Хүн хаана үүссэн тухай эрдэмтэд өнөөг хүртэл маргасаар байгаа. Зарим эрдэмтэн Африкаас гаралтай гэж үздэг бол нөгөө хэсэг нь Төв Азиас хүн үүссэн гэдэг. Эдгээрийн аль нь үнэнд ойр вэ гэдэг талаар шинжлэх ухааны доктор, МУИС-ийн Археологи, антропологийн багш Д.Түмэнтэй ярилцлаа.
-Төв Азийн Монгол оронд хүн үүсэн амьдарч байсан тухай эрдэмтдийн саналыг бид дунд сургуульд байхаасаа сонссон. Гэтэл сүүлийн үед судлаачид Африкийн Танзани, цаашлаад Ордос, Энэтхэгт хүн үүссэн гэсэн таамаглалыг дэвшүүлэх болжээ. Мэргэжлийн хүний хувьд та үүнд ямар тайлбар өгөх вэ?
-Хүний үүслийн талаар дэлхий нийтээрээ нэгдсэн үзэл баримтлалтай байдаг гэж хэлж болно. Энд л хүн үүсчээ гэж дэлхий нийтийн бүх антропологич хүлээн зөвшөөрдөг. Нөгөө талаар эрдэмтэд үүнийг батлах Эволюцийн онолыг судалж, хүн хэрхэн хувьсан өөрчлөгдсөн талаар шинжлэх ухааны мэдээлэл цуглуулж байдаг. Ерөнхийдөө хүн үүссэн төв нь Африк юм гэдгийг дэлхий нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн. Энэ бол хөдөлшгүй баримт. Энэ онол XIX зууны үеэс гарч ирсэн.
-Тэгвэл хүн үүссэн бүс нутгийн талаарх бусад онол ямар үзэл баримтлалаар гарч ирсэн юм бэ. Монгол нутагт хүн үүссэн гэдгийг бүгд хүлээн зөвшөөрсөн үе ч бий шүү дээ?
-Африк бол хүний үүслийн төв гэсэн энэ онолын хажуугаар маш олон шинэ онол гарч ирсэн. Эдгээрийн нэг нь Төв Азид хүн үүссэн тухай юм. Үүнийг XIX зууны сүүлч XX зууны эхэн үед гарч ирсэн Мэтю, Осборн, Блейкийн онол гэж ярьдаг. Осборн, Мэтю нар амьтан судлаач байсан шүү дээ.
Осборн тухайн үедээ Америкийн байгалийн түүхийн музейн захирал байж. Энэ онолыг ямар үндэслэлтэй гаргаж ирсэн бэ гэхээр Европ, Америкийн эртний амьтдыг харьцуулж үзэхэд амьтны аймгийнхаа хувьд адилхан байсан. Америк, Европыг холбодог бүс нутаг байх ёстой, тэр нь бол Ази тив юм гэж үзсэн. Тиймээс ч Ази тив маань эртний амьтдын бүс нутаг байгаад зогсохгүй хүний гарал үүслийг судлахад сонирхолтой төв юм гэж дүгнэсэн.
-1920-иод оны эхээр Америкийн шинжлэх ухааны экспедиц Монголд хүн үүссэнийг нотлохоор ирсэн тухай түүхийн ном, сурах бичгүүдэд дурдсан байдаг. Энэ экспедиц ямар үр дүнд хүрсэн юм бол?
-Дарвины “Хувьсал, хөгжлийн онол” гараад байх үед Осборн, Блейк нар амьтад амьд байх хугацаандаа доод хөгжилтнүүдээ шахан зайлуулдаг гэсэн дүгнэлт хийсэн. Энэ үзэлд суурилан хүний гарал үүслийг судлаад, хүн төрөлхтний хамгийн ойр төрөл бол мич юм гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн байна. Мичнүүд Африк, Зүүн Өмнөд Ази, Америкийн өмнөд хэсэгт тархан суурьшдаг байсан.
Хувьсал хөгжлийн явцад хамгийн ойр байсан амьтад нь ингэж тархаж байгаа юм бол хүний үүслийн голомт нутаг нь Төв Ази байж болно гэсэн онол дэвшүүлсэн юм. Тэр онолоо батлах үүднээс Эндрюсийн экспедиц Монголд 1922 онд орж ирсэн.
-Гэхдээ дүгнэлтээс илүү ямар нэг баримт баталгаанд түшиглэн энэ судалгааг хийсэн байх?
-Тэр үед Бээжин хотоос баруун урагшаа 60-аад километрт байдаг Чжоугянь агуйгаас эртний хүний олдвор олдсон гэнэ лээ. Энэ судалгааг Америкийн судлаач Блейк хийж байсан. Энэ ч утгаараа Хятадын нутгаас хүний өвөг дээдэс олдож байгаа бол Төв Азийг ч бас судлах нь зүйтэй гэж үзсэн байна.
Экспедицийн төв Хятадад байрлаж, эртний хүн судлах лаборатори байгуулан судалгаагаа явуулдаг байсан юм. Ингээд эртний хүнийг эрж хайхаар Монголд ирсэн. Гэвч энэ онол батлагдаагүй. Харин 70-80 сая жилийн өмнө байсан динозавруудын дунд төрмөлийн үеийн олдвор, мөн эртний чулуун зэвсгийн бууцуудыг илрүүлсэн байна. Америкийн Эндрюсийн музейг үзэж харсан, тэмдэглэлийг уншсан. Ингэхэд эртний хүний олдворуудын талаар л бичиж үлдээсэн байсан.
-Америкаас өөр улс орон Монголд хүн үүссэн тухай таамаг дэвшүүлж, судалгаа хийж байв уу?
-Франц, Шведийн экспедици орж ирсэн ч Монгол нутагт хүн үүссэн гэх баталгаа олж чадаагүй.
-Африкийн нутаг дэвсгэрт хүн үүссэнийг батлах ямар олдворууд олдсон юм бол?
-Африкаас 1920-иод оны үед хүний өвөг дээдэс байж болох эртний олдворууд олдож эхэлсэн. Үнэхээр 4-5 мянган жилээс хойших үед холбогдох бүх үеийн мичин өвөг болох олдворууд маш өргөн олдсон.
Нөгөө талаас ухаант хүн үүсэн бий болох тэр үед дөрвөн том мөстлөг болсон. Энэ үед Монголын нутаг мөсөн бүрхүүлтэй байсан гэх баталгаа бий. Тэр үед дэлхийн өмнөд бүс хүн амьдрахад илүү таатай байсан. Өөрөөр хэлбэл, Африкийн Танзани, Кени зэрэг 2000 километрийг хамарсан бүс нутгаас эртний маш олон олдвор олдсон. Эдгээр олдворын хөгжлийг үндэслэж, “Африк бол хүн үүссэн өлгий нутаг” гэж баталсан юм.
-Тэгэхээр Баянхонгор аймгийн Баянлиг сумын Цагаан агуйн олдворууд аль үеийнх болж таарах вэ?
-Эртний хүмүүс хэрэн тэнэж, хоол хүнс эрж хайн, аль тохиромжтой газарт амьдарч, хүнс тэжээлийн хүрэлцээ муудаад ирэхээр өөр тийшээ нүүдэллэдэг байсан аж. Түүний жишээ нь Баянхонгор аймгийн Цагаан агуйн олдворууд юм. Түүнээс гадна зөвхөн энэ агуйд биш Монголын бусад газарт ч эртний хүмүүс тодорхой хугацаанд ирж, мөн гарч байсан.
Хүн төрөлхтөн одоогоос 1.8 сая жилийн тэртээгээс хөгжиж, байгаль ертөнцөд дасан зохицож, багаж зэвсэг хийж эхэлсэн. Зэвсэг гэдэг оюун ухаантай болохын эхлэл юм. Үүнээс сая гаруй жилийн дараа чулуун зэвсэг хийдэг технологи нь боловсронгуй болсон байгаа юм. Энэ бол Ашелийн соёл. Энэ соёлыг бүтээсэн хүнийг эгц босоо явагч гэнэ.
Тэгээд цаашлаад зэвсгийн төрөл хийдэг арга техник нь илүү сайжирч, зориулалттай болж, хүн нь улам оюунлаг болж байгаа биз. Дараа нь цуулдаг технологи бий болсон бөгөөд үүнийг Мустьен соёл гэж нэрлэнэ. Энэ нь жинхэнэ ухаант хүмүүсийн үе л дээ. Ухаант хүмүүсийг газар нутгаар нь Америкт амьдардаг байсныг неандерталь, Африкт байсныг нь сапианс гэж нэрлэдэг.
-Эртний хүмүүс хэдий үед Монголд нүүдэллэж ирсэн юм бол?
-Хомоэректусын үеэс Монголд ирсэн гэж үздэг. Энэ үед жижиг бүлгүүд л нүүдэллэж байсан болохоос суурьшиж байгаагүй. Хүний үүслийн талаар нарийн судалгаа хийхэд баримталж байгаа үзэл, хүн судлалын шинжлэх ухааны бүтээлүүдтэй танилцаагүй учраас Монголд хүн үүссэн гэх яриа бий болсон байх. Сүүлийн үеийн шинжлэх ухааны мэдээллийг ашиглахгүй, сонирхлын түвшинд аливаа зүйлийг дүгнэж байгаа нь харамсалтай.
Антропологийн шинжлэх ухаанд хүн соёлыг бий болгох үндэс нь орчиндоо зохицох тэмцэл гэж үздэг. Жишээ нь, монголчууд яагаад нүүдэлчин ард түмэн болсон, Сибирийнхэн ан хийж амьдардаг, европчууд газар тариалан эрхэлж, Дундад Ази, Арабад жимс жимсгэний аж ахуй хөгжсөнөөс харахад бүс нутаг бүрийн онцлогоос шалтгаалж эдгээр ялгаа үүссэн байгаа юм. Үүнийг л манайхан соёл гэж байна. Өөрсдийгөө бусдаас илүү гэж дөвийлгөх нь утгагүй. Хамгийн гол нь юугаараа бахархах вэ гэдгээ сайн ойлгох ёстой.
-Ярилцсанд баярлалаа.
Эх сурвалж: "Өглөөний Сонин"
Сэтгэгдэл0
Tymen doctor Solongosuudaas $-oor tsalinjaad Solonggos HUnnu Mongol 1 garvaltai gesen yyum bicheed baigaa chini onstgui baigaa shuu. Medeej taniig erdemten Batsuuri guaitai haristuulah ni utgagui
Наад африкийн онолд зөрчилдөөнтэй их зүйл бий. Мөн сүүлийн үеийн архелогийн олдвороор худал болох нь нотлогдсон
Mongolchuud chini Solongos HUjaa mettei yamar ch holboogui undesten yum shuu dee. Gehdee Solongosiin munguur ajillaad baival Mongol uls yavaandaa tyyxgui boloh ni baina.
Ulin huts gej helmeer bna.Er ni chi yamar ch zamaar yamar ch argaar erdemtenii ner zuugeed gadniihand hudaldagdaad tarhi ugaagaad baigaa yum.Mongolchuud bol ertenii Indian omoguud ted l Asias europiiin hoid hesegeer nuudellej Amerik tiviig neesen baidag.Odoo indianchuud ustaj gazar nutagiig ni uur hari humuus cham shig urvagchidiig ashiglaj baigaad ezelj avsan baigaa yum.Ter olon uls muls erduu padlii baihgui.Mustlug bolhod Mongoliin zuvhun umnud heseg buyu odoogiin Dundgoviin urd heseg umnugovi Uvur Mongoliin hoid heseg mustlugtei baisan uchiraas odoo esergeeree haluun tsul bolon huvirsan harin Mongol tuv hesegees Kamchatik hurtel yag odoogiin afrik shig haluun dulaan baisan baigaa yum.Ter ued afrik ter chigeeree usan galavt suirch baisan ue hun baitugai adaguusch togtoh nuhtsul baigaagui malaa.Mongoliin tal heer nutagaas hun turluhtunii uvug deedes uusen bii bolsoniig suuliin ueiin oldvoruud bugd batalsaar baigaa tsaashid ch batlah nen hovor oldovoruud oldoh ni ergelzeh zuilgui.
HAHA HEN CHAMD IIM YUM ZAAGAAV. CHI UURUU SUDLAAD MEDCHIKHSEN YUMUU. HUND TENEG GALZUUGAA INGEJ TUNHAGLAH HEREG YU BNA
xen ch batlaagvi ymuug ingej bx gj tvmen bol nertei erdemten chi yu xk chadsandaa ingej bgaa xar mai ve.
Юм мэдэхгүй, хүн танихгүй, үг ойлгохгүй мал байна, энэ хүн монголдоо номер нэг, хүүхдийн зохиол уншчаад, шинжлэх ухааны доктор хүнтэй маргана гэвэл үлгэр, энэ сэтгэгдэл шиг юмаа эргээд нэг уншдаа арай ч дээ, энэ тэгээд гаргалгаа юу. Хэлэх ярихаа бодож бай малаа, ярих бичхэд мэдлэг хэрэгтэй
zarim neg hvmvvs heterhii ih yum mdeh yumaa barag l ter ved ni bsn yum shg l hahhaha ter chigeer ni mdej bna sht hahha tegd odoo sudlgaanii ajil ene teree hgd doktor ene ter boloochee kom.iin araas demiirch suuhaar. naad hvniig chin mongol baitugai delhiid vneldeg shv...
hehe chinii t1iig end humuus hangalttai helsen bololtoi. Haanaas yu olj sonsson bolood iim t1 hun mongold uussen ntr gj yriad bgaag chin oilgohgui yum.
Энэ ёстой ичмээр юм ярьж байна даа. залуусаа наад уран зохиол уншдаг хүнтэй дэмий юм ярих хэрэггүй. Д.Түмэн бол монголдоо төдийгүй Азидаа №1 Антропологич
Хүн хаана үүссэнийг хэн, хаана хэзээ ч баталж чадахгүй. Нисдэг таваг, Цаг хугацааны машингүй л бол. Бүү мэдэмхийрцгээ...
монголд анх хүн үүссэн.элбэгдорж гэж нэртэй байсан гэнэ лээ.
haha
uneheer zuv yarij bna. mongoloos hun uussen gej soliordog alialagch nar uneheer olon baidag shuu. bidend busdaas iluu geh yum baihgui. gagtshuu hangai tali govi uuls hosolson ers tes uur amisgal bukhii urgun uudam nutag, tuundee zohitsuulj bii bolgoson undesnii soyol 2 bii. medeelel tekhnologiin devshliin achaar gazar tarialan, ajuildver, hot suuring hugjuulj tohilog suurin amidralaar amidrah bolomjtoi bolood bgaa yum
Ene shinjleh uhaanii doktor geed baigaa ulgeriin emged olshrood baigaa ni tsag zovuurch baigaagiin shinj, shinjleh uhaand medemhiirch bolohgui, uls ornii erh ashig gej yum baih yostoi. un solongos molongos hyatadtai ugsaa neg baih
Chamd ene hunii hajuud hiij giiguulsen yum bnuu er ni. yu ch medehgui bj bitii olon doloon yum yrij baildaa. naad hun chin chamaig boldwol hiidgee hiitsen hun shuudee.
чамайг яг очоод харвал монгол гээд хэлчих юм байхгүйдээ аягүй бол... эрдэм номыг нь дуулж мэдчихээд олон юм донгос
mongol hun busad hun torolhtonoos ogt hamaaguy oor zuil angid hamaardag gene lee.
Mongolchuud hun bishee, hun bish.
Манай Монголчууд монгол нутаг дээрээ монгол сармагчнаас үүсчээ.
Tegeed mongold dandaa mangar sarmagchinguud irsen hereguu aan!
Өөрсдийгөө бусдаас илүү гэж дөвийлгөх нь утгагүй. Хамгийн гол нь юугаараа бахархах вэ гэдгээ сайн ойлгох ёстой. yamar unen ug helee vee! dandaa uursdiiguu yazguur garaltai geed yag yas yuman deeree baihgui sh dee, bid nar. daruuhan baij surah heregtei bna, iimiin tuld bolovsroltoi boloh...
Sulaach D.Ganhuyag ahiin ene niitleliig unshaarai hun anh haana uussen hamgiin suuliin ueiin medeelel baigaa shuu. http://ganaa.mn/2012/08/30/jkjjkjkj/
zalruulga:Sudlaach geh gej baigaad sulaach geed buruu bichchihsen baina .
Manai tuuhiin hureelengiin heden zunug teneguud kimchitei budaand huurtaad Solongosuudad uilchlehee bolioroi. Deer n Solongos helnii surguuliudiin oyutanuud So nart eldev tuuh dursgaliin zuil, nom sudar hulgailj uguud orond n slalgaltaa argaluulah, solongos ruu yavah meteer urvaj sharvadgaa bolimooroo.Yadaj gai tarilgui zugeer l Solongos boovoo huhulduu ta nar
hun sarmagchingaas uuseegui
энэ онолыг хятадын эртэмтэд л гаргаж ирсэн . Тэгээд ч одоогоор л тийм байгаа
Сайн байн уу, 71.197.94.122? Би бас өөртэй тань адил санаатай байдаг. Хүн мичнээс үүсээгүй ээ. үүссэн юм бол одоо байгаад буй тэр горилл, морилл нь бүүр ч хурдан түргэн хүн төрөлд орчихмоор л шинжлэх ухаан хөгжөөд байх юм, ...байдаггүй ээ. Надад нэг хөгтэй ч гэхүү, сонин санаа байдаг; энэхүү хөлгүй цэнхэр орчлонгийн хаа нэгтэйгээс хүн төрөлтөн биднийг энэ дэлхийд авчраад суурьшуулчихсан, тэгчихээд хааяа нэгтээ за нөгөө хүн төрөлтөн нар минь оюу ухаандаа хир орж байнадаа гээд маниусыгаа тэртээ дээрээс хардаг байхдаа, ...бид нар тэдэнд мөн ч болхи өт, шавьж, бясаа, жоом мэт санагддаг байхдаа гэж санагддаг, хэхэхэ.
"байн уу" -байна уу.
Ern bna sh de, ene nuhur ih uruusgul yum yarij, ene hun ooroo ochood gazar uhaj uzeegui sh de, hunii barij irsen yumiig ulger shig nairuulaad heden nuhduuruu demjuuleed sudlaach ner zuutsen yum bish vv? ern ulger zohioh chine amarhan ed shuu de
Энэ хүнийг хэр мэддэг болоод, бас энэ сэдвээр юу мэддэг болоод ийм хачин юм бичиж байгаа юм бэ? Нэг л мундаг үгүйсгэж няцаасан хүн, чи өөрөө энэ бичсэн сэтгэгдэл шиг юмаа ойлгож байна уу
Чам шиг юмыг бодхол Монголд хагас зуун жил судалгаа хийцэн, ярих юмтай, өгүүлэх түүхтэй хүн,
Хагас зуун жил монголын хөдөө нутгаар халуунд халж хүйтэнд хөрж эмэгтэй хүнд баймааргүй их тэвчээрийг үзүүлж монголын байтугай дэлхийн шилдэг хүн судлаач нарын нэг болсон хүн. Чи муу нусан жор юу мэддэг гэж амны салиагаар хуцаж байгаа юм... олон мянган археологич, антрапологич шавь нар нь гэрчилнэ. хий дэмий омгорхохоос өөр юу мэддэг мал уу чи
за чи аймар
монгол гэцэн нэрт гуай ямар онгироо юм бэ??????????????
та нар муусайн ухамсар дорой юмнууд... Худлаа Чингис Чингис, монгол монгол гэж орилж цээжээ дэлдхээс өөрөөр ясан болоод иймэрхүү юм бичдэг юм???? Энэ хүн та нарыг бодвол монголын нэрийг дэлхийн тавцанд гаргахаар насаараа, амьдарлаараа зүтгэж яваа хүн. Үзсэн сонссон хийсэн зүйлээрээ хэнийг ч дагуулахгүй. Амаа мэдэж солиороорой муусайн амны салиа нь арилаагүй эргүүнүүд минь
malnuudaa yu ch hiij giiguuleegui bj hiisen zuiltei shinjleh uhaand nasaaraa zutgej bgaa huniig bitgii doromjlood bgaarai. angaahai shig end tendees budaa idej teriigee medleg bolgoj chadahgui novshnuudaa. naad hun chini unelegdeh erhtei hun shuu
хэхэхэ
хун яагаад нуудэг юм. мэдээж хоол. тэр хоолтой дулаан газраас хуйтэн газарлуу хоол хайж нуунэ хэн ч этгэж болохгуй зуул
mongold l uussen gej boddogiimaa
боль л доо та нар. өөрийн бодол өөртөө зөв гэдэг.өөр өөрийнхөөрөө судлаад ойлгох нь зөв байхаа. ямар ч байсан эрдэмтэн хүн худал хэлэхгүй. яс юман дээр чиний бодол ч бас худал л байга. эрэл хайгуул, судалгаа, шинжилгээ хийсэн нь л үнэн болж таарна. Монголчуудаа эрдэмтэй хүн даруу их мөрөн дөлгөөн гэдэг дээ. Сайн эргэцүүлэл хий дараа нь зөв дуугарах нь чухал. түүний оронд нэгэнт хүн болж төрсөндөө баярлаад яавал зөв амьдарч, эрүүл аж төрөх сайн заяаны хүн төрлөө олж урт насалж удаан жраглахаа л бод. өөрөөр хэлбэл оюунлаг, хүмүүнлэг, сэтгэллэг бай л даа найзуудаа. энэ чинь антропологчидийн хийх ажил чи өөрийгөө болон хавь ойрынхыгоо л зас. тэр нь дээр шүү.