Даваа - 06 сарын 09,
2025
Сархад гэх зовлонт хороос нийгмийг салгахаар зүтгэж сүүлийн дөрвөн жилд 5000 гаруй хүнийг архинаас гаргасан Архигүй Монгол ТББ-ын соён гэгээрүүлэгч Н.Батсайхантай ярилцлаа.
-Хэзээнээс үйл ажиллагаа явуулж эхлэв ээ?
-Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж 2014 онд шинэ оны мэндчилгээндээ сүү өргөж байсан. Тэр үеэс хойш Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дэргэд “Архигүй монгол” гэдэг хороо байгуулж, бидний үйл ажиллагаа эхэлсэн. Энэ хугацаанд Тамхи, архины шалтгаант эмгэг судлалын төвийн тэргүүн, Аддиктологич Ж. Цогтсугартай хамтран Монгол Улсын бүх аймгуудаар явж сургалт явуулж эхэлсэн. Бид энэ сургалтаараа нийт 5000 гаруй хүнийг архинд донтох өвчнөөс салгаж, Цагаан сар, шинэ жилийн баярыг архигүй тэмдэглэх аян орон даяар өрнүүлж байгаа.
-Архинаас гаргах сургалтын онцлог юу вэ?
-Хүмүүс архинаас салахын тулд бөөд мөргөх, ламд өргөл өргөх зэрэг олон зүйлийг хэрэглэдэг. Манай сургалт болохоор хүний сэтгэл зүй, оюун санаа руу нь орж ажилладаг. Архидалт өнөөдөр нийгмийн бүлэг бүрийг хамарч, агаарын бохирдлоос ч илүү аюул занал үзүүлж байна. Саяхан таван хүн архинд хордож үхлээ. Зүгээр нэг шил арчигч уугаад үхлээ гээд орхиж болохгүй. Манай байгууллага нийтэд архины донтолт ба түүнээс гарах хор уршгийг таниулан нийгмийн хандлагыг өөрчлөхийг зорьдог. Булган аймгийн Дашинчилэн суманд намайг лекц хийж байхад тэр сумын “архаг архичин” согтуу орж ирсэн. Лекцийн дараа тэр эр “Намайг дахиад согтуу явахыг та нар харахгүй” хэмээн уйлж байсан. Одоо тэр архинаас гарч, хотод шилжин ирж ажиллан,архи уухгүй амьдраад нэг жил болж байна. Мөн Хэнтий аймгийн олон сумдаар бид лекц уншсан. Одоо тэр сумдад хүмүүс архинаас татгалзаж, архи уусан ч олны нүднээс нуугдан, ичдэг болсон. Хэрвээ энэ маягаар төрийн байгууллагууд бидэнтэй хамтран зохион байгуулалттайгаар ажиллавал олон хүн архины донгоос салж чадна.
-Хүний биед спирт зайлшгүй хэрэгцээтэй,архийг зохистой тааруулж хэрэглэвэл зүгээр гэсэн хандлага нийгэмд байдаг. Энэ талаар юу гэж боддог вэ?
-Архийг ямар ч үнэтэй, гоё шилтэй байсан ч химийн хорт бодис гэдгийг нь нийгэмд ойлгуулах хэрэгтэй. Нэг удаа хүн архи уугаад тасрахад 20 мянга гаруй эд эс дахин сэргэхгүйгээр үхдэг. Энэ маягаар олн жил архи уусан хүний тархи үхэж, хүн хэмээх мөн чанараа алддаг. Манай улсад нийт насанд хүрэгчдийн 57.3 хувь архины хамааралтай гэсэн албан ёсны судалгаа байдаг. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас насанд хүрэгчдийн найман хувь нь архины хамааралтай болвол үндэсний аюулгүй байдалд аюул нүүрлэсэн гэж үзэж шуурхай арга хэмжээ авдаг. Манайд дотоодын үйлдвэрлэлийн архи нэг хүнд жилд 25 литр ноогдож байна. Гэтэл манайд архины үйлдвэрлэлийг багасгах тухай хууль батлуулах гэж хичээсэн ч баталж өгөхгүй байна. УИХ-д хүртэл согтуу суудаг гишүүд байна шүү дээ. Тэгээд л олны доог болох жишээний. . Энэ нь архидалт нийгмийн бүх давхаргыг хамарсныг харуулж байна.
-Тэгвэл архины хэрэглээг багасгахын тулд ямар арга хэмжээ авах ёстой вэ? Архины хорио гаргахад Гэмтлийн эмнэлэгт үйлчлүүлэх иргэд, цагдаад ирэх дуудлагын тоо эрс багассан гэж байсан...?
-Архийг хорьж болно. Гэхдээ хүн өөрийн ухамсраар архинаас татгалзахгүй бол архинаас гарч чаддаггүй гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Би өөрөө архинд донтож байсан. Архины донгоосоо болж амьдралаа алдах дөхөж байсан учир тэр хүмүүсийн зовлонг мэднэ. Тиймээс архины хор хөнөөлийн үнэнийг ойлгуулахад надад илүү хялбар байдаг. Архидалтыг зогсоохын тулд нийгмийн сэтгэл зүйг өөрчлөх хэрэгтэй. Манайд хүн иргэний үнэмлэхээ барьцаалаад архи авъя гэхэд бүх дэлгүүр тэр бүр өгдөггүй. Архины үйлдвэрийн эзнийг “архичин” гэж нэрлэх ёстой байхад үндэсний үйлдвэрлэгч гэж цоллож байна. Энэ хандлагыг хамгийн эхлээд өөрчлөх хэрэгтэй. Архи уудаг хүнийг архичин биш “Архич” гэж нэрлэх нь зөв хэмээн Б.Ренчин хэлж байсан.
-Архич хүний үр удам цаашдаа архинд донтох магадлал хэр их вэ?
Архины хамааралтай хүний үр удам архинд донтохдоо илүү амархан байдаг. Эцэг, эхчүүд гол нь хүүхдийнхээ хажууд архидан, архи уухыг хэвийн үзэгдэл мэт харагдуулж болохгүй. Баярын ширээний голд, бүр бурхан тахил дээрээ хүртэл архи тавьдаг. Архи уудаг бурхан гэж хаана ч байхгүй шүү.
М.Аминаа
Эх сурвалж: "Монцамэ" агентлаг
Сэтгэгдэл0
chi yaasin burhantai uulzaa yu,gaj pzda
ЛИЭРКАН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙГ СУДАСНЫ ХАТУУРАЛ НАРИЙСЛААС ШАЛТГААЛАХ ДАРААХ ЭМГЭГҮҮДЭД ХЭРЭГЛЭНЭ: - Цус өтгөрч, холестрин ихсэх - Даралт ихсэх болон хуян хөөрөх - Тархины болон Зүрхний титэм судас хатуурч нарийссан - Бусад эрхтний судас хатуурч нарийссан буюу бөглөрсөн, түүнээс шалтгаалах хүндрэлүүдээс урьдчилан сэргийлэх зэрэг бүхий л эмгэгүүдэд хэрэглэж болдогоороо давуу талтай. ЛИЭРКАН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ҮЙЛЧИЛГЭЭ: - Цус шингэлэх, холестрин бууруулах - Судасны хатуурал нарийслыг эрүүлжүүлэх буюу судас цэвэрлэх, \бляшкаг хайлуулах\ - Захын тараагуур хялгасан судасны уналт \үжилт\-ыг сэргээх БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ НАЙРЛАГА: - Альфа линолейний хүчил /ALA/, - Гамма линолейний хүчил /GLA/, - Эйкозапентаены хүчил /EPA, Омега-3/ - Докозагексаений хүчил /DHA, Омега-3/ - Ногоон цайны полифенол - Токоферол /Е витамин/ зэрэг нийт 28 төрлийн Ханаагүй тосны хүчил буюу Омега орсон нь зөвхөн нэг төрлийн бус олон төрлийн үйлчилгээг нэг дор үзүүлэх боломжийг олгосон “Омега комплекс” бүтээгдэхүүн юм. ҮНЭ: 1 курс- 3 сар хэрэглэх 660’000₮, 1 сараар хэрэглэх нь 220’000₮ Лавлах утас: 96665038 ЛИ ЭР КАНы танилцуулга бичлэг: https://www.youtube.com/watch?v=XZjH7-ny-ac
Архидалт бол нийгмийн л үзэгдэл. Гэмт хэрэг, хар тамхи, тоглоом бүгд нийгмийн л үзэгдлүүд. Архи огт хэрэглэдэггүй хүмүүс маш олон, архинд хамааралтай монгол 57 хувьтай гэдгийг би ойлгохгүй байна. Архи уудаг хүмүүсийн харин 57 хувь нь архины хамааралтай гэдэг категорт орж болох юм.Би 18 настайгаасаа бараг өдөр бүр архи хэрэглэж ирсэн. Гайхуулж байгаа юм биш. Одоо 60 гараад явж байна. Төрдөө 38 жил зүтгээд одоо гавьяаныхаа амралтанд сууж байна. Архи бол зүгээр л хэрэглээ. Харин муу тал бол бий. Аливаа юм заавал сайн муу талтай байдаг. Тэр нь хэтрүүлэн, зохисгүй хэрэглэх явдал. Архи тамхи хэрэглэдэггүй мөртлөө дандаа чихэр боов, ундаа хэтрүүлэн хэрэглэсээр байгаад өвчин тусч үхэх явдал ч байдаг. Архины хамааралтай болох гэдэг ойлголтыг ямар шинэлэх ухааны үндсэн дээр тодорхойлсныг би хаанаас ч олж уншаагүй. 7 хоногт 3 удаа архи хэрэглэвэл хамааралтай болсон гэсэн үг гэж нэг эмэгтэй FM-ээр ярихыг хальт сонссон. Хүний сонирхол л шүү дээ. Ираны их яруу найрагч Омар Хаям "Дуулим энэ орчлонд хүн болж төрснөөс хойш, Дурлал дарс хоёргүйгээр насыг элээвэл нүгэл. Мөнгөн сартай энэ орчлонг бүгдээрээ орхидогоос хойш, Мөнхрөх эсэхэд эргэлзэж суух нь илүүц..." гэж 1000 жилийн өмнө дуун алдаж байжуу. Архийг хэзээ жигшдэг вэ гэвэл ухаанаа алдатлаа согтуурхсан үедээ бусдыг гомдоосон үйлдлээ эрүүлдээ ухаарч ичсэн үедээ жигшдэг байх. Харин ичих булхайгүй хүнийг жинхэнэ архичин гэж хэлэх байх. Архийг соёлтой хэрэглэж цэнгэцгээх хэрэгтэй.
Mongolchyyd bol heteryylej heregleed niigemiin dyndchaas salaad yabchih yum l daa!!tyynees bys?hemjeetei heregleed baih abaas Delhii ter ayaraa l arhiig heregleseer l bna!harin ene hynii arjhinii dontongyydaas salah chag ni bolson!hyn yum bol arhi yyhiig bagasgaj bolmoor teheer arhi gedeg yndaa yamar ikhe hor holbogdoltoig Mongolchyyd ter ayandaa oilgoj baigaa biz dee!!ta byeen tataj abahgyi bol tegeed yhelryygee hyrdan tonilono gej medeerei?....Ta arhi dahiad hereglebel tegeed bayartai,tamdaa yylzaya gedeg bolson s dee!!
Архи yyх чинь тухайн хүнээсээ л хамаардаг асуудал. Буруу хэрэглэж там болсон нь бий, зөв цэвэрхэн хэрэглэж сурсан нь ч байдаг. Дэлхийн бүх л улс оронд байж л байна, байсаар л ирсэн хойшид ч архи байж л таарна. Зөв соелтой хэрэглээд л сурчих хэрэгтэй, мал болтлоо уудаг нөхдүүдэд л наад сургаалиа айлд. Тэрнээс нийтийг хамруулах ямар ч утгагүй бөгөөд хүн доромжилсон юм болно.
Архи гэж яг юуг хамруулж хэлээд байна. Водкаг хэлж байгаа бол ойлгож байна. Харин, дарс, шар айраг зэргийг бол хүн ууж байх ёстой. Мэдээж, хэмжээндээ шүү дээ. Дарс, шар айраг хоёрыг алкохолтой учраас гээд архи гэсэн ангилалд оруулчихаад ууж болохгүй гэвэл шал утгагүй шүү дээ. Тухайлбал, франц, итали хүмүүс орой хоолондоо өдөр бүр 200 грамм дарс уух нь бидний хувьд цай уухтай адил. Мөн, оройдоо 0,5 литр пиво уух нь ч эрүүл ундаанд тооцогдоно.
Архи сайхаан, Дионис, Данзанравжаа нар жаахаан хүртдэг байв уу даа, стресстэй нийгмийн атрибут нь архи. Шалтгаан нь олон түмнийг гуйлгачин болгосон төр. төр өөрөө архичин.Ажилтай орлоготой болж байж л өөрөөр боддог болно доо