Д.Сүхбаатар нь 1893 оны хоёрдугаар сарын 2-ны өдөр ОХУ-ын Чита мужийн Бооржийн районы нутагт манай улсын Улз голд цутгадаг Тарь нуураас хойш Дорнод аймгийн Чулуун хороот сумын хойд талд орших Гүн жалгатай нэртэй газарт цагаан дээлт жаахан Дамдин хэмээх хамниган айлын 2 дахь хүү нь болж Цагаангууд омгийн буриад Лувсангийн Хандаас төржээ. Түүний ах Чүлтэм хэдэн онд хаана төрсөн нь тодорхойгүй, их нүүдэл болоход нутагтаа үлдсэн аж. Охин дүү Д.Дулам нь ОХУ-ын Чита мужийн Бооржийн районы Бухын харуул нэртэй газарт 1906 онд төрж, аав ээж болон ээжийнхээ төрсөн дүү Лувсангийн Жанга, ойрын хамаатан Дамбийням лам, Намдагийн Жигмэд нарын хамт 1918 оны эхээр олон зуун өрх айлын хамт Монгол оронд нүүж ирээд одоогийн Халхгол сумын Таван Ташгайд нутаглаж байгаад 1930-аад оны эхээр зүүн хязгаарт Япон улс өнгөлзөж хил түгшүүртэй болоход тэдгээр айлууд одоогийн Цагаан-Овоо сумын нутагт нүүж ирж суурьшжээ. Д.Дулам нь тус нутагт бүх насаа өнгөрүүлсэн байдаг.
Д.Сүхбаатар нь Монголчуудын нэгэн адилаар бага насаа хурга ишигтэй ноцолдож, тугал хариулж малын захад эцэг эхийн асрамжинд өнгөрүүлжээ. Тэрээр Бооржийн районы буриадын Хада Булагийн бага сургуульд амжилттай суралцаж төгсчээ. Тэднийхтэй айл хөрш нутаглаж явсан Дорнод аймгийн алдарт уяач Жигмэдийн Цэрэндоржийн эцэг Намдагийн Жигмэд, Д.Сүхбаатарын эхийн төрсөн дүү Лувсангийн Жанга, Д.Сүхбаатар нар нь хоорондоо ганц ганц насны зөрүүтэй үеийн хүүхдүүд байсан тул багадаа цуг тоглож наадаж өссөн ажээ. Д.Сүхбаатар бага сургуулиа төгсөөд Чита хотын орос гимназид элсэн орж 1908 онд төгсчээ Д.Сүхбаатарын эцэг нь Бооржийн районы Бухын харуулд орших хасаг цэргийн албанд олон жил харуулын алба хашсан байна. Д.Сүхбаатар нь төрөлхийн сэргэлэн цовоо хүүхэд байсан бөгөөд хил хамгаалах үүрэгтэй хасаг цэргүүдийг хар багаасаа дуурайн ах нарынхаа хамт морин дээрээс малгай шүүрэх, хонь шүүрэх, сэлэм эргүүлж бургас цавчих мэтээр сургуулилан байсаар эр төөлөх 15,16 насанд хүрэх үедээ эдгээр дасгал сургуулилтуудыг тун чадамгай хийж сурсан юмсанж.
Эцэг Дамдин нь Омск хотод хасаг цэргийн бага дарга нарыг бэлтгэдэг сургууль байдгийг сонссон тул хүү Сүхээгээ Чита хот дахь орос гимназийг төгсөнгүүт нь тэр үеийн тэргүүний хасаг хөвгүүдийн суралцдаг Омск хотын Кадетад сургахаар 1909 оны намар илгээжээ. Тэнд 3 жил суралцах хугацаандаа Д.Сүх нь цэргийн дасгал сургуулилтад бүрэн төгс боловсорчээ. Д.Сүхбаатар нь 1912 онд сургуулиа дүүргээд Оросын хаант засгийн армид пулемёт бууны салааны даргаар томилогдсон байна. Нийслэл хүрээн дэх хаант Оросын бүрэн эрхт тусгай төлөөлөгч И.Я.Коростовец, Монголын талаас Ерөнхий сайд сайн ноён хан Т.Намнансүрэн, Цэргийн яамны сайд Г.Гомбосүрэн нар 1913 оны хоёрдугаар сард Орос, Монголын "Цэрэг бэлтгэн сургах гэрээ”-нд гарын үсэг зурж, Оросоос зээлээр авсан 2 сая рублиэс суутган төлөхөөр тохирчээ. Энэ гэрээ ёсоор Монгол Улс 2 морьт хороо, пулемёт бууны баг, их бууны салаанаас бүрдсэн нийт 1900 хүн бүхий цэрэгтэй болно. Тэднийг сургаж боловсруулахын тулд Оросын засгийн газар 2 штаб офицер (удирдах офицер), 15 обер офицер (ахлах офицер), 42 бага даргаас бүрдсэн сургагчдын багийг Өргөөд томилон ирүүлэхээр тогтжээ. Хаант Оросын армиас Монгол цэргийг сургахаар ирсэн эдгээр 58 сургагч нарын дунд 1921 оны ардын хувьсгалын удирдагч нарын нэгээр тодорсон Оросын цэргийн хамниган бага дарга Дамдины Сүхбаатар байлаа. Монгол Улсад ирсэн цэргийн бага дарга сургагч нарыг буриад, халимаг, хамниган, тува зэрэг гол төлөв монгол угсааны хүмүүсээр бүрдүүлсэн бололтой. Тэд үндэс угсаа нэг болохоор халхчуудтай хэлмэрчгүйгээр үг хэлээ ололцож чадна гэж үзсэн байх.
Д .Сүхбаатар нь 20 нас хүртлээ буюу Монголд ирэхдээ Д.Сүх нэртэй байжээ. Энэ нэрийг нь батлах баримт сэлт ч олон байдаг. Үүнийг билгүүн номч Б.Ренчин өөрийн дурьтгал номондоо бичсэн байдаг. Д.Сүх Монгол Улсад ирсэн даруйдаа 3 настай Галсандэндэв гэдэг хүүтэй Дондооны Нэмэндэйн охин Янжинтай танилцжээ. Н.Янжингийн нөхөр нь 1911 оны үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөнд идэвхтэй оролцсон ноён хүн байсан бөгөөд Хятад, Оросын тагнуулын байгууллагын хар саварт өртөж хорлогдсон ажээ. Д.Сүх (хожим Д.Сүхбаатар нэртэй болсон), Н.Янжин (хожим Сүхбаатарын Янжмаа болж овог нэрээ өөрчилсөн) нарт сангаас гэр олгосон учир өрх тусгаарлажээ.
Д.Сүхбаатар морин дээр харайж гарах, үсэрч буух болон морины давхиа дунд хойшоо урагшаа бас хоёр тийш харайж савах нь нүдэнд оногдмооргүй түргэн, дөрөөгөө дээш нь холбож тавиад морин дээрээ босоо зогсож давхил дунд нь хоёр тийшээ цавчина. Даавуунд боож газарт тавиад давхиут шүүрүүлдэг мөнгөн янчааныг Сүхбаатараас өөр хэн ч авч чаддаггүй байжээ. Хурдаараа давхиж яваа мориныхоо ууцан дээр сандайлан сууж, зүг бүхэндээ буй байг чадмагаар буудаж мэргэн онодог. Сүхбаатар савлуур, дүүжин дээр сургууль хийж байхыг үзвэл толгой, хөл нь чухам аль болохыг ялгаруулахад бэрхтэй гэж Хужирбулан дахь монгол цэргүүд бахдан дурсдаг байжээ хэмээн Дамдины Сүхбаатар намтар зохиолын 30,31 дэх талд бичжээ. Хужирбулан дахь монгол цэргүүд түүний Сүх гэдэг нэрийг мэдэхгүй тул өндөр гоолиг нуруутай учраас Гоймон баатар гэх болж, 1918 оны хүртэл Баатар гэж нэрлэж байсныг нь 5, 4 дүгээр зэргийн жинс, тогосын отгоор шагнасан Богд хааны зарлиг дээрх Баатар гэсэн нэр нь гэрчилдэг. Д.Сүх нь Гоймон баатар гэдэг нэрээрээ ард олны дунд ихэд алдаршжээ. Үүнээс үзвэл Д.Сүхбаатарын эцэг Дамдин ОХУ-ын Чита мужийн Бухын харуулын албанд алба хашиж байх үед хасаг цэргийн сургуулилтыг багаасаа харж дадлагажсан, Омскийн цэргийн бага дарга нарыг бэлтгэдэг Кадетад 3 жил суралцах хугацаандаа бүрэн төгс боловсорсон болох нь тодорхой харагдаж байна.
Д.Сүхбаатар Омскийн Кадет төгсөөд Оросын цагаан хааны цэрэгт алба хааж байх үедээ өмсөж байсан суран мөрөвчтэй бага даргын хувцасаа өмсөөд 1921 оны 5-р сарын 17-өдөр Хиагт хотноо Кубанийн алдарт V морьт дивизийн удирдах бүрэлдэхүүн болох цэргийн дарга 16 хүний хамт авахуулсан фото зураг түүхэн үнэний бодит гэрч болж үлджээ. Энэхүү фото зураг нь МАХН-ын түүхийн институтээс 1974 онд хэвлүүлсэн гэрэл зургийн цомогт орсноос гадна Е.Д.Соловьев, А.И.Чугунов /По граничние войска СССР1918-1928/ Москва 1973 гсад номын 781 дэх талд хэвлэгдсэн байна. Энэ зураг дээрх хүмүүс нь ардын журам цэргийн 16 зөвлөх сургагч нар бололтой. Зураг дээр ардын журамт цэргийн штабын дарга монгол нэр нь Эрдэнэ хэмээх Стретенскийн морин бригадын дарга П.И.Литвинцев байна. Тройцкоосавск дахь Зөвлөлт Орос улсын ардын комиссарын төлөөлөгч ардын комиссар О.И.Макстенекийн тушаалаар П.И.Литвинцев, Г.И.Демко, улаан цэргийн дарга Лятте, Беритте, Лярский, цэргийн эмч Ружецкий, тагнуулч Ленский, Александров, офицер И.В.Давыдов, Волков, Мельников, Михиал Афсина нарын 16 зөвлөх сургагчийг Монгол ардын журамт цэргийн зөвлөх сургагчаар томилсон байна. Ардын Засгийн газраас тэдэнд сар бүр 300 төгрөгийн тэтгэмж олгож байсныг архивын баримт гэрчилдэг. Жанжин Д.Сүхбаатарын удирдсан 400 орчим хүнтэй ардын журамт цэрэг Хиагт хотод бүгсэн Хятадын гамин цэргийн 1500 орчим хүнтэй цэргийн хүчтэй 1921 оны гуравдугаар сарын 18-ны өдөр тулалдаж их буу, пулемётын сум дуусч ухрахад Оросын улаан цэрэг зэвсэг сум хэрэглэлээр нөхөн хангалт хийж, П.И.Литвенцевийн удирдсан Стретенскийн морин бригадын цэргүүдэд урьдаас бэлдсэн монгол хувцас өмсгөж үдшийн бүрийгээр давшилт эхэлж, шөнө дунд Хиагтаас гамин цэргийг ховх цохин хөөжээ. Бут ниргүүлсэн гамин цэргүүдийн үлдэгдэл хүч хойд хил дээр амиа тээж ирэхэд нь улаан цэргүүд тосон авч вагонд суулган Бээжин рүү буцаасан гэдэг. Зөвлөлт оросын Большевик нам Хятадын Гоминданы намтай холбоо, гэрээтэй байсан болохоор манай цэрэг Хиагтад танай цэрэгтэй тулалдаагүй гэж худал залахаас өөр арга байгаагүй тул цэргүүддээ монгол дээл хувцас өмсгөхөд хүрсэн биз ээ. 1917 оны арваннэгдүгээр сарын 07-ны өдөр В.И.Ленин тэргүүтэй большевикүүд төрийн эргэлт хийж Оросын хаант засгийг унагаж, Автономит Монгол Улсын цэрэгт сургагчаар ажиллаж байсан 58 цэргийн офицероо эргүүлж татжээ. Яг энэ үед Д.Сүхбаатар нь ардын Хатанбаатар Магсаржавын удирдсан 3000 цэргийн бүрэлдэхүүнд пулемёт бууны салаатайгаа харчин гүн Бавуужавын цэргийн үлдэгдлийг дарахаар хилийн чанадад Хятадын нутагт тулалдаж байсан учир Монгол Улсад үлдэж хоцорчээ.
Хатанбаатар Магсаржав Богд хааны зарлигаар дорнод хил хязгаар нутгаа төвшитгөж, мөн оны арванхоёрдугаар сарын эхээр Нийслэл хүрээнээ эргэж иржээ. Д.Сүхбаатар нь орос нутагтаа буцахаас бултаж, гарал үүслээ нууцалж хамниган буриад биш, хайс овогтой Төгөөгийн Дамдины хүү халх хүн болж хувирсан байна. Гарал үүслээ нууцлахдаа Д.Сүх нэрээ өөрчилж, Д.Сүхбаатар нэртэй болжээ. Д.Сүхбаатар нь Янжмаагийн төрсөн эцэг Д.Нэмэндэйн хөрш нэг нутаг усны хоосон ядуу айл Төгөөгийн Дамдиныхтай танилцаж хуурай ах дүү болон дотноссон гэдэг. Угийн сэргэлэн залуу болохоор Сүхбаатар нь Цэцэн хан аймгийн ЁСТ бэйсийн хошууны халх хүн болж хувирчээ.
Тусгаар тогтносон Богд хаант улс, Автономит Монгол Улсын цэрэгт 7 жил алба хаасан үе нь Д.Сүхбаатарын амьдрал, тэмцэл, улс төр, үзэл санааны төлөвшилд тодорхой нэг шат болсон бөгөөд улс орныхоо тусгаар тогтнолыг эрхэмлэх, түүний эрх ашгийг хамгаалан амь бие хайргүй тэмцэх үзэл суулгажээ.
Соц нийгмийн үед Сүхбаатарын түүхэнд тэр болгон эс дурдагдсан нэгэн түүхийг энд цухас тэмдэглэн үлдээх нь зүйтэй болов уу хэмээн санаад түүнийг энд дурдъя. Богд хаант Монгол Улсын үед өнөөгийнхнөөс парламентын тогтолцооноос илүү дэвшилтэт хоёр танхимтай тогтолцоотой байжээ. Д.Сүхбаатараар толгойлуулсан доод танхим Хятадын элчин сайд Чен И-гийн Монголыг Хятадын нэг хэсэг болгох гэсэн тулган шаардлагыг нь удаа дараа эсэргүүцэж байсан боловч харамсалтай нь Шанзав Бадамдорж тэргүүтэй түүний тойрон хүрээлсэн дээд танхимын хэсэг нөхөд Чен И-гийн тулган шаардлагыг хүлээн зөвшөөрч байсан нь өдгөө ил болсон бөгөөд тэр үед ч Д.Сүхбаатар тэргүүтэй эх орныхоо төлөө тэмцэж байсан нөхдийн түүхэн ач гавьяа өнөөгийн Монгол Улс бүрэн бүтэн тусгаар улс болоход түүхэн хувь нэмэр оруулсан нь дамжиггүй билээ.
Цагаан дээлт жаахан Дамдинг архи нэлээн балгадаг, мөрийтэй тоглох дуртай нэгэн байсан гэдэг ч, нэлээд чинээлэг амьдардаг байсан тулдаа хүү Сүхээгээ орос гимназид сургаж, боловсрол мэдлэгтэй хүн болгоод зогсохгүй Омскийн Кадетад 3 жил сургасан байдаг. Үүнээс үзвэл эцэг нь ихээхэн алсын хараатай, ухаалаг бодлоготой хүн байжээ. Эх нь хээр алаг бол хүү нь шийр алаг гэдэг монгол ардын зүйр цэцэг үг бий. Ухаалаг аавын хүү удмаа дагаж ухаант хүн болох нь зүй юм. Д.Сүхбаатарын хайсу овгийг хаанаас ч хайгаад олсонгүй. Хамниганы 130 овог, буриадын 11 овгийн 100 хөхүүр, баргийн 87 овог, үзэмчиний 52 овгийг шүүрдэн үзэхэд ер олдсонгүй. Харин хайс овог Сүхбаатар аймгийн Сүхбаатар сумын халхчуудын дотор мөн Өвөрмонголын Зүүн Үзэмчин хошуунд байгаа нь маш ховор овгийн нэгд тооцогддог аж. Д.Сүхбаатар нь Төгөөгийн Дамдины хүү болж халх хүн болж хувирахдаа хайс овогтой болсон нь эргэлзээгүй. 1922 онд хүн ам мал хөрөнгийн улсын тооллого явагдахад улсын тоологч түүний овгийг Хайсу гэж андуурч бичжээ гэсэн дүгнэлтэд эрхгүй хүрч байна. Д.Сүхбаатар нь тухайн цагийн монгол хэл, бичгийн нэрт эрдэмтэн Онход овогт Сангижавын Жамъян гүнд шавь орсон нь 1920 оны сүүл хавиар болов уу. Д.Бодоогийн тэргүүлсэн ардын намд С.Жамъян багтаж байсан билээ. Түшмэдийн ба Ардын нам 1920 оны зургадугаар сарын 25-нд нэгдсэнээс хойш тэд бие биеэ мэддэг болсон байж болох талтай. Ингэхлээр Д.Сүхбаатар нь аливаа бичиг хэрэг захидлаа С.Жамъянаар хянуулдаг байсан байж мэдэх юм. Зарим хамниган үгийг С.Жамъян зассаныг Сүх баатар судлаач О.Пүрэв хамниган үгийг манж үг хэмээн эндүүрч Д.Сүхбаатарыг манж үг мэддэг хэмээн ташаарсан нь гарцаагүй. С.Жамъян гүн монгол хэлнийхээ утга гүн, яруу тансаг хэллэгийг гарамгай эзэмшсэн их бичгийн эрдэмтэн хүн байсан билээ.
Д.Сүхбаатар нь С.Данзантай танилцсанаар Ардын хувьсгалд удирдах үүрэгтэй оролцох боломж түүнд тохиосон байна. Магсар хурцын Дугаржавын дурдатгалд: “Хятадын цэргийн генерал Сюй Шү-жан үлэмжхэн тооны цэрэгтэй 1919 оны арваннэгдүгээр сард Монголд цөмрөн ямар ч эсэргүүцэлтэй тулгаралгүй Нийслэл хүрээнд орж ирээд Богд хаан болон түүний засгийн газрыг цэргийн хүч хэрэглэн элдвээр сүрдүүлж арваннэгдүгээр сарын 17-ны өдөр Монголын автономит эрхийг сайн дураар устгах хүсэлт бичгийг гаргуулж Хятад улсын бүрэн эрхшээлд оруулсныг нь мэдсэн даруйдаа буюу 1919 оны арваннэгдүгээр сарын 20-ны өдөр Баруун өргөөний улаан сахиусны өмнө С.Данзан, Д.Сүхбаатар, М.Дугаржав, Д.Догсом, Ө.Дэндэв, Тогтох, Гапсан, Дапай, Цэнд, Даш... нар хүж барьж ах дүү бололцон тусгаар тогтносон төр, бурхан шашнаа хамгаалах үйл хэрэгт нэгэн амь, сэтгэлээр зүтгэхээр ариун тангараг тавьж, ерөөлийн үг бичиж, бурханд өргөж анхны хувьсгалт нууц бүлэг үүсэн бий болсныг С.Данзан, Д.Сүхбаатар, Д.Догсом, М.Дугаржав, Ө.Дэндэв нар Богд гэгээнд мэдэгдсэн” тухай бичсэн байдаг нь одоо архивт бий. Хувьсгалт нууц бүлэг байгуулагдсан цагаасаа эхлэн итгэлт нөхдөө эгнээндээ элсүүлж, улмаар Түшмэдийн нам байгуулагдах суурь нь болжээ. Нам өөрийн туг, сүлд дуутай байсан аж.
Хаант Орос улсад цэргийн эрдэм эзэмшсэн, орос хэл бичиг мэддэг Д.Сүхбаатарыг Ардын хувьсгапд маш их үүрэг гүйцэтгэж чадна хэмээн С.Данзан урьдаас тооцоолон харж, түүнийг өөрийн байгуулсан Түшмэдийн намд гишүүнээр элсүүлэн их хэргийн төлөө хамтран зүтгэжээ. Тэгээд ч Д.Сүхбаатар хойд хөрш Зөвлөлт Орос улс, Большевик намтай холбоо тогтоох, цэрэг зэвсэг, санхүүгийн тусламж авахад шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэсэн байна. Монгол Улсын ардын арми байгуулагдах үндэс суурь нь болсон 400 орчим хүнтэй партизаны отряд буюу ардын журамт цэргийг эмхлэн байгуулах ажлыг Д.Сүхбаатар богино хугацаанд гардан гүйцэтгэж Хиагт хотыг 1921 оны гуравдугаар сарын 18-ны өдөр Хятадын гамин цэргээс чөлөөлөх онц чухал ажлыг биечлэн удирдаж, хувьсгалчдын гол түшиц газрыг бий болгосон юм. Монгол оронд ардын хувьсгал ялах урьдчилсан нөхцөл, боломж ийнхүү бүрдсэн түүхтэй. Энэ өдрийг Монгол Улсын ардын арми мэндэлсэн өдөр гэж жил бүр тэмдэглэн өнгөрүүлдэг билээ.
Д.Сүхбаатар 1921 оны долдугаар сарын 10-ны өдөр Нийслэл хүрээнд Эвслийн засгийн газар байгуулагдахад Цэргийн яамны тэргүүн сайдаар Богд хааны зарлигаар томилогдсон юм. Д.Сүхбаатарыг хамниган гаралтайг нотлох баримт цөөнгүй байна. Эхний нотолгоог дурдвал, миний бие нь Чойбалсан хотын иргэн Дорнод аймгийн мал эмнэлгийн газрын даргаар олон жил ажилласан буриад судлаач “Монголын буриад зон" номын зохиогч 83 настай Дугаржавын Дамдинжавтай уулзаж байхад тэрээр Цагаан-Овоо сумын Галуут нэгдлийн дарга, Монгол Улсын гавьяат нэгдэлчин асан Доржийн Батхуяг гуай надад нэгэн удаа, “Жанжин Д.Сүхбаатар бол хамниган хүн шүү дээ” хэмээн хуучилсан гэж ярьсан юм. Д.Сүхбаатарын садан төрлийн хүмүүс дотор хамнигад цөөнгүй бий. Тухайлбал, Уляад хамниган Тарвийн Дэжид, баягид хамниган Т.Раднаабазар, шар намиад хамниган Бадамын Буджав нарыг энд дурдаж болно. Монгол Улсад Д.Сүхбаатарын эхийн талын хамаатан садан бүрэн бус мэдээгээр 540 хүний нэрийг тодруулсан. ОХУ-д Д.Сүхбаатарын ах Чүлтэм, үеэл дүү Дамбын үр сад, БНХАУ-ын ӨМӨЗО Хөлөнбуйр аймгийн Шинэхээн хошуунд эхийнх нь дүүгийн үр сад нар нутаглаж байна. Тэдэнтэй одоогоор холбогдоогүй байна.
Хамниган угсаатан өнгөрсөн 4000 жилийн урт хугацаанд төв халхын нутаг Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө, Онон голуудын сав нутгаар нутаглаж иржээ. Балар ойн иргэд болох барга, дөрвөд, буриадтай айлсан амьдарч эзэн Чингисийн их Монгол Улсын бүрэлдэхүүнд багтаж байсан 108 аймгийн нэг юм. Хамниган угсаатныг зарим эрдэмтэд Эвенк гаралтай гэж улмаар адилтган үздэг. Энэ нь огтоос үндэслэлгүй таамаг гэлтэй. Учир нь эвенк үндэстэн гэж Монгол нутагт байхгүй, байгаа ч үгүй. Иймд хамниган угсаатанг тунгүүс гаралтай гэж үзэх нь буруу. Харин монгол нутагт үүссэн эртний олон аймгуудын нэг агаад монгол ундэстний нэгэн хэсэг гэж үзэх нь зүйтэй болов уу. Монголын нууц товчоонд Добу мэргэн гунжин бугын гуяар сольж авсан Малиг баяуд овгийн хамниган зарцын тухай гардаг. МНТ-д Малиг баяуд хэмээн тэмдэглэгдэн үлдсэн овог нь өдгөө ч Хамнигадуудын дунд байгаа нь хамниган нар эртнээс нааш Монгол нутагт амьдарч ирсний нэгэн нотолгоо мөн буй за. Энэ нь хамниган нар эртнээс нааш монгол нутагт амьдарч ирсний нэг нотолгоо мөн. Б.Ренчин гуай хамниган хэл аялгууг 30 жил судпаад “Хамниган аялгуу” ном бичсэн нь одоо олдохуйяа бэрх болжээ. Тус номонд Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө, Онон голын нэрийг анх хамнигад өгснийг дурдсан байдаг. Эрдэмтэд хамниган угсаатны гарал үүсэл дээр одоо ч гэсэн янз бүрийн таамаг дэвшүүлсээр байна. Монгол үндэстний бүрэлдэхүүнд буриадын нэгэн адилаар хамниган угсаатныг хамруулах нь зүйтэй. Хамниган нар угаас монгол гаралтай болохоор казах, түрэг, эвенк, түнгүүс мэтийн харь угсаатан биш болов уу. Академич Б.Ренчин “Хамниганыг 4000 жилээс нааш монгол, түрэг лүгээ оролцсоор ирсэн хуучин их үндэстэн даруй мөн болох бөгөөд бие бялдрын шинж ба хэлний байдал нь нэгэн их үндэстний ард хэмээн мэдэгдмээр баймой” гэж “Монгол Ард Улсын хамниган аялгуу” (1969) номдоо бичжээ. Оросын эрдэмтэн А.Т.Решетов “Эл угсаатан МЭ-ны II зууны үед бүрэлдсэн” гэж бичсэнээс үзэхэд хамниган угсаатан өнө эртнээс нааш төв Азийн өндөрлөгт монгол, түрэг лугаа аж төрөн ирсэн агаад Хамниган хэмээн өөрсдийгөө өдий хүртэл нэрлэн ирсэн зарим нэг овог МНТ-д дурдагдан тэмдэглэгдэн үлдсэнээс үзвэл Хамниган хэмээх ард нь өвөг монголчууд тэдэнтэй холбоотой нь магадтай үнэн хэмээн Монгол Улсын Хамниган Судлалын Төвийн Удирдах Зөвлөлийн дарга, хатиган хамниган Санжаагийн Мөнхжаргал үздэг ажээ.
Д.Сүхбаатар нь Монголын ард түмний дунд ардын баатрын ёсоор домоглон хэлэлцдэг үндэсний баатар болж түүхэнд мөнхөрсөн юм. Түүхэн үнэнийг улс төрийн зорилгоор мушгин гуйвуулсныг нь засах гэж хичээснээс бус өөртөө нэр алдар олох зорилго өвөрлөж түүхэн үнэн, архивын бодит баримтуудыг засварлаж гуйвуулсангүй.
Жинхэнэ үнэн далд нууцлагдсаныг нь олж хараад бодит баримтад тулгуурлан бичсэнийг минь өргөн олон түмэн уншигчид, түүхч эрдэмтэн мэргэд ойлгох биз ээ. 1921 оны гуравдугаар сарын 1,2-ны өдөр Оросын Дээд Шивээнээ хийсэн Монголын хэсэг хувьсгалчид, зарим аймаг хошууд, ардын журамт цэргийн төлөөлөл оролцсон оросын большевик намын шууд зааврын дагуу хийсэн зөвлөгөөнийг “МАХН-ын анхдугаар их хурлын протокол”, Монголын Хиагт хотноо 1921 оны гуравдугаар сарын 3-ны өдөр хийсэн зөвлөгөөнийг
“МАН-ын хурлын бичиг" гэсэн нь үүнийг уншсан хэнд ч эргэлзээ төрөхөөр байна. Э.Ринчино зөвлөгөөний протоколыг сүүлд нь засварласан бололтой. Орос эх нь зөрдөг гэнэ билээ. Оросын Зөвлөлт Засгийн төлөөний хүн Макстенек хурал дээр хэлсэн үгэндээ: ”... Монгол Ардын Нам байгуулагдсанд маш их баяр хүргэсэн ....” нь МНРП нам байгуулагдсаныг гэрчилж байна. Д.Сүхбаатар хорлогдож нас барахад хувцаснаас нь МНРП намын батлах олдсон гэдэг.
С.Данзангийн гэрт нууц байдалд 1920 оны зургадугаар сарын 25-ны өдөр Ардын ба Түшмэдийн намын 47 хүн хуралдаж МАН-ыг анх байгуулж мөрийн хөтөлбөрөө батлан С.Данзанг намын анхны даргаар сонгосныг түүх гэрчилдэг. 1924 оны наймдугаар сарын 30-ны өдөр МАН-ын III их хурлын 26 дахь өдөр намын дарга СДанзанг хилсээр цаазалж маргааш нь Э.Ринчино 1921 оны гуравдугаар сарын 01-ний өдрийг МАН анх байгуулагдсан өдөр гэж хүчээр батлуулсан нь түүхэн үнэнийг үгүйсгэсэн хэрэг юм.
Эцэст нь дурдахад, миний бие нь их жанжин Д.Сүхбаатарын уг гарвалыг тодруулахаар 2016 оны дөрөвдүгээр сараас эхлэн хөөцөлдөж бичсэн нийтлэлээ “Зууны мэдээ” сонинд 2017 оны гуравдугаар сарын 15-20- ны өдрүүдийн таван дугаар дамжуулан гаргасан. Өнгөрсөн оны хоёрдугаар сарын 1-ний өдөр "Зууны мэдээ" сонины №24 (5731) дугаарт хамниган хүн болох талаар бичсэн билээ. Одоо 200 хуудас бүхий номыг хамниган судлаач С.Мөнхжаргалтай хамтарч бичээд байна. Дамдины Сүхбаатарын эцгийн овог ба ургийн омгийг мэдэх хүн одоогоор олдоогүй байгаа учир номоо хэвлүүлэх ажил хойшлогдсоор байгааг энд дурдах нь зүйтэй байх. Дорнод аймгийн Дашбалбар сумын харьяат Жалцавын Жамц агсаны эхлүүлсэн ажлыг нэр төртэй үргэлжлүүлж буйдаа миний бие баяртай байдаг юм.
Хёлго бодонгууд Цэдэндоржийн МӨНХДОРЖ
Сэтгэгдэл0
Зохион бичлэг
Унэн байхаар баримттай нийтлэл байна. Ер нь манай улсын туух социализмын уед баримттай нотолгоотой архивын баримт гэхээсээ илуу урансайхны кино, социалист реализмын баатарлаг уйл явдлыг харуулсан уянгын халилтай уранзохиол болж хувирсан шуу, хамниган ч бай хайс ч бай боржигон ч бай ямарч байсан монгол хуний хешее байдаг юм байна, Чингисийн талбай дээр
Уучлаарай. Шал худлаа түүх байна. Уншиж эхлээд л ой гутлаа. Сүхбаатар Нийслэл Хүрээний Зүүн дамнуурчин буюу одоогийн Амгалан хавьцаа төрсөн хүн.
Уучлаарай. Шал худлаа түүх байна. Уншиж эхлээд л ой гутлаа. Сүхбаатар Нийслэл Хүрээний Зүүн дамнуурчин буюу одоогийн Амгалан хавьцаа төрсөн хүн.
Одоо бодоход жинхэнэ монгол хүмүүс бол Бодоо Данзан нар байж.Манж Сүхбаатар ,Дагуурын хар хидан Чойбалсан нар монгол хүмүүсийг хяхан хавчиж хэлмэгдүүлсэн нь тодорхой болоод явчихлаа...
Хаминган бол Монгол овог Цоц нийгэмийн үед түүхийг дан ангийн эрх ашгийн үүднээс үзэл сурталжуулан зохиодог байсан нь үнэн Д Сүхбаатар Хаминган хүн байсан нь баримтаар тодорхой байдаг нуух гээд нууж чадалгүй арга буюу үнэнд гүүцэгдэж үлдсэн үг үгүүлбэр нуусан юман дотор байсаар байна
Манж болж таарч байна уу Тэгнээ тэр..
Горьдов оо новшоо. Буриад хvн. Хамниган Агын буриадууд гэж оршин суудаг нутгаар нь ангилдаг юм
Хамниган бол манж түнгүс угсаанынхан мөн.Эртний хэрэйд татар зэрэг аймгууд бол бас манж түнгүс гаралтай аймгууд мөн байсан..
Хамнига гэхээрээ МАНЖ л гэсэн үг штээ. ккк инээдтэй үлгэр
Li cheni chi ooroo hujaa yum bishuu, mongolchuudiin heregt bitgii orolts, omhii hujaa
...Харин одоо юу гэж үзэж байна, Монголчууд нэг л Халх уу?
Ene mongold borjgon geed bgaa garuudaas aldartai mongold yum hiisen aldartnuud bdag yum uu halhuudaa kkk mongol baatruud dandaa l bga yastnuud bhiin yum aa gej ....
Монголын боржгон гээд байгаа улсууд бол эхий талаар ч авч үзэх юм бол бүгд манж угсаанынхан болно.Манжийн хаанаас анх Архангай гаралтай Цэрэн гэдэг ноен манж эхнэр авсны дараа халхын 40 гаран ноед манжаас эхнэр авч Монгол цусаа бузарлацгаасан нүгэлтэй..
Халхын заяа их гэдэг үгийг мэддэггүй юм уу кккк Халхын заяа буюу гол ястнууд чинь их заяатай хүмүүс шүү дэ! Тиймдээ л халх нутагтаа эзэн нь сууж ядгийн
Монголын төр Отгонбилэгийг тусгай операциар устгаж хөнөөсөн хэргийг илчилнэ гэж Дорлигжав сүрдүүлээд шоронгоос гарчихсан байна гэлцэх юм .Энэ үнэн үү?
Битгий донгос. Очиж очиж хятадуудад еерсдийгее сайн дураар идvvлж уусаж алга болдог тэнэг манжуудын терелд хамаарахгvй. Монгол угсааны ястангууд енеедрийг хvртэл vндэс угсаагаа хадгалаад оршин амьдарч байна даг. Хятадуудын дотроос монгол гээд ялгарч байна. Оросуудын дотроос ч монгол гээд оршсоор л байж байна. Харин манжууд Хятадуудын дотроос цухуйж ч чадахгvй байгаа ш дээ. Бодвол айдаг биз. Хятадууд битгий хэл манай цеехен Монголчууд дотор ч Би манж гээд хэлээд гараад ирэх зоригтон байхгvй. Бvгд боржигон гэдэг хуурамч овог зvvчихсэн нуугдаж байдаг. Тэр битгий хэл хужаа нар ч гэсэн айсандаа боржигон болжчихсон байна даг
ямар ч БАРИМТ НОТОЛГОО алга байна. Тэгээд ч энгийн логикоор үнэмшилгүй сонсогдож байна!!!!! Жишээ нь Сүхбаатар буриад, хамниган юм бол, тэнд өссөн юм бол яагаад Буриад аялгаар ярьдаггүй ХАЛХ аялгаар ярьдаг байсан бэ???? Багадаа Буриад аялгаар ярьж өссөн хүн Халх аялгаар цэвэрхэн ярьна гэж бараг үгүй дээ. Сүхийн аялганы талааар, бурайд хамнинган аялганы талаар түүхэнд юу ч дурдагдаагүй. Мөн орост өссөн, бүр гимназ, цэргийн сургууль явсан бол Орос хэл түүний унаган хэл байх ёстой, гэтэл Сүхбаатар орос хэлэнд муу, цөөн хэдэн үг мэддэг бага зэрэг ярьдаг төдий л байсан. Оросын бага дарга Монголд ирж байлдаа, тэгээд Оросууд буцаагаад татахад нь Сүх нэрээ Сүхбаатар болгоод овгоо өөрчлөөд Монголд үлдсэн гэнэ үү????? инээдтэй огт боломжгүй тэр үед хүрээнд ердөө 5-10 мянган монголчууд амьдардаг байсан үүн дундаа цэргийн хүн цөөн, бүгд бие биенээ мэднэ, хүрээний Монголчууд байтугаай хятадууд, оросууд монголчуудыг бүгдийг толгой дараалан мэддэг байсан шүү.
ЭНЭ ОДОО ХААНААСАА ИЙМ ХУДЛАА ЗОХИОЛ ОЛООД ТАВЬСАН ЮМ НААД БИЧСЭН ЮМАНД ЧИНЬ ҮНЭН ЮМ БАЙНА УУ
Сүхбаатар буриад хамниган аль нь ч байсан Монгол үндэстэн хүн байжээ Өөр юу мэдэх хэлүүлэх гээд байна.О.Пүрэв судлаач эрдэмтэн одоо амьд байгаа Хамниган гэдгийг нь зөвшөөрсөн л байна шүүдээ
Манж Чин улсын Майма гэдэг хотод төрсөн гэдэг байсан юм. Одоо бас юун орос, Чита болоод явчихав аа. Яг л Элбэгээ шиг урдаас ирээд төр засгийн толгойд гарсан хүн.
Сайн байна , унэмшилтэй байна , баримттай байна... Оор яах юм ?! Хуурамч туухчидын худалбичвэруудийг( олонжил ард тумнй тархиугаасан ) чотгор шулам ругаа хийсгэвэл таарана !!!
Нилээн ул үндэслэлтэй судалсан байж магадгүй сайхан түүх байна. ЖАНЖИН маань ямартай ч гэсэн МОНГОЛын төлөө цохилох ЗҮРХтэй эрдэмлэг, боловсролтой, нэгэн ЭРХЭМ ХҮН байжээ гэдэг нь ойлгогдоаж байна. Баярлалаа.
БУРИАД Л ГЭНЭ, ХАМНИГАН Л ГЭНЭ, ХАЛХ Л ГГЭНЭ, ӨВӨР МОНГОЛ Л ГЭНЭ, ҮЗЭМЧИН Л ГЭНЭ. ХЭН БАЙСАН Ч МОНГОЛ. СУДАЛГАА ҮНДЭСЛЭЛТЭЙ САНАГДЧИХЛАА.
Сайн хүний төрсөн нутаг олддоггүй гэдэг юм. Жанжин маань сайн л хүн байсан юм байна.
Hamnigan buriad gedeg ni undesleltei l dee
Өөрсдөө юу ч судлаагүй мэдэхгүй байж юм хийсэн нэгнээ муулах дуртай ядаж байхад жалга довны үзэл нэвт шингэсэн малууд
Өөрсдөө юу ч судлаагүй мэдэхгүй байж юм хийсэн нэгнээ муулах дуртай ядаж байхад жалга довны үзэл нэвт шингэсэн малууд
Ер нь бол хэн ч байсан яахав дээ. Хамниган байгаа л биз , тэгээд юу гэж?
Хамниган бол хамниган үзэмчин бол үзэмчин аль нь ч байсан хамаагүй үнэнээрээ л байх ёстой. Өмнөх үеийн судлаачид алдвал дараа үе нь тэрийг уг сурвалжтайгаар засаж залруулаад явах нь зөв.
үнэн түүхийн бѳгѳѳд шүүхийн баримт байна
eh surbalj ni her naidvartai yum be sain magadlasan uu?
Монголын төр Отгонбилэгийг тусгай операциар устгаж хөнөөсөн хэргийг илчилнэ гэж Дорлигжав сүрдүүлээд шоронгоос гарчихсан байна гэлцэх юм .Энэ үнэн үү?
Хэрвээ Д Сүхбаатар хамниган хүн бол түнгүс буюу манжууд эвэнкүүдтэй нэг гаралын хүн гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл монгол хүн биш гэсэн үг. Хамниган хэл монгол хэл биш шүү Мөнхдорж гэдэг хүн хамниганыг монгол угсаатан гэж буруу ярьж байна. Хамниган гэдэг чинь монгол биш өөр хэлтэй өөр угсаатан Ринчений хамниган аялгуу гэдэг ном хамниганы хэл нь тэр чигээрээ манж түнгүс хэл болохыг нотолсон байдаг. Гэхдээ одоомонголын хамниганууд хэлээ мартаж монголжсрн байх
Hamniganuud tsuursunch gesen Dornod aimgiin hoid buriad sumdiin nutagt hamnigan songooluud helee martaagui bas biishuu
Хамниган бол Манж угсаа шүү дээ кккк инээдтэй
Yamarch bsan Syhbaatar mongoloor yaridag mongol hyn bsan bna
Хеерхий одоогийн Сvxбаатар аймагт терсен гэдэг нь худлаа болж байх шив. Батvvл Сосорбарам 2 тvvний евее Тегс гэгчийг хvv Дамдингаа дагуулаад евермонголоос ирсэн гээд телевизээр жанжны талбайг хааны нэртэй болгох гээд хуцалдаад байсан нь тэгээд vнэн худлын аль нь болов оо. Хамниган хvн гээд байх юм. Шулуухан хамниган буриад гээд л хэлчихээч. Зарим хvмvvc хамниган гэж ямар ястан байдгийг огт мэдэхгvй ш дээ
О. Пүрэв гуай насаараа Жанжныг судалж билээ. Жанжин маань Орос цэргийн тагнуулч байж гэж ойлголоо
СҮХБААТАРЫН ГАВЬЯАГ АРДЧИЛСАН НАМ ЯАГААД ҮГҮЙСГЭЖ ТАЛБАЙН НЭРИЙГ НЬ ӨӨРЧИЛӨХ ГЭЖ ОРОЛДДОГ ЮМ БОЛ ДОО.
бидний үзсэн дунд сургуулийн түүх худал аа байжээ..хэн ч байлаа монгол улсаа мандуулан бадраасан баатар хүн мөн шүү дээ.
Сүхбаатар хүрээнд буюу тухайн үийн амгаланд тѳрсѳн бѳлгѳѳ.Энэ нѳхѳр ямар санаатай хуцаад байнаа.одоо ч тѳрсѳн буйран дээр нь босгосон хѳшѳѳн байгаа одоо наад комнист ухуулагаа болиочээ.мал аа.
кк энэ хүмүүс Сүх жанжиныг муулаад байгаа новшнуудад хэлхэд ямарч тэнэг хүн өөрийн төрөл саднаа дайлаар очиж хөөж гаргадаггүй юм та нарын өвөг дээдэс чин Хиагтад өт шиг өрвөлзөж байхад Сүх жанжин хөөж гаргасаныг мартаад хуцаад байнуу аль улаймцайм манж урд зүгийн хүн байсан тэгээд адилхан бидний өвөг дээдэсийг Монголоос хөөж гаргасан гээд Сүн-укунд итэгдэг шигээ итгээд байгаа юму Сүхбаатар бол яалтачгүй Монгол хүн эх орноо гэсэн зүрх сэтгэлтэй хүн одоо та нар хуцаатач түүхийг гуйвуулж чадахгүй
Монголд амьдарч байгаа сурч буй бүх хүний заалгасан түүх бол түүхий зүйл шт.Базарын Ширэндэв гээч худалчийн зохиол..
Хиагтаас хөөгдсөн гамин цэргүүдийн ихэнх нь монгол эхнэр авч боржгон овогтой болоод монголчууд дотор нуугдаад сууж байгаа шүү.Мөн Сюй Шү Жан ,Чен И нар зүсээ хувилгаж тариачин ногоочин болоод Монголд үлдсэн сураг байдаг юм.
гүйээ Гэнгис гэдэг хамнган хүн Чингис гэж нэрээ солиод монголын эзэн хаан болсон гэдэг ём. хамнган хүн мундаг шүү.бодон юмшт. Бодоо бол ёстой мундаг бодонгууд хамнаган байсийн.
Энэ манай нутгийн бөх, үгүй ээ манай нутгийнх гээд л гялалзаж яваа бөхчүүдээ булаалдаж суудаг нь бидний гэм бус зан. нэг хэсэг Сансрын баатар Гүррагчаагаа сансарт нисээгүй гээд л залаад авсан бид үнэхээрийн дэгс яриатай улсууд. Үнэмшихэд тун бэрх. Одоо Муу ганц Жанжингаа хамниган гээд л авч эхлэв байна даа. Тэгээд бүүр буриад, манж эсвэл хэнч одоогоор үл мэдэх хамниган гээд л. Энэ ч түүхээ мэдэх гэсэн сайны шинж бус харин балруулдах \Цогт тайж киноны Гүен баатрын хэлдэг 10 хар уналын мөрөөр орж байна уу гэлтэй\ зам руу хөтлөх мэт санагдав. Сүх жанжны одоо байаа хамаатнууд бүгд худалчууд болж таарч байна аа даа янз нь. Тэр гуай тэгэж ярьсан гэнэ, энэ гуай ингэж ярьсан гэнэ гээд өөрөө сонсоогүй \сонссон ч бай хамаагүй үнэн худлын хооронд 4 хуруу зай бий гэдэгсэн\ дамын үгээр түүхийг гэрчилнэ гэдэг дэндүү түүхий хэрэг шүү. Хамниган болгох нь хэнд ашигтай байгаа юм бол доо зайлуул. ЖАНЖНЫХАА СҮНСИЙГ ТАЙВАН БАЙЛГААРАЙ ДАА олон түмэн минь
Батүүлийн хамаатан ах болж таарлаа
Хэрэв зээ Чита хотын ойролцоо БООРЖИ буюу одоогийг Борзя хот зависает гаралтай гэж байгаа бол Боржгин тайчуудын уугул нутгын хун . Тэр буу хэл Есудэй баатар,Даридай Отчигин нарын оволжоо хаваржаа нутаг.. Татаруудад Есудэй баатар хорлогддог газараас холгуй., Хамниган нь Буриад гэх хиймлээр Брат гэдэг (Ахан дуу) гэх орос угийг сунжруулан бий Одоогийн Халх гэх бас л хиймлээр Жалайр Гэрсэнзийн 7 ховгуундээ хувааж Халхалж хамгаалах цэрэг зохион байгуулалттай Халх Долоон хошуу гэж донгож 16-17 зуунд л мон бий болсон Их Монголын хаадын гол ундсэн газар нутаг дээр бий болсон зуйл. Миний хувийн бодолоор энэ нийтлэл унэн байлаа гэхэд Би Сухбаатар жанжинаар бахархаж байна. Баргын Манлайбавтар Дамдинсурэн шиг, Хаа холын Айдархааны (Астархань) халимаг Амурсанаевич Дамбийжанцан шиг, Оворлогч хошууны Хайсан гун шиг, Буряадын Баяр гун шиг Их Монголын олон ястаны Зоригт эрс цугларан Монголынхоо Тусгаар Богд хаант Монгол улсаа Цусаараа байлдан байгуулцаж явжээ л гэж Дугнэн.
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чи яг загатнасан газар маажлаа даа.Дээр нь Харчин гүн Бавуужав,Ялгуун баатар Сумъяа бэйс...гээд монголын төлөө цохилсон ЗҮРХ бүхнийг хүндэтгэмүй...
Чингис Монголын газар дээр төрөөгүй Оросын нутагт төрсөн.
Хэрэв зээ Чита хотын ойролцоо БООРЖИ буюу одоогийг Борзя хот зависает гаралтай гэж байгаа бол Боржгин тайчуудын уугул нутгын хун . Тэр буу хэл Есудэй баатар,Даридай Отчигин нарын оволжоо хаваржаа нутаг.. Татаруудад Есудэй баатар хорлогддог газараас холгуй., Хамниган нь Буриад гэх хиймлээр Брат гэдэг (Ахан дуу) гэх орос угийг сунжруулан бий Одоогийн Халх гэх бас л хиймлээр Жалайр Гэрсэнзийн 7 ховгуундээ хувааж Халхалж хамгаалах цэрэг зохион байгуулалттай Халх Долоон хошуу гэж донгож 16-17 зуунд л мон бий болсон Их Монголын хаадын гол ундсэн газар нутаг дээр бий болсон зуйл. Миний хувийн бодолоор энэ нийтлэл унэн байлаа гэхэд Би Сухбаатар жанжинаар бахархаж байна. Баргын Манлайбавтар Дамдинсурэн шиг, Хаа холын Айдархааны (Астархань) халимаг Амурсанаевич Дамбийжанцан шиг, Оворлогч хошууны Хайсан гун шиг, Буряадын Баяр гун шиг Их Монголын олон ястаны Зоригт эрс цугларан Монголынхоо Тусгаар Богд хаант Монгол улсаа Цусаараа байлдан байгуулцаж явжээ л гэж Дугнэн.
Тантай санал нэг байна
Монголын голомтыг самрах алсын бололтой жид, барууны захиалгаар түүхийг гуйвуулан бичсэн байна ...Хамаг Монголын хатан заяанд хана мэт түшиг болсон Халх түмэн сэрэмж, болгоомжтой байгаарай ..
kkkk алчих юм байна л даа!!! Гэхдээ ямар ч БАРИМТ НОТОЛГОО алга байна. Тэгээд ч энгийн логикоор үнэмшилгүй сонсогдож байна!!!!! Жишээ нь Сүхбаатар буриад, хамниган юм бол, тэнд өссөн юм бол яагаад Буриад аялгаар ярьдаггүй ХАЛХ аялгаар ярьдаг байсан бэ???? Багадаа Буриад аялгаар ярьж өссөн хүн Халх аялгаар цэвэрхэн ярьна гэж бараг үгүй дээ. Сүхийн аялганы талааар, бурайд хамнинган аялганы талаар түүхэнд юу ч дурдагдаагүй. Мөн орост өссөн, бүр гимназ, цэргийн сургууль явсан бол Орос хэл түүний унаган хэл байх ёстой, гэтэл Сүхбаатар орос хэлэнд муу, цөөн хэдэн үг мэддэг бага зэрэг ярьдаг төдий л байсан. Оросын бага дарга Монголд ирж байлдаа, тэгээд Оросууд буцаагаад татахад нь Сүх нэрээ Сүхбаатар болгоод овгоо өөрчлөөд Монголд үлдсэн гэнэ үү????? инээдтэй огт боломжгүй тэр үед хүрээнд ердөө 5-10 мянган монголчууд амьдардаг байсан үүн дундаа цэргийн хүн цөөн, бүгд бие биенээ мэднэ, хүрээний Монголчууд байтугаай хятадууд, оросууд монголчуудыг бүгдийг толгой дараалан мэддэг байсан шүү.
Аялгагүй ярьж болно. Хүний өссөн орчноос хамаардаг гэж боддог. Жишээ нь баруун аймгаас шилжилтийн наснаасаа өмнө хотод орж ирсэн хүүхдүүд аялгагүй болдог юм. Шилжилтийн наснаас хойш бол үлддэг юм билээ.
Хиагтад хамт тулалдаж явсан цэрэг эрсээс амьд үлдсэн настайчуудын ярьсан дурсамж номонд үлдсэн байдаг. Жанжин буриад аялгаар ярьдаг байсан тухай тэд дурссан байдаг.
Тун удахгүй нэг дөрвөд их жанжныг ойрд хүн байсан гэх биз.Хүн сайн явах ч сайхан юм аа. Хятадын үндэсний үзэлтнүүд л Маршал Х.Чойбалсан болон түүнийг ар монголыг дундад улсаас салган тусгаар улс болгосон гэж үзэн ядаж хараадаг юм.Та нар энд коммент бичигч хэсэг ноход жанжныг элдвээр гоочилж хэл амаар доромжилж байгааг анзаарч байгаа байх.Тэд бол хятадын үндэсний үзэтнүүдтэй сэтгэлийн агаар нэг манайд амьдардаг монгол нэртэй АН-н гишүүн гамингууд юм.Жанжин өвөө нарынх нь толгойг тас цавчаад толгойгүй чөтгөрүүд болгочихсон учраас өширхдөг биз.Тэд ч өширхөх нь аргагүй.Гэтэл боловсролгүй, мунхаг хэсэг монголчууд сохор нохой дүйвээнээр гэдэг шиг тэднийг дагааад саасага саасага гээд хав аятай аялдаад яваа нь эмгэнэл юм.Та нар нэг үнэт зүйлтэй бол гамингууд бас өөрийн үнэт зүйлтэй. Монгол хүн шиг бай л даа,шаарнууд аа.
Тодотгоод хэлчихье.Монгол улс 1900 онд одоогийнх шиг зах замбараагүй улс байгаагүй юм.:Ухаандаа Сэцэн хан аймгийн Ёст бэйсийн хошууны албат Т.Дамдин Их Хүрээнд ирлээ гэхэд хаа хамаагүй буучихдаггүй байсан.Тэд тодорхой хороонд амьдардаг байсан.Тэгээд өөр өөрийн хошуу засагтаа хамаардаг байсан.Их Жанжин Д.Сүхбаатар Чин Ачит вангийн хошуунд оччихоод буцахдаа өөрийн уугуул хошуу Ёст бэйсийн хошуугаар дайраад Хүрээ орсныг саяхан нэг нутгийн ахмад хуучилсныг "Сонин" сайт тавьсан байсан.Хэдийгээр жанжин өөрөө Амгаланбаатар гацаанд мэндэлсэн ч харьяат засаг нь Ёст бэйсын хошуу байсан нь эндээс харагдаж байгаа юм.Ийм бэлэн баримт байхад л ингэж ичгүүр сонжуургүй гуйвуулаад явдаг нь зориудын санаатай гаминчлал юмаа даа.Эсвэл эргүү согтуу буриадын солиорол юм уу.Цагтаа буриадууд манай хамгийн боловсролтой сэхээтэнлэг хүмүүс байсан юмсан.Одоо л батүүл мэтийн галзуунууд төрөөд тоо нь улам олшрох хандлагатай болж.Арай цус ойртсоны балаг биш байгаа.
өгөр толгой үүл үү
Удам угсаагаа мэдэхгүй Та нар чиг юмнууд худал түүхээ үнэн гэж итгэж явахаас даа.
Архивын нотлох баримт алга даа.Жнь:дамбийжаагийн толгой кунц камерт байгаа.Туунийг Балдандорж Дугар мээрэн. Нанзад баатар барьсан тухай оросын МВД архивт байсныг ил хэвлэсэн.Энэ байгаа юм чинь Сухбаатао хэрэв оросын буриад бол архивт байж л байгаа.Оросын..
Энэ хэд ЖА ламын зүрхийг хээв нэг хуваагаад түүхийгээр нь цохичихсон гэдэг шүү,сонин болгоход............
Сонгоол,Хаминаган буриад одоо закамненый тува ойролцоо буриадуудЧитад Агын буриад дуурэн.Х.Чойбалсан дорнодын халх суманд торсон хун
Х Чойбалсан барга буриад хүн
Буриадууд Сайн буриад сарын найз,туухийг дахин бичиж туухийг гуйвуулж.Тэгснээрээ Сэлэгэ,Хэнтий,Дорнодын буриадуудыг нэгтгэж. Хооруу буриадууд монголын дээр суух санаатай.Цэдэнбал зовшоороогуй тул зайлуулж эрлийз хятадын монголыг балалсан.Одоо Батуул мэтийн буриад угсаатнууд бичиж эхэллээ.
za gants unen ug hellee dee!!!!!!!! Minii medeh 1 buriad huuhen 12 nastai huuhdee ovliin huitend hoogood gargasan, Hoogdson huuhed ni setgetsiin ovchintei bolgonguud burmoson hayasan. Ene bol unen.
солиорохоо боль доо
Hudal Durtai hun durtai sedeveeree bichij bolno oo.
Hamnigan bol yalt ch ugui Manj ugsaany zon olon!!!!!! Tsagaan deeltei Damdin hamnigan gehed ergelzej bn. Kerei obogyn kazah Hereed ovogyn Mongol 2 ogt 2oor ugsaatan. Tataar gesen nertei ard tumen tataar bdagguitei adilkhan ium daa.
ёстой үнэн түүх явж байна даа .сүхбаатарын эцэгийн овог урагын овогыг зээнцэр сүхжаргалмаа гуай мэдэхгүй байна уу хуучины юм үлдсэн л баймаар юм .
Сүхбаатарын өргөмөл хүү Галсан хүүхэдгүй бөгөөд удам түүгээр дууссан тухай архивын материал байдан юм билээ.Харин олон хүүхэдтэй хүүхэнтэй суусан юм гэсэн шүү.
монголын түүхийг өөрчилөхгүй шүү..Харваас халх хүн байхад буриад гэнэ дээ тэр худлаа.
Энэс түүх намтар үнэн байх магдлал их өндөр Бүх түүхэн нууц гэгдэх нууж чахдаагүй баримтаас ил харагдаж байна
Дамдины Сүхбаатар жанжны талаар үнэнийг илэрхийлэн сурвалжлах нь зѳв шүү. Тэгэхгүй бол дарргийн үе маань буруу ойлголттой үлдэнэ шүү дээ. Түүх үнэнээрээ байх ёстой.
үнэн зөв баримттай мэдээлэл өгч нүд нээж өгсөнд баярлалаа. монголын түүхээ баримт түшиж үнэн зөв болгох ёстой
буриад гэдэг нь үндэслэлтэй. 25 настайг хүүг хуучны ланжгарууд орос хэлтэй болохоор нь бас ашигласан байна л даа. Ханд, Дамдин гэдэг нэрс буриадууд дунд маш түгээмэл. Халх хэлний дорж, дулмаа 2 шүү дээ.
Шал худлаа сүх бол цэвэр халх тэр үед байсан ганц коммунист ленинч марксист эв хамтын тунхагийг ганцаараа мэддэг эх оронч ард түмэнч бусад бүх монгол нь урвагч феодал адгийн шаарууд байсан
хэзээ ч юм үхсэн хүнийг ийм тийм гаралтай гэж булаацалдаад бие биеээ барьж идэж байгаа өлөгчин чонуудаа.үхэр монголчуудаа. хүн болооч.юу хийснийг нь тэгвэл мэтгэлцэлдээ малнуудаа. коментуудыг уншисан чинь ой гутчихлаа, ийм юмнууд яаж яваад ашгүй юм бичиж сурсан юм бол? хүн болоогүй хүн дүрстэй амьтанд буу хутга бариулах аюултай гэж үнэн үг юм даа
Энд 3 алдаа бн аав дамдин нь архи уух нь бүү хэл хараад бөөлждөг хүн байсан сүх бол ямарч хольцгүй цэвэр цусны монгол хиагтад 10256 хужаа байсан тэднээс 31 нь л амьд үлдсэн сүх жанжин 7385 ыг нь ганцаараа цавьчиж алсан гар жаахан эцсэн гэж өөрөө ярьж байсан энэ бүгдэд итгэхгүй бол орос ахаас асуугаарай
Тоон дээр жаахан алдаа гарч. Сүх жанжин яг 7385.6-ийн толгойг цавчсан юм.
За больж үз, одоо бүр буриад болгочихлоо. Өмнө нь бас урдаас ирсэн өвөрлөгчийн үр удам болгоод байсан шүү. Түүхчид гэж улс байвал нэг дуугарна байгаа!
За больж үз, одоо бүр буриад болгочихлоо. Өмнө нь бас урдаас ирсэн өвөрлөгчийн үр удам болгоод байсан шүү. Түүхчид гэж улс байвал нэг дуугарна байгаа!
Ой гутмаар худалч юм бичжээ. Д. Сүхбаатар жанжин бол Үзэмчингийн Хайс овогтой хүн. Буриадууд нэг ийм ичгүүр сонжуургүй юм бичээд байгаа юм. Үзэмчингийн Хайс овогтой биш Буриадын Хуайсай овогтой гээд бас нэг худлаа юм зохиогоод баахан юм бичсэн байсан.
За хаанаас баахан худлаа түүх олоод бичих вэ. Тэр үед нь амьдарч байсан юм шиг л худлаа туух юм .Ямар ном зохиол, архивын материалаас авсан бэ.
За хаанаас баахан худлаа түүх олоод бичих вэ. Тэр үед нь амьдарч байсан юм шиг л худлаа туух юм .Ямар ном зохиол, архивын материалаас авсан бэ.
ДНХ шинжилгээ хийгээд болох асуудал. Бас баримтуудаа хавсаргавал боломжийн л юм. Тагнуулын төв газрын хийсэн баримтат кино нь баримттайгаа байдаг. Чойбалсан Сүхбаатар 2 агент аар элссэн байдаг юм билээ
Орост Омск хотод сурч байсын бол тэндхийн архив бичигт нэр зураг нь байхал ёстой.Тэгээд ч шинжлэх ухаан хөгжсөн цаг ДНК нь ямар гаралтай хүн гэдгийг нь хэлээд өгнө.Худлаа битий түүх гуйвуулаад бай.
энэ бол үнэн түүх шүү биднии бага байхад настангууд ярьдаг байсан буриад хүн гэж ах дүү нар нь энэ хүмүүс бна гээд л соц ниигэмийн үед нууцалдаг байсан юм билээ эхнэрийнхээ хаягаар сүхбаатар аймгийн халх хүн гэж бүртгүүсэн байдаг
энэ бол үнэн түүх шүү биднии бага байхад настангууд ярьдаг байсан буриад хүн гэж ах дүү нар нь энэ хүмүүс бна гээд л соц ниигэмийн үед нууцалдаг байсан юм билээ эхнэрийнхээ хаягаар сүхбаатар аймгийн халх хүн гэж бүртгүүсэн байдаг
Manai hugshin ah bas hamnigan ailiin godgor bandi guideg baisan suuld medehnee sukhbaatar baisan yum bainalee gej hogshichuul n yridag baisan gej helj baisan
Худлаа2 ийм худал хуурмаг юмыг яах гэж нийтлэж байдаг юм бээ
baabar so 2 sain meddeg gesen
Энд тэндэхийн сонины хайчилбар цуглуулж эвлүүлсэн, СЭМҮТ-ийн сэтгүүлч гуай хужаагийн захиалгатай худлаа юм бичээд байвал гарыг чинь гавлаж, гавлыг чинь хага цохино шүү. Хэнд хэрэгтэй гэж ийм юм сэдээд байдаг юм.
Hamnigan bailaa geed muu yum yu baigaan? Tsusan dotor sanah oi baihgyigees hoish hen bolj humuujih ni l chuhal. Tegeed ch hamnigan ch gesen ijilhen l altai yazguuriin heleer yaridag nuudelchin ugsaatan.
Үнэнийг хүлээж авах чадваргүй тархиа угаалгасан долдой манкурт боолууд. Үүнээс илүү баримт бн уу та нарт. Сөргүүлээд тавьчилдаа харъя.
сүх ямар ястан бсан нь огт хамаагүй.буриадууд дандаа сайн хүний нэр дуулдвал буриадтаы холбож түүх зохиож бичиг баримт болгож үлдээж түүнийг цаашдаа түүх болгох гэдэг. орост тѳрѳад оросын цэргийн сургуульд 3 жил болсон хүн оросоос ярих байтгаа оросоор унгана. бас махн магтаад оросын генаралын академьд сурч бсан гэж магтах ёстой .рост сурсан ба орос хэлээ гайхуулах хүн бсан. ямар сайндаа намын орос явах зардлыг мѳртытэй тоглож алдаад яг явах болоход зардалгүй гэрээ зарж тѳлснтйг ардын засгтйн тѳлѳа гэрээ зарсан болгож магтахав.хиагтыг ягдаа ѳвѳрмонголын ноёдын удирдсан цэргүүд орос цэргүүд эзлэсэн.тэнд сүх бсан бизээ. сүх ягдаа их нэрт хүн бгаагүй. цэргийн яамны сайдаар хэдхэн сар болсноос ѳѳр том ажилгүй.ленинтэй уулзаагүй москвад очоогүй түүхэн баримт огт бхгүй.бүгдийг оростой нийлж махн түүх зохиосон..буриадууд хүч хаана тэнд гүйдэг хүмүүс.хамиган гэдэг буриадтай огт хамаагүй ястан.харин буриадууд хамиганыг муучилж онигоо хүртэл гаргадаг.буриадууд түүхийг бүү гуйвуул.
2+25+42=59 л болоод байна даа? 58 биш
Hasag tsereg gej buruu heleed bna. Kazak yum bgaan daa
Одоогын нэршилээр хилчин цэрэгүүд гэсэн утга. Тэр үеийн хил орчмоор нутаглаж хил хязгаараа хамгаалж бсан буриад эрчүүдыг хасаг цэрэг үүд гэдэг байсан болой.
1921 оны түүх яах вэ 1990 оны Дарь.Сүхбаатар Герман хүн байсныг би гэрчлэх байна. Тэр германд сурч байгаад хувьсгалгаалыг удирдахын тулд монгол хүн болсон юм ш дээ
За хэрэггүй ээ, бас наадхийг чинь булаацалдаад эхэлнэ, өмнөхөө яая гэж байхад...
ѳвчтэй эрүүл нь мэдэгдэхгүй юмнууд олон болж дээ
shal hudalaa...
Новш юмаа. Удахгүй АНУ-аас ирсэн гэх биз
Тун давгүй баримт түшиж байна шүү. Одоо Орос сургууль, гиминаз, Оросын эзэн хааны тушаал гээд баримтууд гаргамаар байна.
Нармай Азийг доорд үздэг Оросууд Монголчуудын овгийг ястан (санаа нь үндэстэн) болгоод хооронд нь яс хаяж ирсэн.Оросуудад өөрсдөд нь ястан гэдэг ойлголт байдаггүй л байхгүй юу! Цоо шинэ буриад тува эвенк (хамниган) үндэстнүүдийг ч тэд үүсгэсэн нь Оростоо хамгийн доод зэрэглэлд ордог,нутаг орнууд нь хамгийн ядуу,цэргийн дэд бүтцийг нь эс тооцвол 1000 жилийн өмнөх шигээ юу ч байхгүй.Эвенкүүдийн (Монголын) нутаг Забайкальский край бол зүгээр л эмгэнэл! Монголд биеийн байцаалтын хэсэг дээр яс үндэс гэсэн хэсэг байдаг нь Ардчилсан нэг ч оронд байдаггүй.Тэрэн дээр нь бид Халх Дөрвөд Буриад гэж бичдэг байсан цагт Монгол үндэстэн биш! Заавал байлгах гээд байгаа бол ядаж Халх Монгол гэж бичих хэрэгтэй. Хүсвэл хэн ч ганцхан Монгол гэж бичиж болох эрхийг нээх хэрэгтэй.Орос Зөвлөлтөд бол яс үндсээр нь хүмүүсийг албан тушаал дээр тавьдаг байсан тул биеийн байцаалтын энэ нь хамгийн чухал хэсэг нь байсан.
20 дөнгөж хүрсэн залуу яаж ингэж жанжин манжин орос явж хэлэлцээр хийгээд орос цэргийн дарга нарыг татаад байсан бол гэж их сонин санагдаад байдаг байв. Зүгээр нэг боловсролгүй хүрээнийн банди ингэж тодроод байх уу. Энэхүү судалгаанаас их юм ойлголоо бага сургууль төгсөөд омск 3 жил цэргийн сургууль дүүргээд оросын сургаагч нарын нэг болж ирсэн болоод ийн өндөр авах суурь болжээ. Ханимган бол буриад биш л ойлгож байдаг
Үнэмшихэд бэрх аж. Сүхбаатар, Янжмаа нар Сүхбаатараас морин өртөөгөөр Түмтийн өртөөгөөр дамжиж Өргөөд ирж байсан, тэдэнтэй хүрээнд ирж богдод мөргөж байсан түүх байдаг юм даа.
Энд дурдагдсан Дамбийням лам гэгч Богдын хүрээ ороод Сүхийнд буужээ. Богдод мөргөх гэсэн чинь ойртуулахгүй байсан гэнэ. Энэ тухай Сүхд хэлэхэд миний дээлийг өмсөөд оч гэсэн гэнэ. Сүхбаатрын дээлийг өмсөөд очсон чинь хэрэг нь бүтэж Богдод мөргөөд ирсэн гэнэ гэсэн яриа гарсан байдаг
Жанжны аав нь үзөөн хамниган, ээж нь цагаангууд буриад байсан гэдэг. Ямар ястан байх нь хамаагүй, монголын бага ястан, монгол хүн л байж. Эх орныхоо эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө халуун амь, бүлээн цусаа өргөсөн түүхэн их хүн. Ярианы аялгын хувьд, Хиагтад хамт тулалдаж явсан цэрэг эрсээс амьд үлдсэн настайчуудын ярьсан дурсамж номонд үлдсэн байдаг. Жанжин буриад аялгаар ярьдаг байсан тухай тэд дурссан байдаг.
түүхийг ингэж баримттай үнэн бодитойгоор бичих хэрэгтэй,соц нийгмийн зохиолч түүхчдийн үзэл сурталжсан түүхээс салах цаг болсон,
Харваас хамниган юм байна хамичаад пязду хаха
ur saduud l mdj bg daa.baahan Suh neriig zalgasn nertei ur achid l hekeh bh
Syh janjin ch yaaahav mongol yum bna Chinges haan kazak geed barimt gargaad bna hasguud hehe muu yavahd hyn bolgon deerhleh yum
Боорж гэхэдэ - боржиган гэсэн уг!
Туухийн бодитбайдалд тулгуурлан бичсэн зуйлийг уншлаа Ялангуяа ДюСухбаатарын тухай бичсэн бодит унэн зуйл юм Туух мэдэхгуй зарим этгээдийг буу хайхар ХСТ-ийн Менхжаргалдаа ендер амжилт хусэж байнаа
Туухийн бодитбайдалд тулгуурлан бичсэн зуйлийг уншлаа Ялангуяа ДюСухбаатарын тухай бичсэн бодит унэн зуйл юм Туух мэдэхгуй зарим этгээдийг буу хайхар ХСТ-ийн Менхжаргалдаа ендер амжилт хусэж байнаа
Туухийн бодитбайдалд тулгуурлан бичсэн зуйлийг уншлаа Ялангуяа ДюСухбаатарын тухай бичсэн бодит унэн зуйл юм Туух мэдэхгуй зарим этгээдийг буу хайхар ХСТ-ийн Менхжаргалдаа ендер амжилт хусэж байнаа
Яагаад хорлогдсоныг нь ч ойлгохоор байна.Ардын хувьсгалаас илүү Үзэл суртлынхаа зэвсэг болгож ашиглаад дараа нь хороочихож дээ.Монголын улс төр дотоод хэргийг хянаж байхын тулд буриад халимаг за цаашлаад ойрдын угсааны хүнээр 20р зууны эхэн хүртэл удирдуулаад байсан нь цаанаа юм хэлээд байна даа.
Яагаад хорлогдсоныг нь ч ойлгохоор байна.Ардын хувьсгалаас илүү Үзэл суртлынхаа зэвсэг болгож ашиглаад дараа нь хороочихож дээ.Монголын улс төр дотоод хэргийг хянаж байхын тулд буриад халимаг за цаашлаад ойрдын угсааны хүнээр 20р зууны эхэн хүртэл удирдуулаад байсан нь цаанаа юм хэлээд байна даа.
Хэ хээ Одоо энэ тэнэглэл ээ болио... Жанжин Сүхбаатар "ХАЙС ОВОГ"-тай Төв Монголын Цэцэн хан аймгийн Ёст бэйсын хошууны данстай хүн... Ингэж худлаа ярих хэнд хэрэгтэй юм бэ
Хэ хээ Одоо энэ тэнэглэл ээ болио... Жанжин Сүхбаатар "ХАЙС ОВОГ"-тай Төв Монголын Цэцэн хан аймгийн Ёст бэйсын хошууны данстай хүн... Ингэж худлаа ярих хэнд хэрэгтэй юм бэ
ерн хүрээнд өссөн хүүхэд хэдийдээ морь сэлмийн эрдэмд гарамгай бас удирдагч болхов дээ. бас нэн ядуу айлын хүүхэд гэж байгаа.орсод сурсан нь үнэн байх
Энэ тэнэг нийтлэлийг байнга бичээд байдаг ямар учир байна вэ?Худал зүйлийг мянга дахин даваад байвал үнэн болдог гэж бодоогүй биз дээ 1908 онд Хадабулагийн бага сургууль гэж байсаныг нь чи мэдэж байгаа юм уу? Түүхийн материалыг сайн судалж байгаад нийтлэлээ бичиж баймаар юм Архтвын материалыг сайн үзээч Хүний ам дамжсан яриаг үнэн болгож Хүмүүсийн тархийг бүү угаагаач
Ер нь монголыг монгол биш л гэх гээд бна уу даа
unehii hubitai niiylel bna. gehdee hamnigan gedet itgedeggui hunii neg yagaad gebel bas arhibiin barimt bnaa. uuniig daraa boloy bi barimtaa harj baij heleh sabalaa daraa heley dee
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Энэ Мөнхдорж нөхөр загатнасан газар нь маажлаа.Яагаад гарал үүслийг зөв тогтоож болохгүй гэж.Заавал халх ястан байлгаж яахнав.Халх дотор боржгон буриад үзэмчин барга бүгд л байсан шүү дээ.яТүүхийн үнэнг. гаргах нь түүхчидийн хэрэг боловч тэд хуурамч байдлаасаа гарч чапаагүй бна.Харин Мөнхдорж ажил хийхгүй түүхчид туслаад бгаа юм. биш үү Хэн байх нь. гол. биш үнэн байх нь гол шүү
Д Сүхийг Буриад хүн болгон харгдуулах гэж үнэн мачийсан байна энэ бол худлаа түүх зохиосон Д Сүхбаатар бол үзэмчин гэдэг нь туйлын үнэн юм. Одоо бас Чингис хаанаа хүртэл буриад болгон тайбарлах гээд байдаг болсон байна лээ.Орсын Октябрийн хувьсгалаас дүрвэж Богдын лүндэнгээр хилийн харуул болж халхын хойд нутгаар сууршиснаа мартаад байна уу даа.
Зүүн дамнуурчины хавьцаа хятад хорооллын ойролцоо хуучинаар Маймаа гэдэг газрын орчим төрсөн гэдэг юм
Цөм шаалаа даа. Үнэн зүйл ер нь юу ч алга.
Үгүйсгэх нөхөд, дэмжих ноход Шинжлэх ухаанч талаас нь харахыг хичээгээрэй!!! Баримтанд тулгуурлан бичсэн мэт харагдаж байна! Судалгаа ч сайн хийсэн байна!!!