sonin.mn
Сэтгэгдэл (62)

"Ажлыг хүн голдоггүй, ажил хүнийг голдог” гэж Монголчууд бид ярих нь бий. Энэ үг үнэний хувьтай. Тиймээс аливаа нэгэн ажлыг хийхэд гологдохгүйн тулд хүн өөрийгөө бүх талаараа бэлтгэдэг болсоор олон зуун жил өнгөрчээ. Ийм үндэслэл шаардлагаар мэргэжил гэгчийг бий болгож хүнийг ажилд бэлтгэдэг болжээ.


Одоо дэлхий дээр 9000 гаруй төрлийн мэргэжил бий болсон гэх. Шинжлэх ухаан, техник, технологийн хөгжлийг дагаад шинэ, шинэ мэргэжил бий болсоор, тийм шаардлага гарсаар байна. Ажил үүрэг гүйцэтгэж байгаа хүн хэнтэй, юутай харьцаж байгаагаар нь мэргэжлийг одоогоор таван бүлэг болгон ангилдаг ажээ. Үүний нэг нь хүн хүнтэйгээ харьцдаг мэргэжил, олон хэлбэртэй.


Сайд, дарга, захирал, менежер, багш, эмч гэх мэт. Ямар ч улс гүрэн аливаа нэгэн ажил хийлгэх хүнээ өөрийнхөө дотоодод болон гадаадад бэлтгэж эсвэл өөрөөр нь мэргэжлийн чадвартай болгож дороос дээш нь, энгийнээс нарийн руу нь хөгжүүлж дэвшүүлж ажиллуулдаг нь жишиг болсон зүйл. Манай улсад ч ажлыг хийх эзнийг нь олж ажиллуулахыг эрмэлздэг цаг үе байсан. Физикч эрдэмтэн Н.Содномыг МУИС-ийн захирлаар ажиллуулснаар тухайн үед энэ сургуулийн сургалт, эрдэм шинжилгээний ажлын чанар өндөр түвшинд хүрч манай улсад дээд боловсрол олгох ажлын сайн жишиг нийт их, дээд сургуулиудад тогтсон. Дорнын их яруу найрагч Б.Явуухуланд уран зохиолын яруу найргийн асуудлыг хариуцуулснаар олон олон ЯРУУ найрагч өсөж хөгжин чанартай олон бүтээл туурвиж Монголын яруу найргийн “Алтан үе” ирсэн.


Д.Намхайнямбууг цэл залууд нь хоньчин болгосноор таван зуун хонийг арван жилд түм (арван мянга) гаруй толгой болгон өсгөжээ. Энэ мэтийн ажил нь эзнээ, эзэн нь ажлаа олж өндөр амжилт, чанартай бүтээл гаргасан тохиолдол тун олныг дурдаж болно. Тэр үед ажилдаа гологдсон нэгнийг танил тал, татлаа түтлээг харгалзалгүй таарах тэнцэх ажилд нь шилжүүлдэг байлаа. Одоо “Би чадна, хийнэ” гэсэн ганцхан хүсэлтэй тухайн ажилд “хүч бяр” хүрэх үгүйгээ өөрөө мэдэхгүй, мэдсэн ч дур хүсэл, шуналдаа хөтлөгдөн тухайн ажлыг хаанаас нь анх эхлэн яаж хийхээ гадарлахгүй хар муйхраар зүтгэх болжээ. Ер нь үнэнийг хэлэхэд зарим хүн ялангуяа төрийн албанд ажиллахыг мөнгө “олох” цорын ганц арга зам гэж хараад өөрсдөө баяжих болон ойр дотныхноо баяжуулах, тэжээх тэтгэх гэсэн бодолтой, тэгж ч ажиллацгаадаг болжээ. Хүн ажиллана, хөдөлмөрлөнө гэдэг нь эх орноо хөгжүүлэх, хүн ардынхаа амьдралын чанарыг сайжруулахаар чин сэтгэлээсээ өөртөө байгаа эрдэм боловсрол, эрч хүчээ бүрэн гаргаж тодорхой амжилт бүтээлтэй нэг удаа олдох амьдралаа нэртэй төртэй сайхан өнгөрүүлэхийг зорьдог байлтай. Ажил хийх нэрээр хулгай хийж, худал ярьж, авлига авч, дуудуулах алдраа сэвтээж нэр нь ёрын хараал мэт сонсогддог болох нь гутамшиг бус уу. Одоо зарим нөхөд ажилладаг байгууллага, өрөө тасалгаагаа томруулж, ширээ сандлаа гоёж өөрийнхөө сул талыг ийнхүү тансаглалаараа хаацайлж их сүр бараатай сүрхий том болж харагдах гэж оролдох болжээ. Энэ нь “нохойноосоо гинж нь гоё юм” гэдэг үгийг санагдуулах юм.


Ажилд эзнийг нь үнэн шударгаар олж тавихаас илүүтэй нам, ах дүү, төрөл садан, танил тал ойр дотны хүмүүсээ мэддэг. Л.Оюун-Эрдэнэ Засгийн газрын танхимаа бүрдүүлэхдээ Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Ж.Ганбаатарыг уг ажилд тавьсан нь ёстой нүдийг нь олж онож хийсэн цөөхөн томилгооны нэг байж мэднэ. Үүнийг л ёстой “Ажил хийх эзнээ олдог” гэдэг үгэнд тохирч гэдэг нь түүний одоогийн хийж байгаа оновчтой ажлуудаас харагдаж байна гэлтэй.


Энэ хүн хэн нэгний татаас түлхээсээр өнөөгийн өндөрлөгт хүрээгүй аж. Хувиараа ажил эрхэлж, амьдралынхаа санхүүгийн тодорхой нөхцөлийг бүрдүүлж авсны дараа буюу “Гадаах нь гэртээ, гэр дэх нь гэдсэндээ орсон хүн” гэж бидний Монголчуудын ярьдгаар өөртөө хүрэлцэх хэмжээний хөрөнгө мөнгөтэй болж хаа нэгтээгээс, хэн нэгнээс илүү харж булуу долоож “юм” эрэхгүй болсон үедээ төрийн алба руу орж, багаас их рүү нь шатны гишгүүр алгасахгүй явж өнөөдрийн өндөрлөгт хүрчээ. УИХ-ын гишүүнийхээ хууль санаачлах, хэлэлцэх, батлах, хэрэгжүүлэх, сурталчилах ажилдаа хувийн ашиг сонирхлын өчүүхэн ч зүйл хавчуулахгүй зөв байр сууринд байдаг нь телевизээр УИХ-ын чуулганы үйл явцыг дамжуулахад харагдаж л байдаг. УИХ-ын гишүүнийхээ үйлдэл бүхнээс нь бид хэнийг сонгож төрд илгээснээ эргэцүүлдэг.


Өнөөдөр Монгол Улс эх орныхоо баялаг, эрдэс түүхий эдээ гадагш гаргаж эдийн засгаа хөл дээр нь хөдөлгөж байгаа нь нэг их нууц биш. Энэ ажлыг Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам хийж байна. Энэ яамны бодлого, үйл ажиллагааг оновчтой зөв хөдөлгөснөөр улсын нийт эдийн засгийн үзүүлэлт эерэг болж урд өмнө гадаадад бодлогогүй тавьсан олон их өр зээлүүдийг төлж, ард иргэд эх орныхоо эрдэс баялгаас хувь хувьцаа авч эхэллээ. Урьд нь уул уурхай ажиллаж эрдэс баялгаа гадаадад гаргаж л байсан. Гэхдээ өнөөгийнх шиг ингэж ашиг, өгөөжтэй ажиллаж байсангүй. Улс орны оршин тогтнох тусгаар тогтнолын гол баталгаа болсон газар нутгийнхаа ихээхэн хэсгийг ямар ч бодлогогүй уул уурхайн тусгай зөвшөөрөл нэртэй бусдад тараасныг эхнээс нь эргүүлэн эмхлэн цэгцэлж байх шиг байна. Ер нь энэ яамны үндсэн ажил болох уул уурхай, эх орны эрдэс баялагтай холбоотой бүх асуудал шунал нь шулам болсон олон хүний нүд унасан жинхэнэ ашиг сонирхлын зөрчилдөөний төв цэг болсон ихээхэн хэцүү газар гэхэд болно. Энд үнэн шударгаар ажиллаж байгаа хүн зарим нэгний шунахай санаа шударга бус үйлдэлд саад болж ашиг сонирхлыг нь хөндөж байдгаас болоод үнэн худал нь мэдэгдэхгүй гүтгэлэг доромжлол, сайн муу хэл аманд орооцолдуулах нь их юм. Ажил хийсэн хэн хүнд хааяа хийдэл гарах нь байдаг л байх. УИХ-ын гишүүнээр сонгогдсон Баянгол дүүргийн тойрогтоо хүний нүдэнд харагдаж сэтгэлд үлдэхээр бодит ажлуудыг хийсэн байна. Эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлэн хийсэн ажил бүхнийг тоочих нь илүүц биз ээ. Дүүргийнхээ удирдлагуудтай оновчтой, бүтээлчээр хамтран ажилласнаар боловсрол, эрүүл мэндийн байгууллагуудын ажил, үйлчилгээний чанар, хүртээмж, орчин, нөхцөл мэдэгдэхүйц сайжирсан.


Дүүргийн МАН-ын хорооны даргаар ажилласнаар 2020 оны орон нутгийн сонгуулиар нам дүүрэгтээ эрх баригч болж чаджээ. УИХ-ын болон Засгийн газрын гишүүн, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд, дүүргийн МАН-ын хорооны дарга гээд олон ажлыг хариуцаад явж буйгаас нь Ж.Ганбаатар ямар хэмжээний ажилсаг, ачаалал даадаг нь харагдаж байна.


Энэ нь ирэх УИХ-ын сонгуульд энэ дүүрэгт өрсөлдөх гэж буй хүний хор шарыг буцалгаж үнэн худал нь мэдэгдэхгүй элдэв эрээн сөрөг зүйл одооноос хийгдэж байж ч болох юм. Манайд ажлаа сайн хийж өндийж өөдөөгөө үнэн шударгаар явж байгаагаа ямар ч хамаагүй муу аргаар доош нь татаж унагаад өөрсдөө өндөрт гарах гэдэг “тамын тогооны үлгэрийг” амьдралд жинхэнээр нь хэрэгжүүлдэг муухай араншин өнөө үед амь бөхтэй оршсоор байна. Засгийн газрын бүх яам. газар, сайд, дарга нар эх орон, ард түмнээ гэсэн зөв бодлого, сэтгэл зүрхтэй, ажил албаараа дамжуулан өөртөө ашиг олз хайлгүй чин үнэн сэтгэлээрээ Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам шигээ ажилладаг бол улсын хөгжил, Монгол хүний амьдралын түвшин арай өөр гэрэл гэгээтэй байх байсан. Одоо манай улсын хөгжил зарим талаараа чөдөртэй морь шиг дороо түгчиж хүн ардын нэг хэсэг нь ядуурч амьдралын ёроол буюу зарим сайд агсны хэлдэгээр “ул” руу унаж байна.


Удахгүй УИХ-ын сонгууль болно. Олон удаа сонгууль хийсэн. Сонгууль бүрийн дараах дөрвөн жил хийсэн сонголтондоо сэтгэл дундуур байдаг хүн тун олон. Сонгуульд хүн бүр идэвхтэй, ухаалаг хандахгүй, за яах вэ манай нутгийнх, миний намынх, их олон сайхан юм амлаж байгаа юм гээд хэн нэгний төлөө саналаа бодлогогүй өгдөг. Сонгуулийн сурталчилгааны үеэр ард олноо хөл хөсөр, гар амар диваажинд амьдруулах үлгэр их ярьж саналыг нь авдаг нөхөд олон болсон. Сонгогдсоны дараа тэдний ихэнх нь сонгуулийнхаа сурталчилгаа хийсэн болон сонгосон хүмүүсээ тас мартаж тэнгэрийн амьтан болох нь их. Ирэх сонгуулийн дараа байгуулагдах УИХ-ын анхдугаар чуулганы нээлтийн үед “Төрийн дуулал” эгшиглэхэд залилагч, авлигач, албан тушаалын ба хулгайн хэрэгт орооцолдсон хэн нэгэн хүн бохир гараа элэг, зүрхэн дээрээ тавьчихсан эх оронч, их том хүний дур эсгэн гишүүний тангараг өргөхөөр дээгүүр хараад зогсож байвал яана аа. Тийм эмгэнэлт гашуун үзэгдэл гаргах үгүйг сонгуулийн тойрогт нэр дэвших болон хувь тэнцүүлсэн хэлбэрээр сонгогдох хүний нэрсийн жагсаалт гаргах улс төрийн намууд, мөнгөгүйгээсээ болоод сонгогдох эрхээ тас мартаж, дөрвөн жил тутамд зөвхөн сонгох эрхээ эдэлж байгаадаа хөөрсөн сонгогч та бид л мэдэх болж дээ. 1990 оноос хойш Ерөнхийлөгчийн 8, УИХ-ын 8, орон нутгийн 8, нийт 24 удаагийн сонгууль болжээ. Бидний ихэнх нь ялангуяа ахмад үеийнхэн мэргэжлийн төдийгүй мэргэшсэн сонгогчид болсон гэхэд хилсдэхгүй. Ирэх УИХ-ын сонгуулийг сэтгэлийн хөөрлөөр бус ухааны ураар долоо хэмжиж дахин дахин эргэцүүлэн бодож сонголтоо хийх юмсан. Хэн нэгнийг сонгох, эс сонгох тухай ярих, бичих нь хүний сонгох, сонгогдох эрхэд халдсан хэрэг болох биз. Гэхдээ хүн бүрд өөрийн гэсэн нэг бодол байдаг даа. Тэр нь оновчтой мэргэн байгаасай. 


Баянгол дүүргийн ахмад настан Ү.Бямбаа