Сүүлийн жилүүдэд УИХ-ын гишүүд, сайд нар, агентлагийн дарга нарын хэт их гадаад томилолт энгийн үзэгдэл боллоо. “Хөрөнгө оруулалт татна”, “туршлага судална”, “олон улсын хамтын ажиллагааг бэхжүүлнэ” гэх үгс тэдний тайлбарын байнгын чимэг. Гэвч бодит үр дүн нь хаана байна вэ гэдэг асуулт өнөөдөр иргэн бүрийн дунд зүй ёсоор тавигдаж байна. Төрийн өндөр албан тушаалтнуудын гадаад айлчлалын тоо нэмэгдэхийн хэрээр эдийн засагт орж ирэх бодит хөрөнгө оруулалт, экспортын гэрээ, ажлын байр нэмэгдсэн үү гэвэл хариулт нь эргэлзээтэй.

Шулуухан хэлэхэд сайд, дарга нар хэдэн зуун айлчлал хийсэн атлаа ганц сая долларын бодит хөрөнгө оруулалтыг ч эх орондоо оруулж ирж чадаагүй хэвээр.

Томилолтын тайлангуудыг харвал ерөнхий, тоймтой өгүүлбэр давамгайлдаг. “Уулзалт хийв”, “санал солилцов”, “цаашид хамтран ажиллахаар тохиролцов” гэхээс цаашгүй. Харин хэзээ, ямар салбарт, хэдий хэмжээний хөрөнгө оруулалт орж ирэх вэ гэдэг тодорхой тоо баримт ховор. Гадаад томилолт бол зардал. Нислэг, зочид буудал, өдрийн хоол, протокол гээд бүгд татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс гарна. Нэг томилолтод зарцуулах зардлаар дотоодын сургууль, эмнэлэгт хэрэгтэй тоног төхөөрөмж авах, эсвэл жижиг, дунд бизнесийг дэмжих бодит боломж байсаар...

Харамсалтай нь, үр дүнгүй айлчлалууд иргэдийн нүдэнд “гадаадаар зугаалж байна” гэх ойлголтыг улам бататгаж байна. Улс орны эдийн засаг хүнд, иргэдийн амьдрал өдрөөс өдөрт дарамттай байгаа үед ийм дүр зураг төрд итгэх итгэлийг улам сулруулдаг.

Асуудал нь гадаадад явахдаа бус, явах зорилго, хариуцлага, шалгуурт байна. Томилолт бүр тодорхой зорилттой, хэмжигдэхүйц үр дүнтэй байх ёстой. “Нэр хүнд”, “харилцаа” гэх хийсвэр ойлголтоор хязгаарлагдах бус, бодит тоо, бодит гэрээ, бодит мөнгөөр хэмжигдэх ёстой.

Өнөөдөр манай төрд дараах асуултууд нэн даруй тавигдах шаардлагатай:

Гадаад томилолтын өмнө ямар зорилт тавьж байна вэ?

Томилолтын дараа үр дүнг нь хэн, яаж үнэлж байна вэ?

Үр дүнгүй томилолтод хариуцлага тооцдог тогтолцоо байна уу?

Хэрэв ядаж ганц сая долларын хөрөнгө оруулалтыг ч татаж чадахгүй бол тухайн албан тушаалтны гадаад томилолтыг түр зогсоох, эсвэл огт явуулахгүй байх нь зүй ёсны асуудал. Хэн нэгний албан тушаал, нэр хүндийг өсгөхөөс илүү эх орны эдийн засагт бодит өгөөж өгөх нь чухал.

Томилолтыг шагнал мэт ойлгодог хандлагаа өөрчлөхгүй бол төрийн үр ашиг хэзээ ч сайжрахгүй. Харин ч эсрэгээрээ, иргэдийн итгэл алдарч, төр–иргэний хоорондын зай улам холдоно.

Гадаадад явах нь өөрөө буруу биш. Харин үр дүнгүй, хяналтгүй, хариуцлагагүй явах нь буруу. Ганц сая долларын ч бодит хөрөнгө оруулалт эх орондоо олоод ирж чадахгүй дарга нарыг татвар төлөгчдийн мөнгөөр гадаадаар зугаалуулах хэрэг үнэхээр байна уу гэдэг асуултад төр өөрөө хариулт өгөх цаг болсон. Иргэд тодорхой үр дүн хүсэж байна. Тоо, баримт, бодит ашиг хүсэж байна. Үүнийг өгч чадахгүй бол гадаад томилолт биш, дотооддоо бодит ажил хийх нь л төрийн жинхэнэ үүрэг юм.

Б.Балжир