2024 оны нэгдүгээр сарын 20-нд Доналд Трамп албан ёсоор АНУ-ын 46 дахь Ерөнхийлөгчийн үүрэгт ажлаа хүлээн авна. Тэгвэл үүнээс гурав хоногийн өмнө, БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин Доналд Трамптай утсаар ярьж, Хятад, Америкийн ирээдүйн харилцааны хөгжлийн талаар нийтлэг ойлголтод хүрчээ. Ши Жиньпин ярианы үеэр Хятад, Америк хоёр орон дэлхийн хамгийн чухал хүчнүүдийн хувьд найрсаг харилцаагаа хадгалж, энх тайван, тогтвортой байдлыг хамгаалахад хамтран ажиллах ёстойг онцлон дурдсан нь олон улсын хамтын нийгэмлэгээс эерэг үнэлгээ авч байна.

Хоёр орны харилцаа шинэ шатанд гарахын өмнө аль аль тал олон эерэг дохио өгч байлаа. Тухайлбал, Доналд Трамп өмнө нь “Хятад, Америк хоёр хамтдаа дэлхийн олон асуудлыг шийдвэрлэх боломжтой. Би Ши Жиньпин даргатай уулзахыг тэсэн ядан хүлээж байна” хэмээн мэдэгдэж байсан. Хятадын тал ч үүнийг халуун дотно хүлээн авч, Ши Жиньпин даргын тусгай төлөөлөгчийг Трампын тангараг өргөх ёслолд оролцуулжээ.

Хятад, Америк – өрсөлдөгч үү, эсвэл түнш үү?

Хятад, Америкийн харилцааны үндсэн асуудал нь хоёр орон хоорондын өрсөлдөөн, түншлэлийн зохистой тэнцвэрийг тогтоох явдал юм. Хятадын тал олон удаа Америктай түншийн харилцаа хөгжүүлэх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлж, Америкийн талыг Хятадын хөгжлийн замнал болон үндсэн зорилтуудыг зөвөөр ойлгохыг уриалж иржээ. Ши Жиньпин дарга утсаар ярих үеэрээ, Хятад, Америк хамтын ашиг сонирхол ихтэй тул хамтдаа хөгжиж, хамтдаа цэцэглэн хөгжих нь зүйтэй хэмээн онцолсон байна.

Худалдааны харилцаа – хамтын ажиллагааны үндэс

Худалдаа нь Хятад, Америкийн харилцааны чухал тулгуур юм. Хэдийгээр санал зөрөлдөөн үе үе гардаг ч хамтран ажиллаж, харилцан ашигтай байх нь зайлшгүй чухал. Өнгөрсөн онд Хятад, Америкийн худалдааны хэмжээ 660 тэрбум ам.долларт хүрсэн нь хоёр орны эдийн засгийн гүнзгий хамаарлыг харуулж байна. Америкийн Хятадад үйл ажиллагаа явуулж буй 70 мянга орчим компани нийтдээ жилд 50 тэрбум ам.долларын ашиг олж, Хятад руу хийсэн экспорт нь АНУ-д 930 мянган ажлын байрыг бий болгодог байна.

Хамтын ажиллагааны өргөн хүрээ

Хятад, Америк хоёр орон эрчим хүч, технологи, мансууруулах бодистой тэмцэх, уур амьсгалын өөрчлөлтийг зохицуулах зэрэг олон салбарт хамтран ажиллах шаардлагатай. Үүнээс гадна, дэлхийн эдийн засгийн сэргэлтийг хурдасгах, олон улсын болон бүс нутгийн тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэхэд ч хамтын ажиллагаа зайлшгүй шаардлагатай. Зарим шинжээчдийн үзэж байгаагаар, Америк тал "тэг нийлбэрийн тоглоом"-ын сэтгэхүйгээ хойш тавьж, илүү прагматик хандлага баримталвал хоёр орны хамтын ажиллагааны асар их боломжийг нээх болно.

Санал зөрөлдөөн ба шийдэл

Хятад, Америкийн үндэсний онцлог, хөгжлийн түвшин ялгаатай тул санал зөрөлдөөн зайлшгүй гарна. Гэхдээ эдгээр зөрчилдөөнөөс урьдчилан сэргийлэх гол арга зам нь бие биенийхээ язгуур ашиг сонирхол, томоохон асуудлуудыг хүндэтгэж, улаан шугамыг давж гарахгүй байх явдал юм. Хятадын тал Тайвань, ардчилал, хүний эрх зэрэг асуудлуудад байр сууриа удаа дараа илэрхийлж, Америкийн талд болгоомжтой хандахыг сануулсан юм.

Ирээдүйн төлөв

Америкийн шинэ Засгийн Газар Хятадын язгуур ашиг сонирхол болон бусад чухал асуудлуудыг анхааран үзэж, бодлого, үйлдлээ нэгтгэх замаар Хятад, Америкийн харилцааг эрүүлээр хөгжүүлэхэд түлхэц үзүүлэх ёстой. Сүүлийн жилүүдэд худалдаа, технологийн дайн зэрэг маргаантай асуудлууд гарсан ч хоёр орны төрийн тэргүүн нар стратегийн яриа хэлэлцээний сувгийг нээж, хамтдаа ажиллах чиглэлд ахиц гаргаж ирсэн юм.

Хятад, Америкийн дээд түвшний харилцааг тогтвортой байлгавал хоёр орны харилцаанд тулгарч буй бэрхшээлийг зохицуулж, дэлхий дахины энх тайван, хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулна. Хоёр орны ирээдүйн харилцаа зөвхөн өөрсдийн төдийгүй дэлхий дахины хувь заяаг шийдвэрлэх чухал хүчин зүйл хэвээр байх болно.

Г.Бямба