Миний анд Хишигбат Москва хотод Олон улсын харилцааны дээд сургуулийг 1980-аад оны сүүлээр төгсөж ирээд эхнэр авч, хоёр хүүхэдтэй болсны нэг нь  Болормаа охин билээ. Болормааг  багад нь хамаатан садныхан нь Мааяа гэж дуудах болсноор түүгээрээ нэршин үлдэж унаган нэр нь бараг мартагдах дөхсөнсөн. Энэ охины талаар товчхон бичиж, хийсэн бүтээснийг нь уншигчдад хүргэх юмсан гэх тэсгэлгүй хүсэлд автан өнөөдөр би бээр үзгээ шүүрэн авсан нь учиртай. 
Мааяа маань хоёрхон настай байхдаа хүнд өвчин тусахад үрийнхээ төлөө байж ядан өд сөдөө зулгааж, ганганаж гунганах ангир мэт хөөрхий эцэг эх хоёр нь гал усанд орохоос ч үл буцаж, газрын холыг туулахаас үл бэрхшээж, алдрай бяцхан үрдээ авралыг эрж, бядан явсаар Лондон хотод очицгоосон бүлгээ. Мааяагийн өвчнийг тархины хавдар хэмээн оношилж, 1997 оны 6 дугаар сараас химийн эмчилгээ хийж эхэлжээ.
 
Харамсалтай нь түүнийг бүрэн илаарьшуулах ямар ч боломжгүй байлаа. 20 гаруй жилийн турш хими, цацраг  эмчилгээ, том, жижиг олон хагалгааг хийлгэхдээ өчүүхэн балчир нас, өөдөсхөн жаахан биедээ баймгүй асар их тэвчээр тэсвэр, аугаа уудам сэтгэлийн тэнхээ, амьдралд тэмүүлэх хүсэл эрмэлзлээрээ эргэн тойрныхныгоо бишрүүлж, эмч нарын эргэлзээг хүртэл эвдэж, эмчилгээ бүрийн дараа эртний грекийн домогт гардаг үнснээс сэргэх Феникс мэт өндийн боссоор ирсэн нь гайхалтай.
 
 
Аюулт өвчний өмнө сөгдөлгүй, аав ээж, ах дүүгийнхээ сэтгэлийг зовоохгүй гэсэн шиг аймшигт өвчнөө тэсвэрлэн амгалан бурхны дүрээр байнга л инээмсэглэн байдаг байсан Мааяагийн маань нүдний хараа нь хавдраасаа болж муудан муудсаар 15 насандаа бүрмөсөн  харанхуйлж, ахиад хэзээ ч гэрэлт ертөнцийг тольдох боломжгүй болсон нь түүнд ямар том цохилт болсныг төсөөлөхөд ч хэцүү.
 
 
 
Мааяагийн амьдрал, хийсэн бүтээсэн үйлсийн талаар Их Британи дахь Монголчуудын холбооны тэргүүн Цэрэнбат хүү интернет хуудсаар бичсэн байгаагаас заримыг түүвэрлэн, заримаас сэдэвлэн уншигч авгай танд танилцуулъя.  
 
Тэрээр хүнд өвчинтэй ч ердийн хүүхдүүдтэй адил энгийн сургуульд суралцан, тэгэхдээ бүр үлгэрлэж гайхагдан шагшигдсаар сургуулиа төгсчээ. 
Багш нар нь бага сургуульд байхаас нь түүний оюуны чадавхийг нь анзаарч, математикийн онцгой авьяастай хүүхдийн бүлэгт оруулсан байна. Тэрээр оюуны чадавхи, сурч мэдэхийн төлөө цуцалтгүй зүтгэл, авьяасаараа бусдаас онцгойрсон тул 2008 онд Жак Петчийн шагнал (Jack Petchey award) хүртсэн юм. Лондон, Эссэкс орчмийн 1600 орчим сургуульд сурч буй олон зуун мянган хүүхдээс онцгой хүүхдийг шалгаруулж энэ шагналыг өгдөг юм байна.
Мааяа дараа нь Вилльям Моррис коллежд элсэн орж, тэнд сурч байхдаа математикийн Кенгеру хэмээх олимпиадад оролцож, бүх давааг амжилттай давсаар төгсгөлийн шатанд шалгарч, 2000 орчим сургуулийн 90 000 сурагчидтай өрсөлдөн алтан шагналыг хүртжээ. Энэ шагналыг оролцогсдын зөвхөн 6 хувь нь хүртдэг гэнэ. 
 
 
Мааяаг дээд сургуульд орохын өмнөх төгсөлтийн шалгалтуудаа амжилттай өгөхөд математикийн багш нь: “хараагүй мөртлөө жирийн сургуульд хараатай оюутнуудтай өрсөлдөж сураад A түвшний  математикийн шалгалтыг онц дүнтэй өгсөн тохиолдол би дуулаагүй” хэмээн үнэлж байжээ. 
 
 
Мааяа зураг их сайхан зурж, ваар сав урлаж, янз бүрийн дүрс,  баримал хийдэг байжээ. Хараагүй болсон хойноо ч дүрслэх урлагийн авьяас чадвараа харуулж Aстон Мартин машин үйлдвэрлэгчээс зарласан загварын уралдаанд оролцсон бөгөөд эхний удаа 2 дугаар байрт орж, дараа жил нь тэргүүн байр эзэлжээ. 
 
 
Маaяа 2014 онд  Лондонгийн алдарт Сити их сургуулийн хуулийн салбар сургуульд элсэн суралцсан ч сургууль нь хол байсны улмаас явдал суудлаа бие нь дийлэхгүй болж, ойр орших Лондонгийн их сургуулийн харъяа Биркбекийн хуулийн сургуульд шилжин оржээ. Тэнд  нэгдүгээр дамжаагаа амжилттай дүүргэсэн ч 2 дахь дамжааныхаа дунд үеэс дахин бие нь муудаж, 2017 оны 3 сард тархины томоохон хагалгаанд орон цааш сурч чадаагүй ажээ.
 
 
Мааяа олон төрлийн авьяастай байсны нэг нь түүний шүлгийн авьяас юм. Тэрээр англиар шүлгээ бичдэг байсан. Шүлгүүдийг нь уншиж, монгол хэлнээ хөрвүүлж суухдаа  түүний бүтээлүүдийг монголчууддаа хүргэх нь зүйтэй, тэр бүү хэл номыг нь гаргах хэрэгтэй гэж баттай итгэх болсон минь намайг ийнхүү үзэг барьж, үг сүлжихэд хүргэсэн билээ. Одоо түүний талаар элдвийг үл өгүүлэн зарим шүлгийг нь танилцуулъя. 
Монголдоо өсөж ториноогүй ч монгол хүн гэдгээ Мааяа марталгүй, Монголоо санан дурсаж, Монголдоо ирэх дуртай байлаа. Монгол яриа, бичгийн хэлтэй болохыг зорьж,  хараагүй хүний монгол цагаан толгойн сурах бичиг  олж аваад цагаан толгойн үсгээ  тэмтчин байж сурч, уншдаг болсон байна.  
Эх нутгаа сэтгэлдээ төсөөлөн элгэн саднаа санагалзан байж Мааяа 12 насандаа үгийн сүлжээ хэлбэрээр нэгэн шүлэг бичжээ. Шүлгийн мөрний эхний үсгүүдийг англи дээр холбож уншвал Мongolia  болдог. Түүнд нь зохируулж Монгол Улс болгон хөрвүүлгийг хийв.
 
МОНГОЛ УЛС – МИНИЙ ГЭР 
 
 
Миний гэр...
орь ганцхан, онцгойхон...
нүүдэлчин ардын эрх чөлөө ханхална.
гэртээ л харих юм сан, та нарыгаа харах юм сан
орсон ч л, гарсан ч 
л, хайранд өлгийдүүлээд л уруудсан ч л, өгссөн ч 
л, Би монгол хүн гэж бардамхан хэлж явах
сайхан юм аа
 
2008 оны наймдугаар сар.
 
Мааяа мөн 12 настай байхдаа шинжилгээний хариу нь сайн гарсан өдрөө баяр хөөр болон бичиж байсан нэгэн шүлэг нь байна.
 
АЗ ЖАРГАЛ ИРЭХҮЙ...
 
Үл мэдэгхэн ялдам туяа эргэн тойрон жирвэлзэж
Өрөөгөөр дүүрэн зөөлхөн цутгах мэт аз жаргал ирдэг
Хамаг л шаналал, нулимсыг минь хатааж хэн нэгэн арчиж
Харанхуйд цахилгаан гэнэт цахих мэт аз жаргал ирдэг
 
Сэтгэлийг минь амрааж, итгэлийг надад төрүүлж, бас хайрыг  ундрааж
Хэн нэгэн нэгэн аз жаргалыг авчирна аа
Авчирч чадна...авчрах ч ёстой.
Аварга биетэй, атигар жоохон нь хамаагүй
Азай буурал, анхил залуу хэн ч болов
Хана хэрмийг эвдлэн нураагаад
Хайр энэрлийг  түгээж чадна
 
2008 оны долдугаар сарын 28. MRI scan-ы хариу сайн гарсан өдөр.
 
Эмч нар Мааяаг хараагүй болж магадгүй хэмээн эмээж байсан нь үнэн болж, юм харж чадахыг байлаа. Хүнд цохилтод орсон Мааяа өөрийгөө хавханд орлоо гэж бичив. Тэрээр дөнгөж 15 настай байлаа.
 
ХАВХАНД
 
Гарцаагүй би хавханд орлоо
Гарах газаргүй түгжигдлээ
Өмнө надад сануулсаар байтал
Өнөөдөр ийнхүү гацлаа
Яаж шаналж буйг минь хэн ч мэдэхгүй
Яаж мултрахыг хэн ч хэлэхгүй
Эргэн тойрныхон минь энэрлээр хучивч 
Энд би цор ганцаар
 
Гэгээн амьдрал минь бүүдийгээд
Гэрэл сүүдэр л бүртэлзээд
Эрх чөлөө минь ч алдарч одлоо
Эргэж ирээ ч дээ, амьдрал минь 
 
Үхлээс бусдыг ялж болно гэж
Өөдрөг бодож, зоригжиж явсан ч
Тэнхээ чадал минь алдарч байна
Тэвчсэн бүхэн минь нурж байна
 
Эрх чөлөөг минь эргүүлж хайрла
Итгэл найдварыг минь сэргээж хайрла
Надад бас тэнхээ хайрла
Нартыг тольдох заяа хайрла
 
Буцаад охин чинь... амьдармаар байна шүү дээ.
 
2010 оны хоёрдугаар сар.
 
Гэвч Мааяаг юу ч өвдөг сөгдүүлж чадаагүй юм. Өөртэйгөө адил хавдар өвчинд зовж шаналж буй хүүхдүүдэд зориулан Бяцхан дайчид хэмээх шүлэг бичсэн нь нь олон хүүхдэд сэтгэлийн тэнхээ өгч, өндийж босох зориг эрмэлзлийг төрүүлсэн хэмээн үнэлж, хавдартай хүүхдүүдэд хандив цуглуулж, халамжлан дэмжигч  Клик Саржэнт хэмээх буяны байгууллага тусгайлан талархал ирүүлж байжээ. Түүний сурч байсан Фулхамын сургууль, Вилльям Моррис коллеж гэсэн 2 сургууль Мааяагийн нэрэмжит шагналыг буй болгосныг мөн бахархан дурдмаар байна.
 
БЯЦХАН ДАЙЧИД
 
Аюулт тулалдаанаа хийж байна бид
Алхам бүрийг минь мөшгиж
Алдхан биед минь хоргодож
Амьдралд минь шигдсэн дайсанд
Ариун дайныг зарлаж байна
 
Өдөр өнжихгүй тулалддаг өсвөр бяцхан дайчид бид
 
Хөгжилдөн инээж, гэмгүй ариухнаар 
Хөл нийлүүлэн, хараа дээгүүр алхалж
Хүнээс дутахгүй амьдрах гэж зүтгэдэг ч
Хөө хуягныхаа цаана  дайсан руугаа довтолж
Хүч шавхсан хүнд дайныг хийдэг
 
Өдөр өнжихгүй тулалддаг өсвөр бяцхан дайчид бид
 
Сөргөлдөн байлдаж, сөхөрч заримдаа гудайв ч
Тэмцэж босоод,  тэргүүнээ бардам өргөнө
Хүндэд түүртэж, хүч заримдаа мөхөсдөвч
Эргэж дайсан руугаа эрчтэй ширүүн довтолно
Хүсэл найдвараар жигүүрлэж, хөө хуяг минь бэхжинэ
 
Өдөр өнжихгүй тулалддаг өсвөр бяцхан дайчид бид
 
Хайртай ах дүүс минь байгаа болохоор хамтдаа бид ялах болно оо.
 
Энэхүү шүлгийг хорт хавдраар шаналж буй хүүхдүүд болон CLIC Sargent хэмээх хавдрын эсрэг буяны байгууллагын үйл хэрэгт зориулж бичив.
2010 оны 12 сарын 11.
 
Мааяа бурхны шашинд сүсэгтэй, өөрийн залбирдаг бурхантай байжээ. Тиймээс ч өвчин зовлонтой гэж гуниж гутрах бус ирээдүйн сайхны төлөө зүрх сэтгэлээрээ тэмүүлж, түүнээс эрч хүчээ авч байхын чухлыг  Хүлээлт шүлгэндээ илэрхийлсэн нь бий.
 
 
ХҮЛЭЭЛТ
 
Хичнээн удаан хүлээх юм бэ?
Насан туршдаа хүлээж чадах болов уу би?
Агшин, хором, мөч, цагаар уу?
Аль эсвэл өдөр, хоногоор... сар жилүүдээр үү?
Магадгүй үүрд... хүлээх юм уу?
Зарим хүн найдаж хүлээнэ
Зарим хүн айж хүлээнэ
Ирээдүйд итгэдэг хүний нүдэнд
Итгэлийн гал гийж байхад
Элэрсэн, баларсанаасаа салаагүй зарим нь
Элдэв айдаст дагжиж амьдарна
Хүн болгон сэмхэн мөрөөдөж
Хүлээж суудаг нандин бүхнээ
Хүрэн зүрхнийхээ чинадын чинадад
Хүрэхийн аргагүй цоожилсон байдаг
Яаж түүнийг нь тайлах билээ
Яс тэвчиж хүлээгээд л... хүлээгээд л байх уу?
Зүрх чинь чамд заагаад өгөх болно оо
Зүгээр л тайван хүлээ, бас түүндээ итгэ ээ.
 
2010 оны 1 дүгээр сар
 
Мааяагийн бичсэн олон шүлгүүд цаана нь бий. Түүний шүлгүүдийг орчуулж олон түмэндээ толилуулах юмсан хэмээн зорьж 20 орчмыг хөрвүүлснээс заримыг танилцуулахад ийм байна.
 
Мааяа маань энэ бүгдийг хийж, сайн сайхан дурсамжийг үлдээгээд, хүнд өвчинтэй хийсэн олон жилийн хүч тэнцвэргүй тулалдаанд аргагүй хүчин мөхөсдөж, 2018 оны 5 дугаар сард таалал төгссөн юм. Тэр үед Мааяа 23-хан настай байлаа. 
 
Дипломатч, яруу найрагч Бархасын Дорж