Шинэ колоничлол (Неоколониализм): ОУВС ба Дэлхийн банкны үүрэг оролцоо. Шинэ колоничлол гэж юу вэ? Шинэ колоничлол гэдэг нь бусад улс орнууд, ялангуяа хуучин колони байсан улсуудад нөлөөлөхийн тулд эдийн засаг, улс төр, соёлын дарамт шахалт үзүүлэх үйл явц юм. Хуучин цагийн түрэмгийлэл, хүчирхийлэл, шууд хяналт тогтоох колоничлолын аргууд нэгэнт хоцрогджээ. Өдгөө ардчилал, хүний эрхийг дээдэлдэг гэж өөрсдийгөө тунхагладаг хөгжингүй орнууд өөр улсыг шууд колоничлох гэж оролдвол дэлхий нийтийн зүгээс хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгарах болно. Колоничлолын энэхүү шинэ хэлбэр нь тусламж санал болгож буй нэрийдлээр тухайн улсын байгалийн баялаг, тогтолцоог хяналтдаа авахыг хэлдэг. Хэдийгээр колоничлолын хүрээнд энэ талаар ховор яригддаг ч шинэ колоничлол нь хөгжиж буй орнуудын эдийн засаг, ард иргэдийн сайн сайхан байдалд анхны колоничлолын хэлбэрүүдтэй адил, магадгүй түүнтэй дүйцэхүйц хор хөнөөлтэй байдаг.

ОУВС ба Дэлхийн банкны үүрэг. Олон Улсын Валютын Сан (ОУВС) болон Дэлхийн банк нь хөгжиж буй орнуудад өсөлтийг дэмжих, ядуурлыг бууруулах зорилгоор байгуулагдсан дэлхийн зээл олгогч, олон талт тусламжийн байгууллагууд юм. Гэвч асар их хэмжээний тусламж, зээлийн хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлдэг хэдий ч дээрх зорилгоо биелүүлэхэд төдийлөн амжилт олж байгаагүй. Эдгээр байгууллагууд шинэ колоничлолыг хэрхэн мөнхжүүлж буй талаар ярихаасаа өмнө би "Тэдний хийж буй бүх сайн сайхан зүйлс яах вэ?" гэдэг хамгийн түгээмэл эсэргүүцэлд хариулмаар байна. Замби улсын эдийн засагч Дамбиса Моёо Африк тивд үзүүлэх тусламжийн эсрэг байр сууриа илэрхийлэх ярилцлагын үеэрээ яг энэ асуултад хариулсан байдаг. Тэрээр хэрвээ Африкийн орнуудаас одоогийн тусламжийг зогсоовол хамгийн их хохирох хүмүүс нь Африкийн элитүүд байх болно, учир нь ихэнх африкчууд (ялангуяа тусламж нэн шаардлагатай ядуу иргэд) тэрхүү тусламжийг бараг хардаггүй гэж дурджээ.

Гол сэдэвтээ эргэн ороход, ОУВС болон Дэлхийн банкийг шүүмжилдэг олон эдийн засагчид эдгээр байгууллагыг Барууны орнууд хуучин колониудаа өөрсдийн эрхшээлд байлгахын тулд зохион бүтээсэн гэж үздэг. Хоёр байгууллагын саналын эрхийг оруулсан хөрөнгийн хэмжээгээр хуваарилдаг. Үүний үр дүнд аль хэдийн баян чинээлэг болсон орнууд илүү их саналын эрхтэй болдог. АНУ хамгийн том хандивлагч тул дангаараа саналын эрхийн бараг 20%-ийг эзэмшдэг бол Сахарын цөлөөс өмнөх Африкийн бүх 47 улс нийлээд дөнгөж 7%-ийг эзэмшдэг. Энэ нь хөгжингүй орнуудад, ялангуяа Барууныханд зээлийн шийдвэр гаргах, өөрсдөдөө ашигтай, харин бусдад ашиггүй нөхцөл тавих эрх мэдлийг олгодог. Хөгжиж буй орнууд цөхрөнгөө барсандаа, эсвэл тухайн улсын улстөрчид нь санхүүгийн ашиг сонирхолд автсаны улмаас эдгээр таагүй нөхцөлийг хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүйд хүрдэг.

Хувьчлал (Privatization) Дэлхийн банк болон ОУВС-ийн зээл/тусламжтай холбогддог хамгийн түгээмэл нөхцөл бол дотоодын үйлдвэрүүдийг хувьчлах явдал юм. Энэхүү бодлого нь тухайн улсын ядуу иргэдэд маш их хор хөнөөлтэй байдаг бол аль хэдийн баяжсан бизнес эрхлэгчид болон гадаадын хөрөнгө оруулагчдад ашигтай байдаг. Учир нь хувьчлал нь үр ашиг болон ашгийг нэмэгдүүлдэг ч нөгөө талаар зардлыг танаж, ажилгүйдлийг ихэсгэн, ашгийн хэмжээг нэмэгдүүлэхийн тулд бараа үйлчилгээний үнийг өсгөснөөр иргэдийн өдөр тутмын амьдралыг хүндрүүлдэг. Энэ нь Дэлхийн банкны төслүүдийн гол бай гэгддэг ядуу бүлгийн хүн амд хувьчлал хамгийн сөргөөр нөлөөлдгийг харуулж байна. Түүнчлэн үйлдвэрлэл, ялангуяа байгалийн баялгийн салбарыг хувьчилснаар гадаадын компаниуд зах зээлд нэвтэрч, ашгийн ихэнхийг нь хамж авах боломжийг олгодог. Жишээлбэл, Эквадорт уул уурхайн бүх компанийн 90 хувь нь Канадын өмч байдаг.

Худалдааг чөлөөлөх (Trade Liberalization) Өөр нэг түгээмэл нөхцөл бол худалдааны саад тотгорыг бууруулах замаар зах зээлийг чөлөөлөх явдал юм. Энэ нь худалдааны харилцааг дэмжих зорилготой гэгддэг ч үнэндээ хүлээн авагч улсын худалдааны тэнцлийг алдагдуулдаг. Худалдааны саадыг багасгаснаар бусад улс орнууд, тэр дундаа хөгжингүй орнууд бараа бүтээгдэхүүнээ тухайн улс руу экспортлоход хялбар болдог. Гэтэл хөгжингүй орнууд өөрсдийн худалдааны хана хэрмийг хэвээр үлдээдэг тул хөгжиж буй улс тэдэн рүү бараа экспортлоход хэцүү хэвээр байдаг. Үүний үр дүнд худалдааны тэнцэл сөрөг гарах эсвэл улам муудаж, дотоодын компаниуд болон үйлдвэрлэгчдийн орлого буурдаг.

Төсвийн хэмнэлтийн бодлого (Fiscal Austerity).Ихэнх хөгжиж буй орнуудад байдаг төсвийн алдагдлыг бууруулахын тулд төсвийн хэмнэлтийн (таналтын) бодлогыг ихэвчлэн нөхцөл болгон тулгадаг. Гэвч энэ нь мөн л ядуу буурай хүн амд аймшигтай үр дагаврыг авчирдаг. Учир нь төсвийн хэмнэлт нь ихэвчлэн эрүүл мэнд, боловсрол зэрэг нийгмийн зардлыг танахыг шаарддаг бөгөөд үүнээс болж ядуу амьдралтай хүмүүс үнэ төлбөргүй эсвэл боломжийн үнэтэй эрүүл мэнд, боловсролын үйлчилгээ авах боломжгүй болж улам дорддог. Энэ нь цаашлаад ядуурлын чөтгөрийн тойргийг үүсгэдэг. Эгдөөтэй нь, хөгжиж буй орнуудын төсвийн алдагдлын хамгийн том шалтгаан нь ихэвчлэн өр байдаг. Энэ нь их хэмжээний өрийг санхүүжүүлэхийн тулд дахин цөхрөнгөө барсан зээл авах, туйлын ашиггүй нөхцөлүүдийг зөвшөөрөхөд хүргэдэг. Энэ байдал нь хөгжиж буй орнуудыг Дэлхийн банк болон ОУВС-ийн санхүүжилтээс хараат хэвээр байлгаж, ядууст үр өгөөжөө өгөхүйц тогтвортой эдийн засгийн өсөлтөд хүрэхэд нь саад болдог.

Эдгээр хөгжиж буй орнуудын төсвийн алдагдлыг бууруулах илүү үр дүнтэй арга бол ОУВС зэрэг зээлийн байгууллагуудаас хараат байдлаа багасгаж, улмаар өрийнхөө ихэнх хэсгийг төлж барагдуулан, төсвөө иргэддээ зарцуулах боломжийг бүрдүүлэх явдал юм. Үүнээс гадна, ОУВС-ийн олон нөхцөлүүд нь хүлээн авагч орнуудыг үнэ тогтворжуулах зорилгоор дотоодын үйлдвэрлэгч болон компаниудад татаас олгохыг хориглодог. Гэтэл энэ нь тухайн улсын экспортын өрсөлдөх чадварыг бууруулж, компаниудын өсөлт болон ажлын байрыг нэмэгдүүлэх боломжийг хязгаарладаг. Тэгсэн мөртлөө Дэлхийн банк болон ОУВС нь төслүүдэд шаардлагатай нөөцийг тодорхой улс орнуудаас (ихэвчлэн саналын эрх хамгийн ихтэй орнуудаас) худалдаж авахыг нөхцөл болгож, өөрсдийн экспортлогчдод илүү их бизнес, орлого олгож, өөрсдийн худалдааны тэнцлийг сайжруулдаг.

Дээрх нөхцөлүүдийн аюулыг харуулсан тод жишээ бол Гаити улсын тохиолдол юм. 1980-аад оны үед Дэлхийн банк болон АНУ-ын Олон улсын хөгжлийн агентлаг (USAID) Гаитид ардчиллыг сэргээх хамтарсан хөгжлийн төлөвлөгөөтэй байв. Дэлхийн банк болон ОУВС нь АНУ-ын геополитикийн ашиг сонирхлын тусын тулд Гаитид АНУ-ын цэргийн оролцоо байхыг дэмжсэн зөвлөмжүүдийг өгч байв. Ардчилал "сэргээгдсэний" дараа USAID нь засгийн газар цемент, гурилын үйлдвэрүүдээ Гаитийн баячууд болон гадаадын хөрөнгө оруулагчдад ашигтайгаар хувьчлах хүртэл тусламж өгөхөөс татгалзсан. Түүнчлэн гадаадын эзэмшилтэй бизнесүүд цахилгааны татаас авч байсан бол дотоодын бизнесүүдэд ОУВС-ийн хоригийн улмаас ямар ч хэлбэрийн татаас авах боломжгүй байв. Энэ бүхэн нь АНУ Дэлхийн банк болон ОУВС-г зэвсгээ болгон ашиглаж Гаитид шинэ колоничлол явуулсныг харуулж байна. Эдгээр нөхцөлүүдийн ихэнх нь эдийн засгийн өсөлтийн сурах бичгийн жор юм.

Альтернатив хувилбарууд ба Ирээдүй Нэгдүгээрт, тусламж болон зээл нь зөвхөн хандивлагч талдаа ашигтай нөхцөлүүдтэй уялдаж болохгүй. Үүний оронд нарийн судалгаанд үндэслэсэн, хүлээн авагч улсын эдийн засагчид, судлаачидтай хамтарсан байдлаар шийдвэрлэгдэх ёстой. Хоёрдугаарт, хамгийн чухал нь олон талт тусламж, зээлийн байгууллагууд өөрчлөгдөх хэрэгтэй. Бид хэт удаан хугацаанд Барууны ноёрхлыг, мөн тэд өөрсдийгөө оргилд нь байлгаж, ядуу буурай орнуудыг эрхшээлдээ байлгахын тулд эрх мэдлээ урвуулан ашиглаж ирснийг харлаа. Шинэчлэгдсэн олон талт байгууллагууд санхүүжилтээр худалдаж авдаг саналын эрхийг зөвшөөрөх ёсгүй. Үүний оронд бүх улс орон шийдвэр гаргахад тэгш эрхтэй оролцох ёстой. Үнэн хэрэгтээ одоо Барууны тэргүүлсэн шинэ колоничлолыг дэмждэг байгууллагуудаас татгалзаж, илүү орон нутгийн шинжтэй тусламж, зээлийн байгууллагууд руу шилжих хандлага ажиглагдаж байна. Жишээлбэл, Латин Америкийн орнууд нөөцөө нэгтгэн орон нутгийн удирдлагатай "Banco del Sur" (Өмнөд Банк)-ийг байгуулсан.

нгол улс мөн ОУВС-тай хийх бүх хэлэлцээрээ цуцалж, улмаар гадаадын компаниудад зах зээлээ хааснаар эдийн засгийн хувьд цэцэглэн хөгжиж чадсан. Мөн Ази, Номхон далайн бүс нутгийн ядуурлыг бууруулахад чиглэсэн Азийн Хөгжлийн Банк байгуулагдсан билээ. Бид дэлхийн одоогийн эрх мэдлийн бүтцийг мөнхжүүлдэг, Барууны эдийн засгийн ноёрхлыг хадгалдаг институцүүдийг бүтээхээс зайлсхийх хэрэгтэй. Үүний оронд олон талт тусламж, зээлийн байгууллагуудыг хөгжиж буй орнуудыг ашиглаж мөлжих бус, харин тэдний ядуурлыг бууруулах, тогтвортой эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих гэсэн жинхэнэ зорилгоо биелүүлэхийн тулд шинээр байгуулах эсвэл шинэчлэх шаардлагатай байна.