sonin.mn

Одоо Хятадын Ардын Улс Төрөөр Зөвлөлдөх Зөвлөлгөөний Үндэсний Хорооны ээлжит чуулган Бээжин хотноо болж байна. Тэд Засгийн Газрын газрынхаа тайланг сонсож, шинэ зорилтууд дэвшүүлэв. Энэ тухай ярих гэсэн юм…


Эхлээд зорилтын тухай


Мэдээж Засгийн Газрын илтгэлд тавьсан зорилт их том. Гэхдээ “Жэньминь жибао” сонины товчлолийг монгол уншигчдад танилцуулах нь зүйтэй гэж үзэв. Бодвол боловсрол муутай “нөхдүүддээ” зориулж ийм хялбаршуулсан материал бэлддэг биз. Дашрамд дурдахад “Жэньминь жибао” сонин англи, орос болон бусад 6 хэлээр гардаг онлайн хувилбартай байдаг юм. Яагаад гэвэл монголын “эх орончид” намайг хятадын тагнуул гэж загнаад байдаг болохоор үүнийг зориуд дурдаж байна. За ингээд товчлол…


Хятадын Засгийн Газрын эдийн засгийн шинэчлэлийн ирээдүйн чиглэлийг таван түлхүүр ойлголтоор тодорхойлж болно гэнэ:


Нэгдүгээрт, “Засаглалыг хязгаарлах”: Засгийн Газрын эрх мэдлийг хязгаарлаж, түүний функцийг өөрчилж, удирдлагын аппаратыг цомтгож, удирдлагын доод шатны байгууллагад илүү эрх олгож, нээлттэй зах зээлийн “үл үзэгдэх гар” болон Засгийн Газрын “ил үзэгдэх гарыг” ашиглах хэрэгтэй, энэ бол “өнөөгийн Засгийн Газрын тэргүүн зэргийн зорилт мөн.


Хоёрдугаарт, “Инноваци”: инновацийн үзэл санаа болон макро-хяналтын аргууд нь тогтвортой өсөлт, хөдөлмөр эрхлэлтийн доод хязгаар болон инфляцийг тогтоон барих дээд хязгаарыг хангах болно.


Гуравдугаарт, “Шийдвэртэй байдал”: эдийн засаг ухаалаг хязгаарын дотор ажиллаж байхад эрчим хүчээ хомсдолыг ихэсгэхгүй, мөнгөний гаргалтыг ихэсгэхгүй, эдийн засгийг богино хугацаанд урамшуулахад ашиглахгүй, харин бүтцийг зохицуулахад төвлөрүүлэх ёстой.


Дөрөвдүгээрт, “Яг таг байх” (нарийн байх): Зах зээлийн аргууд, ялгавартай (дифференциал) стратеги ашиглахдаа инноваци, өндөр ангиллын үйлдвэрлэл хийгээд технологиийн тусламжтайгаар эдийн засгийн хөгжилд хүрнэ.


Тавдугаарт, “Хүн амын материаллаг хангамжийн суурь түвшинг тэтгэх” нийгмийн хөгжлөөр замнах.
Эдгээр шинэчлэл бол бусад салбаруудад бүх талаар гүнзгийрүүлбэл зохих шийдвэрлэх үедээ орж байгааг Ли Кэцян онцлон тэмдэглэсэн байна.


Одоо л дөнгөж зах зээл


Манайхан их онгирдог юм. 1990 онд манай Монгол ардчилал байгуулаад муусайн хятадууд коммунизмтайгаа тэртээ ард үлдсэн. Хуцваа л байхгүй юу…
Одоо бодоод байхад Хятадын 1990-ээд оны шилжилт бол 1980-аад оны Дэн сяопины шинэчлэлийг шинэ нөхцөлд үргэлжлүүлсэн болж таарч байна.
Тэд эдийн засгийн шилжилтийг доод дунд түвшиндээ маш болгоомжтой, ухаалаг хийхийн зэрэгцээ төр засаг болон түүний удирдлагын бүтэц, арга ухаанаа бүрэн бүтнээр нь авч үлдэж чаджээ. Орос, манай хоёр шиг хамаг юмаа бүгдийг нь нураагаад сөнөөгөөд хаячихсангүй.


Ази Дорно дахины ухаанаар олон жил нухацтай боджээ. Энэ хооронд гадаадын туршлага ч их судалж, өөрсдөө ч их зүйл суржээ. Гадаадтай “хэрэлдэж” байсан ч тэдний хөрөнгө оруулалтаас татгалзсангүй. Харин энд том улсын онцлог байж болох.


Энд тэдний дутагдлыг хэлэх нь шударга хэрэг болно. Хятадууд эдийн засгийн шилжилтээ нам төрийн хатуу хяналт дор хийж чадсан учраас шилжилтийн үед зайлшгүй болох донсолгооноос зайлсхийж чаджээ. Өөрөөр хэлбэл ардчилалгүйгээр зах зээлд шилжжээ. Гэхдээ асуудлын сөрөг тал үүсч нийгэмд, ялангуяа нам төрийн эрх мэдэлтнүүдийн дунд авилгал ихээхэн газар авчээ. Нийгмийн ялгарал хүчтэй болж олон түмний дургүйцэл бий болжээ.
Гэхдээ нам засаг ард түмнийхээ амьдралыг олон дахин дээшлүүлж чадсан, нийгмийн ёс суртахууны үндсэн чиглэлийг алдаагүй. Боловсрол, соёл, эрүүл мэнд, шинжлэх ухаан зэрэг салбарт үсрэлт гаргаж чадсан. Тэд алдаагаа амжилтаараа нөхөж чадсан. Ямар манайтай адилхан хамаг юмаа тавиад туучихсан байгаа биш. Ингэж тэд хятадын гайхамшиг гэж нэрлэгдсэн эдийн засгийн эрс үсрэлтийг 20-иодхон жилийн дотор хийж чаджээ.
Ингээд эдийн засаг нь бэхжээд ирмэгц одоо ёстой жинхнээсээ зах зээлийн харилцаагаа гүнзгийрүүлж, ардчилал руу аажмаар шилжиж эхэлж байна.
Яг нарийндаа бол ноднингоос Си ципин даргын үеэс эхэлсэн юм. Мэдээж хэрэг энэ нь америк загвар биш л дээ. Гэхдээ л ардчилал, зах зээл рүү шилжиж байна. Хамгийн гол нь тэд өөртөө итгэлтэй байна.
Үүнийг ухаан гэхгүй өөр юуг ухаан гэх юм…


Орос


Одоо Оросыг жишээ болгон харьцуулж үзнэ. Их сайхан харьцуулалт болно. Оросууд төрөө нураагаад хаяв. Хөл толгойгоо олохоо болив. Горбачев, Ельцин хоёр “ахын” хийсэн ажил л даа. Барууныг дагаж баахан манарав. Манайд хөрөнгө оруулаач гэж гуйв. Ямар үхсэн нь оруулдаг юм ?! Харин ч нөгөө барууныхан нь хуучин зөвлөлтийн хамаг технологийг аваад арилж өгөв. Хамаг хөрөнгийг нь хувьчилж аваад Орост өөрийн мэт аашлах болов. Тэгээд оросууд зөвхөн нефть, хий хоёроо Баруунд өгдөг ажилтай үлдэв. Тэрийг нь зөвхөн Оросын шинэ хөрөнгөтнүүд гадагш “шахна”, ард түмэнд пад ч байхгүй. Ард түмнээ шууд л дээрэмдэв. Гэхдээ нэг бус удаа…
Нэг “шинэ орос” Арабын Эмиратат нохойтойгоо очиж тэндхийн элит буудалд нохой оруулахгүй гэхэд нь чартерын онгоц захиалж ганц нохойгоо 16 асрагчийн хамт Москва руу буцаадаг байхад өөр нэг “шинэ орос” Засгийн Газрын гишүүний машиныг зогсоож хүлээлгэж байгаад урдуур нь автомашины цуваатайгаа цагдаагийн хамгаалалттай явж өнгөрөх жишээний…


Путин гарч ирээд хүчний байгууллагын тусламжтайгаар даварсан хулгайчуудын хандыг хага дарав. Их тэмцэл болсон юм. Зүгээр л хэдэн хулгайчийг дараад хаясан чинь Орос орон тэр дороо л босоод ирж байгаа юм.


Өөрөөр хэлбэл Путин Оросын “хуучин маягийн” нэлээд хатуу төрийг сэргээн босгож чадсан юм. Өөр арга түүнд байгаагүй байх. Ингэмэгц нь түүнийг ардчилал, хүний эрхийг зөрчлөө гэж орилолдов. Тэгээд Орос, Хятад найзлав. Төрийн удирдлага сайжирмагц эдийн засаг сэргэж, ард түмний амьдрал илт сайжрав.
Оросуудыг барууны “түүхий эдийн хавсарга” гэж шоолох нь элбэг. Хэдэн жилийн өмнө Оросын нэг том эдийн засагч: “тийм, бид одоохондоо түүхий эд (нефть, хий) нийлүүлж байгаа. Тэгээд Та нар автомашин, гар утсаа түлж амьдрах юм уу ?!” гэж өөдөөс нь даапаалсан юм. Энэ их учиртай үг юм.
Нээрээ ч бодоод байхад түүхий эдтэй хүн “юм юм” хийж болно, харин байхгүй хүн бол “хоосон” байх нь мэдээж юм. Одоо бол Оросууд “юмаараа юм” хийж сурч байна.
Орос орон улам бүр өөртөө итгэлтэй болсоор, улам бүр хүчирхэгжсээр байна.


Дүгнэлтийн оронд


Төр хүчтэй байвал эдийн засаг хүчтэй байна гэсэн цорын ганц дүгнэлт эндээс гарна. “Төр бол хамгийн хамгийн муу менежер” гэдэг бол хулгайч луйварчдын зохиосон утгагүй үг. Хэрэв төрийн толгойд хулгайч дээрэмчид гарсан бол “төрийг ухаалаг болгоё” гэх нь мэдээжийн хэрэг.
Харсаар үзсээр байтал хөрш хоёр оронд төрийн байгууламж, түүний удирдлагад ихээхэн өөрчлөлт орсоор байтал түүнийг анзаарахгүй “гадаад туршлага” гэж давхина гэдэг бол ихээхэн тэнэг явдал юм. Үгүй ядаж бүгдийг нь харьцуулах ухаан байх хэрэгтэй л дээ…
Дэлхийн практикаас үзэхэд “барууны загвар” цорын ганцаараа хамгийн сайн гэж хаана ч хэлээгүйгээс гадна хоёр хөрш ч гэсэн баруунаас авахаа аваад хаяхаа хаяж байгааг харж болмоор л санагдана.


Урд хөрш ардчилалгүй зах зээлд шилжээд их амжилтад хүрчээ. Одоо энийг ямар давтана гэлтэй биш, нэгэнт өнгөрсөн явдал. Гэхдээ тэдний төрийн бодлого, туршлагаас ухаарах сэхээрэх авах зүйл их байна ш дээ.
Хойт хөршөөс бол бүр ч их авах зүйл байна. Тэд манайтай адил онгирч давхиад хүзүүгээ хугартал хэд сайн онхолдоод хаширсан улс. Тэгээд ухаарч сэхээрээд өөрийн замаар явсан нь дээр юм байна гэж ойлгоод их амжилтад хүрээд байна. Үүнээс илүү сайн туршлага гэж хаа байдгийм ?!
Гэтэл ухаарч сэхээрэхгүй цорын ганц улс байгаа нь Монгол. Хоёр хөршөө загнасан нэг их сүрхий амьтан. Өөрөө ямар байгаагаа харах хэрэгтэй ш дээ…


Ер нь ингэхэд хөршүүдээ манайхан шиг их хараадаг улс энэ дэлхийд байхгүй гэж би баталгаатай хэлж чадна.
Намайг ингэж хэлмэгц л монголоор дүүрэн байгаа ардчилсан либералууд ардчиллаас ухарлаа, зах зээлээс ухрах гэлээ, муу коммунист, чи муу тэр орос, хятадын коммунистуудтайгаа хамт далд ор гэж харааж зүхнэ гэдгийг мэдэж л байна.


Хаа байгаа юм тэр ардчилал, зах зээл чинь ?! Ямар ч үйлдвэрлэл байхгүй өрөнд орж үхэх гэж байгааг зах зээл гэдэг болсон уу ?! Хэдхэн луйварчин ээлжилж төрөөр тоглохыг ардчилал гэдэг болж байна уу ?!
Худал хуурмагийг ардчилал, хулгай дээрмийг зах зээл гэдэг болчихоогүй бол Монголд тэр чинь даанч алга байна.


Манайхан төр капиталист, социалист эсэхээс хамаг зүйл хамаарна гэж бодоод байх шиг. Гэвч энэ бол Монголын өнөөгийн нөхцөлд бараг “онолын” асуудал мөн.
Яагаад гэвэл төр хамгийн эхлээд худалч, хулгайчгүй байх ёстой. Иймээс Монголчуудын нэн тэргүүний зорилт бол төрийг худалч, хулгайчдаас цэвэрлэх явдал мөн.


Судлаач Х.Д.Ганхуяг

Эх сурвалж: ganaa.mn блог
 
Эрхэм та судлаач Д.Ганхуягийн бусад нийтлэлийг түүний албан ёсны блог ganaa.mn - ээс уншина уу?