Сэтгэгдэл (31)
Цэргийн нэр томьёоны товчилсон нэршлээр ҮОХЗ буюу Үй олноор хөнөөх зэвсэг (цөм, хими, бактериологи)-ийн үндсэн мэргэжлийн хүний хувьд би Халхын голын дайны ялалтын 80 жилийн түүхт ойг тохиолдуулан тэрхүү дайнд Зөвлөлт-Монголын цэргийн эсрэг Японы Эзэн хааны арми биологи (бактериологи)-ийн зэвсэг хэрэглэсэн тухай товч өгүүлье гэж бодлоо. 1939 оны Халхын голын дайны үед Японы арми Зөвлөлт-Монголын цэргийн эсрэг нууцаар биологи (бактериологи)-ийн зэвсэг хэрэглэж байсан тухай тодорхой баримттай зүйл ховор байсаар 2014 онд, Халхын голын дайны ялалтын 75 жилийн ойн өмнөхөн зарим бодит баримтууд ил болж, энэ асуудал дэлхийн олон улс орны анхааралд өртөх болсон юм.
 
Японы Эзэн хааны арми тэр үед Зөвлөлт-Монголын цэргийн эсрэг биологи (бактериологи)-ийн зэвсэг хэрэглэж байсныг нотлох ихээхэн хэмжээний баримт материалыг Хятадын зүүн хойд Цилинь мужийн Архивын дарга Инь Хуай, БНХАУ-ын Нийгмийн ухааны академийн Япон судлалын хүрээлэнгийн захирал асан Зянь Лифэн гэх эрхмүүд олж илрүүлсэн тухай мэдээг Хятадын “Синьхуа” агентлаг 2014 оны 7 дугаар сарын 5-ны өдөр олон нийтэд албан ёсоор мэдээлсэн байдаг.
 
Японы Квантуны армийн штабын тэрхүү нууц баримт бичгүүдэд дурдсанаар, 1939 оны 6 дугаар сард Халхын голын байлдааны ажиллагааны төатрт Японы армийн биологи (бактериологи)-ийн зэвсэг боловсруулж турших маш нууц “731 дүгээр отряд" (японоор: "Нансан-ити бутай”) буюу “Ишийн отряд” гэгч хүрэлцэн очжээ. "Эмнэлгийн мэргэжилтэн" гэх хуурамч нэрээр, цэргийн цол, тэмдэггүй 22 хүний бүрэлдэхүүнтэй ирсэн уг отрядыг Японы армийн эмнэлгийн албаны хошууч цолтой Икари Цунэсато гэгч удирдсан байна.
 
“731 дүгээрр отряд”-ыг “Квантуны армийн ариутгал-цэвэрлэгээ, ус хангамжийн газар" гэдэг албан ёсны нууц нэрээр халхавчлан үйл ажиллагааг нь явуулдаг байжээ. Японы армид ийм нэрийн дор нийт 8 отряд байсан боловч тэдгээрээс зөвхөн ганц (3 дугаар отряд) нь л дээрх албан ёсны нэршлийн чиг үүргийг гүйцэтгэж, бусад нь биологийн зэвсэг турших, байлдаанд хэрэглэх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлдэг байжээ. Тэр отряд усны урсгалын чиглэлд байгаа Зөвлөлт-Монголын цэргийг хордуулах зорилгоор 1939 оны 6-7 дугаар сард тахал, гэдэсний хижиг, цусан суулга зэрэг гоц халдварт өвчин үүсгэгчдээр Халхын гол, түүнд цутгадаг Хулстайн (Хайлаастайн) болон Аргун (Эргүүний) голуудын эхийг 4 удаа хордуулжээ.
 
Зөвлөлтийн эмч нар нь шаардлагатай гэж үзсэн цэргийн бие бүрэлдэхүүнд тэрхүү өвчнүүдийн халдвар тархахаас хамгаалж, вакцин хийж урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авсаар байсан боловч дайны явцад Зөвлөлт-Монголын цэргүүд энд тэнд олноороо халдварт өвчинд нэрвэгдэж, эмчилгээ авахгүй нас барж байсан тохиолдол цөөнгүй байсан тухай баримтууд ч байдаг юм.
 
Биологи (бактериологи)-ийн зэвсэг боловсруулах, түүнийг байлдаанд хэрэглэх маш нууц ажлыг бүхэлд нь цэргийн микробиологич, мэс засалч-эмч, Японы эзэн хааны армийн дэслэгч генерал Ишии Широ гэгч хариуцан ганцаараа тасралтгүй олон жил (1936-1942 он) удирджээ. Тэрээр “Эдийн засгийн нөөц багатай Японы эзэнт гүрэн ирээдүйн дайнд өндөр хөгжилтэй барууны орнуудтай эн зэрэгцэхийн тулд хямд төсөр боловч хөнөөх асар их хүчин чадалтай үй олноор устгах зэвсэгтэй байх хэрэгтэй” гэж үздэг нэгэн байжээ. Түүний лаборатори 1932 оны сүүлчээр Токиогоос, тэр үед Японд эзлэгдээд байсан Хятадын зүүн хойд хэсэгт буюу Манжуурт, Харбин хотын өмнө талд Жонма сүмд шилжин байрлажээ. Дэлхийн хоёрдугаар дайны төгсгөлд зөвхөн “731“дүгээр отряд"-д Японы нэрт бактериологичид бүхий 3000 мэргэжилтэн байсан ажээ. Ишийн тусгай отрядын 4 салбар нэгж ЗХУ болон БНМАУ-ын зүүн хилийн дагуу Хайлаар, Линькоу, Муданзянь, Суньу хотуудад байсан байна. “ Амьсгал боогдуулах, хорт болон  бусадхий, бактөриологийн хэрэгслийг  дайнд хэрэглэхийг хориглох тухай Женевийн прөтокол” Дэлхийн нэгдүгээр дайны дараа 1925 оны 7 дугаар сарын 17-ны өдөр хүчин төгөлдөр болж, түүнд  дэлхийн 43 улс, түүний дотор ЗХУ эвсэн нэгдсэн хэдий ч Япон түүнийг батламжлаагүй юм. Зөвлөлт-Монголын арми 1945 оны Чөлөөлөх дайнаар Японы зарим цэргийн эрхтнүүдийг олзлон авч тэднийг 1925 оны Женевийн протоколыг зөрчиж Халхын голын болон Дэлхийн хоёрдугаар дайнд биологи (бактериологи)-ийн зэвсэг боловсруулж, байлдаанд хэрэглэсэн гэсэн үндэслэлээр ЗХУ-ын Приморскийн цэргийн тойргийн шүүхээр Хабаровскд 1949 оны 12 дугаар сарын 25-30- ны өдөр шүүн тасалсан юм.
 
Бактериологийн зэвсгийг амьд хүн дээр туршиж, дайнд ашиглахыг санаархагч гол гэмт хэрэгтэн болох Широ Иший болон 1942 оноос түүний хэргийг залгамжилсан Масажи Китано нарыг АНУ цэргийн шүүхэд шилжүүлэхээс татгалсан байдаг юм. Учир нь тэр хоёр биологи (бактериологи)-ийн зэвсгийн нууц материалуудаа АНУ-ын талд өгч өөрсдийн аюулгүй байдлаа хамгаалуулж чаджээ.
 
“731 дүгээр отряд” гоц халдварт өвчин үүсгэгчдийг буруу тээвэрлэж, хадгалсан болон хэрэглэх үедээ тактикийн алдаа гаргасны улмаас Халхын голд байлдаж байсан өөрийнхөө (Квантуны армийн) цэргүүдэд халдвар тараасан байдаг. 
 
Японы нийт 8500 цэрэг өвчилж, жагсаалаас түр гарч, Хайлаар дахь цэргийн эмнэлэгт олон япон цэрэг нас барсан баримт бий ажээ. Халхын голын дайны үед  Японы туршин хэрэглэж байсан тэрхүү “хүчирхэг" зэвсэг нь олигтой үр дүн өгөөгүй нь тэр үед биологийн зэвсгийг зохих түвшинд хүртэл төгс боловсруулж, байлдаанд зөв хэрэглэж дадаагүй байсныг харуулж байна.
 
ЭНЭ АЙМШИГТ ХЭРГИЙН УЛ МӨР ОДОО Ч АРИЛААГҮЙ БАЙСААР ...
 
2013 оны 5 дугаар сарын 12-ны өдөр Японы Ерөнхий сайд Шинзо Абэ “731 дугаартай байлдааны нисэх онгоцны кабинд эрхий хуруугаа гозойлгон таатай нь аргагүй мушилзаж суугаа энэ фото зураг Өмнөд Солонгосын “Чосун Илбо” сонинд нийтлэгдсэн нь олны дургүйцлийг төрүүлсэн билээ. Энэ нь Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед Японы эзэн хааны армийн маш нууц “731 дүгээр отряд" гэх нэртэй хими-биологийн зэвсгийн тусгай анги хятад, орос, солонгос, монголын олзны амьд хүмүүс дээр аймшигт туршилт явуулж байсан гэм буруутай мөртлөө дайны дараа Японы эзэн хааны цэргийн дээд удирдлага ямар ч хариуцлага хүлээлгүй өнгөрсөнд дэлхий нийт одоо ч зэвүүцэл дургүйцлээ илэрхийлсээр байдгийн бодит нэгэн жишээ болсон юм. Арлын Япон орон “Амьсгал боогдуулах, хорт болон бусад хий, бактериологийн хэрэгслийг дайнд хэрэглэхийг хориглох тухай” 1925 оны Женевийн протоколыг ноцтой зөрчиж, 1939 оны Халхын голын дайнд Зөвлөлт- Монголын цэргийн эсрэг биологи (бактериологи)-ийн зэвсэг туршин хэрэглэсэн боловч олигтой үр дүнд хүрээгүйгээр барахгүй, түүндээ өөрсдөө хордсон, бас Дэлхийн хоёрдугаар дайнд биологийн зэвсэг хэрэглэхийг оролдоод чадаагүй, эцэстээ АНУ-ын атомын бөмбөгөнд туршигдан бууж өгсөн орон болж түүхэнд ийнхүү хэраар бичигдэн үлджээ. 
 
 
Цэргийн ухааны доктор (Рh.D), бэлтгэл бригадын генерал Монтойн ХҮРЛЭЭ