Үндсэн хуулийн хоёр заалтын дагуу улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн бүх ордыг улсын мэдэлд авах шийдвэр гарна гэсэн дуулиан гэнэт гарсан шигээ нам жим болчихов. Ойролцоогоор 400 гаруй хайгуулын лицензийг улсын мэдэлд авах тухай энэ төлөвлөгөөг хөрөнгө оруулагчид болгоомжлонгуй харж байна. Магадгүй хуулийн төсөл ч санаачлаад эхэлсэн байхыг үгүйсгэх аргагүй хэмээн зарим хүн үзэж байна.
Популизм+үнийн өсөлт=?
Төрд лицензүүдийг буцаан авах талаарх яриа гарах үетэй давхцан “Улс орнууд уул уурхайн компаниуддаа шахалт үзүүлэхэд юу болдог вэ?” нийтлэл “Mining.com”-д нийтлэгдсэн байлаа. Энэ нийтлэлээс сийрүүлэн хүргэе.
Улс төр дэх популизм, ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт зэрэгцээд ирэхэд Засгийн газар улс орныхоо уул уурхайн дүрмүүдийг өөрчилж эхэлдэг.
Энэ тохиолдолд ихэнхдээ Засгийн газрууд өөрсдөд нь очих ашгийг нэмэгдүүлэхийн тулд эрдэс баялгаа бүгдийг нь төрийн мэдэлд авахыг санаархдаг байна. Ялангуяа, энэ тохиолдолд Монгол Улс зэсийн ордоо төрийн мэдэлд авахаар хичээж байсныг дурдах хэрэгтэй.
Баялагтаа шунасан гадаадын төрийн “сүүдэр”
Ашигт малтмалын үнэ энэ жилээс харьцангуй өсч эхлээд байгаа ч харьцангуй удаашралтай байна. Энэ нь улс орнуудад 2015-2016 онд эрдэс баялгийг төрийн мэдэлд авах санаархал, оролдлогуудтай холбоотой тогтоол, журмуудын үр дагавар байж мэдэх юм.
Танзанид Ерөнхийлөгч Жон Магуфули 2015 оны сүүлчээр улс орныхоо байгалийн баялгийн ихэнх хэсгийг төрийн мэдэлд авахаар төлөвлөсөн билээ. “Барууны орнуудын хөрөнгө оруулалт олон ч уурхайн нөөц баялгийг илрүүлэхэд туслахтай зэрэгцээд Хятадын хөрөнгө оруулалт уул уурхайн төслүүдэд хүрээгээ тэлсэн нь эрдэс баялгийг төрийн мэдэлд авах сонирхлыг улам түргэлүүлсэн” хэмээн “Critical Resource” фирмийн харилцаа холбоо хариуцсан захирал Гэнри Холл хэлжээ. Үйлдвэрлэл эрхлэгчид, хуульчдын хэлж буйгаар улс төрийн популизм болон нийгмийн сүлжээ нь уурхайнуудыг тойрсон дээрх асуудлыг улам “өрджээ”.
Ямар улсууд энэ ангилалд багтаж байна вэ?
Африк, Бүгд найрамдах ардчилсан Конго, Танзан болон Замбид зэс, кобальт, алтны уурхайгаасаа илүү их ашиг хүртэх гэсэн төрийн оролдлогууд хийсээр байна.
Бүгд найрамдах Конго улсад гэхэд өнгөрсөн зургадугаар сарын сүүлчээр уул уурхайгаас авах роялти болон бусад татварын хувь хэмжээг нэмэхээр болжээ. Тиймээс тус улсад хайгуул хийж буй Glencore болон Barrick гэсэн дэлхийд данстай компани энэхүү шинэ зохицуулалтыг эсэргүүцэж, нэмэгдэж буй энэ дарамт шахалтыг багасгах талаар яриа хэлэлцээ эхлүүлэхээр чармайж байна. Харин Замбид зэсийн үнэ нэг тонн нь 7500 ам.доллараас давсан тохиолдолд роялтигийн татварыг 10 хувьд хүргэж өсгөх журмыг өнгөрсөн нэгдүгээр сараас эхлэн танилцуулаад байгаа.
Түүнчлэн Замбид нөхөн сэргээгдэхгүй бүтээгдэхүүний худалдаанд тавих НӨАТ-ыг нэмэх замаар улсынхаа өрийн хэмжээг багасгах төлөвлөгөө боловсруулаад байгаа ч долдугаар сар хүртэл хойшлуулжээ.
“Шуналтай” төр хөрөнгө оруулалтад хэрхэн нөлөөлдөг вэ?
Төр уурхайгаасаа олж буй ашгаа “голоод”, лицензээ ч юм уу эсвэл бүр уурхайгаа хүртэл булаагаад авчихна гэж сүрдүүлэх үед компанийн эзэд нэн тэргүүнд хайгуулд оруулсан хөрөнгө оруулалтаа буцаан авахыг шаардана. Томоохон олборлогчид хайгуулаа эхлэхдээ тухайн улсын улс төрийн эрсдэлийг хамгийн бага төвшинд байхаар тооцож ажилладаг учраас энэ нь яах аргагүй чухал сэдэв.
S&P Global Market Intelligence-ийн гаргасан тооцоогоор өнгөрсөн жил Танзани, Замби болон Монголд хайгуулын зардал буурах зуур Бүгд найрамдах Конго улсад “Айвенхоу Майнз” болон Хятадын “Zijin Mining” компанийн хөрөнгө оруулалт зэсийн олборлолтыг чиглэн өссөн байна.
Компаниуд өөрсдийгөө хамгаалахын тулд юу хийдэг вэ?
Яг ийм анхны сануулах дохио илрэх үед хуульчид болон уурхайн эзэд илүү болгоомжтойгоор ажиллах хэрэгцээ гарна. Эцэст нь олон улсын уул уурхайн компаниуд арбитрт хандаж, гэрээгээ баталгаажуулах аргыг сонгож байгаа нь улс төрийн эрсдэлийг даах гол даатгал нь болоод байна.
Энэ талаар хуульч Samuel Pape “Арбитрын шүүх нь хөрөнгө оруулагчдыг эрсдэлээс хамгаалах чухал хөшүүрэг болж байна. Өөрөөр хэлбэл, ганц эх сурвалжаар бус олон улсын хэмжээнд асуудлыг авч шийдэх дээд шатны байгууллага нь энэ юм” гэжээ. Тэгэхээр хөрөнгө оруулалтын гэрээнүүд анхнаасаа Арбитрын хуулиар баталгаажих, бүр ийм тогтсон журам дүрэм дэлхийн зах зээлд тогтох хандлага бий болох нь.
Монголын компаниуд дэлхийн биржүүдэд ханшаа алдах вий
Монголын ашигт малтмалын салбарт хөрөнгө оруулалт хийсэн олон компани Австрали, Хонгконг, Нью-Йорк тэр бүү хэл Тайландын хөрөнгийн биржид хувьцаагаа арилжиж байна. “Aspire Mining” компани гэхэд Австралийн хөрөнгийн биржид хувьцаагаа гаргаад, 0.022 австрали доллараар үнэлж байна. Монголд төмөрлөгийн нүүрс болон дээд зэрэглэлийн коксжих нүүрс олборлох төслүүдийг хэрэгжүүлж байна.
Тэгвэл Ази, Номхон далай, Тайланд, Индонез, Хятад, Австрали, Монгол, Сингапур, Япон, АНУ гэсэн 10 гаруй улсад эрчим хүчний түүхий эдийн хайгуул хийдэг Banpu-гийн хувьцааны ханш 16 бахт байна.
Лицензүүдээ төрийн мэдэлд авна гээд гэнэт засаг нь босоод ирвэл дэлхийд эх орныхоо үүцийг баялаг болгон авч яваа компаниудын үнэлгээ, ирээдүй хэрхэн өөрчлөгдөх бол.
Ж.ЦОГЗОЛМАА
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
Сэтгэгдэл0
horongo oruulagch urgeelee geed l ailgah geed yadchih yumaa. ter oyu-tolgoid baigaa gadaad kompany chini horongo oruulaad baina uu soruulaad baina uu?
Яг үнэндээ энэ хөрөнгө оруулалт гэдэг чинь гое үгээр халхавчилж оруулж байгаа тал нь бөөн ашиг олж авчаал, оруулж авч байгаа тал нь ( (бүтэн улс биш) хүн нь бөөн хахууль авдаг ийм сүлжээ юм бишүү. Хамгийн ашигтай хөрөнгө оруулалт гэж хаана байна.( авч байгаа талдаа шүү)
Яг үнэндээ энэ хөрөнгө оруулалт гэдэг чинь гое үгээр халхавчилж оруулж байгаа тал нь бөөн ашиг олж авчаал, оруулж авч байгаа тал нь ( (бүтэн улс биш) хүн нь бөөн хахууль авдаг ийм сүлжээ юм бишүү. Хамгийн ашигтай хөрөнгө оруулалт гэж хаана байна.( авч байгаа талдаа шүү)
Kkk tehgui oor yah yum? Chi arai ulaan zagalmain uil ajillagaa gej bodoogui bizde?
Зөв хөрөнгө оруулалтай, хариуцлагатай компаниудад нээлттэй биз дээ. Хууль барьж чадахгүй луйварчин компаниуд зайлах хэрэгтэй
Зөв хөрөнгө оруулалтай, хариуцлагатай компаниудад нээлттэй биз дээ. Хууль барьж чадахгүй луйварчин компаниуд зайлах хэрэгтэй
Хөрөнгө оруулалтыг үзэн ядсан комментчид дүүрэн байх шив дээ. Өөрсдөө бол тэр компаниудад ажилд орж чадаагүйдээ хорсож уурссан хүмүүс байгаа даа
Гадны хөрөнгө оруулалттай аялал жуулчлал,бас бус хөнгөн үйлдвэрүүд ч гэсэн татвар төлөөд уурхайгаас ч илүү ажилчдыг цалинжуулж л байгаа ш дээ Хэт үнэлсэн хэдэн машин техникээ хөрөнгө оруулалт гээд л хуурах гээд үзээд байх юм Олборлож дуусаад наадуулаа аваад л гарна биздээ
Тэр компанид та өөрөө ороод гадныхны доромжлол боолчлол д угаадаг горьдсон гөлөг шиг байгаагаа их юманд боддог юм байналдаа
Хөрөнгө оруулагч гээд л байх юм уурхайг ухах техникдээ л хөрөнгө оруулаад баахан машинаар хөрс эвдэн тасралтгүй цуваагаар цөлмөж аваад байгаа улсыг хэлээд байхиймаа .Гадныханд баялагаа зүгээр л өгөхийг дэмжээд байгаа эдийн засагч нэртэй гадаадад сурсан сэтгэлгүй залуусыг хэн тэжээгээд хэний төлөө ажиллаад байгаа нь ойлгомжтой ш дээ
Gazriin gagnaas alt erdenesee uhaj hondiiloh hereggui, baigalid baih yostoi yum baigaagaaraa l baig. Baigal ehtei ih terseldvel gamshig nuurlene gej med. Tavan hoshuu malaa zov osgood, gazar tarialan, uildverlelee l demj. Delhiid hovor organic mah, nogoog exportloh ni iluu ashigtai bolno shuu, odoo.
тэр арбитрын шүүх гээч нь "луйварчид,дээрэмчдийг"хамгаалдаг тэдний буянаар оршин тогтдог,мөнгө олдог бас л нэг "шүүх"нэрийн цаана нуугдсан луйварчид,тэд ядуу орнуудыг тэдний нэг МОНГОЛ,түүний ХУУЛЬ-ийг юу ч биш болгож байна,хаа байна,нөгөө "бид ардчиллын буянаар тусгаар улс болсон гээд орилоод байдаг элбэггай,батүүл гэх мэтүүд тэр Номхон Далайд австралийн бөөрөнд байдаг НАУРУ гэдэг арал улсыг ХАР,аль 1700-оноос тэр "хөрөнгө оруулагч"-ид "фосфоритын орд"-руу орсон\австрали,япон,австрали-английн хамтарсан\одоо хүртэл олборлож байгаа,ДЭЛХИЙН ХАМГИЙН ЯДУУ УЛС-Монгол яг энэ улсын ЗАМААР явж байна
Экологи бол СҮЙРСЭН,1989-онд НАУРУ улс НҮБ-н Олон Улсын шүүхэд австралийг өгсөн,Байгаль Орчныг сүйтгэсэн нөхөн төлбөр авах,Шүүхийн Шийдвэр "нөхөн төлбөр"-ийг ӨГ гэж гарсан,одоо тэгээд буруу харж уйлж дургүйхэн бага багаар өгдөг бололтой,гэхдээ болоогүй австралируу хууль бусаар ирэгчдийн лагерийг тэдний газар нутагт байгуулсан байгаа юм
Монгол улс "ухаан" орсноосоо хойш урд хөрштөөгөө ам хэлээ ололцоод худалдаа наймаа хийгээд л ирсэн,одоо хятад улсад "баялагаа"зарахын тулд дунд нь "хөрөнгө оруулагч"гэж өөрсдийг нэрлэсэн гадаад гаруудыг оруулах ямар хэрэгтэй юм,Монголын Ард Түмэн тэнэг биш харж л байна,бараг шалдан гадаадууд ирээд "хахууль"өгөөд л лиценз \өөрсдийнх зохиосон дүрэм\гэгчийг авангуутаа түүнийгээ өөрсдийнхөө банканд барьцаалж тавиад эргэлдэх хөрөнгө,лизинг-түрээсээр текник,тоног төхөөрөмж,хөлсөөр-дэлхийн өнцөг бүрээс хөлсний мэргэжилтнүүдийг хөлслөөд л\хэдэн Монголчуудыг ажилд авсан болж өнгөлөн далдалж араар нь орж байгаад манай Баялагыг ухаангүй секунд,доли алдалгүй ухаж,урагш зөөж байна,дотор нь цогзолмаа мэтийн гаруудад "өвдөл"чулуудаад та нар "хөрөнгө оруулагчид" ёстой гоогоо хүмүүс гэж ичиж "тархи угаагаараа"гэж л байна,бид тэнэгүүд биш,бид эв нэгдэлгүй-энэ ч бас гадаадынханы гол хийдэг ажил,ялангуяа АФРИКт маш амжилттай хийдэг,хөсрий хөрөнгө оруулагч гээчдээ,цаг ирнэ гайгүй
Чи шүү
Монгол улс "ухаан" орсноосоо хойш урд хөрштөөгөө ам хэлээ ололцоод худалдаа наймаа хийгээд л ирсэн,одоо хятад улсад "баялагаа"зарахын тулд дунд нь "хөрөнгө оруулагч"гэж өөрсдийг нэрлэсэн гадаад гаруудыг оруулах ямар хэрэгтэй юм,Монголын Ард Түмэн тэнэг биш харж л байна,бараг шалдан гадаадууд ирээд "хахууль"өгөөд л лиценз \өөрсдийнх зохиосон дүрэм\гэгчийг авангуутаа түүнийгээ өөрсдийнхөө банканд барьцаалж тавиад эргэлдэх хөрөнгө,лизинг-түрээсээр текник,тоног төхөөрөмж,хөлсөөр-дэлхийн өнцөг бүрээс хөлсний мэргэжилтнүүдийг хөлслөөд л\хэдэн Монголчуудыг ажилд авсан болж өнгөлөн далдалж араар нь орж байгаад манай Баялагыг ухаангүй секунд,доли алдалгүй ухаж,урагш зөөж байна,дотор нь цогзолмаа мэтийн гаруудад "өвдөл"чулуудаад та нар "хөрөнгө оруулагчид" ёстой гоогоо хүмүүс гэж ичиж "тархи угаагаараа"гэж л байна,бид тэнэгүүд биш,бид эв нэгдэлгүй-энэ ч бас гадаадынханы гол хийдэг ажил,ялангуяа АФРИКт маш амжилттай хийдэг,хөсрий хөрөнгө оруулагч гээчдээ,цаг ирнэ гайгү
Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг ад үздэг, өөрсдөө жорлонгийнхоо нүхийг ч ухаж чадахгүй хамрынхаа үзүүрээс цааш харах тэнхэлгүй ард түмэн нэртэй тэнэгүүдийн бүлэглэл улам л нэмэгдээд байгаа нь харамсалтай. Өөрсдөө ажиллахгүй бол амьдрал нь өөдлөхгүй гэдгийг ойлговч залхуу сэтгэлгээ нь дийлчихсэн бусдын бүтээсэн баялаг, эд хөрөнгийг үзэн ядаж булаан авах шунал нь хөдөлж байдаг "хүмүүс" юм даа бид. Ямар ард түмэн байна яг л тийм төр байдаг нь үнэн юм
ЭНЭ ХҮҮХНҮҮД ЯГ ХИЛЭНЦЭТ ААЛЗ ШИГ УУРААРАА ХҮН АЙЛГАНА АРГАДАЖ ГУЙХГҮЙ БОЛ ӨӨРИЙГӨӨ ХОРЛОНО. ЭН БОЛ ӨНӨӨГИЙН МОНГОЛ ЭМЭГТЭЙН НИЙТЛЭГИЙН НИЙТЛЭГ АРАНШИН. ХҮҮХНҮҮДЭЭ ИНГЭЖ ТЭНЭГЛЭХ НЬ ЗӨВҮҮ БУРУУ ЮУ ГЭДЭГ ТАЛААР НИЙГМЭЭРЭЭ ШҮҮН ХЭЛЭЛЦЭЭЧЭЭ.
Эцгийн эрхэт ёсоо алдсан эрчүүд өөр яах юм. Уг нь эр нь өрхийн тэргүүн шиг байж, эм нь гэрийн эзэгтэй шиг байж чадвал наадах чинь дороо арилна
ЭНЭ ХҮҮХНҮҮД ЯГ ХИЛЭНЦЭТ ААЛЗ ШИГ УУРААРАА ХҮН АЙЛГАНА АРГАДАЖ ГУЙХГҮЙ БОЛ ӨӨРИЙГӨӨ ХОРЛОНО. ЭН БОЛ ӨНӨӨГИЙН МОНГОЛ ЭМЭГТЭЙН НИЙТЛЭГИЙН НИЙТЛЭГ АРАНШИН. ХҮҮХНҮҮДЭЭ ИНГЭЖ ТЭНЭГЛЭХ НЬ ЗӨВҮҮ БУРУУ ЮУ ГЭДЭГ ТАЛААР НИЙГМЭЭРЭЭ ШҮҮН ХЭЛЭЛЦЭЭЧЭЭ.
хөрөнгө орулагч гэдэг үгээр халхавчилж худлаа хүн айлгахуу улсын мэдэлд авахгүй бол ардын нам сонгуульд ялагдана авилгал дээрэм хулгайг устгах гэж ард түмэн шийдсэн ард түмний шийдвэр хүсэл төр засгийн дээр үнсэн хуулийн дээр байгаа ард түмний дээр хөх тэнгэр бий ард түмэн одоо нэг жилч хүлээж суухыг хүсэхгүй сонгуулиас сонгуулийн хооронд одоо хүлээхийг хүсэхгүй олигарх хулгайчуу баячууд аас капиталистуудаас залхлаа таван толгойй эрдэнэтийн хувьцаа ноогдол ашиг гэдэг юмаар хүмүүсийг молигодох гэсний хэрэггүй юу хүлээгээд байгаа юм украйныг хүлээгээд байна уу хятад орос америкийг хүлээгээд байна уу монгол нэг иркутскийн хиртэй хот доо сая хүн бусад хүмүүс хөдөө байдаг малчид хот хөдөөгий хосолсон амьдралтай улаанбаатарт мал байхгүй ардчилал гэдэг үгэнд хангалттай цадлаа намууд цатгалаа одоо шийдвэрлэх цаг Байглийн баялгийг бүх хүн хувааж авах хэрэгтэй гучин жил баяжлаа одоо болноо
хөрөнгө орулагч гэдэг үгээр халхавчилж худлаа хүн айлгахуу улсын мэдэлд авахгүй бол ардын нам сонгуульд ялагдана авилгал дээрэм хулгайг устгах гэж ард түмэн шийдсэн ард түмний шийдвэр хүсэл төр засгийн дээр үнсэн хуулийн дээр байгаа ард түмний дээр хөх тэнгэр бий ард түмэн одоо нэг жилч хүлээж суухыг хүсэхгүй сонгуулиас сонгуулийн хооронд одоо хүлээхийг хүсэхгүй олигарх хулгайчуу баячууд аас капиталистуудаас залхлаа таван толгойй эрдэнэтийн хувьцаа ноогдол ашиг гэдэг юмаар хүмүүсийг молигодох гэсний хэрэггүй юу хүлээгээд байгаа юм украйныг хүлээгээд байна уу хятад орос америкийг хүлээгээд байна уу монгол нэг иркутскийн хиртэй хот доо сая хүн бусад хүмүүс хөдөө байдаг малчид хот хөдөөгий хосолсон амьдралтай улаанбаатарт мал байхгүй ардчилал гэдэг үгэнд хангалттай цадлаа намууд цатгалаа одоо шийдвэрлэх цаг Байглийн баялгийг бүх хүн хувааж авах хэрэгтэй гучин жил баяжлаа одоо болноо
Энэ урвагчид сайн цаг ирхэд хэн ч биш болно гэдгээ мэдэж байгаа болов уу ийм мэдээг тавьж байгаа sonin.mn гэсэн урвагч
uul uurhain litsenz, ashiglalt zegegt unelgee dugnelt ogoh tsag bolson. yaj ashiglaj bgaa yum. ulsad yamar tatvar tolj bgaa yum. baigaliin nohon sergeelt hiij bna uu geed olon asuudal bna. ulsiin horongoor haiguul ni hiigsen ashiglaj ehleegui litsenziig tsutsalah heregtei.
LIcenc nertei caasaar bish bayalgiig hun arddaa tegsh hurteemjtei huviarlah zarchim barij gadaadiin ch bai dotoodiin ch bai kompaniudad bayalgiin sand tuvluruuleh hemjeeg huuliar zaaj ug tegeed l asuudal cegcerne sh dee