... Яндаж баршгүй далай шиг яасан баян нутаг вэ,
Ямар их хувь заяар бид нар эзэн болж төрөө вэ.
Ц.Дамдинсүрэн гуайн шүлэг, Л.Мөрдорж гуайн ая "Миний нутаг" дууны дээрх бадгийн үнэн өнөөдөр ч хэвээр, монголчууд бид эрдэс баялгаар баян улс гэдэг нь улам батлагдсаар байна. Бараг л гишгэсэн газар бүрт маань баялаг байх шиг.
Тэгээд дээр нь бид элдэв цунами, далайн шуурга, үер энэ тэр болдоггүй, Төв Азийн өндөрлөг газар нутагт амьдардаг хувь заятай улс гэдгийг нэмж хэлэх хэрэгтэй. Харин энэ их хувь заяагаа бид хэр эдэлж байгаа гэхээс биш...
Сүүлийн үед Монголын их баялаг нэгээр "нэмэгдэв". Энэ талаар их ярих боллоо. Энэ бол занар. Монголд бүр Занарын холбоо байгуулагдаж, байгуулагдахаасаа гадна гадны, тодруулбал Израйлийн "Жени Ойл Шейл Монголиа" компанитай хамтран занарын тос боловсруулан гаргаж авах талаар ярьж байна.
Энэ талаар саяхан УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаан дээр танилцуулсан юм. Эндээс занар гэж юу болох, яагаад занар боловсруулах болов гэх мэтээр олон асуулт хөврөн гарч ирэв. Мэдээж, боловсруулах тухай ярьж байгааг бодоход манай улс занартай аж.
Харин хэр их вэ? Салбарын эрдэмтэд, геологийн мэргэжилтнүүдийн өгүүлж байгаагаар Монгол Улс 800 шахам тэрбум тонн шатдаг занарын нөөцтэй гэж байна. Ийнхүү сүүлийн үед манайд занараа боловсруулж ашиглая хэмээн дуугарах болсон нь түлш, эрчим хүчний шинэ нөөц гэдгээр харж, энэ өнцөгөөс тайлбарлаж байна.
Гэтэл "Хар алт" хэмээх нүүрсээр баялаг, мөн тодорхой хэмжээгээр газрын тос олборлон бүтээгдэхүүн болгон хэрэглэж эхэлж байгаа манай улс яагаад гэнэт занараа боловсруулж ашиглах талаар дуугарч эхлэв гэдэр нь өөрийн эрхгүй анхаарал татаж буй сэдэв болж байна.
За, бүр занараа байг гэхэд эхлээд нар, салхи гээд Монголд бэлэн байгаа сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрээ ашиглах талаар түлхүү ярих ёстой биш билүү гэсэн асуултууд ар араасаа хөврөн гарч ирж байна.
Монголчууд занараа "мартжээ" хэмээн үгүйлэх болсны гол учир нь занарыг шатааж хийн түлш гарган авах, улмаар шатахуун хийх гэсэн ганц тайлбарт чиглэж байна. Өөрийн гэсэн газрын тосны нөөцтэй хэр нь түүнийгээ ашиглах боловсруулах ганц ч үйлдвэртэй болоогүй байж занар яриад эхэлсэн нь зарим хүнд хачирхалтай санагдаж буйг нуугаад яах вэ.
Ингээд бид нүүрс-устөрөгчийн органик нэгдэл агуулсан тунамал чулуулаг болох занарын сайн, "муу" тал нь юу юу байдаг, одоо ашиглах уу, эсвэл түр хав даран хүлээзнэх нь дээр үү гэсэн асуултын хариу болгон занарын эргэн тойрон дахь харьцуулалтыг нийтлэв.
Нэн. Давуу, сайн талууд:
-Занарын тос боловсруулах үйлдвэр баригдсанаар бензин, онгоцны түлш, байгалийн хийн дотоодын хэрэгцээгээ хангаад зогсохгүй, гадаадад экспортлох боломжтой.
-Монгол занараас гарах тосны хэмжээг занарын нөөцөөрөө томд тооцогдох Израйл улстай харьцуулахад хоёр дахин их болох нь тогтоогдоод байна. Занарын ганцхан ордыг ашиглахад манай улсын хэдэн арван жилийн хэрэгцээг хангана.
-Судалгаагаар Монголын шатдаг занар өндөр зэрэглэлийнх гэдэг нь тогтоогдсон.
-Занарыг ил уурхайн аргаар олборлох бус газрын гүнд боловсруулах технологи ашиглах аж. Ингэснээр агаар, байгаль орчин хортой нөлөө үзүүлэхгүй бөгөөд өндөр чанарын шатахуун, дизель түлш, онгоцны түлш, мөн байгалийн хий, занарын тосны шингэрүүлсэн хий гарган авна.
-Занар боловсруулах технологи нь: газрын гүнд орших занарын зузаалагт цооног өрөмдөж түүндээ халаах төхөөрөмж суулган, улмаар цельсийн 300-400 градус хүртэл халаан занар дахь органик нэгдлүүдийг задлан нүүрс-устөрөгчийн шингэн болон хийн нэгдлүүдийг газрын хэвлийн орчинд боловсруулан гаргадаг байна.
Энэ аргаар гарган авсан нүүрс-устөрөгчийн шингэн болон хийн нэгдлүүд болох /керосин, дизель, онгоцны түлш, хий/LPG/ нь чанарын хувьд сайн, хөнгөн, цэвэр байдаг онцлогтой.
-Монголд баригдах занар боловсруулах үйлдвэр нь эхний ээлжинд өдөрт 50 мянган баррель занарын тос үйлдвэрлэх хүчин чадалтай байх аж. Ийм хэмжээний занарын тос үйлдвэрлэхэд нэг км-ыг 10 хуваасны нэгтэй тэнцэх газарт олборлолт явуулах бөгөөд нийтдээ 6700 тонн сайн чанарын бензин, онгоцны түлш үйлдвэрлэх ажээ.
Хоёр. Муу гэгдэх талууд болон хүндрэл бэрхшээлүүд:
-Занарыг шатааж боловсруулах үйл явц маш удаан, утаа тортог ихтэй, үнс их гардаг бохир учир байгаль орчин, хүнд хортой, ус маш ихээр хэрэглэдэг хэр нь гадаргуугын усыг бохирдуулах эрсдэлтэй.
Монголчууд занарыг их ухвал газрын судас хөндөхтэй адил газар хөдлөнө гэж үзэж байсан. Занар нь мод, нүүрс зэрэг бусад түлшийг бодвол тийм ч амархан ноцож асдаггүй, дээр нь илч муу байдаг.
-Занарыг ил аргаар гарган авахад ухалт, малталт их хийгдэг учир их том талбайг хамардаг. Тийм учраас маш их хаягдал овоо үүсгэдэг, орчин тойрондоо тоос, үнс их тараадаг байна.
Газрын гүнд далд аргаар авахад цахилгаан болон хийгээр халаах учир эрчим хүч их орно. Дээр нь тээврийн зардлыг тооцвол их хөрөнгө оруулалт орно гэсэн үг.
-Занар гарган авч боловсруулахад химийн урвал шаардагдаж хэрэглэхгүй ч гэсэн их халаадаг учир дулаан их хэрэглэдэг тул үйл ажиллагааны зардал ихтэй.
Тодруулбал, газрын гүнд орших занарын зузаалагт цооног өрөмдөж түүндээ халаах төхөөрөмж суулган, улмаар цельсийн 300-400 градус хүртэл халаан занар дахь органик нэгдлүүдийг задлан нүүрс-устөрөгчийн шингэн болон хийн нэгдлүүдийг газрын хэвлийн орчинд боловсруулан гаргадаг байна.
-Гүний аргаар занар олборлох юм уу боловсруулахад нэг болгоомжлох хүндрэл байдаг нь занар нь газрын гүний усны үеийн доор, эсвэл дээр нь байдаг. Тиймээс байгалийн гүний усанд аюултай, сөрөг нөлөө гарах эрсдэл ихтэй байдаг аж. Учир нь занараас нүүрс-ус төрөгчийн дэгдэмхий нэгдэл усны үе рүү нэвчих сөрөг үр дагавар үүсгэдэг байна.
-Занар нь манайд хөдөө орон нутагт нилээд элбэг ч олборлоход хүндрэлтэй, нүүрстэй хольж түлэх арга, боломжийг сайн судлахгүй бол ахуйн нөхцөлд занарын дөл хурц байдаг тул зуух, пийшинг амархан түлж цоолдог гэмтэй.
-Шатдаг занарын хайгуул судалгааг манай улсад 1940-1950 онд анх хуучин ЗХУ-ын геологчид хийж байснаас хойш сүүлийн 20 гаруй жил энэ төрлийн ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын судалгаа шинжилгээ тун бага хийгдэж ирсэн.
Өнөөдрийн байдлаар манай улс 800 тэрбум шахам тонн занарын нөөцтэй гэх боловч энэ нь геологийн тойм гэхээс биш нарийвчилсан судалгаа биш. Судалгаа-шинжилгээ бага хийгдсэн учир энэ нь албан ёсоор батлагдаагүй байна.
-Нөөцийн судалгаа сайн хийгдээгүй, дээр нь яаж олборлон авч боловсруулах талаар хараахан шийдээгүй учир эрх зүйн тал дээр тун бүрхэг, түүхий байгаа. Тодруулж хэлбэл, занарыг газрын гүнд боловсруулахаар бол Газрын тосны тухай хуулиар, ил аргаар олборлохоор бол Ашигт малтмалын хуульд хамрагдах юм.
Нэг ёсондоо занарыг яаж боловсруулж, ямар аргаар тос, түлш гаргаж авахаас хамааран эрх зүйн асуудлыг шийдэх юм.
-Өнөөдөр манайд занарыг ашиглаж олборлолоо гэхэд энэ талын судлагаа-шинжилгээний мэргэжилтэн, эрдэмтэн цөөн, занарын талаар мэргэшсэн сургалт, боловсон хүчин, бэлтгэгдсэн инженерүүд байхгүй байна.
Бэлтгэсэн Б.Долгор
Эх сурвалж: “Бизнес таймс” сонин
Сэтгэгдэл0
ENd tend l baahan yum zereg zereg uhaad baihiin.. yasan mongond durtai eh ornoo hairladaggui humuus ve? ehleed ene heden tolgoiniihoo uchriig olchih!!! ene heden tolgoig l zov zohistoi ajilluulahad oor yu ch uhah shaardlagaguieer 3 say hun saihan amidrah bolomjtoi yum shuu. odoo dahij bitgii licence og, bitgii zovshoorol olgo!!! mongol ornii hangalttai uhaj tonhoj, baigal orchin bohirduulj, gol moron shirgeej bna. teglee geed ard tumnii amidral saijirsan yum alga, heden nohod l asar hurdtaigaar ogtsom baiyjij bna.. odoo bolij uze
Evrei hymyys aimaar hymyys gesen tedentei niilbel ayultai baihaa
xamag bayalagaa yxaad gargaad l baidag , oligtoixon ch tailangaa ch gargaj ogdoggyi tom tolgoitoi xorongo oryylagch , tatvaraa avch chaddaggyi tortei baij daxij yxaj syitgej yavch boloxgyi .xamag bayalagaa tatvargyi gadagsh ni gargaj baij bas yu gargaad bna aa ... bid nytgiin irgedtei niilj temtsel xiix xeregtei
çàíàð àøèãëàõ àñóóäëàà ò¿ð ò¿òãýëçýõ íü çºâ þì.
лоло
Нүүрсээ зөв ашиглаж хэрэглэж сураагүй байж юундаа занар занар гэж чарлалдаад буйг ойлгохгүй байна. Бас 2 гурван тэнэг нийлээд холбоосоод байхдаа яахавдээ. Яяааж мөнгө олон арга нь юм байхдаа чааваас гэж.
германууд занар ашиглах тал дээр их болгоомжтой хандаж байна.ялангуяа байгал орчинд асар их сөрөг нөлөөтэй гээд хүлээзнээд байна.манайх шиг эх толгойгүй болсон улс оронд өндөр сахилга хариуцлагатай германуудыг харж байж хөдлөхөд буруудах юм байхгүй шүү.
ene zanar gej yu yum ve ee? german-aar yu gej nerledeg yum boldoo?
angliar oil shale gedeg yumaa hu
Shale oil гэдэг юм аа! Юм сайн уншиж бай.
германууд занар ашиглах тал дээр их болгоомжтой хандаж байна.ялангуяа байгал орчинд асар их сөрөг нөлөөтэй гээд хүлээзнээд байна.манайх шиг эх толгойгүй болсон улс оронд өндөр сахилга хариуцлагатай германуудыг харж байж хөдлөхөд буруудах юм байхгүй шүү.
zanaraa byy oroldooroi . Baigal syirne shyy yalanguya us bol byr baihgy bolj hyn byy hel mal amitan uuh usgyi bolno.
Be careful, doing business with Jew!
http://ubman.mn/documentary-films/40-discovery/274-gasland
занар гэж одоо юууг хэлээд байнаа?
eh nutgaaa ballahguin tuld ene bayalagaa iluu sain technology gartal huleeyee ard tumen mini. Yahav baij l baig. Hoich ireeduin ur huuhduud mini avch ashiglag dee. Bayalagaar bayan saihan Mongol Eh Nutag mini!
төрийн толгойд гарсан шуналын туламнууд баялаг л байвал ухаж төнхөөд улс орныг маань баллав. монгол улс хэтийн бодлоготой дэс дараатай ашиглахгүй бол мөд африкийн хойноос орно. дотоод гадаадын эдийн засгийн алуурчдыг хязгаарлахгүй бол монгол сөнөнө шүү
Сайн байцгаана уу? Ер нь л учрыг нь олохоо ч больж байх шиг байнадаа, би гээч. Яагаад л, чөтгөрт хөөгдсөн аятай бүхий л зүйлээ ухаж төнхөөд байхын дон шүглээд байгаа юм бэ. Ухсан болгоноо эд "чулуу" болгоод эдэлж хэрэглээд байвал ч хэлэх юм алга, гэтэл..., хөаялж цацалсан л зүйлс. Бид чинь өсөж өндийгөөд хэрхэн яаж хэрэглэх ном эрдмийг нь сураад утга учрыг нь олоод хэрэглээд явчих үр хүүхэдгүй улсуу. Ингэхэд, байдгаа ухаж төнхөхөө аядвал яасан юм бэ, цаг нар нь болоогүй байгаагаа эхнээсээ амсаж, үзэж, харж ханах болоогүй гэжүү бид чинь. Төрийг улгүйдуулагчид аядвал яасан юм бэ! Тулгар Төрийг уландаа гишгэгчдэд замаа харж яв мөрөө харж яв л гэж хэльедээ.
"хөаялж"-хаялж.
deerhi humuusiiin bichdeg zuv,er ni sain shinjilej surug nuluu ju bolohiig todorhoiloogui baij jun izraliinhantai tunshleh ve.Uursdiin erh ashigiig uridal bolgoj eh ornoo hudaldahaa bolitcgooyoo AN aaa
АЛТ УРАН МЭТИЙН ЦӨӨХӨН ХҮНИЙ ХАЛААС ЗУЗААЛДАГ АШИГТ МАЛТМАЛЫГ ДУР ДУРААРАА ЗӨВШӨӨРӨЛТӨЙ ЗӨВШӨӨРӨЛГҮЙ УХАЖ АВЦГААДАГ МӨРТЛӨӨ ЯАГААД НИЙТ АРД ОЛНЫ АМЬДРАЛД ТУСТАЙ ТҮЛШ ЭРЧИМ ХҮЧ НЕФТИЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮН БОЛОВСРУУЛАХ ТУХАЙ ЯРИХААР СОНИН СОНИН ШАЛТАГ ТООЧООД БАЙДАГ ЮМ БЭ? ЭНЭ ЯМАР АШИГ СОНИРХОЛ ДАЛД ЯВААД БАЙНА ВЭ? ЦИАНИТ НАТРИД ХОРДОХГҮЙ БАЙГАА ХҮМҮҮС ЧУЛУУНААС ХОРДНО ТЭЭ? ХУДЛАА ГЭВЭЛ ХАЯНХИРВААГААС АСУУГААРАЙ
Delhii dayar tatgalzaj bhad. Heregui biz dee.
shawarlag zanar ni baihgui ym bhdaa medeh hun bwal heleed ogooch teriig ni sn oilgomoor baihiiin